Cesare Pavese TEPEDEKÝ EV

Transkript

1

2 2

3 Cesare Pavese TEPEDEKÝ EV 3

4 Can Yayýnlarý: 656 Modern Klasikler: 64 La casa in collina, Cesare Pavese Giulio Einaudi Editore SpA, 1990 Can Sanat Yayýnlarý Ltd. Þti., basým: basým: 2005 Yayýna Hazýrlayan: Seçkin Selvi Kapak Tasarýmý: Erkal Yavi Kapak Düzeni: Semih Özcan Dizgi: Gelengül Çakýr Düzelti: Nurten Sönmezcan Montaj: Ýlker Sipahi Kapak Baský: Çetin Ofset Ýç Baský: Özal Basýmevi Cilt: Eko Ofset ISBN CAN SANAT YAYINLARI YAPIM, DAÐITIM, TÝCARET VE SANAYÝ LTD. ÞTÝ. Hayriye Caddesi No. 2, Galatasaray, Ýstanbul Telefon: (0212) Fax: e-posta: yayinevi@canyayinlari.com

5 Cesare Pavese TEPEDEKÝ EV ROMAN Türkçesi EREN CENDEY CAN YAYINLARI 5

6 CESARE PAVESE NÝN CAN YAYINLARI NDAKÝ ÖTEKÝ KÝTAPLARI AÐUSTOSTA TATÝL / öykü AY VE ÞENLÝK ATEÞLERÝ / roman GÜZEL YAZ / roman LEUKO ÝLE SÖYLEÞÝLER / deneme SENÝN KÖYLERÝN / roman TEPELERDEKÝ ÞEYTAN / roman YALNIZ KADINLAR ARASINDA / roman YAÞAMA UÐRAÞI / deneme YOLDAÞ / roman 6

7 Tepedeki Ev, Cesare Pavese (Doðumu: Santo Stefano Bel bo, Cu neo 1908 ölümü: To ri no 1950) ta rafýndan 11 Ey lül 1947 ve 4 Þu bat 1948 arasýnda yazýlýp, ayný yýlýn sonunda Il Carcere (Cezaevi) ile birlikte Prima che il gal lo can ti (Ho roz Ötme den Önce) or tak adýyla yayýnlanmýþtýr yýlýnda yazdýðý uzun öykü La fa mig lia (Aile) nin kahramanlarý bu romanda yeniden ele alýnmýþlardýr. Romanýn kahramaný öðretmen Corrado, Torino da yaþamýn tehlikeli bir hal almasý üzerine, bombardýmanlar dan sakýnmak için kent yakýnýnda ki bir köye ka çar ve burada anýlarýna dalar. Buraya sýðýnanlar arasýnda geçmiþ te kýsa süre li bir iliþ ki ya þadýðý kadýnla karþýlaþýr. Kadýnýn bir oðlu olmuþtur ve Corrado nun kýsaltmasý olan Di no adýný taþýmak tadýr. Genç adam bu nun ne denini anlamak için çok çabalar. Bu çocuðun babasý olduðuna inanmak ister, bu olasýlýðýn gerçek olmasýný arzular. Ama kadýn ona as la açýk ver mez ve ye ni den bir lik te olmaya yanaþmazken Corrado hep geçmiþi yeniden canlan dýrmayý hayal eder. Tanýdýðý pek çok ki þi nin göste receði ayný tepkiyi göstermez ve gerçeðin karabasanýný deðiþtirmek için mücadele etmez. Geride kalmayý yeðler. Ne var ki þim di par ti zan ola rak en ön saf lar da yer alan arkadaþlarýnýn düþüncelerini paylaþtýðý için faþistlerin dikkatini çeker. Ve bunun üzerine genç öðretmen, kente yakýn kýrlardan daha uzaklara, çocukluðunun (ve Pavese nin çocukluðunun) geçtiði Langhe ye gider. Burasý gerçekdýþý ve hayalin ta kendisidir. Þimdiki zamanýn katý gerçeðinden ve hayali bile kurulamayan gelecekten kaçarken, kesin olarak kaybolmak isterken kendi topraklarýndaki bu uzun yürüyüþte, sivil savaþýn acýsýný 7

