DAVRANIŞ İŞ İNSAN. Kesin Kurallar DAVRANIŞ BİLİMLERİ. Öğr.Gör. A.Alper ERTEM 1. ışları. İnsan davranış incelenmesi. ÖĞR.GÖR. A.ALPER ERTEM.

Transkript

1 DAVRANIŞ BİLİMLERİ-01 DAVRANIŞ BİLİMLERİ DAVRANIŞ BİLİMLERİNE GİRİŞG İŞ İnsan davranış ışlarının n bilimsel yönden y incelenmesi. ÖĞR.GÖR. A.ALPER ERTEM DAVRANIŞ BİLİMLERİ İnsanların nasıl l davrandıklar klarını, Çevre ile insan davranış ışları arasında ne tür r bir ilişki olduğunu unu İnsan davranış ışlarının n nedenlerini inceleyen Sistematik bir bilgi bütünüb İNSAN Örgütün n en önemli kaynağı Yönetim Bilimi Kesin Kurallar Her cisim yerçekimi ekimi kuralına tabi midir? Üçgenin içi açıları toplamı nedir? Aynı durum karşı şısında İki insanın n davranış ışları Aynı insanın n farklı zamanda verdiği i tepki 2+2=? Öğr.Gör. A.Alper ERTEM 1

2 DAVRANIŞ BİLİMLERİ-01 Durumsallık k Yaklaşı şımı Durumsallık k değişkenleri çerçevesinde evesinde bilirli bir durumdan diğer durumun tahmin edilebileceği Grup Kararı Bireysel Karar Demokratik Yaklaşı şım Katılımc mcı Yaklaşı şım Yönetim biliminin yerini alabilir mi? Hayır, ancak Yönetim alanında nda araştırma rma ve uygulayıcılara lara yeni ve yararlı bilgi sağlayarak yanlış anlama ve uygulamaları ortadan kaldırabilecek bir disiplin. Temel Amacı Örgütlerdeki insan davranış ışların açıklayarak örgütte çalışanlar ve yöneticiler arasındaki insan ilişkilerini daha üst düzeylere d çıkarma bilgi ve yeteneğini geliştirmektir. Davranış Bilimleri Davranışı ışın n arkasındaki nedeni Normatif değildir. Kural koymaz Açıklayıcıdır. Bulmaya ve açıklamaya a çalışır. Antropoloji Ekonomi Tarih Siyasal bilimler Psikoloji Sosyoloji Sosyal Bilimler Antropoloji Psikoloji Sosyoloji Sosyal Psikoloji Davranış Bilimleri Disiplinler arası yaklaşı şım m gösterir. g Öğr.Gör. A.Alper ERTEM 2

3 DAVRANIŞ BİLİMLERİ-01 SOSYAL BİLİMLER DAVRANIŞ BİLİMLERİ Siyaset Bilimi Birey ve grupların n politik bir ortamdaki davranış ışlarını inceler. İNSAN Sosyal Çevre Ne ile ilgilenir Sosyoloji Psikoloji D B Antropoloji Sosyal Psikoloji Antropoloji Genel KültK ltür Çevre ile insan davranışı arasında NE ilişki Psikoloji Bireysel Davranış İnsan davranış ışlarında NİÇİNN Sosyoloji - Gruplar NASIL sorusu SOSYOLOJİ Sosyal Grup davranışı ve sosyal süres reçlerle ilgilenir. Konuları Grup değerleri erleri Normlar Roller Rol çatışmaları Grup ihtiyaçlar ları Sosyalleşme sürecis Sosyal kabul Sosyal amaçlar ların n gerçekle ekleştirilmesi Öğr.Gör. A.Alper ERTEM 3

4 DAVRANIŞ BİLİMLERİ-01 PSİKOLOJ KOLOJİ Bireyin en yakın n toplumsal çevresi GRUP Davranış ışları olumlu olumsuz etkiler Örnek Kişilik ilik sistemleri ile insan faaliyetleri arasındaki ilişkiyi bilimsel olarak ele alıp inceler. Davranışı anlamak Tahmin etmek Kontrol etmektir. AMACI KAPSAMI Deneysel Psikoloji Gelişme Psikolojisi Endüstriyel Psikoloji Davranış Gerçek ek Eylem Yemek yememe davranışı ışında ısrar eden çocuk İştahs tahsızlık İlgi çekme isteği SOSYAL PSİKOLOJ KOLOJİ Küçük k grupların n bireysel davranış üzerindeki etkilerini inceler. Sosyal etkileşim im Öğr.Gör. A.Alper ERTEM 4

5 DAVRANIŞ BİLİMLERİ-01 İKNA Bir insanın, n, diğer bir insanın n davranış ışlarını değiştirmeye çalışması. Reklamlar Seçimler Sınav-sinema ikilemi Sosyal Etki Davranış kadar duygu ve düşünceleri d de içerir. Etrafımızda mevcut olan insanlar Aynı ortamı paylaşmasak bile SOSYAL PSİKOLOJ KOLOJİ-TANIM Bireyin, duygu, düşünce d ve davranış ışlarını gerçek ek veya var olduğu u varsayılan insanlar tarafından nasıl l etkilendiğinin inin bilimsel yollarla incelenmesi. Farklılığı ığı İncelenen etkinin mutlak gerçek, ek, objektif etki gerektirmemesi, Anlamlandırma Deneye dayalı bir bilim. Saldırganl rganlığa a sebep olan faktörler nelerdir? İnsanlardaki önyargılar nasıl l en aza indirilebilir? Öğr.Gör. A.Alper ERTEM 5

6 DAVRANIŞ BİLİMLERİ-01 ANTROPOLOJİ İnsanların n birbirini sevmesine veya nefret etmesine yol açan a an nedenler nelerdir? Başlang langıçta İlkel toplumlar Son yıllarda y Tüm m toplumlar ANTROPOLOJİ Kültürel- İnsanın n nesilden nesile aktarılan manevi yönüy Sosyal Antropoloji Dil Arkeoloji Fiziksel Kullanılan lan araç-gere gereçler, teknoloji vb. gibi maddi kültk ltür Antropometri Kültürel Antropoloji Amaçlar ları ve değerleri erleri Sosyal kurumları Düşünme, hissetme ve eylem şekillerini Ahlak, adet ve gelenekleri Aile hayatını,, hayat görüşünü, g, statü sembollerini Alt kültk ltürleri ve tabuları Teknolojinin kültk ltürel etkilerini İnceler. Soru İnsan davranış ışlarını inceleyen psikoloji, sosyoloji, sosyal psikoloji ve antropoloji gibi disiplinler var, davranış niçin in ihtiyaç duyulmaktadır? bilimlerine CEVAP DB insanı bir bütün b n olarak ele alır. Sonuçlar ları ayrı ayrı değil senteze vararak ortaya koymaya çalışır. Öğr.Gör. A.Alper ERTEM 6

7 DAVRANIŞ BİLİMLERİ-01 Sosyal Bilimlerde YöntemY Psikoloji Laboratuvar araştırmalar rmalar Klinik araştırmalar rmalar Motivasyon analizleri Projektif teknikler Öğr.Gör. A.Alper ERTEM 7

8 DAVRANIŞ BİLİMLERİ-01 Sosyal Bilimlerde YöntemY Sosyoloji Sosyometri Alan araştırmas rması Sosyal Bilimlerde YöntemY Sosyal Psikoloji T grup Laboratuvar araştırmas rması Sosyal Bilimlerde YöntemY Antropoloji Alan araştırmas rması KAVRAM Bir nesneni zihindeki soyut ve genel tasarımı 4 bacaklı üzerinde oturulacak nesne nedir? HİPOTEZ Olaylar arasında ilişkiler kurmak ve olayları bir nedene bağlamak üzere tasarlanan ve geçerli erli sayılan önerme. Mevcut araştırma rma veya kuramlara dayalı Günlük k yaşam amı izleme Öğr.Gör. A.Alper ERTEM 8

