Rehberlik. 3. Okullarda Rehberlik Hizmetleri. Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu

Transkript

1 Rehberlik 3. Okullarda Rehberlik Hizmetleri Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu

2 3. Okullarda Rehberlik Hizmetlerinin Sınıflandırılması 3.1. Öğrenciye Dönük Doğrudan Hizmet Alanları 1. Pdr Hizmetleri 2. Oryantasyon Hizmetleri 3. Öğrenci Tanıma Hizmetleri 4. Bilgi Toplama Hizmetleri 5. Bilgilendirme Hizmetleri 6. İzleme Hizmetleri 3.2. Öğrenciye Dönük Dolaylı Hizmet Alanları 1. Plan-program hazırlama hizmetleri 2. Yöneltme ve yerleştirme hizmetleri 3. Sevk (yardım almaya yönlendirme) hizmetleri 4. Konsültasyon (müşavirlik) hizmetleri 5. Çevre ve aile ilişkiler 6. Araştırma ve değerlendirme hizmetleri 7. Grup rehberliği hizmetleri Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 2

3 3. Okullarda Rehberlik Hizmetlerinin Sınıflandırılması Psikolojik danışmanlık ve rehberlikte öğrencilere dönük hizmet alanları iki boyutta ele alınabilir: 3.1. Öğrenciye Dönük Doğrudan Hizmet Alanları 3.2. Öğrenciye Dönük Dolaylı Hizmet Alanları 1. Doğrudan Hizmet Alanları: a. Psikolojik Danışma Hizmetleri b. Oryantasyon Hizmetleri c. Öğrenci Tanıma Hizmetleri (Bilgi toplama) d. Bilgilendirme Hizmetleri e. İzleme Hizmetleri 2. Dolaylı Hizmet Alanları: a. Plan-program hazırlama hizmetleri b. Yöneltme ve yerleştirme hizmetleri c. Sevk (yardım almaya yönlendirme) hizmetleri d. Konsültasyon (müşavirlik) hizmetleri e. Çevre ve aile ilişkiler f. Araştırma ve değerlendirme hizmetleri g. Grup rehberliği hizmetleri Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 3

4 3.1. Öğrenciye Dönük Doğrudan Hizmet Alanları Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık hizmetlerinin öğrenciye dönük doğrudan hizmet alanları başlıca 6 başlık altında incelenmektedir. Bunlar; a. Psikolojik Danışma Hizmetleri, b. Oryantasyon Hizmetleri, c. Öğrenci Tanıma Hizmetleri (Bilgi toplama) d. Bilgilendirme Hizmetleri e. İzleme Hizmetleridir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 4

5 a. Psikolojik Danışma Hizmetleri: Psikolojik danışma; bireylerin kendilerini tanımalarını, güçlü ve zayıf yönlerini fark etmelerini, yaşadıkları problemleri etkili biçimde çözmek için, yüz yüze bir ilişki süreci içinde sunulan profesyonel bir yardım hizmetidir. Nihai amacı da bireyin karar verme ve problem çözme becerilerini geliştirerek kişisel gelişimini sağlamaktır. Psikolojik danışmanın kendine özgü çeşitli kuram, teknik ve ilkeleri vardır. Psikolojik danışma hizmeti ancak bu alanda yetişmiş ve yeterliliği olan uzman kişiler tarafından sunulur. Psikolojik danışma süreci içinde yardım alan kişiye "danışan", yardım veren uzmana da "danışman" denilmektedir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 5