8 yaþayan yerlerde, öðretmenliðini giderek yitiren öðretmen Corrado bu olan bitenin sadece baþkalarýný deðil kendini de, özellikle kendini etkilediðini fark eder. Þimdi sivil savaþýn ne olduðunu gördükten sonra biliyorum ki, savaþ eðer bir gün biterse herkes þunu sormalýdýr: Peki ya þehitleri ne yapacaðýz? Neden öldüler? Ben ne yanýt vereceðimi bilemezdim. En azýndan þimdi bi le mi yo rum. Baþ ka larýnýn da bil di ði ni sanmýyo rum. Bu nu bi len ler bel ki de bir tek ölüler dir ve sa vaþ yalnýzca onlar için gerçekten bitmiþtir. Tepedeki Ev in son sayfalarýndaki bu büyük sezgiler Pa ve se nin Ay ve Þen lik Ateþ le ri adlý baþ yapýtýnda sanatsal ve ahlaksal doruðuna týrmanýr. Ya þa ma Uð raþý adlý yapýtta, 17 Kasým 1949 ta rih li bir ay dýnlatýcý not vardýr: 9 Kasým Ay ve Þen lik Ateþ le ri bitti. 18 Kasým dan bu ya na iki ay geç ti. Ne re dey se günde bir bölüm eder. Elbette þimdiye kadar gerçekleþen en iyi yazý... Senin zamanýnýn tarihi turunu tamamladým: Carcere (Hapishane): sýnýrda antifaþizm; Compagno (Yoldaþ); gizli antifaþizm; La Casa in Collina (Tepedeki Ev): direniþ ve Lu na e Faló (Ay ve Þenlik Ateþleri): direniþ sonrasý. Yasal olaylar: savaþý, Ýspanya savaþý, Libya savaþý. Destan tamamlanmýþtýr. Ýki gençlik kitabý: (Cezaevi ve Yol daþ). Ýki kýrklýk ki tap: (Tepedeki Ev ile Ay ve Þenlik Ateþleri). Ýki halk yapýtý: (Yoldaþ ile Ay ve Þen lik Ateþleri). Ýki en te lektüel yapýt: (Cezaevi ile Tepedeki Ev) 8

9 I Eski günlerde bile, hani deniz, orman der gibi, tepe denirdi. Akþamlarý kararan kentten oraya dönerdim ve tepe benim için yalnýzca bir yer deðil, nesnelerin bir görünüm biçimi, bir yaþama tarzýydý. Sözgelimi o tepelerle, çocukluðumda oynadýðým, þimdi de yaþadýðým bu tepeler arasýnda bir ayrým görmüyordum: Her zaman nereye varacaðý belli olmayan, yýlankavi bir toprak parçasýydý, kimi yeri ekili, kimi yeriyse yabanýl; karþýma kimi yollar çýkardý, kimi mandýralar, kimi uçurumlar. Sanki gece alarmlarýnýn dehþetinden kaçarmýþçasýna, akþam oldu mu ben de týrmanýyordum; yollar karýnca gibi insan kaynýyordu, zavallý insancýklar þiltelerini bisikletlerine ya da sýrtlarýna yükleyip kýrlarda uyumak için toplaþýrlardý: Konuþurlar, tartýþýrlar, sevgi ve inançla kaynaþýp eðlenirlerdi. Yokuþa sardýn mýydý herkes baþlardý tutuklu kentten, geceden, yakýndaki korkulardan söz etmeye. Uzun zamandan beri yukarýda yaþayan ben, onlarýn yavaþ yavaþ saptýklarýný, seyreldiklerini görür, sonra da bir an ge lir ve artýk çalýlarýn ve çit le rin arasýndan tek baþýma týrmanmaya baþlardým. Ýþte o zaman yürürken dikerdim kulaklarýmý, gözlerimi tanýdýk aðaçlara çevirirdim, topraðý ve her þe yi de rin de rin kok lardým. Hüzünle rim yok tu, biliyordum ki gece bütün kent alev alev yanabilir, insanlar öle bi lir di. Ne var ki uçu rum lar, kýrlar ve pa ti ka lar her zamanki gibi ve dingin bir sabaha uyanacaklardý. Meyve bahçelerine açýlan pencereden ben gene sabahý görecektim. Bir ya taðýn için de uyu ya caktým, bu ke sin di. Kýrlar- 9

10 da ve ormanlarda geceleyen kalabalýklar benim gibi gene kente ineceklerdi, yalnýzca onlar benden daha bitkin ve üþümüþ olacaklardý. Yazdý, kentte otur duðum, yaþadýðým baþka akþamlarý anýmsýyordum, ben de gecenin ilerleyen saatlerinde þarkýlar söyleyerek, gülerek kenti yaþardým, binlerce ýþýk tepeyi ve yolun sonundaki kenti ýþýtýrdý. Kent san ki bir ýþýk gölüydü. O za man lar ge ce ler kentte geçirilirdi. Zamanýn bu kadar kýsaldýðý bilinmiyordu. Dostluklar ve günler en önemsiz rastlantýlarla tüketiliyorlardý. Baþkalarý ile ve baþkalarý için yaþanýyordu, ya da öyle sanýlýyor du. Böyle si ne uzun süre li bir hayal olan bu öyküye baþlamadan önce baþýma gelenlerin savaþla ilgisi olmadýðýný söylemeliyim. Hatta, eminim. Savaþ beni hâlâ kurtarabilir de. Savaþ baþladýðýnda, ben bir süredir, birkaç odasýný kiraladýðým þu tepedeki villada yaþýyordum; beni Torino ya baðlayan iþim olmasa, ötedeki tepelerde yaþayan yaþlý ana-babamýn yanýna çoktan dönmüþ olurdum. Savaþ beni yapayalnýz olmaya, yýllarý ve yüreðimi tek baþýma yiyip bitirmeye mahkûm etti ve günün birinde fark et tim ki ko ca köpe ðim Bel bo elim de ka lan tek ve son sýrdaþýmdý. Savaþla birlikte içe kapanmak, günü gününe yaþamak, yitirilen fýrsatlar için piþmanlýk duyma mak ya sal bir du rum ol du. Ama ge ne de de ne bi lir ki benim uzun zamandýr beklediðim ve bel baðladýðým sa vaþ öyle si ne alý þýlmadýk ve uzun du ki pek az bir zahmet le in san yu va sý na baþýný so ka bi lir, te pe de ki eve sýðýnabilir ve býrakýrdý savaþ kentin göklerinde uðuldasýn. Þimdi öyle þeyler oluyordu ki yakýnmadan, neredeyse hiç konuþmadan yaþamak bir davranýþ biçimi sayýlýyordu. Gençliðimin içine kapandýðý o bir tür saðýr kin, savaþla birlikte bir maðara ve bir ufuk bulmuþtu kendine. Bu akþam yeniden tepeye týrmanýyordum; gün batýyordu, duvarcýðýn ötesinden zirveler seçiliyordu. Belbo, patikaya oturmuþ, beni her zamanki yerimde bekliyor- 10