9 DAVRANIŞ BİLİMLERİ-01 KURAM Olaylar arasındaki karşı şılıklı ilişkiler ve bu ilişkilerin sistematik bir çerçeveye eveye oturtulmasıyla ilgili bilimsel açıklamalar. a VERİ Yazılı kaynaklar (arşiv analizleri) Gözlem Korelasyon Deney Alan araştırmas rması Yazılı kaynaklar (arşiv analizleri) Üretilmiş dokümanlar üzerinde Kitap Gazete İstatistikler Yazış ışmalar Raporlar Her tür t r yazılı belge GÖZLEM Katılıms msız İncelenen olay ya da grup dışıd ışında Katılıml mlı Topluma katılır, birlikte yaşam. am. KORELASYON İki veya daha fazla değişkenin birbirleriyle ilişkili olup olmadıklar klarına bakılır. Çocukların n saldırgan davranış ışları TV izleme +1, -1 0 ise ilişki yok. Değişken Ölçülebilen karakteristik. Bağı ğımlı değişken Bağı ğımsız z değişken Öğr.Gör. A.Alper ERTEM 9

10 DAVRANIŞ BİLİMLERİ-01 DENEY Laboratuvar Alan deneyleri İçgeçerlilikerlilik Sonuçlar ları bağı ğımsız z değişkenlerden başka değişkenlerin etkilemediğine ine emin olma Dışgeçerlilikerlilik Sonuçlar ların n diğer insanlar ve durumlar için i in de genelleştirilebilir olması ALAN ARAŞTIRMASI Örnekleme, belli konu hakkında tutum, davranış ışları hakkında sorular Soru kağı ğıdı Telefon ARAŞTIRMALAR Temel Araştırmalar rmalar Herhangi bir problemi çözmeye çalışmadan insan davranış ışlarını anlama yöneliky Uygulamalı Araştırmalar rmalar İnsan davranış ışlarına ilişkin bir problemi çözmeye yöneliky Bilimsel Etik Elde edilen bulgular ve bulguların yorumlanması konusunda gösterilen g dürüstlük. GELECEK HAFTA KENDİNİ TANIMA Öğr.Gör. A.Alper ERTEM 10

11 Davranış Bilimleri-02 Yunus Emre KENDİNİ TANIMA Öğr. Gör. A. Alper ERTEM İlim ilim bilmektir İlim kendin bilmektir, Sen kendini bilmezsen Ya nice okumaktır. 2 Kendini Tanı! Bu iki kelime ile ifade etmek istediğimiz nedir? İnsan zaten kendini tanımaz mı? Ya da ne kadar tanımak isterse istesin kendine karşı tarafsız olamayacağı için gerçekte kendisini bütün açıklığıyla tanıması mümkün değildir, denebilir mi? 3 4 Kendini Tanı! Kendimizi nasıl geliştirebiliriz? Çevremizdeki insanları tanımak için öncelikle kendimizi tanımamız ve kabul etmemiz gerektiği İyi yönetici olabilmenin ilk koşulu da önce kendimizi iyi yönetmemizde saklıdır. Bir yönetici olarak yetenek ve başarılarımız Planlama Bilgi toplama Problem çözme Karar alma konularındaki yeteneklerimize bağlı 5 6 Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 1

12 Davranış Bilimleri-02 Yönetimi en zor olan astımız KENDİMİZİZ Kendisi hakkında olumlu düşünen, kendisini seven ve kendisine saygı duyanların karmaşık sorunları daha kolaylıkla çözebildikleri araştırmalarla belirlenmiştir. 7 8 Yeteneklerimizin sınırlarını bilirsek bu sınırlar içinde kendimizi geliştirmeye çalışırız. Ses yeteneği olmayanın opera sanatçısı olmaya kalkışmaması Kendimizi başkalarının bizi gördüğü gibi görebilmek ve objektif olarak değerlendirebilmek çok zordur. Kendi doğru ya da yanlışlarını onurlu bir şekilde açıklayabilen çok az insan vardır. Kaderci yaklaşım Rasyonel yaklaşım 9 10 İnsanların denetim noktaları Şu anda kendinizi nasıl hissediyorsunuz? Dışsal İçsel Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 2

13 Davranış Bilimleri-02 KİTAP OKUMA Benliğimiz hakkındaki görüşlerimiz sosyal çevre tarafından şekillenmektedir. Başka insanların benliğimiz hakkındaki düşüncelerimizi etkiledikleri gibi, bizim de onların kendi benlikleri hakkındaki düşüncelerini etkilediğimizi görürüz. Okunan kitap başına verilecek parasal ödül Ödüllendirmenin etkisi Ödüle ulaşmak için yapılan faaliyet Kendimizi Tanımlama (Benlik) Bazı eylemlerimiz insanlar üzerinde olumlu izler bırakırken, Bazı eylem ve davranışlarımız da olumsuz izler bırakabilir, istenmeyen sonuç yaratabilir. İnsanın kendisini tanıma ve değerlendirme şeklidir. Kendimiz hakkında ne düşündüğümüz ya da neler hissettiğimizdir Kendimizi tanımak için şu soruları sorarız Ben kimim? Amaç ve hedefim nedir? Neleri yapabilirim, neleri yapabilme gücüm var? Doğru ve yanlış olarak neleri kabul ediyor, neleri reddediyorum, nelere inanıp nelere inanmıyorum? Benliğimizi algılamamız temelde Benliğin bilinen yönü Kim olduğumuz hakkındaki bilgilerimiz Benlik kavramı Bilen yönü Kim olduğumuz hakkında düşünen Benliğin farkında olma ya da benliğin farkına varma Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 3

14 Davranış Bilimleri-02 Benliğin Gelişmesi ve İşlevleri İnsanda benlik kavramı Ayna alışma dönemi Uyutulan hayvanların yüzleri boyanmış Aynaya bakınca ne yaptıkları gözlenmiş 2 yaş civarında geliştiği belirlenmiş. Şempanze ve orangotanlar Boyaya dokunmuş *BENLİK KAVRAMI Goril ve diğer maymunlar farkına varmamış Benliğin İşlevleri Örgütleyici İşlev Örgütleyici İşlev Duygusal İşlev Benliğimiz, kendimiz ve dış sosyal dünya hakkındaki bilgileri toplama ve yorumlama faaliyetlerimizi organize eder. Yönetici İşlev Duygusal İşlev Yönetici İşlev Benliğimiz, duygusal tepkilerimizi belirlemeye yardımcı olur. Çoğu zaman kim olduğumuzu düşünür ve bu düşüncelerimizi kim olmak istediğimizle yani idealimizdeki benlikle ve olmamız gereken benlikle karşılaştırırız. Gerçek benliğimiz ideal benliğimizin gerisinde kalırsa mutsuzluk hissederiz Gerçek benliğimiz olması gereken benliğimizin gerisinde kalırsa huzursuz oluruz. Benliğimiz, bir işletmenin üst düzey yöneticisi gibi geleceğe ait planları yapar, Seçenekler arasından en uygunlarını seçer Davranışlarımızı düzenler Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 4

15 Davranış Bilimleri-02 Benliğimizi en iyi kontrol ettiğimiz zaman Zayıflama diyeti yapanlar ya da sigarayı bırakmaya çalışanlar davranışları yönlendirmenin zorluklarını bilirler. İyi bir uyku ve dinlenmeden sonraki zamanlardır. Kasların güçlendirilmesi Benliğin güçlendirilmesi 5 km koşu sonrası tenis oynama EVET Dört yabancı dil bilen, Harvard ve Oxford mezunu önünde parlak bir kariyeri olan, genç bir diplomat bayan olsanız ve bir kralın oğlu kariyerinizi bırakmak şartıyla size evlenme teklif etse kabul eder miydiniz? Masako Owada adlı japon genç kızın kariyerini terk ederek Japonya kraliyet prensi Naruhito nun evlenme teklifini kabul etmesi HAYIR İngiltere kralı Edward VIII, kraliyet geleneklerine göre boşanmış bir kadınla evlenemeyeceği için 11 ay krallık sonrası sevdiğim kadının desteği olmadan krallığın ağır sorumluluk yükünü kaldıramayacağım ve görevlerimi yapamayacağımdan krallık görevimden ayrılıyorum diyerek 1936 yılında görevi kardeşine devredip, sevgilisi Mrs.Simpson ile evlenmiştir. Sıra sizde Üniversite sınavı sonrası hangi üniversiteye ve bölüme gireceğinize kendiniz mi karar verdiniz yoksa ailenizin isteğini mi gerçekleştirdiniz? Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 5