6 Bu hizmet bir danışan ile danışman arasında kurulan ilişki ise buna "bireysel psikolojik danışma" denilmektedir. Eğer bu ilişki bir danışman ve birden çok (genellikle 8-12) danışan arasında kurulmuşsa buna "grupla psikolojik danışma" denilmektedir. Öğrencilerin ihtiyaçlarına göre bu sayı değişmekle birlikte genellikle görüşme sayısı 8-10 arasındadır. Not: Eğer bilgi toplamak amacıyla görüşme yapılıyorsa öğrenciyle kurulan bu ilişki psikolojik danışma değildir. Çağımız insanı; hızlı teknolojik değişimin getirdiği yalnızlığını ve yabancılaşmanın kaygılarını yaşamaktadır. Bu kaygılar, ilişki halinde bulunduğu diğer bireylerle iletişim kurmanın kaygısını ve sorunlarını da beraberinde getirmiştir. Bu açıdan insanı çok yönlü olarak tanımanın önemi çağımızda daha iyi anlaşılmıştır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 6

7 İnsanın biyolojik, psikolojik, sosyolojik ve kültürel boyutlarıyla bir bütünlük oluşturur. Bu boyutların her birinin özellikleri benzeşmeler olmakla birlikte insandan insana değişmektedir. Bireyin herhangi bir boyutunda var olan bir özellik, diğer boyutları da etkilemektedir. İnsanı anlamak, değiştirmek ve geliştirme konumunda olanların bu noktaya dikkat çekmişlerdir. Yaşadığı sorunlarında bireye yardımcı olma adına onu tanıma ve anlamada bazı kuramlar geliştirilmiştir. Bunlardan en çok bilinenleri; 1. Psikoanalitik yaklaşım, 2. Varoluşçu yaklaşım, 3. Davranışçı yaklaşım, 4. Gerçeklik yaklaşımı, 5. Fenomenolojik yaklaşım, 6. Gestalt yaklaşımı, 7. Transaksiyonal yaklaşım, 8. Danışandan hız alan yaklaşım, 9. Akılcı-duygusal yaklaşımdır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 7

8 1. Psikanalitik Yaklaşım Bu yaklaşımın kurucusu Freud dur. Bu yaklaşıma göre kişilik "id", "ego", "süper ego"dan oluşmaktadır. İnsan davranışları bilinçaltı süreçlerle bağlantılıdır Sorunların kaynağını 0-6 yaş çocukluk döneminde aramak gerekir İnsan doğasını yıkıcı ve tahripkar olarak değerlendirir. İnsan davranışların kişinin biyolojik ihtiyaçları ve cinsel güdülerinin etkisiyle oluşur Uyguladığı tedavi yöntemi serbest çağrışım rüya analizidir. Danışma sürecinde hastanın geçmiş yaşantıları önemli bir yer tutar. Temelde bilinç dışının incelenmesi ve yaşantıya taşınması üzerinde durulur. Sözel ipuçları terapiye yön verir. Teknikleri: Serbest çağrışım, rüyaların analizi, hipnoz Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 8

9 2. Davranışçı Yaklaşım Bu yaklaşımın temsilcileri Pavlow, Skinner, Lazarus ve Bandura dır İnsanın doğuştan bazı refleksler dışında hiçbir şey getirmediği görüşünü savunurlar. Kişiliğin -duygusal yönler dahil- doğum sonrası öğrenmeler sonucu oluştuğunu ileri sürerler. Bu öğrenmelerin olumlu ya da olumsuz oluşuna göre bireyde psikolojik sağlığın düzeyi belirlenir. Olumsuz öğrenmeler yoğun ise bireyde uyumsuzluklar ortaya çıkar. Danışmada, bireyin yanlış öğrenmeleri, kullanılan çeşitli tekniklerle değiştirilerek yerine olumlu davranışların konulmalıdır. İstenmeyen davranışlar cezanın aşırı kullanımından kaynaklanır. Olumsuz davranışın öğrenilmesi yoluyla olumlu davranış da öğretilebilir Teknikleri: Edimsel koşullanma, söndürme, pekiştirme, sistematik duyarsızlaştırma, taklit, zıt tepki geliştirme Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 9