11 du, karanlýkta onun inlemesini duyuyordum. Titriyor ve kaþýnýyordu. Sonra koþarak geldi, yüzüme deðebilmek için sýçradý, ben de ona bir þey ler söyle ye rek sa kin leþ tirdim, ye re in di, önüm sýra koþ tu git ti ve bir aðaç gövde sini koklamak için durdu, mutluydu. Evin yoluna sapmayýp da ormana yöneldiðimi fark edince sevinçle zýpladý ve bitkilerin arasýna daldý. Tepeyi köpekle dolaþmak hoþ tur: Sen yürürken o kok lar, se nin için kökler, yu va lar, dehlizler, gizli baðlar bulur ve keþiflerin tadýný artýrýr. Çocukluðumdan beri, bana öyle gelirdi ki, bir ormanda köpeksiz dolaþmakla yaþamýn büyük bir dilimini, topraðýn gizini elden kaçýrmak ayný þeydi. Akþam ilerlemeden villaya dönmek istemiyordum, benim ve Belbo nun ev sahibelerimiz olan hanýmlar her zamanki gibi beni bekliyor olmalýydýlar. Bana þuradan buradan bir þeyler anlattýrýp verdikleri emeðin karþýlýðýný almak istiyorlardý. Soðuk bir akþam yemeði, nazik davranýþlar, dolambaçlý ya da kestirme yollardan savaþ ve beni bekleyen gelecekteki dünya hakkýnda görüþlerim konuþulacaktý. Kimi zaman savaþýn yeni bir geliþmesi, bir tehdit, bom balý ve alev li bir ge ce, iki kadýna ye ni bir ko nu yaratýyordu. Beni kapýda karþýlýyorlar, meyve bahçesinde, sofranýn çevresinde, çene çalýnýyor, þaþýrýlýyor, haykýrýlýyor; o ýþýðýn altýnda, benim de onlardan biri olduðum his set ti ril mek is te ni yor du. Oy sa ben yalnýz baþýma yemekten hoþlanýyordum, karanlýk odamda, tek baþýma ve unutulmuþ, kulaklarýmý dikip geceyi dinleyerek, zamanýn geçiþine kulak vermeyi seviyordum. Uzakta kentin üze rin de bir alarm çýðlýðý ko pun ca be nim ilk tep kim, elimden kayan inatçý yalnýzlýðýma yanmak oluyordu; korku lar, yu ka rý ka ta ka dar ge len te laþ, za ten kýsýk olan lamba larýný sön düren iki kadýn ve da ha kor kunç bir þe yin bekleyiþi baþlýyordu. Hepimiz meyve bahçesine çýkýyorduk. Her iki kadýndan da ha yaþlý olanýný, an ne yi da ha çok seviyordum. O iri cüssesine ve bedensel rahatsýzlýklarýna 11

12 karþýn daha huzurlu, daha bu topraklarýn insaný olduðunu bel li eden bir ha li vardý. Onun bom ba lar altýnda, bu karanlýk tepede ne yapabileceðini hayal edebiliyordum. Pek fazla konuþmazdý, ama dinlemeyi bilirdi. Öteki, kýzý, kýrklý yaþlarýnda, evde kalmýþ bir kadýndý; kemikleri yapýlý bedenini sýmsýký örten giysiler giyerdi. Adý Elvira ydý. Savaþýn yukarýya kadar týrmanacaðý korkusuyla yaþýyordu. Benim için kaygýlandýðýný fark ettim ve bana bunu söyledi: Ben kentteyken acý çekiyordu ve bir keresinde annesi bunu benim yanýmda dile getirince Elvira, bombalar Torino yu biraz daha yýkarsa, benim gece gündüz onlarla kalmamý istediðini söyledi. Belbo patikada ileri geri koþuyor, beni de ormana dalmaya davet ediyordu. Ama o akþam bitkilerin engellediði yokuþun bir dönemecinde biraz soluklanýp büyük vadiyi ve bayýrý seyretmek istedim. Karanlýkta kývrýmlar, bayýrlarla dolambaçlanan yüksek tepeyi çok seviyordum. Es ki den de böyley di, ama pek çok ýþýk aydýnlatýrdý buralarý, sakin bir hayat vardý, adamlar evlerine girerler, dinlenirlerdi, bir neþe vardý. Þimdi gene arada sýrada seslerin, uzaktan gülüþlerin iþitildiði oluyordu, ama o aðýr karanlýk her þeyi örtüyordu, toprak gene yabanýllaþmýþtý, benim çocukluðumdaki gibi ýssýzdý. Tarlalarýn ve yollarýn, insanlarýn evlerinin ardýnda, ayaklarýn altýnda, topra ðýn yaþlý, kayýtsýz yüre ði ka ranlýða gömülüyor, yar larda, köklerde, gizil þeylerde, çocukluk korkularýnda yaþýyor du. Ýþte o za man ço cuk luk anýlarýnýn tadýný çýkar maya baþlýyordum. Denebilir ki, kinlerin ve kararsýzlýklarýn, yalnýz kalma arzumun altýnda, kendimi yeniden bir genç delikanlý olarak bulup çýkartýyordum. Onun bir arkadaþý, meslektaþý, oðlu olsun istiyordum. Yaþadýðým bu köyü ye ni den görüyor dum. Biz iki miz yalnýzdýk, o ço cuk ve ben kendim. O zamanýn vahþi buluþlarýný yeniden görüyordum. Evet, acý çekiyordum ama geleceði ne görebilen ne de sevebilen çeliþkili bir bakýþtý bu. Ve konuþuyordum, konuþuyordum, kendi kendimle arkadaþlýk ediyor- 12