16 Davranış Bilimleri-02 Kültüre ve Cinsiyete Dayalı Farklılıklar Doğu Batı kültürü farkı Kadın - Erkek KENDİNİ TANIMA YÖNTEMLERİ İç dünyamızı inceleme - İçe bakış yolu ile kendini tanıma Davranışlarımızı gözlemleyerek kendini tanıma Başkalarını gözlemleyerek kendimizi tanıma Ayna Benlik İç dünyamızı inceleme İçe bakış yolu ile kendini tanıma İçe dönerek duygu, düşünce ve motivasyonu iç dünyasında aramasıdır. İç dünyamızdaki Standartlar Değerler davranışımızı karşılaştırırız. Kendimizden tatmin olmama hali acı verici olabilir. Tv izleme, kitap okuma gibi - başka faaliyet Alkol gibi - kaçma İntihar - sonlandırma Yalan söyleme Benliğinin farkında olan insanların kendi ahlaki değer ve standartlarına daha çok sahip çıktıkları belirlenmiş. Sınavlarda kopya çekmekten kaçınma İçe bakışla duygu ve davranışlarınızın gerçek nedenlerine ulaşamıyoruz ama gerçek nedenleri bulduğumuzu zannediyoruz. Kendimizi kapalı havada kötü hissetme Pazartesi sendromu Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 6

17 Davranış Bilimleri-02 Davranışlarımızı Gözlemleyerek Kendini Tanıma İç benliğimize bakış ve davranışlarımızın nedenlerini tespit etme konusunda kültürden öğrendiğimiz nedensel kuramlarımız yanında, Kendi geçmiş deneyimlerimizden de yararlanırız. Benlik Algılama Kuramı denir. Tutum ve duygularımızın belirsiz ve karmaşık olduğu durumlarda davranışlarımızı ve içinde bulunduğumuz durumları gözlemleyerek çıkarımlarda bulunabileceğimizi ileri sürer. Klasik müzikten hoşlanma Davranışlarımızı dışardan herhangi bir baskı olmadan isteyerek yapıyorsak bizi harekete geçiren İÇ MOTİVASYONUMUZ var demektir. Piyano çalışması yapma İç motivasyon Dış motivasyon alırsa Birey faaliyete duyduğu ilgiyi kaybedebilir. Kendini fazla haklı gösterme etkisi başlangıçta faaliyete yoğun ilgi duyulması durumunda ortaya çıkmaktadır. Yapılacak faaliyet çok sıkıcı bir faaliyet ise dış ödüllerin ilgiyi azaltması gibi bir sorun doğmaz. Dış ödüller iç motivasyonun bulunduğu durumlarda zedeleyici olabilir Davranışların ödüllendirilmesinde Göreve odaklanan ödüller Bir faaliyetin ne kadar iyi yapıldığıyla ilgilenmeden, yalnızca faaliyetin gerçekleştirilmiş olmasını esas alan Başarıya odaklanan ödüller Faaliyette başarılı olma derecesine göre ödül verilmesidir. Başarıyı teşvik eder. Başkalarını Gözlemleyerek Kendimizi Tanıma Ayna Benlik Benlik duygusu temelde sosyal etkileşimden kaynaklanır. Kendi duygu, düşünce yetenek ve özelliklerimizi başkalarının duygu, düşünce, yetenek ve özellikleriyle karşılaştırmak, benliğimizi tanımak için iyi bir kaynak oluşturur Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 7

18 Davranış Bilimleri-02 Yetenek testinden 75 aldınız Test 100 üzerinden değerlendiriliyorsa Teste katılanların tümü 0-40 puan arası aldıysa Herkesin puan aldığını öğrenirseniz Sosyal Karşılaştırma Kuramı İnsanlar kendi yetenek ve tutumlarını, başkalarının yetenek ve tutumlarıyla karşılaştırarak davranış öğrenirler Söz sizde 1-İnsanlar ne zaman sosyal karşılaştırma yaparlar? 2-İnsanlar sosyal karşılaştırma yapmak için kimi veya kimleri seçerler? 1-İnsanlar ne zaman sosyal karşılaştırma yaparlar? Karmaşık durumlarla karşılaştıklarında belirsizlik ortamında ellerinde kendilerini ölçecek objektif standart bir ölçek bulunmadığında İnsanlar sosyal karşılaştırma yapmak için kimi veya kimleri seçerler? İnsanlar kendilerini ilk anda çevrelerinde kim varsa onunla karşılaştırırlar. Daha sonra yukarı sosyal kıyaslama ve aşağı sosyal kıyaslama yapabilirler. Almanca dersindeki başarının değerlendirilmesi Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 8

19 Davranış Bilimleri-02 Yukarı Doğru Sosyal Kıyaslama Aşağı Doğru Sosyal Kıyaslama Kendinizi sizden daha üst durumdaki bireylerle karşılaştırmanıza Amacınıza bağlı değişim gösterir. Almanca sınıfının en başarılı öğrencisi olmak istiyorsanız uzun yıllar Almanya da ikamet etmiş arkadaşınızla Kendinizi daha iyi tanımaksa, size benzer durumdaki biriyle karşılaştırma yaparsınız. Egomuzu da tatmin etmeye çalışırız Benliğimizi korumak ya da yükseltmek amacıyla, herhangi bir yeteneğimizi veya özelliğimizi bizden daha kötü durumda olan biriyle karşılaştırmaya Kendimizi iyi hissederiz Kendimizi iyi hissetmek için Bugünkü performansımızı geçmişteki performansımızla karşılaştırırız. Düşünce ve yeteneklerimizin gerçek bir değerlendirmesini yapmak istersek, kendimizi benzer düzeydeki insanlarla kıyaslarız TEŞEKKÜRLER 53 Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 9

20 Davranış Bilimleri-03 KİŞİLİK KİŞİLİK VE DAVRANIŞ Per sonata Tiyatro aktörlerinin kullandığı maskelere işaret etmektedir. Bireyin topluma karşı oynadığı rolün ifade edilmesi amaçlanmaktadır. Tuğlalardan örülmüş bir bina gibidir. KİŞİLİĞİN OLUŞUMUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER Kişilik insanların diğerlerini nasıl etkilediklerini, kendilerini nasıl gördüklerini ve değerlendirdiklerini, dış ve iç ölçülebilir özelliklerinin neler olduğunu ve birey-durum etkileşiminin nasıl gerçekleştiğini açıklayan bir terimdir. Kalıtım Çevre İçinde bulunulan durum KALITIM Saç, göz rengi utangaçlık, saldırganlık, korku Doğumdan sonra birbirlerinden ayrılan ve ayrı yerlerde büyümüş 100 den fazla aynı yumurta ikizleri Bireysel iş tatmini ÇEVRE Kültür nesilden nesile aktarılan normlar, tutumlar değerler geliştirir. Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 1

21 Davranış Bilimleri-03 İçinde bulunulan durum Okulda Piknikte Sınav ve iş görüşmesinde baskılanmış Kişiliği Etkileyen Etmenler Genlerden gelen bedensel yapı faktörleri Kültürel faktörler Sosyal yapı ve sosyal sınıf faktörleri Aile unsuru Kitle iletişim araçları Yetişkinler Bireyin ailedeki doğum sırası Kişilik Kavramının Temel Özellikleri Biyolojik, fizyolojik ve sosyal çevreden gelen özelliklerin bir bileşkesidir. Özel çevrenin ortaya çıkardığı bir olgudur. Bireysel dengenin bir ürünüdür. Davranışları yönlendirir ve yönetir. Bilirli zaman dilimleri içinde gösterilen davranışların bir bütünüdür. Kişilik Kuramları Hiyerarşik kişilik kuramı Psikolojik kişilik kuramı Biyolojik kişilik kuramı Duygusal kişilik kuramı Hiyerarşik Kişilik Kuramı Özel tepki düzeyi Alışılmış davranışlar düzeyi Eğilimler düzeyi Psikolojik Kişilik Kuramı İnanç sistemindeki farklılıklar Güç motivasyonundaki farklılıklar Güç ihtiyacı Başarı ihtiyacı Bağlılık ihtiyacı Tipler Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 2