10 3. Varoluşçu Yaklaşım Bu yaklaşımın başlıca temsilcileri Victor Farnkl, Ralio May ve İrvin Yalom dur. Temel kavram varoluştur. Birey, kendini geliştirme gücüne sahiptir. Yaşamın sorumluluğu insanda varoluş kaygısını yaratır. Ölüm anlamlıdır. Yokluk ve hiçlik duygusunu pekiştirir. Birey değerlidir, özgürdür, doğuştan iyidir. Özgür varoluş, kişinin içinde bulunduğu varoluş imkanlarını tanımlayıp kabul etmesi ile gerçekleşir. Bu nedenle kendini yönetme gücü kendindedir Ruhsal sorunların kaynağı, bireyin doğal gelişimini engelleyen toplumsal kurallardır. Bugün önemlidir, danışanın şimdi ve burada ilkesini benimsemesi esastır. Danışanın kendi seçimlerini kendisinin yapması ve aktif katılımı önemlidir. Teknikleri: Danışana saygı duyma, cesaretlendirme, değer verme, koşulsuz kabul Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 10

11 4. Danışandan Hız alan Yaklaşım Hümanistik yaklaşım olarak da bilinir. Başlıca temsilcileri, Carl Rogers ve Abraham Maslow dur. Bu yaklaşımın insana bakış açısı insanın temelde iyi oluşudur. Benlik kavramını önemli görür, insan doğasının iyiye eğilimli olduğunu düşünürler. Birey doğuştan kendini gerçekleştirme potansiyeliyle doğar. Daha sonraki yaşantılarının bu eğitimi destekler yönde olmasını önerirler. Danışan kendini anlar ve sorumluluk kazanmaya başlar. Bulduğu çözüm yollarını özgürce seçme becerisi kazanır. Kendini gerçekleştirmeye çalışır. Danışman her şeye açık ve tarafsız olmalı, danışanı değerli olarak görmelidir. Bireyde ideal benlik ile gerçek benlik arasındaki fark (Öz saygı) azaltılmalıdır. Danışman empati kurarak danışanı değerlendirirse, danışan da olumlu değişimler meydana gelir. Teknikleri: Empati, yansıtma, dinleme, şartsız kabul ve anlayış, açıklık ve içtenlik Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 11

12 5. Gestalt yaklaşımı Önemli temsilcileri Wertheimmer, Köhler ve Koffka dır. Bu kurama göre, bütün, kendisini oluşturan parçaların toplamından daha farklı ve daha anlamlıdır. İnsan, organizmasını oluşturan parçaların bir toplamı değil, bu parçaların bir bütünlük içinde koordinasyonu ile bir sistemdir. Ruh sağlığının temelinde bütünlük ve denge yatar. İnsanın bütünlüğü bozulduğu anda ruhsal sorunlar ortaya çıkar. Organizmadaki denge hali psikolojik sağlığın temelidir. Bu denge bozulduğu zaman psikolojik sorunlar ortaya çıkar. Sorunların kaynağı geçmiş ve gelecek değil, şimdi nin düzensizliğidir. Bu terapide dengesizliği gidererek, bireyin duygu, düşünce ve davranışlarında bütünlüğe ulaşmasını sağlamaktır. Dengesizliği gidermek, dengeye erişmek için de, yarım kalan işlerin, bitirilmemiş işlerin bitirilmesi önemlidir. Psikolojik danışmada danışanın kendi benliği ve yaşadığı çevre ile bütünleyici bir ilişkiye geçmesi gerekmektedir. Teknikleri: Yüzleştirme, diyalog oyunları (boş sandalyede) Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 12