13 dum. Ýki miz yalnýzdýk. Bu akþam yeniden, bayýrdan konuþmalarla þarkýlarýn karýþtýðý bir uðultu iþitiliyordu. Benim hiç inmediðim, öteki yamaçtan gelen sesler sanki baþka zamanlarýn bir çaðrýsý gibiydi, gençliðin sesiydi. Bir an için akþamlarý Çingeneler gibi, tepenin en uç noktalarýnda karýncalar gibi kaynaþan kaçaklar çetesi geldi aklýma. Ama bu ses yer deðiþtirmiyordu, hep ayný yerden çýkýyordu. Bu tehditkâr ka ranlýk altýnda, dil siz ken te karþý bir gru bun, bir ailenin, sýradan insanlarýn þarkýlar söyleyerek ve gülerek bek le yi þi da ha ko lay kýldýklarýný düþünmek tu haftý. Bunu bile yapmanýn cesaret istediðini düþünemiyordum. Ha zi ran ayýydý, göðün altýnda ki ge ce güzel di, insanýn kendini þöyle bir býrakývermesi yeterliydi; ama ben ken di adýma mut luy dum, çünkü bu günler de ne gerçek bir tut ku, ne bir en gel yok tu, yalnýzdým, kim se ye baðlý deðildim. Þimdi bana öyle geliyordu ki, iþin eninde sonunda tepe ve kent arasýndaki bu dalgalanmaya, yarýna ait her tür lü ta sarýyý, uyanýþý sýnýrla yan o sürek li kaygýya varacaðýný biliyordum ve beni bir dinleyen olsa sanki bunu söyleyiverecektim bile. Belbo, kenardaki otlarda durmuþ seslere karþý havlýyordu. Onu tasmasýndan çektim, susturdum ve daha dikkat le din le dim. Es rik ses ler arasýnda ayýk ses ler de ol duðu gi bi bir de kadýn vardý ora da. Son ra güldüler, daðýldýlar, der ken öyle si ne güzel bir er kek se si tek baþýna yükseldi. Tam geri dönmek üzere yürüyecekken kendi kendime þöyle de dim: Ap talýn te ki sin sen. Se ni bek le yen iki ihtiyar kadýn. Býrak beklesinler. Ka ranlýkta, þarký söyle yen le rin ye ri ni sap ta ma ya çalýþýyordum. Belki de tanýdýðým kiþilerdi, diye geçirdim içimden. Belbo yu aldým ve öte yana yürüyeceðimizi söyledim. Ses siz ce bir þarký mýrýldandým ve ona, Þu ra ya gidelim, dedim. Ok gibi fýrlayarak gözden yitti. 13

14 Bunun üzerine, kendimi seslerin rehberliðine býrakarak, patikadan yürüdüm. II Yola çýktýðýmda karanlýðý dinliyordum ki, tepenin ötesinde aðustosböceklerinin sesi her þeyi bastýrýrken, alarm çaldý. San ki ora daymýþým gi bi ken tin buz kes ti ðini, adýmlarýn sýklaþtýðýný, kapýlarýn çarptýðýný, yol larýn telaþla boþaldýðýný hissettim. Buradaysa yýldýzlardan ýþýk yaðýyordu. Vadideki þarkýlar kesilmiþti þimdi. Belbo az ötede havladý. Ona doðru koþtum. Bir bahçeye girmiþ, evinden çýkmýþ insanlarýn arasýnda zýplamaktaydý. Aralýk kapýdan ýþýk sýzýyor du. Bi ri le ri baðýrdý; Kapýyý ört ser sem, ve yüksek ses le güldüler. Kapý ka pandý. Ara larýnda Bel bo yu tanýyan lar vardý, bi ri le ri iyi niyetlerle iki yaþlý kadýndan söz etti, kim olduðumu sormadan beni aralarýna aldýlar. Karanlýkta seðirtip duruyor lar dý, bir kaç ço cuk vardý ve hep yu karý bakýyor lardý. Ge le c ek ler mi, gel me ye cek ler mi? di yor lardý. To rino dan, felaketlerden, yýkýlan evlerden söz ediyorlardý. Bir kenarda oturan kadýn kendi kendine inliyordu. Bu ra da dans edil di ði ni sanmýþtým, de yi ver dim öylesine. Keþke, dedi, önceden Belbo yla konuþan delikanlýnýn gölgesi, ama hiç kimse kavalýný getirmeyi akýl etmiyor ki. Buna cesaret edebilecek miydin? dedi bir kýz sesi. O, evi ya nar ken bi le dans eder. Evet, evet, de di bir baþ kasý. Bu olmaz, savaþtayýz. Ýtalyanlar, burada ses deðiþ- 14