22 Davranış Bilimleri-03 Biyolojik kişilik kuramı Duygusal kişilik Kuramı Biyolojik özellikler Gen İd Freud Çocuk yönü Eric Berne Ego Olgun yönü Süperego Ebeveyn yönü Jung Yaşam enerjisinin yalnızca geçmişten değil geleceğe ait amaç ve beklentilerden oluştuğuna işaret etmektedir Bilinçli düzey (günlük gerçeklik) Bilinçsiz düzey (kendimize ait bazı kompleksleri içerir) Toplumsal bilinçsiz düzey (evrensel deneyim depolanması) Levinson Kariyer Aşamaları Keşfetme Yerleşme Bakım Düşüş Keşfetme Aşaması Genç işgören kimlik arayışındadır ve yeni deneyimlere girerek kendini test eder. Bu dönemde çeşitli işler dener ve genelde istikrarlı olmadığından kariyerinin en verimsiz dönemini yaşar. Yerleşme Aşaması İşgören belli bir işte yerleşmeye çalışır. Kariyerinde üretken bir dönem. Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 3

23 Davranış Bilimleri-03 Bakım Aşaması Üretken bir düzlüğe çıkmıştır. Kendinden sonraki kuşaklara bir şeyler bırakmayı da düşünmektedir. Bu dönemde gençleri yetiştirme rolü üstlenebilir. Hızla büyüme aşamasından sonraki durgunluk aşamasıdır. Düşüş Aşaması Bireyin kendi yaşamını ve tercihlerini yeniden değerlendirme aşamasıdır. Chris Argyris YETİŞKİN İNSANIN İŞ YAŞAMINDAKİ DENEYİMLERİ DİNAMİKLER GEÇMİŞTEKİ GELİŞME DENEYİMLERİ Olgun olmayan insan Pasif Bağımlı Az sayıda davranış İlgiler az Olgun İnsan Aktif Bağımsız Çeşitli Davr. Derin ilgi Başarılar Roller Çalışma deneyimleri Tipler/Özellikler Cinsiyet Yetenekler Fiziki yapı Motivasyon Tutumlar Algılama Sosyal Aile Kültür Kısa Zaman perspektifi Uzun zaman Alt pozisyon Amir Kendinin farkında olmama Kendini bilme NOMOTETİK YAKLAŞIMLAR Kişilik ömür boyu değişmez mi? İnsanları kişilik temeline göre nasıl ölçüp karşılaştırabiliriz? Temel amacı davranışı tahmin edebilmektir. Kişilik özelliklerinin büyük ölçüde doğuştan geldiğini, değişime karşı koyduğunu Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 4

24 Davranış Bilimleri-03 İDİOGRAFİK YAKLAŞIMLAR Bireyin benzersiz bir varlık olduğunu kabul eder. Kişilik gelişmesinin değişime açık olduğu Kişiliğin Ölçülmesi Görüşme yöntemi Dereceleme yöntemi Anamnez yöntemi Testler Davranışları Etkileyen Başlıca Kişilik Özellikleri Denetim noktası Makyavelizm Kendine saygı Kendini kontrol Risk alma A ve B tipi Kişilik Öncü (proaktif) kişiler Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 5

25 Davranış Bilimleri-03 Denetim Noktası Bireyin kendi kaderini yönettiğine inanıp inanmamasına işaret eder. Bireyin kaderini kontrol ettiğini düşündüğü kaynak konusunda algılamalarına da denetim noktası denir. İçseller Dışsallar Makyavelizm Makyavelist derecesi yüksek olan birey faydacı, duyguları işe karıştırmayan ve amaçlar araçları meşru kılar diye düşünen bir kişiliğe sahiptir. Araç işe yarıyorsa kullan. Yüzyüze görüşme, sendikal işlerde başarılı. Kendine Saygı İnsanın kendisini sevip sevmeme ya da kendisinden memnun olup olmamasıyla ilgili bir özelliktir. Kendini Kontrol Bireyin davranışlarını dış durumsal etmenler uydurabilme yeteneğini ifade etmektedir. Risk Alma? A tipi Kişilik Daima hareket halinde, yürürler, hızlı yemek yerler Olayların oluş hızından çoğu zaman sabırsızlık duyarlar Aynı anda birden fazla konuyu düşünmeye, birden fazla faaliyeti gerçekleştirmeye çalışırlar Boş zamanlarında ne yapacaklarını bilemezler Rakamlara önem verirler, başarıları sürekli ne kadar, kaç tane gibi sayısal olarak ölçmek isterler. Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 6

26 Davranış Bilimleri-03 B tipi kişilik Zaman baskısından şikayet etmeyen, sabırsız olmayan Kendilerinden talep edilmediği müddetçe başarılarından bahsetmeye, başarılarını sergilemeye ihtiyaç duymayan Kendilerinin üstünlüğünü göstermekten çok eğlenme ve rahatlama içi oynarlar. Suçluluk duymadan istirahata çekilebilirler. Öncü Kişilik Mevcut durumlarını iyileştirmek için fırsatları tespit eden, inisiyatif alan, harekete geçen tiplerdir. Holland Kişilik-İş Uyumu Kuramı Kişiliğin nasıl bir kişilik olduğundan ziyade, yapılan işle uyumlu olup olmadığı daha önemlidir. Bireyin kişiliğinin işe olduğu kadar örgüte uyumu da önemlidir. Gerçekçi Sorgulayıcı Sosyal Geleneksel Girişimci Artistik olmak üzere altı kişilik tipi yer alır. Gerçekçi Utangaç, istikrarlı, uyumlu ve pratik tiplerdir Mekanik işlerde, montaj hattında veya çiftlikte çalışmak gibi işlerde başarılı Sorgulayıcı Düşünme, organize olma, ve anlama gibi yeteneklere sahip Biyolog, matematikçi, ekonomist, gazete muhabiri gibi işler Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 7

27 Davranış Bilimleri-03 Sosyal Başkalarına yardım etme, başkalarını geliştirme gibi hasletlere sahip. Öğretmen, danışman, psikolog Geleneksel Belirsizliği ve karmaşıklığı az, düzenli, kurallı ortamları tercih eden, uyumlu, pratik, fazla esnek ve hayalperest olmayan tipler Bankacı, muhasebeci, dosyalama memuru, orta düzey yönetici Girişimci Başkalarını etkilemeyi ve güce ulaşmayı tercih eden, kendine güvenli, atılgan, enerjik, egemen tipler Avukat, küçük işletme yöneticiliği, halkla ilişkiler uzmanlığı Artistik tipler Belirgin ve sistematik olmayan ortamlarda yaratıcılıkların sergilemeye imkan veren ortamları tercih eden, idealist, duygusal, hayalperest, düzensiz tipler Ressam, müzisyen, yazar ve dekoratör Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 8

28 Davranış Bilimleri-04 TUTUM TUTUMLAR En geniş anlamda bir bireyin belirli bir objeye veya bir kimseye karşı zihinsel açıdan hazır oluş durumu veya belirli bir biçimdeki vaziyet alışıdır. 06 AAE 45 Yabancı bir otomobil satın almak mı, yerli otomobil satın almak mı daha iyidir? İdam cezası kalkmalı mı, kalkmamalı mı? Üniversiteye giriş sınavı kaldırılmalı mı, kaldırılmamalı mı? Sorulara verilen cevaplar bireyin o konudaki tutumunu yansıtır. TUTUM Tutumları, inanç farklılıklar ve değerlerden ayıran İnançlar; dünya hakkında sahip olunan bilgiyle ilgilidir. İnançlarda gerçeğin ne olduğu değil, bu gerçeğin birey tarafından nasıl anlaşıldığı önemlidir. Değerler olması gereken ve istenilenle ilgilidir. bazı olayları etme ve durumları diğerlerine tercih Tutumlar hazır olma durumu veya belirli bir yönde cevap verme eğilimidir. TUTUM Tutumlar, beğenilenler ve beğenilmeyenlerdir. Tutumlar, nesneler, fikirler ve olaylar hakkındaki değerlendirici inançlardır. Tutum, bireyin davranışında fikir, duygu veya eğilim şeklinde görülen olumlu ya da olumsuz değerlendirici tepkilerdir. Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 1