13 6. Transaksiyonel Analiz Yaklaşımı Önemli temsilcisi Berne, insan doğasını olumlu bulur, insan yaşantısıyla ilgili kötümserdir. Berne nin benlik algısı Freud un, id, ego ve süper ego kavramlarıyla benzerlik gösterir. Bu kavramlar Berne de, "çocuk ego", "yetişkin ego" ve "ana-baba ego" şeklinde ifade edilir. Bu yaklaşımda insanlar, değişim, gelişim ve sağlıklı etkileşim kurabilme kapasitesine sahip, temel olarak "iyi" bireyler olarak kabul ederler. Dolayısıyla bireyler olumlu bir potansiyelle hayata başlarlar. Ancak çocukluk dönemindeki olumsuz yaşantılar, telkinler, etkileşimler sorunlar doğurur. Böylece bireyde olumlu yaşam konumunu kaybolup, patolojik gelişmeler ortaya çıkar. Danışan terapi sürecinde aktiftir. Terapiye neden ihtiyacı olduğu ve terapi amaçları baştan belirlenir. Teknikleri: Ana-baba, yetişkin ve çocuk ego durumları bağlamında ilişkiler, nevrotik yaşantılar ve problemler irdelenir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 13

14 7. Akılcı-Duygusal Yaklaşım ABC yöntemi olarak da bilinen bu yaklaşımın en önemli temsilcisi Albert Ellis tir. Bu kurama göre insan hem rasyonel hem de irrasyonel düşünme potansiyeline sahiptir. Bir başka deyişe, insanda hem mantıklı ya da doğru düşünme hem de mantıksız ya da çarpık düşünme potansiyeli vardır. Ancak insanın verimi, başarısı, mutluluğu rasyonel düşünce ve davranışlarına bağlıdır. Bireyin duygu, düşünce durumu, olayları anlama biçimi gideceği yönü, hareket tarzını belirler. Duygular, inançlardan, değerlendirmelerden, yorumlardan ve davranışlardan etkilenmektedir. Bu kuramda amaç, bireyin sahip olduğu mantıklı ve akılcı olmayan yaklaşımları, akılcı ve mantıklı olan yaklaşımlarla değiştirmektir. Bu amaçla danışman, akıl ve mantık dışı yaklaşımlarla yoğun bir şekilde mücadele etmelidir. Danışman, öncelikle danışanların, kendi kendilerine kazandıkları ve pekiştirdikleri davranışları belirlemeli ve bunları değiştirmelerini sağlamalıdır. Teknikler: Düşünme, tartışma, rol oynama ABCDEF tekniği (A:Olay, B: Mantıksız düşünce, C: Duygusal tepki ve davranış bozukluğu, D: yanlış inançlara müdahale ve tartışma, E: Etki,F: Yeni inanç ve duygu) Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 14

15 8.Gerçeklik Terapisi Bu kurama göre, insanın asıl amacı başarılı bir kimlik kazanmaktır. Bu kuramın en önemli temsilcisi William Glasser e göre psikolojik sağlığa ilişkin en önemli faktör, başarılı kimlik duygusuna sahip olmaktır. Başarılı kimliğin en temel özelliği ise bireyin kendisine olumlu değer biçmesidir. Başarılı bir kimlik edinmek için bireyin sorumlu davranması, davranışlarının sorumluluğunu alması, gerçeği kabul etmesi şarttır. Eğer birey, gerçeklerle yüzleşmekten kaçar, sorumluluk üstlenmez, davranışlarının sorumluluğunu almaz ise sonuçta başarısız bir kimlik edinir. Bu başarısız kimlik sonuçta ona yalnızlık ve acılar yaşatacaktır. Gerçeklik terapisinde amaç, bireyin sorumluluk alma, gerçeklerle yüzleşme gibi becerileri edinmesine yardımcı olmak ve bireyin başarılı bir kimlik edinmesini sağlamaya çalışmaktır. Hayatı gerçekçi algılamak ve bu şekilde davranmayı başarmak önemsenmektedir. Süreç içinde başarısız davranışlar eleştirilir ve başarılı davranışlar pekiştirilir. Pozitif alışkanlıklar desteklenir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 15

