Yandaş Hastalıklar için Kullanılan İlaçların Onkolojik Tedavi için Kullanılan İlaçlarla Etkileşimleri. Dr.Fikret Arpacı GATA T.Onkoloji B.D.

Transkript

1 Yandaş Hastalıklar için Kullanılan İlaçların Onkolojik Tedavi için Kullanılan İlaçlarla Etkileşimleri Dr.Fikret Arpacı GATA T.Onkoloji B.D.

2 Sayın Dr.Fikret Arpacı Konuşmanız Özel durum ve diğer maddelerle etkileşim oturumunda konu başlığınız Yandaş hastalıklar için kullanılan ilaçlarla etkileşim dir. Sizden isteğimiz yandaş hastalıklarda kullanılan örneğin kalp hastalıkları, gastrointestinal hastalıklar, nörolojik hastalıklarda kullanılan ilaçların sitotoksik ajanlar, hedefe yönelik ajanlar ve diğer ilaçlar örneğin; analjezik,antiemetik, kortikosteroid gibi ilaçlarla etkileşiminden söz etmeniz.

3 Onkolojide İlaç Etkileşimleri Kurs Programı 1.Yaşlı kişilerde ilaç etkileşimi 2.Sitotoksik ilaçların etkileşimi (floroprimidin, topoizomeraz inhibitörleri, taksanlar, platinler) 3.Destek tedavisinde kullanılan ilaçların etkileşimi (analjezikler, antiemetikler, antimikrobialler) 4.Hedefe yönelik ve biyolojik tedavilerin etkileşimi (imatinib, gefitinib, trastuzumab, biolojik ilaçlar) 5.Organ yetmezliklerinde ilaç etkileşimi (K.ciğer,Böbrek, Kalp, Solunum yetersizlikleri) 6.Yandaş hastalıklar için kullanılan ilaçlarla etkileşim

4 65 Yaş ve Üstü Kanserli Hastalarda Yandaş Hastalıklar Artrit Hipertansiyon Sindirim Hst Damar Hst Kalp hst Depresyon Solunum Hst. D. Mellitus

5 *Sanayileşmiş ülkelerde nufusun %20 si 65 yaş ve üstündedir. *Kanserlerin %50 den fazlası 65 yaş ve üstünde oluşmaktadır yılında bu oran %60 civarında olacaktır *Yan etkilerin %80 ni 65 yaş ve üstündeki kişilerde oluşur. *Yan etkilerin %20-30 u ilaç etkileşimlerinden kaynaklanmaktadır.

6 65 Yaş ve Üstü Populasyonun (İsveç) * %78 i ilaç kullanmakta * %67 i 2 veya daha fazla ilaç kullanmakta * %39 u 5 veya daha fazla ilaç kullanmakta * Kemoterapi protokolleri konkomitan veya sekansiyal 10 ilaç içerebilmektedir. * Hastalar hiç yandaş hastalıkları olmasalar bile antiemetik, antibiotik, analjezik, trankilizan ya da konstipasyona karşı ilaçları sıklıkla kullanmaktadır.

7 Sitokrom P450 Sistemiyle Etkileşen (Substrat,inhibitor, inducer ) Antineoplastik İlaçlar CYP1A2 Cyclophosphamide Docetaxel Doxorubicin Etoposide 5-Flurouracil Flutamide Antineoplastikler Irinotecan Lomustine Paclitaxel Tamoxifen Vinblastin Vincristine Vinorelbine CYP2D6 CYP3A4

8 Sitokrom 2D6 İnhibitörleri Selective serotonin reuptake inhibitors Fluoxetine Paroxetine Fluvoxamine Sertraline Neuoroleptics Haloperidol Thioridazine Methotrimeprazine Chlorpromazine Perphenazine Quinine compounds Quinidine Hydroxychloroquine Quinacrine Halofantrine Quinine Psychomimetics Cocaine (in vitro) Methamphetamine Antiarrhythmics Propafenone Desethylamiodarone Analgesics Methadone(weak) Propoxyphene Antihistamines Diphenhydramine Chlorpheniramine(İnvitro) Brompheniramine(İn vitro) Triprolidine(in vitro) Miscellaneous Ketoconazole Ticlopidine