29 Davranış Bilimleri-04 TUTUMLARIN UNSURLARI Bilişsel Unsur Duygusal (Değerleyici) Unsur Davranışsal Unsur Bilişsel Unsur Tutumun gerçeklere dayanan bilgi hazinesidir. Bir ev hanımı satın aldığı deterjanın iyi temizlediğini görüyorsa o deterjanın markasına karşı olumlu tutum oluşturur, iyi temizlemediğini tespit etmiş ise olumsuz tutum oluşturur. Duygusal (Değerleyici) Unsur Tutumun bireyden bireye değişen ve gerçeklerle açıklanamayan, hoşlanma ve hoşlanmama yönüdür. Sevdiğiniz sanatçının filmlerini, televizyon programlarını kaçırmazsınız. Davranışsal Unsur Tutumun sözlü ya da yazılı eylemsel ifadesidir. Hoşlandığı bir hocanın dersini seçen bir öğrenci, ertesi yıl aynı hocanın başka bir dersini seçecektir. Bu unsurlar arasında iç tutarlılık olması beklenir. Bireyin bir konu hakkında bildikleri ondan hoşlanmasın gerektiriyorsa (bilişsel), birey o konudan hoşlanır (duygusal) ve bunu sözleri ya da davranışları (davranışsal) unsur ile gösterir. Bir tutumun değiştirilmesi istendiğinde en kolay yol, tutumun bileşenleri arasında bir tutarsızlık ya da çelişki oluşturmaktır. Bilişsel Unsur Davranışsal Unsur Duygusal (Değerleyici) Unsur Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 2

30 Davranış Bilimleri-04 Tutumun Özellikleri Tutumun konusu Tutumun yönü Değişim aralığı Belirginlik Merkezilik Bilişsel karmaşıklık Tutumun esnekliği ya da katılığı Çift yönlü çekiciliği Tutumun Konusu Çok çeşitli olabilir. Herkesin her konuda tutum sahip olması gerekmez. Tarımın devletçe desteklenmesi konusunda, bu alanda herhangi bir bilgisi olmayan bireyin tutum geliştirmiş olması beklenemez. Tutumun Yönü Olumlu ya da olumsuz tepki şeklinde gelişebilir. Değişim Aralığı Olumlu ve olumsuz uçlar arasında tutumun hangi yöne daha yakın olduğunu gösteren derecelendirmedir Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 3

31 Davranış Bilimleri-04 Yoğunluk Tutumun duygusal içeriğidir. Tutum ne kadar uçta ise ve ne kadar duygusal ise o kadar yoğundur ve değiştirebilmek o kadar zordur. Belirginlik Bir tutumun diğer tutumlar arasında daha fazla ön plana çıkmasıdır. Bireyin çeşitli kararlarında siyasi-iktisadi seçeneğini ön plana çıkarması Merkezilik Bireyin çeşitli tutumları arasında en önemli görülenidir. Bilişsel karmaşıklık Bireyin, tutum konusu hakkında sahip olduğu bilgi sayısıdır. Karmaşık tutumlar, basit tutumlardan daha yoğundur ve bu nedenle değiştirmek daha güçtür. Esnekliği ya da katılığı Tutumun çeşitli durumlar karşısında değişip, değişmeme derecesidir. Çift yönlü çekiciliği Tutumun bileşiminde aynı anda hem olumlu hem de olumsuz unsurların birlikte var olmasıdır. Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 4

32 Davranış Bilimleri-04 Tutumları, diğer düşünce yapıları ve davranışlardan ayıran temel özellikler Tutumlar, doğuştan değil, sonradan, sosyalleşme süreci vasıtasıyla kültürel etkileşimle kazanılır. Tutumlar geçici düşünsel durumlar değildir. İnsan-tutum konusu ilişkilerinde genellikle tutumlar vasıtasıyla belirlenen bir etkilenme veya yanlılık durumu ortaya çıkmaktadır. Tutumların oluşması ve şekillenmesi için birbirleriyle karşılaştırılabilir birçok unsurun bir arada olması gerekir. Bireysel tutumların oluşması ile ilgili temel ilkeler toplumsal veya grupsal tutumların oluşmasına da uygulanabilir. Tutum-Davranış İlişkisi R.LaPiere nin Çinli ve eşi ile ABD güneybatı eyaletlerine yaptığı gezi. 66 otel ve 184 lokanta Tutumlardan davranış tahmini Tutumlarımızı ne ölçüde gerçeği yakın şekilde açıkladığımız, içinde bulunduğumuz duruma da bağlıdır. Tutum ve davranışlarımız üzerindeki dış etkiler en aza indirildiğinde: Dış etkiler azaltıldığında birey gerçek tutumunu sergileme ve ona göre davranma özgürlüğünü kazanmaktadır. Tutum, gözlenen davranışla doğrudan ilgiliyse: Genel olarak çevrecilik konusundaki tutumumuz davranışlarımızı etkilemezken, malzemenin geri dönüşümü konusundaki tutumumuz, yeniden üretime dönüştürülebilecek malzemeler ayrıca toplamak gibi bir davranışa yol açabilmektedir. Tutum güçlü ise: Otomatik olarak hareket ettiğimizde, tutumlarımızı düşünmeden ortaya koyarız. günaydın diyene hemen günaydın diye cevap verme. Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 5

33 Davranış Bilimleri-04 Tutum Davranış Arası Tutarsızlık İnsan ayna ile karşılaştığında, kendisinin bilincine varmakta, bu nedenle de söyledikleriyle yaptıkları daha tutarlı olmaktadır. Bilişsel Denge Kuramı Heider Birey (P) Diğer Birey (O) Nesne (X) Bütünsel İlişki Duygusal İlişki Ben ve arkadaşım aynı konu üzerinde anlaşıyoruz P O X Ben ve arkadaşım ikimizde kabul etmiyoruz Ben ve sevgilim alacağımız mobilya konusunda anlaşamıyoruz P + O P + O X X Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 6

34 Davranış Bilimleri-04 Dengesizliği düzeltmek için Nesne hakkında kendi fikrini değiştirmek + P O Dengesizliği düzeltmek için Diğer birey hakkında fikrini değiştirmek + - P O X X Dengesizliği düzeltmek için Dengesizliği düzeltmek için Diğer bireyi ikna etmek P + O Diğer bireyi yanlış algılamak P + O x hakkında tutumunun -Böyle olması mümkün Değil benimle şaka yapıyor + algılar X X Dengesizliği düzeltmek için Diğer bireyi nesneden ayrı düşünerek + algılamak P O + X - İnsanlar dostlarıyla aynı düşüncede olmadıklarında Düşmanlarıyla aynı düşüncede olduklarında Bilişsel dengesizlik yaşamakta ve dengeyi sağlamak için bir bilişsel unsuru değiştirme çabasına girmektedir. Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 7

35 Davranış Bilimleri-04 Bilişsel Uyumsuzluk Kuramı L. Festinger Çevre hakkındaki herhangi bir bilgi, fikir, inanç ile kendisi veya kendi davranışı hakkındaki uyumsuzluğu ifade eder. Bilişsel unsuru değiştirerek ya da yeni unsurlar ekleyerek çözüme kavuşturulur. Lisans mı okumalıyım, bir işte çalışmaya mı başlamalıyım? Öğle yemeğinde simit mi, yemekhaneden mi yemeliyim? Tutumları Ölçme Birey amaca ulaşmak için çok fazla çaba sarf etmiş ise yine uyumsuzluk ortaya çıkabilir. Üye olunan kulüp faaliyetlerinin tahmin ettiği gibi olmaması Objektif tekniklerle ölçülmesi gerekmektedir. Belli konuda insanlara tutumlarının ne olduğunu sorabiliriz. Ölçekler Thurstone ölçeği Likert ölçeği Bogardus ölçeği Tutumlarda Değişme Hangi ölçek kullanılırsa kullanılsın araştırmacılar, ölçümlerde geçerlik ve güvenilirlik sağlayabilmek için ölçüm yöntemini yeterli sayıda ön deneme yaptıktan sonra kullanmalı ve analizlerinde de objektif olmalıdır. Öğrenme Kuramları İşlevsel Kuramlar Bilişsel Tutarlılık Kuramları İkna Edici İletişim Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 8