15 ti bu sa vaþý si zin için yaptým. Si ze bu nu ar ma ðan edi yorum, bu na layýk ol malýsýnýz. Artýk ne dans edi le cek, ne uyunacak. Yalnýzca, benimle savaþmalýsýnýz. Sus Fon so, bir du yan olur. Ne ya palým? Þarký söylüyo ruz iþ te. Ve o ses az önce ki þarkýyý söyle di, ama da ha al çak, kýsýk bir tonda. Sanki aðustosböceklerini rahatsýz etmekten çekiniyordu. Genç kýzlar birleþtiler, o delikanlý kýra koþtu. Belbo öfkeyle havlamaya koyuldu. Us lu dur, de dim ona. Aðaçlarýn altýndaki masada hasýr sepetli þarap þiþesi ve bardaklar duruyordu. Ev sahibi olan yaþlý adam, bir bardak da benim için doldurdu. Burasý bir tür meyhane gi biy di, ama her kes aþaðý yu karý ak ra ba sayýlýrdý ve topluca Torino dan gelmiþlerdi. Böyle git ti ði süre ce, so run yok, di yor du yaþlý bir kadýn, ama yaðmurlar, çamurlar baþlayýnca ne olacak? Kork mayýn ni ne, si zin için bu ra da her za man bir yerimiz vardýr. Bu bir þey de ðil, kýþ zor. Bu kýþ sa vaþ bi ter, de di bir oð lan ço cu ðu ve kaçýp gitti. Fon so ve kýzlar þarký söylüyor lardý, ama ses le ri kýsýktý. Uzaktan gelecek bir uðultuyu, bir patlamayý bekler gibiydiler. Ben de, arada bir aðustosböceklerinin korosuna ku lak ve ri yor dum ve yaþlý kadýn kapýnýn ka nadýný açar aç maz, ben de ka pa masý için baðýrýver dim. Bu insanlarýn, bu gençlerin þakalarýnda, dostluðun ve þa rabýn ver di ði o ko lay ne za ket vardý, bu tanýdýðým bir þeydi; bana bir zamanlarýn kentini, baþka akþamlarý, Po kenarýndaki gezileri, meyhanelerin, buluþma noktalarýnýn çok lu ðu nu, geç miþ dost luk larý hatýrlatýyor du. Ve tepenin serinliðinde, o boþlukta, her an tetikte durmayý gerektiren kaygýda, daha eski, daha topraksý, daha geçmiþ bir tat bu lu yor dum. Farkýnda ol ma dan kýzlarýn, kadýnlarýn seslerini izliyor ve susuyordum. Fonso nun 15

16 çýkýþlarýna yavaþça, mutlulukla gülüyordum. Bulutsuz göðün altýnda, ötekilerle bir kütüðün üzerinde oturuyordum. Bir ses ba na, Ya siz ne yapýyor su nuz? Bu ra da yazlýkta mýsýnýz? diye sordu. Bu se si tanýdým. Þim di düþününce ba na ol duk ça do ðal ge li yor. Onu tanýdým ve ken di me, kim di di ye sorma dým. Bu bi raz kýrçýllý, kýþkýrtýcý ve kalýn bir ses ti. Bu ba na, kadýnla ra ve ye re çok özgü bir ses gi bi gel di. Þakayla, köpeðimle yermantarý aradýðýmý söyledim. Ba na yerman tar larýnýn han gi si nin yen di ði ni ne re de öðrettiðimi sordu. Öðrettiðimi kim söyledi? dedim þaþkýnlýkla, Anlaþýldý, dedi bana karanlýkta. Sesinde naðmeli bir þey vardý. Sanki maskeli bir kýlýkta konuþulur gibiydi. Bir an için önceki konuþmalarý geçirdim aklýmdan; kandýrýldýðýmý düþünmedim ve sonunda ihtiyar ka dýn larý tanýyan lar, be nim hakkýmda da bir þey ler bi liyorlardýr kanýsýna vardým. Ona Torino da mý, tepede mi oturduðunu sordum. Torino da, dedi sakince bana. Bu loþ ýþýkta onun hoþ yapýlý bi ri ola bi le ce ði ni sezdim. Omuzlarýnýn ve dizlerinin kývrýmý seçiliyordu. Dizlerini elleriyle kavuþturarak oturuyor, mutlu bir edayla baþýný arkaya atýyordu. Onun yüzünü seçebilmeye çalýþtým. Umarým be ni ye me ye ni yet len mi yor su nuz dur, dedi yüzüme. O an da alarm sus tu. Bir an için her kes ina na maz casýna sus tu, son ra deh þet li bir gürültü kop tu, genç ler zýp lýyor, yaþlýlar dua ediyor, erkekler ellerini bardaklarýna atýyor ve saati gösteriyorlardý. Bu gecelik bitti. Daha sonra gelirler. Ýtalyanlar, bunu sizin için yaptým! Genç kýz ye rin den kýmýlda mamýþtý. Baþý hâlâ du va ra dayalýydý ve ona kekeleyerek þöyle dedim: Siz Cate siniz. Sen Ca te sin. Ama artýk be ni yanýtlamýyor du. Sa nýrým gözlerini yummuþtu. Kalkma zamaný gelmiþti, çünkü evlerine giriyorlar- 16