9 Sitokrom P450 Sistemiyle Etkileşen (Substrat,inhibitor, inducer ) Onkolojik Destek Tedavi İlaçları CYP1A2 CYP2D6 CYP3A4 Codeine Onkolojik Destek Tedavi İlaçları Dexromethorphan Dexropropoxyphene Fentanyl Granisetron Morphine Ondansetron Oxycodone Pamidronate Pethidine Ropivacaine Tramadol Zoledronic acid Naproxen

10 Sitokrom P450 Sistemiyle Etkileşen İmmunosupresanlar CYP1A2 CYP2D6 CYP3A4 Immunosupresanlar Ciclosporin Sirolimus Tacrolimus

11 .Mannitol ve furosemid platinlerin üriner ekskresyonlarını azaltarak, plazma konsantrasyonlarını arttırır, idrardaki konsantrasyonlarını azaltır nefrotoksisiteyi azaltır. Onkolojik İlaçlar-Destek ve Diğer Tedavi ilaçları. Steroidler sitokrom CYP3A4 ü indükleyerek etoposid, vinka alkoloidleri veya irinotekanın plazma düzeylerinin azalmasına veya ifosfamidi aktive ederek etkisinin artmasına neden olabilirler. Siklosporin A karaciğerden bir çok ilacın safra ile atılışını azaltarak etkinliklerinin artmasına yol açabilir..salisilatlar; metotreksat, topotekan ve irinotekanın renal tubular sekresyonunu azaltarak etkinliklerini arttırır..siklosporin A, P-glikoproteini inhibe ederek paklitaksel in etkinliğini arttırabilir..yüksek doz C vitamini idrarı asitleştirir, özellikle yüksek doz metotreksat ile birlikte kullanılırsa akut renal yetersizlik yapabilir.

12 Sitokrom P450 Sistemiyle Etkileşen Nörolojik ilaçlar CYP1A2 CYP1A2 CYP1A2 Carbamazepine Gabapentin Nörolojik İlaçlar Phenobarbitone Phenytoin Pimozide Ropinirole Selegiline

13 Sitokrom P450 Sistemiyle Etkileşen Psikiatrik ilaçlar Psikiatrik ilaçlar Alprazolam Amitriptyline Barbiturates Clomipramine Diazepam Fluoxetine Fluvoxamine Haloperidol İmipramine Moclobemide Paroxetine Sertraline St.John s wort Tranylcypromine Trazodone Venlafaxine CYP1A2 CYP1A2 CYP1A2

14 Onkolojik ilaçlar ve Nörolojik / Psikiatrik ilaçlar. Taksanlar, vinka alkaloidleri ve irinotekan sitokrom CYP3A4 ile metabolize oldukları için, bu enzimi indükleyen antikonvulzif (fenitoin,fenobarbitol) ilaçlar bu antineoplastiklerin plazma düzeylerini düşürerek antineoplastik etkilerini azaltırlar. Veya ifosfamidi aktive edebilirler..valproik asit glukronil transferazı inhibe ederek irinotekanın plazma düzeyini arttırır..doksorubisin ve vinblastin sitokrom CYP2D6 ile metabolize oldukları için trisiklin antidepresanlarla ve selektif serotonin reuptake inhibitörlerle etkileşebilirler..cisplatin lityumun renal klirensini azaltarak toksik etkisini arttırır..fenobarbital, nitrozüre lerin sitokromlar tarafından metobolize olmalarını indükleyerek etkinliklerini azaltabilir.