36 Davranış Bilimleri-04 ÖĞRENME KURAMLARI Tutumların koşullandırma yoluyla değiştirilebileceğine işaret eder. Davranış Bilimleri dersini sevmeyen bir öğrencinin, sınavdan yüksek not alınca dersi sevmeye başlaması İŞLEVSEL KURAMLAR Tutumların bireylerin ihtiyaçlarını karşılamada araç oluşturduklarına işaret eder. Araçsal işlev Benlik koruyucu işlev Değer ifade edici işlev Bilgi işlevi Araçsal işlev Bireyin en fazla ödül ve en az ceza isteyeceği varsayımına dayanmaktadır. Benlik Koruyucu İşlev Bireyin kendine dair bilmek istemediği, öz saygısının zedeleyici konulara karşı tutumlar oluşturarak kendini korumasıdır. Değer İfade Edici İşlev Bireyin merkezdeki değerleri ile tutarlı tutumlar gösterme isteğine dayanır. Bilgi İşlevi Bireyin bilgi edinerek çevreye uyum sağlamasını ifade eder. Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 9

37 Davranış Bilimleri-04 Bilişsel Tutarlılık Kuramları Temel olarak insanların bilişleri arasında tutarlılıktan yana oldukları ve tutarsızlıktan kaçınmak isteyecekleri varsayımına dayanmaktadır. Rüşvet karşıtı bireyin işini halletmek için rüşvet vermek zorunda kalması. Tutarsızlık nedenleri İçinde yaşadığımız toplumda farklı gerekleri olan çelişkili roller söz konusudur. Toplum yaşamı sürekli değişim içindedir, bu da bireyin bilişlerini olayların gerisinde bırakmaktadır. Bireyin kendi ideallerine ters düşen dış baskılar olabilmektedir. Birey, daha önece edindiği bilgilere ters düşen bilgiler edinebilmektedir. İkna Edici İletişim Bireyin dikkat,kavrama, kabul, saklama ve sözlü ya da davranışsal eylem gibi özelliklerinin değişik ölçülerde etkilenmesiyle bireyde davranışsal değişim yaratılmasına çalışılmaktadır. İkna edici tutum değişimi Tutum değişiminde yüzyüze ilişkiler kitle iletişiminden daha etkilidir. Güven duyulan kaynaktan gelen bilgiler tutum değişiminde daha etkilidir. Mesajı alan kişiye değişime katılma olanağı veren iletişim tutum değişimine yol açmaktadır. İkna edici tutum değişimi Bireyin içinde bulunduğu grubun değerleri ve grubun sağladığı etkili iletişim tutumların değişmesinde rol oynar. Gerçeklere dayanan bilgi sonucu elde edilen tutum, bu bilginin değişmesi ile kolayca değişebilmektedir. Davranış tutum değişimin izlememekte, daha çok tutum değişimi davranışı izlemektedir. Tutumlar ve İş Tatmini İş tatmini ölçeklerinde kişinin, işinin belirli yönlerini belirleyen beş tatmin unsuru yer almaktadır. Ücretler Ödüller Yöneticiler İşin kendisi Çalışma arkadaşları Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 10

38 Davranış Bilimleri-05 ALGILAMA VE ÖĞRENME Gördüğünüz resimdeki siyahlıklar gölge, beyazlar ise gerçeğidir..öyle değil gibi gözüküyor ama öyle..resim yüksek bir noktadan çekilmiştir.dikkatli BAKARSANIZ FARKEDEBILIRSINIZ. ALGILAMA Beş duyu ile elde edilen her türlü bilginin beynimizde şekillenmesi ve görünüm kazanmasıdır. Beş duyumuzu harekete geçiren unsur çevreden gelen dürtülerdir. Dışarıdan gelen uyarıcılardan etkilenmelere duyu izlenimleri denir. Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 1

39 Davranış Bilimleri-05 ALGILAMA SÜRECİ Algılama sürecinin özellikleri A Çevreden Gelen Dürtüler B Dürtünün Seçilmesi Gözden Geçirme veya Filtreleme C Dürtünün Organize Edilmesi Bilgi İşleme Süreci Olarak Algılama D Birey için Dürtünün Mantığı ve Anlamı E Davranış Kalıbı Algıda Seçicilik/Süzgeçten Geçirme Değişmezlik Örgütlenme Derinlik Algısı Uyumlaştırma Ekleme, çıkarma ALGIDA SEÇİCİLİK / SÜZGEÇTEN GEÇİRME Duyularımıza gelen veri yığını arasından ilgilenilenlerin seçilmesi anlamını taşır. Ders çalışırken açık olan radyonun dinlenmemesi DİKKAT Belirli bir anda duyu organlarımızı etkileyen uyarıcılar arasından hangilerini seçerek algılayacağınızı belirleyen en önemli süreçtir. Dikkati Belirleyen Etkenler Uyarıcıların yapısı Algılayan bireyin özelliklerine ilişkin etkenler Dikkati Belirleyen Uyarıcı Yapısına İlişkin Etkenler Şiddet ve Büyüklük Kontrast Hareket Tekrar Gariplik ve Yenilik Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 2

40 Davranış Bilimleri-05 Dikkati Belirleyen Bireysel Etkenler DEĞİŞMEZLİK İhtiyaçlar Beklentiler İlgiler Öğrenme DEĞİŞMEZLİK Şekil Değişmezliği Büyüklük Değişmezliği Renk Değişmezliği Parlaklık Değişmezliği Şekil-Zemin algısı Gruplama Tamamlama ÖRGÜTLENME DERİNLİK ALGISI Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 3

41 Davranış Bilimleri-05 UYUMLAŞTIRMA Karşılaşılan durumu eski bilgilere dayanarak yorumlamaktır. EKLEME, ÇIKARMA Algılanan olay, durum veya nesneler ile ilgili olarak birey bazı eklemeler veya çıkarmalar yapar. Otomobil kazası sonrası şahitlerin farklı ifadeleri. Algılama Sürecinde Uyarıcılar Dış çevreden gelen uyarıcılar Beş duyu organı ile Fiziksel çevre uyarıcıları Çalışma ortamının sessiz, temiz olması Sosyo-kültürel çevre Amir davranışları, örgütte arkadaşlık ortamı Dış Çevre Uyarıcılar Fiziksel çevre uyarıcıları Sosyokültürel çevre uyarıcıları Dürtü Karşılaştırma Kayıt Etme Sonuç: Olumlu/Olumsuz Pekiştirme Yorumlama Geri Bildirim Davranış Aktif / Pasif ALGIDA SEÇİCİLİĞİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Zıtlık Büyüklük Motivasyon Kişilik Öğrenme Zeka Geçmiş deneyim Amaçlar Beklentiler Yetenek Eğitim İlgiler Hareketlilik Yenilik Büyüklük Büyük nesneler küçüklerden daha fazla dikkati çeker ve algılamayı etkiler. Tekrar Yoğunluk Yakınlık Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 4

42 Davranış Bilimleri-05 Tekrar Tekrarlanan olaylar durağan nesnelerden daha çok dikkati çeker. Tekrarlar öğrenmeyi kolaylaştırır. Hareketlilik Hareketli cisimler hareketsiz olanlardan daha fazla dikkati çeker. Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 5