17 dý. Þa rabýn pa rasýný öde mek is te dim, ama ba na, Boþ ver, dediler. Onlarla vedalaþtým, Fonso nun ve bir baþkasýnýn elini sýktým, Belbo yu çaðýrdým ve hayretler içerisinde kendimi yapayalnýz, yolda, evin o soluk cephesine bakarken yakaladým. Az sonra villaya girmiþtim bile. Ama çoktan gece olmasýna ve saatlerin iyice ilerlemesine karþýn Elvira beni bekliyordu. Merdivenlere tünemiþ, ellerini kavuþturmuþ, dudaklarýný büzmüþ bekliyordu. Yalnýzca þöyle de di: Bu ak þam alarm ve ril di. Ýnsan me rak edi yor. Baþýný eðdi, ben tabaðýma gülümseyerek yemeðe koyuldum. O, ýþýkta, çevremde döneniyordu, sessizce mutfaða giriyor, dolaplarý kapatýyordu. Keþke her akþam böyle olsa, diye mýrýldandým. Hiçbir þey demedi. Bir yan dan lok mamý çið ner ken o karþýlaþ mayý, olanlarý düþünüyordum. Beni, Cate den çok, zaman, yýllar ilgilendiriyordu. Ýnanýlmaz bir þeydi. Sekiz mi, on yýl mý? San ki unu tul muþ bir odayý, bir do labý açmýþtým ve bu rada bir baþ kasýna ait bir ha yat, bo þu na ya þanmýþ, risk ler dolu bir hayat bulmuþtum. Unuttuðum buydu, Cate de ðil, bir za man larýn za vallý zevk le ri de ðil. Ama o günleri yaþayan bir þeyler olacak korkusuyla olaylardan kaçan ür kek genç, çok tan adam ol muþ tu, o hâlâ çevresine bakýnýyordu, yaþam neler getirecek diye bekleyen genç beni þa þýrtýyor du. Be nim le onun arasýnda or tak ne vardý ki? Ben onun için ne yapmýþtým? O ba nal ve ateþ li ak þam lar, o rast lantýsal risk ler, bir ya tak ya da bir pen ce re ka dar ta ný dýk umut lar, her þey uzak bir ülke nin, þim di tek rar düþününce, böyle tadýna bakýp da nasýl böylesine ihanet ettik diye düþündüðüm hareketli yaþamýn anýsý gibi geliyordu. Elvira bir mum aldý, odanýn dibinde durdu. Ortadaki lam banýn yaydýðý ýþýk huzme si nin dýþýnda kalmýþtý, yukarý çýkarken onu da söndürmemi söyledi bana. Merak ettiðini anladým. Odanýn elektrik düðmesinin yanýnda dýþ lambanýn da düðme si vardý ve ben ki mi za man yanýl- Tepedeki Ev 17/2

18 gýyla bah çe yi ýþýða bo ðu ve ri yor dum. Ka ba ca, Te laþ etme, doðru ýþýðý söndüreceðim, dedim. O elini boðazýna götürerek öksürdü ve güldü: Ýyi geceler. Ýþte, de dim ken di me, yalnýz kalýnca artýk o ço cuk de ðil sin, bir za man larýn risk le ri ni taþýmýyor sun. Bu kadýn sana eve daha erken dönmen gerektiðini söylüyor, seninle konuþmak istiyor, ama buna cesaret ede miyor ve bel ki el le ri ni ka vuþ tu rup, bel ki yastýðýna gömülüp boðazýný týkýyor. Sana hazlar vaat etmediðinin farkýnda. Ama se nin yal nýz ya þa man bi le onu oyalýyor ve bütün ya þantýnýn þu lam ba da, þu oday la, se nin için yýkadýðý güzel perdelerle, temiz çarþaflarla sýnýrlý kalmasýný umut ediyor. Sen bütün bunlarý biliyorsun, ama kendini tehlike ye atmýyor sun. Aradýðýn o kadýn de ðil, bu te pe ler. Þöyle bir so ru ge li yor aklýma: Aca ba bir za man larýn Ca te si de böyle yanýldý mý? Se kiz yýl önce Ca te ney di? Dal gacý, iþ siz, zayýf, bi raz han tal ve saldýrgan bir kýzdý. Benimle çýktýðýnda, benimle sinemaya ya da kýrlara ge lir se, kýrýk týrnak larýný sak la ya rak ko lu mun altýna so ku lu yor du, ama bu ne den le bir þey ler um du ðu nu söyleyecek deðilim. Benim Nizza Sokaðý nda bir oda ki ra ladýðým yýl dý. Ders ver me ye ye ni baþ lamýþtým, yemeklerimi de çoðunlukla muhallebicide yerdim. Bana evden de para gönderirlerdi, azdý, ama o zamanlar kendi kendime yeterdim. Kýrsal kesimden gelip okuyan ve kentte yaþayan herhangi bir delikanlýdan farklý bir gelecek beklemiyordu beni. Çevreme bakýnýyor, her yeni sa bahýn ye ni bir umut, ye ni bir serüven ol du ðu nu düþünüyor dum. O gün ler de pek çok in san görürdüm. Onlara ilgi gösterir, onlarla yaþardým. Okul yýllarýndan kalan arkadaþlar vardý, sonradan Sardunya da bir bombayla ölen Gallo vardý, pek çoðunun kýz kardeþleri, kadýnlar ve kasiyer kýzla evlenen Mar tino vardý ve o gevezeler, kitap, komedi, þiir yazan hýrslýlar, bunlarý ceplerinde taþýyýp kahvelerde sözünü eden ler vardý. Gallo ile dansa giderdik, tepeye çýkardýk onunla ayný köyden- 18