15 Sitokrom P450 Sistemiyle Etkileşen Kalp Damar Sistemi İlaçları Kalp-Damar Sistemi İlaçları Amiodarone Amplopidine Captopril Diltiazem Flecainide Fluvastatin Indoramin Irbesartan Lisinopril Losartan Mexiletine Nicardipine Nifedipine Phenytoin Propranalol Qoinidine Sildenafil Simvastatin Ticlopidine Valsartan Verapamil Warfarin CYP1A2 CYP1A2 CYP1A2

16 Onkolojik İlaçlar ve Kalp Damar Sistemi İlaçları. Bazı onkolojik ilaçların kendilerinin bizzat kardiotoksik olduğu unutulmamalı (Adriamisin, mitoksantron, paklitaksel, 5FU, yüksek doz siklofosfamid, trastuzumab).qt aralığını uzatan ilaçlar fatal aritmi yapabilir (Tropisetron, dolasetron).proteine bağlanma özelliği yüksek olan paklitaksel, 5FU, ifosfamid, kapesitabin, karboplatin ve etoposid, aynı özelliği taşıyan warfarin ile etkileşerek birbirlerinin etkilerini arttırabilirler..doksorubisin ve vinblastin sitokrom CYP2D6 ile metabolize oldukları için antiaritmiklerle etkileşebilirler..heparin, adriamisinle birlikte verildiğinde heparinin antikoagulan etkisi azalır.

17 Sitokrom P450 Sistemiyle Etkileşen Sindirim Sistemi ilaçları CYP1A2 CYP1A2 CYP1A2 Gastrointestinal Sistem İlaçları Cimetidine Famotidine Omeprazole Pantoprazole Ranitidine

18 Onkolojik İlaçlar ve Sindirim Sistemi İlaçları. Metotreksat, pantoprazol ile birlikte kullanıldığında şiddetli kas ve kemik ağrısı görülebilir.. Simetidin mikrozomal enzimlerle metabolize olan antineoplastiklerin klirenslerini azaltarak etkinliklerinin / yan etkilerinin artmasına yol açabilir..simetidin, 5-FU nun hepatik metabolizmasını azaltarak etkinliğinin artmasına sebep olabilir.

19 Sitokrom P450 Sistemiyle Etkileşen Solunum Sistemi İlaçları CYP1A2 CYP1A2 CYP1A2 Azelastine Theophylline Zafirlukast

20 Onkolojik İlaçlar Romatizmal İlaçlar.Allopurinol ksantin oksidazı inhibe ederek 6- Merkoptopürinin kan düzeyini arttırır. Kombine kullanılımda 6-Merkoptopürin dozu %25-30 a indirilmelidir..salisilatlar; metetreksat, topetekan ve irinotekanın renal tubuler sekresyonunu azaltarak etkinliklerini arttırır..allopurinol azotiopürin etkileşimi aynı 6-merkaptopürin gibidir.. Nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar (özellikle ketoprofen,indometasin) methatreksat ve cisplatinle birlikte verilince toksik etkileri arttırır (letal olabilir).allopurinol, siklofosfamidin renal ekskresyonunu azaltarak etkisini artırabilir..salisilatlar, metotreksatın plazma proteinlerine bağlanmasını azaltarak etkisini arttırabilir.

21 Onkolojik İlaçlar ve Antimikrobialler.Ketokonazol, itrakonazol, eritromisin ve klaritromisin sitokrom CYP3A4 ü inhibe ederek etoposid, vinka alkoloidleri ve irinotekan ın plazma düzeylerinin artmasına; ifosfamidin aktivasyonunu azaltarak ise ifosfamidin etkisinin azalmasına yol açar..rifampisin sitokrom CYP3A4 ü indükleyerek etoposidin, vinka alkoloidlerinin ve irinotekanın plazma düzeylerinin azalmasını, ya da ifosfamidi aktive ederek etkisinin artmasını sağlayabilir..penisilinler; metotreksat, topotekan ve irinotekanın renal tubular sekresyonunu azaltarak etkinliklerini arttırır..itrakanazol vinkristin ile birlikte verildiğinde nörotoksisite artmaktadır..oral floroprimidinler özellikle oral tegafur oral antiviral sorivudine ile verildiğinde ölümcüldür..trimetoprim sulfometaksazol, klormistetin ve tetrasiklin; metotreksatın plazma konsantrasyonunu toksik düzeylere çıkarabilir..oral geniş spektrumlu, emilmeyen antibiotikler oral metotreksatın absorbsiyonunu azaltır..aminoglikozidler; cisplatin, bleomisin ve metotreksatın nefrotoksik etkisini arttırırlar.