43 Davranış Bilimleri-05 Yenilik Her zaman alışılagelmiş nesneler, olaylar fazla dikkati çekmez; ama yeni olanlar dikkati çeker. Yakınlık Uzakta duran nesnelere nazaran yakında duran nesneler daha çok dikkati çekerler. Yoğunluk Bir faaliyetin yoğunluğu ne kadar fazla ise o kadar çok dikkat çeker. ALGIDA SEÇİCİLİĞİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Büyüklük Kişilik Öğrenme Zeka Hareketlilik Zıtlık Motivasyon Geçmiş deneyim Amaçlar Beklentiler Yetenek Eğitim İlgiler Yenilik Tekrar Yoğunluk Yakınlık Kişilik İnsanın kendi duygu ve davranışlarının bir biçimi veya dışa yansımasıdır. Bir insanı diğerlerinden ayırt eden özellik Saldırgan, kavgacı Motivasyon Belli bir amacı gerçekleştirmek üzere bireyi isteklendirme, güdüleme, harekete geçirme demektir. Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 6

44 Davranış Bilimleri-05 Zeka ve Yetenek Bireyin kapasitesini belirler. Farklılıklar, bireylerin farklı düzeyde algılamalarına yol açar. Müzik Eğitim ve İlgiler Bireyin eğitimini gördüğü alandaki olay, nesne ve durumlara daha fazla ilgisinin olması doğaldır. Amaçlar ve Beklentiler Bireyin amaç ve beklentileri bazı dürtülerin uyarısına karşı, hazır olma durumuna yol açar. Öğrenme ve Geçmiş Deneyimler prgrm Bir ignliiz üvnsertsinede ypalın arşaıtramya gröe, kleimleirn hrfalreiinn hnagi srıdaa yzalıdkılraı ömneli dğeliimş. Öenlmi oaln brinci ve snonucnu hrfain yrenide omlsaımyış. Ardakai hfraliren srısaı krıaışk oslada ouknyuorumş. Çnükü kleimlrei hraf hraf dğeil bri btüün oalark oykuorumuşz. Bakın nasıl da duzgun okudunuz, ilginc degil mi? ALGILAMADA YANILMALAR İnsanlar bir nesneyi ya da olayı ayrı ayrı parçalar yerine bir bütün olarak algılar. Algılama sistemimizin hataya açık olduğunu gösterir. Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 7

45 Davranış Bilimleri-05 Algı yanılmaları yalnız fiziksel nesne ve olayları kapsamaz. Sosyal durumları, insan davranışlarını da içerir. Örneğin, bir kimse kendisine söylenen bir sözü, söyleyenin niyetinden farklı bir şekilde yorumladığı zaman bir algı yanılması vardır. (Doğan Cüceloğlu) ÖĞRENME Çevresiyle etkileşimi sonucunda kalıcı nitelikte yeni davranışlar kazanması veya eski davranışlarını değiştirmesi süreci. Şartlı Tepki Bilişsel Öğrenme Sosyal Öğrenme Doğuştan gelen davranışlar İçgüdüsel davranışlar Refleksif davranışlar İstendik davranışlar DAVRANIŞ Geçici davranışlar (Alkol, ilaç, hastalık vb. etkisi ile oluşan davranışlar Sonradan kazanılan davranışlar (Öğrenme ürünü davranışlar) İstenmedik davranışlar Olumsuz kültürel koşullar Planlı eğitim ürünü davranışlar altında kazanılan davranışlar Plansız eğitim ürünü Eğitimin hatalı yan davranışlar ürünü olan davranışlar Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 8

46 Davranış Bilimleri-05 Şartlı Tepki ile Öğrenme Klasik Koşullama Süreç (Pavlov) Çevreden gelen uyarıcıya verdiğimiz tepki ile öğrenmedir. Küçük çocuğun sobadan eli yanarsa, sobaya dokunmamayı öğrenmesi KOŞULLAMADAN ÖNCE Koşullu Uyarıcı (Işık) Doğal (Koşulsuz) Uyarıcı (Et) KOŞULLAMA SÜRECİNDE Koşullu Uyarıcı (Işık) Doğal (Koşulsuz) Uyarıcı (Et) KOŞULLAMADAN SONRA Koşullu Uyarıcı (Işık) Tepki yok Doğal Tepki (Salya akıtma) Doğal Tepki (Salya akıtma) Doğal Tepki (Salya akıtma) LİMON SINAV Klasik Şartlı Tepki İşlevsel Şartlanma Geçmişteki davranışları pekiştirildiğinde insanın aynı davranışı tekrarlayacağı görüşüne dayanır. Olumlu olumsuz pekiştirme Son verme - cezalandırma Olumlu Pekiştirme Bireyin arzulanan davranışının devamlı tekrar etmesi için teşvik edilmesidir. Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 9

47 Davranış Bilimleri-05 Olumsuz Pekiştirme Bireye davranışının yönetimce istenmeyen bir davranış olduğunun hissettirilmesidir. Derse geç gelen öğrenci cezalandırılınca bir daha geç gelmemesi gerektiğini öğrenir. Son Verme İstenmeyen bir hareket bir daha tekrarlanmayacak, böylece pekiştirme gerçekleşmeyecektir. Döner sermaye primi kesileceği için, işe geç kalma davranışını hemen terk edecektir. Cezalandırma Bireyin istenmeyen davranışları karşısında kendisine bir ceza verilmesidir. Bilişsel Öğrenme Kavramsal algılamalara yer veren bir öğrenmedir. Deneme-yanılma Kavrayarak Problem Çözme Sosyal Öğrenme Biraz zorlayin bakalim, bilyeleri raflara yerlestirebilecek misiniz Taklit ederek öğrenmedir. Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 10

48 Davranış Bilimleri-05 ortadaki + işaretine odaklanın Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 11

49 Davranış Bilimleri-05 Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 12

50 Davranış Bilimleri-05 Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 13

51 Davranış Bilimleri-05 Can you see the dog? Nerede: Kadın At Aslan Yaşlı Adam Kurt Ve başka ne görüyorsunuz? Burada: Kaç tane gizli resim var? At Ayı Aslan Kartal Kurt Baba Kadın ve??? 12 fil / 6 baş Bu resimde yer alan 7 atı bulabilir misiniz? Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 14

52 Davranış Bilimleri-05 There is a hidden face in this scenery Can you find it? Bu yüz 30 tane hayvan içeriyor. Ağaçtaki 10 yüzü bulun Bebeği bulun? TEŞEKKÜRLER Öğr.Gör.A.Alper ERTEM 15

53 GRUP GRUPLAR Ortak amaç doğrultusunda, belirli rolleri, bu rollerin oynanmasını düzenleyen belirli normları ve davranış ilkelerini paylaşarak karşılıklı haberleşme yoluyla birbirlerini etkileyen iki veya daha fazla kişinin bir araya gelmesiyle ortaya çıkan bir topluluktur. 1 2 Grup oluşturmanın nedenleri Otobüs durağında tesadüfen bir araya gelen Bireylerin birbirleriyle yakınlık sağlamak istemeleri, Ortak çıkarlar ve ortak değerleri paylaşmak istemeleri Ekonomik nedenler Güvenlik, sosyalleşme ve kendini gerçekleştirme gibi kişisel ihtiyaçların tatmini beklentileri insanlar. 3 4 Grupların gelişim aşamalar Test etme Grup içi çatışma Oluşturma Uygulama aşaması Grup Çeşitleri Birincil gruplar: Küçük veya alt gruplara Biçimsel gruplar: Bireyin işe bağlı olarak aldığı rolle katıldığı gruplar Biçimsel Olmayan gruplar: Arkadaşlık grupları İkincil gruplar: Daha büyük gruplara 5 6 1

54 Gruplarda Davranış Bireyin yalnızken gösterdiği davranışlar ile başkaları ile beraber olduğunda gösterdiği davranışlar arasında farklılık vardır. Sosyal Kolaylaştırma Etkisi Bisiklet yarışmasına hazırlanan yarışmacıların iki kişi birlikte yarışarak egzersiz yaptıkları zaman, tek başlarına yaptıkları hızdan daha üst bir hıza ulaşmaları 7 8 Sosyal Kaytarma Bir elin nesi var iki elin sesi var. Nerde çokluk orda luk. İnsanlar bireysel olarak daha fazla gayret gösterdikleri konularda, sorumluluk gruba dağıldığında ve bireysel başarıları dikkati çekmeyip grup içerisinde kaybolduğunda, daha az gayret göstermektedirler Grup Yapısı Birey olmaktan uzaklaşma etkisi: KONSER 11 Grup içerisindeki üyeler arasında nispeten istikrarlı ilişkiler kalıbı olarak tanımlanabilir. Grup yapısının boyutları: 12 Büyüklük Haberleşme Roller Normlar Grup içi dayanışma 2