16 9. Fenomenolojik Yaklaşım Bu yaklaşıma göre, bireyin yalnızca dış görünüşüne ve davranışlarına bakarak anlamak, tanımak mümkün değildir. Bir davranışın anlamlandırılması bireye özgüdür. Davranışı bireyin iç dünyasına inip, bakış açısını yakalayarak anlamak gerekir. Kuramın temsilcileri, Kelly ve Combs, fenomen kavramına vurgu yaparlar. Fenomen, kişinin öznel yaşantıları, kişinin kendisini ve dış dünyayı kendine özgü şekilde algılaması, anlamlandırma biçimidir. Buna göre bireyin davranışlarını etkileyen, şekillendiren, yönlendiren en önemli etken, bireyin kendisini ve çevresini anlamlandırma biçimi, yani fenomenidir. Algıları ile fenomenolojik benliği arasında uyuşmazlık olan birey çatışma yaşar. Danışmada amaç bireyin yeterli benliğe ulaşmasına ve kendini tanımasına yardımcı olmaktır. Danışman bireyi anlamak için, onun iç dünyasına inmeli, onun algı dünyasında nelerin olup bittiğini görmeli, olaylara anlam yükleme biçimini doğru anlamalıdır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 16

17 Bireysel ve grupla psikolojik danışma karşılaştırıldığında, aşağıdakilerden hangisi grupla psikolojik danışmanın dezavantajlarından biridir? A. Gruba ait olma ve başkalarınca kabul edilip benimsenme duygusunu yaşama B. Benzer sorunlara sahip olan insanlarla, benzer sorunlar üzerinde konuşabilme C. Belirli sorunların çözümünde başkalarının deneyimlerinden yararlanma D. Köklü sorunların çözümünde yeterince etkili olamama E. Başkalarının da sorunları olabildiğini görerek teselli olma Cevap: D Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 17

18 Yalnızlık, değersizlik ve başarısızlık duyguları yaşayan ve uyumsuzluk sergileyen bireylere sorunları ile başa çıkabilmeleri için öncelikle verilmesi gereken rehberlik hizmeti hangisidir? A. Bireyi tanıma B. Psikolojik danışma C. Yöneltme D. İzleme E. Bilgilendirme (2004 KPSS-111) Cevap: B Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 18

19 Bireyi tüm kişilik özelliklerinin toplamından farklı bir bütün olarak ele alan psikolojik danışma kuramının adı nedir? A. Psikoanalitik yaklaşım B. Geştalt C. Davranışçı D. Varoluşçu E. Gerçekçi (2003 KPSS-101) Cevap: B Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 19

20 b. Oryantasyon (alıştırma ) Hizmetleri Bu hizmet alanı öğrencilerin okulu ve okulun imkanlarını tanımaları amacıyla sunulan hizmetleri kapsar. Oryantasyon, öğrencilerin okula uyumunu kolaylaştırdığı gibi okulun imkanlarından en verimli şekilde yararlanma ve problemlerle karşılaşmayı önleyen bir hizmettir. Oryantasyon hizmetinde, okuldaki tüm personel görev alsa da, uygulamada etkin görev sınıf rehber öğretmenleri tarafından yürütülür. Hizmetler daha çok toplu biçimde ve bilgi verme şeklinde sunulur. Bu hizmetler genellikle eğitim-öğretim yılının başladığı ilk günlerde verilir. Okula yeni kayıt yaptıran öğrenciler, oryantasyon hizmetlerine daha çok ihtiyaç duyarlar Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 20

21 Bu kapsamda verilebilecek hizmetler ana hatlarıyla şunlar olabilir; Okulun tarihçesini açıklama, Öğretmen ve öğrencilerin sayısal durumu, Öğretmen ve öğrencilerin akademik başarıları, Okulun uyguladığı programlar, Okulun fiziksel durumu, Yürütülen ders dışı etkinlikler, Okul kuralları, Okulda RPD hizmetleri, Okul çevresi hakkında bilgi verme Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 21