19 dik bir köy oku lu aç mak tan söz eder dik, o tarým öðre tecekti, bense fen dersleri verecektim; arazi alacak, bitki türleri geliþtirecek, çiftlikler açacak, köyü yenileyecektik. Cate nasýl girdi aramýza hatýrlamýyorum; Po ya giden kýrlarýn kenarýnda duruyordu. Gallo nun bizimkilerden ayrý arkadaþ gruplarý vardý; Nizza Sokaðý nýn sonunda bilardo oynardý, bir kez sandalla gezerken, bir avluda du ran Ca te yi çaðýrmýþtý. Son ra ben o yaz Ca te ile yalnýz gezmiþtim. Ca te ile san dalý kýyýya çe ker, çayýra iner ve çalýlarýn arasýnda oynaþýr, güreþirdik. Pek çok kadýn beni korkutur du, ama Ca te hayýr. Onun la küsüþürdünüz, ama kýrýlmazdýnýz. Ha ni mey ha ne de iç ki is te mek gi biy di biraz: Pek matah bir þarap beklemezsiniz, ama geleceðinden eminsinizdir. Cate otururdu ve onu okþamama izin verirdi. Sonra bizi bir gören olacak diye korkuya kapýlýrdý. Aramýzda pek faz la söz geç mez di, bu da be ni cesaretlendirirdi. Onunla konuþmak, ona bir þeyler vaat etmeye gerek yoktu. Güreþmekle, kucaklaþmak arasýnda, der dim ona, ne fark var ki? Böyle ce ot larýn üze rinde bir kez, iki kez han tal ca sarýlýrdýk bir bi ri mi ze. Gün geldi tramvayda giderken birbirimize seviþmeye gittiðimi zi söy le dik. Tam ora ya vardýðýmýzda fýrtýna bi zi karþýladý. Yitirdiðimiz fýrsata karþý öfkeyle kürek çektik, üzüldük. Akþamlardan bir akþam Cate evimin merdivenlerini týrmandý. Huzurla bir sigara içti ve bu kez yatakta daha büyük zevkle seviþtik. Yaðmur yaðdýðýnda, hava soðuduðunda gelip beni bulmanýn, benimle olmanýn, konuþmanýn, içi ni dökme nin ne ka dar güzel ol du ðu nu söylüyordu. Kitaplarýmý elledi, alayla burun kývýrdý onlara ve bana gece gündüz gerçekten kimsenin beni rahatsýz etmeden odayý kullanýp kullanmadýðýmý sordu. O ailesiyle oturuyordu, altý-yedi kiþi bir bahçe üzerindeki iki odada barýnýyorlardý. Ama bana geldiði tek akþam o oldu. Benim arkadaþlarýmla buluþtuðum kahveye uðruyordu, 19