55 Grup Başarısı Dayanışma Grup içi iletişimin şekli Liderlik tarzı Grup normları: Üye davranışında uygulanacak tutum, değer ve kurallar Grupta üyelerin gruba çekilme, grupta kalma ve birbirlerini karşılıklı etkileme gücünün derecesini gösterir Uyumlu Davranış Bireyin, grubun geçerli saydığı modellere uygun davranması, grup tarafından kabul edilen kararlara tartışmasız katılmasıdır Grupsal Düşünme Bir karar alma grubu çok sıkı biz duygusu geliştirmiş ise, karşılıklı rıza arama ile o kadar meşguldür ki, eleştirel düşünmeye imkan tanımaz. Buna grupsal düşünme adı verilir. Üyelerini katı bir tekdüzeliğe ve tartışmasız teslimiyetçiliğe zorlayan bir grup, üyelerinin tüm kapasiteleriyle katılımlarını sağlayamıyor demektir

56 Örgütlerde grupsal düşünmenin belirtileri Güç yanılması Önyargılı olma Moral varsayımları Akılcılık Kendi kendine sansür Oybirliği yanılması Doğrudan baskı Düşünce korumaları Güç yanılması Grup üyeleri grubun zayıflıkları üzerinde durmazlar ve grubun gücünü abartırlar Önyargılı olma Grup kararına karşı diğer grupların veya grup dışındakilerin amaçları veya tepkileri dikkate değer bulunmaz. Moral varsayımları Grupta üyeler ahlaki konuları tartışmaya ihtiyaç duymazlar Akılcılık Grupsal düşünme kurbanları uyarılara aldırmazlar, akılcı nedenler geliştirirler. Kendi kendine sansür Her üye ortak rızayı kabul etmeme veya şüpheyle karşılama duygularını kendi kendine sansür eder

57 Oybirliği yanılması Tartışmada sessiz kalan bireyin diğer üyelerin söylediklerine aynen katıldığı varsayılır. Doğrudan baskı Grupça alınan karara karşı görüş bildiren üyeye karşı tavır gelişir Düşünce korumaları Grubun etkili üyesini koruyan bireyler yer almaktadır. 27 5

58 KÜLTÜR Toplumdan topluma değişen farklı düşünüş ve eylem modelleri ile bu kapsamda yaratılıp kullanılan toplumsal araç ve gereçleri ifade ettiği gibi aynı zamanda bunlarla birlikte var olan estetik zevki de yansıtmaktadır. KÜLTÜR Toplumun büyük bir kesimi tarafından kabul edilip paylaşılan ve bir nesilden diğer nesile aktarılan tutum, davranış, fikir ve geleneklerin tümüdür. Kültürleşme İnsanın toplumla ahenkli bir bütünlüğe erişmesi kültür sayesinde mümkündür. İnsan kültürleşme yolu ile kendi kültürünü oluşturan duygu, düşünce ve eylem biçimlerini benimser. Kültürün özellikleri Toplumsaldır. Öğrenilir. Değişebilir. İhtiyaç gidericidir. Kurallar sistemidir. Toplum öğeleri arasında bütünlük sağlar. Toplumsaldır Her toplumun bir kültürü mevcuttur. 1

59 Öğrenilir. Doğumdan sonra içinde bulunduğu toplumun kültürünü öğrenmeye başlar. Kuşaktan kuşağa aktarılır. Değişebilir Her kuşak kültüre kendinden bir parça katar. Farklı kültürlerin birbiriyle karşılaşması da kültür değişimine yol açar. Almanya'daki Türkler İhtiyaç gidericidir İnsanların psikolojik ihtiyaçlarını gidermek amacıyla oluşturdukları unsurlar kültürü oluşturur. Teknik alet Ekonomik sistemler İnançlar Yaşam tarzı Kurallar sistemidir İnsan davranışlarını sınırlar. Davranış kalıpları oluşturur. Toplum öğeleri arasında bütünlük sağlar Ortak kültür ortak sosyal amaç ve değerler Kültür Çeşitleri Genel kültür ve alt kültür Maddi kültür ve manevi kültür Öğrenme zamanına göre kültür Karşı kültür 2

60 Genel Kültür Bir toplumun veya ülkenin, her sosyal grubunda, her coğrafi bölgesinde geçerli olarak benimsenen ve yaşanan hakim unsurlardan ibaret kültür. Bir ülke veya milletin kültürü= Genel kültür Alt Kültür Genel kültürü oluşturan kültürler. Etnik ve dini farklılaşmalar Sosyo-ekonomik farklılaşmalar Yöresel kültür farklılaşmaları Bir mesleğe mensup olma Demografik özellikler Maddi Kültür İnsanın çeşitli maddi ihtiyaçlarını gidermek doğayla mücadele ederek yaşayabilmek için yarattığı, kültürün elle tutulup gözle görülen kısmı. Yol Bina Giyim Barajlar Manevi Kültür Toplumların ruhsal ve psiko-sosyal ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olan ve elle tutulup gözle görülemeyen kültüre manevi kültür denir. Örf-adet Dini ve ahlaki normlar Değer yargıları Dil Öğrenme Zamanına göre Kültür Toplumları birbirinden farklılaştıran unsur manevi kültürdür. Maddi kültürün verimlilik, faydalılık gibi objektif unsurları vardır. Maddi ve manevi kültür arasında kesin ayırım yapılması mümkün olmayabilir. Televizyon maddi kültür Televizyon programları manevi kültür Sonradan öğrenilen kültür Bireyin anne ve babasından veya büyüklerinden aktarma yoluyla öğrendiği Birlikte oluşan kültür Çocuğun kendi yaşıtları ile birlikte oluşturduğu Önceden oluşan kültür Yetişkinlerin gençlerden öğrendikleri 3

61 Karşı Kültür Toplumda yerleşmiş olan genel kültürü reddetmek isteyenlerin meydana getirmeye çalıştıkları yeni kültüre karşı kültür denilir. Gençlik çetelerinin oluşturduğu ortak davranış biçimleri Kültürel Değişmeler Serbest kültür değişmesi Kendiliğinden herhangi bir zorlama olmaksızın meydana geliyorsa, Zorunlu kültür değişmesi Yabancı bir kültürün öğeleri, yabancıların baskısıyla ya da yerli kültüre mensup olup da bazı ideolojileri veya yabancı kültür öğelerini kendi memleketinde uygulamak isteyen lider ve kadroların baskısıyla bir topluma kabul ettirilmek istenen. Kültürel Karşılaştırmalar Ortaklaşa davranış Güç mesafesi Belirsizlikten kaçınma Kültürdeki dişi erkek değerler Yüksek ve alçak bağımlılık Ortaklaşa davranış BİZ kavramını öne alarak gruba önem veren, Venezuella, Ekvator Bireyci davranış ise BEN kavramı ABD, İngiltere Güç Mesafesi Astlar ile üstler arasındaki statü farklarını kabullenme derecesidir. Dişi - Erkek Kültür Dişi kültür İnsan ilişkilerini ve genel olarak yaşam kalitesini önde tutan, Yaşamak için çalışırlar Erkek kültür Atılganlık, para elde etme hırsı ve maddiyatçı değerleri üstün tutan Çalışmak için yaşarlar 4

62 Belirsizlikten Kaçınma Yüksek olduğu kültürlerde insanlar kuralların belirlenmiş olmasını ve bu kurallara uymayı tercih ederler. Değişime karşı direnç yüksektir. Yüksek-Alçak Bağımlı Kültür Yüksek bağımlı kültür Sosyal ilişkiler çok önemli olduğundan bilgi kaynağı ikincil kaynaklar Bir malı satın alırken satıcıdan çok kullanmış olan akrabanın tavsiyesi Alçak bağımlı kültür İnsanlar karar vermek için birincil kaynakları Söylemek istediklerini doğrudan söyler 5