20 ama Gal lo yanýmýzda da ol sa, ona he pi miz selam ver sek de, ürkekçe oturuyordu ve o gülüþleri yok olmuþtu. Bense bir kýz ar ka da þa sa hip ol manýn mut lu lu ðu ile onun bu ezik ve deneyimsiz halinden duyduðum utanç arasýnda ken di ken dim le sa vaþýyor dum. Dak ti lo ya za bil me yi, büyük bir maðazada çalýþabilmeyi, denize gidebilecek parayý kazanabilmek istediðini söylerdi. Arada sýrada onu ne þe ye bo ðan bir ruj aldýðým olur du. O za man fark etmiþtim ki insan bir kadýný geçindirebilir, onu eðitebilir, yaþatabilir, ama eðer onun zarafetinin nasýl oluþtuðunu bi lir se bu iþin tadýný kaçýrýr. Ca te nin es ki miþ bir giy si si, derisi soyulmuþ bir çantasý vardý. Onu dinlemek, yaþamý ve arzularý arasýndaki tezatý bilmek insaný hüzünlendiriyordu; ama o ruja gösterdiði sevinç sinirime dokunmuþtu, o za man an ladým ki o be nim için yalnýzca cin sel lik ten baþ ka bir an lam taþýmýyor du. Zevk siz, sýkýntýlý bir cin sellik! Onun bu kadar mutsuz ve bilgisiz olduðunu bilmek üzüyor beni. Zaman zaman kendine çekidüzen verdiði olurdu, ama aptalca heyecanlarý, kaba inatlarý ve tedirgin eden saflýklarý vardý. Ona baðlý ol ma, ona borç lu ol ma, en azýndan za maný borç lu ol ma hep üze rim de bir yüktü. Bir akþam istasyonun giriþinin altýnda, onu kolundan tutmuþtum ve benimle odama çýkmasýný istiyordum. Yazýn son günleriydi ve ev sahibenin oðlu ertesi gün birliðinden döne cek ti. O ev dey ken eve kadýn ala mazdým, ona rica ettim, yalvardým gelmesi için, þakalar yaptým, komiklik yaptým. Se ni ye mem, de dim ona. Bu nu duy mak bile istemiyordu. Bu inatçý zýtlaþmasý beni kýzdýrýyordu. O sýkýca koluma yapýþmýþ, tekrarlayýp duruyordu. Gezmeye gidelim. Sonra sinemaya gideriz, dedim ona gülerek. Param var. Ve o öfkeyle, Seninle paran için gelmiyorum, dedi. Ama ben evet, de dim yüzüne. Ben se nin le yat mak için geziyorum, dedim. Birbirimize kýrgýnlýkla baktýk, ikimizin de yüzü kýp- 20

21 kýrmýzýydý. Da ha son ra utanç duy dum. Yalnýz kalýnca öfkeyle aðlayacaðým sandým, beni kaplayan duygular gu rur ve ne þe de ðil di ama, çünkü artýk özgürdüm. Ca te aðlýyordu, yaþlar yanaklarýndan süzülüyordu. Yavaþça, bana, O zaman geliyorum seninle, dedi. Hiç konuþmadan evin ana kapýsýna gel dik, o be ni sýký sýký tu tu yor ve bütün aðýrlýðý ile üzerime dayanýyordu. Giriþte durdurdu beni. Kararsýzca, Hayýr, sana inanmýyorum, dedi, kolumu ýsýrýr gi bi sýktý ve kaçtý. O ak þam dan son ra onu görme dim. Pek üstünde durmuyordum, çünkü döneceðini sanýyordum. Ama dönmeyeceðini anladýðýmda, kabalýðýmýn yangýsý sönmüþtü, Gallo ve arkadaþlar tekrar benim ufkum haline gelmiþlerdi ve aslýnda bu doyurulmuþ kinin hazzýný, mutlulukla kaybettiðim fýrsatýn tadýný sonradan çýkarýyordum. Bu sonra bende alýþkanlýk yarattý. Gallo bile sonradan bundan söz etmedi, buna zamaný olmadý. Afrika savaþýna su bay ola rak katýldý ve onu bir süre görme dim. O kýþ onun ta rýmcýlýðýný ve köy oku lu düþünce si ni unut tum, tamamen kentli oldum ve yaþamýn gerçekten güzel olduðunu anladým. Pek çok eve takýldým, siyasetten konuþuyordum, baþka tehlikeler ve hazlar tattým, hepsinden kur tul dum. Bi lim sel bir-iki iþe baþ ladým. Ýnsan larý gördüm, ye ni mes lek taþ lar edin dim. Bir kaç ay çok sýký çalýþtým ve kendimi bir geleceðim olduðuna kandýrdým. Havadaki o kuþku gölgesi, herkesi saran o ateþ, tehdit, yakýnda ki sa vaþ, günle ri da ha canlý, risk le ri da ha anlamsýz kýlýyordu. Hiçbir þey olduðu yoktu ve her þeyin tadý vardý. Yarýn ne ler olabileceðini hiç düþünmüyordum. Þimdiyse bir þeyler oluyordu ve savaþ vardý. Gecenin derinliðinde, lambanýn ýþýk huzmesinde bunlarý düþündüm. Benim ihtiyarlar huzurla, acýnacak biçimde öylece uyuyorlardý. Herkes eve girdikten sonra tepedeki alarmdan onlara neydi? Cate de uyuyordu ormanýn ortasýndaki evin de. Aca ba hâlâ be nim es ki ka balýðýmý düþünüyor 21

22 muydu? Ben sanki dünmüþçesine hatýrlýyordum ve karþý laþ mamýzýn böyle kýsa ve ka ranlýk ol masý üzmüyor du beni. Bir kaç gün, To ri no da çalýþýrken, yürürken, ak þam dönerken, Belbo yla konuþurken bunu düþündüm. Bir akþam meyve bahçesindeyken baþka bir alarm çaldý. Uçaksavar hemen ateþ etmeye baþladý. Darbelerle sarsýlan odamýza çe kil dik. Dýþarýda kur þun lar aðaç larýn arasýnda ölümün ýslýðýný çalýyordu. Elvira titriyordu, ihtiyar susuyordu. Sonra motor ve yýkýlma gürültüleri duyuldu. Pencere sürekli kýzarýyor ve bembeyaz parlýyordu. Bu, bir sa at ten faz la sürdü ve son bir kaç silah se si altýnda bahçeye çýktýðýmýzda bütün Torino vadisi alevler içindeydi. 22

23 23

24 24