22 Aşağıdakilerden hangisi okulun ilk günlerinde öğrencilere sunulması gereken rehberlik hizmetlerindendir? A. Öğrencinin kendi yeteneklerini tanımasını sağlama B. Öğrencilerin sosyalleşmeleri için etkinlikler düzenleme C. Öğrencilerin psikolojik problemlerini belirleme D. Öğrencilerin çalışma yollarını ve stratejilerini belirleme E. Öğrencilere okulu ve okul kurallarını tanıtma (2002 KPSS-54) Cevap: E Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 22

23 c. Öğrenciyi Tanıma Hizmetleri Öğrenciyi tanıma etkinliklerinden elde edilen bilgiler diğer rehberlik etkinliklerine de yön verir. O nedenle öğrencilerle ilgili çeşitli alanlarda bilgiler toplanması gereklidir. Toplanan bu bilgiler sistemli ve düzenli bir şekilde dosyaya kaydedilir. Bu bilgilerin çoğu gizlilik derecesi yüksek olan bilgilerdir. Bu bilgiler ancak öğrencilerin bilgisi ve izni ile öğrencilerin yararına olmak koşulu ile üçüncü kişilere verilebilir. Okul psikolojik danışmanı, sınıf rehber öğretmeni ve okul yönetimi bu bilgilerin gizliliğini sağlamakla yükümlüdürler. Bu bilgi alanlarından bazıları şunlar olabilir: Kişisel bilgiler Aile ve ev durumu Sağlık ve fiziksel durumu Yetenekler, ilgiler Kişilik özellikleri, değerler Akademik durum Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 23

24 Öğrencileri tanımada kullanılan çeşitli teknikler vardır. Bunlardan bir kısmı dışarıdan bilgi toplamayı esas alan uygulamalara dayalı tekniklerdir. Bunlardan başlıcaları; Testler, Gözlem, Dereceleme ölçekleri, Olay (vak'a) kaydı gibi tekniklerdir. Diğer bir kısmı da öğrencinin kendisini ve çevresini nasıl algılayıp, yorumladığını anlamamıza yardımcı olan tekniklerdir. Bunlardan başlıcaları da; Görüşme, Otobiyografi, Sosyometri, Kimdir bu tekniği, Çeşitli envanterler ve soru listeleri gibi tekniklerdir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 24

25 d. Bilgi Verme Hizmetleri Öğrencilerin ihtiyaç duydukları bilgiler; eğitsel, mesleki ve kişisel sosyal alanlarla ilgili bilgilerdir. Eğitsel bilgi, öğrencilerin bulundukları eğitim programı ve gidebilecekleri üst eğitim kurumları hakkındaki bilgilerden oluşur. Eğitsel bilgileri vermenin amacı, öğrencilerin ilgi ve yetenekleri doğrultusunda bir eğitim programına yönelmeleri ve bunda başarılı olmalarıdır. Mesleki bilgi, öğrencilerin kendi ilgi, yetenek ve kişilik özelliklerine uygun bir mesleği seçmelerine yardım etmektir. Öğrencilerin yönelmeyi düşündükleri meslekler hakkında ayrıntılı bilgilere gereksinimleri vardır. Kişisel, sosyal bilgi, öğrenciler okul döneminde kritik gelişim döneminde olmaları nedeniyle onlara, sosyal gelişim ve uyumlarını kolaylaştıracak aile, arkadaş ve diğer sosyal çevreleriyle ilişkilerini zenginleştirecek kişilerarası ilişkilere yönelik bilgiler verilebilir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 25

26 e. İzleme Hizmetleri İzleme çalışmaları, hem öğrencinin değişim ve gelişimini takip etmek amacıyla yürütülür. Bu çalışmalar, sunulan rehberlik hizmetlerinin etkililiğini öğrenmede ihtiyaç duyulan bilgileri sağlar. Örneğin bir okuldaki 9. sınıf öğrencilerine, alan seçiminde rehberlik hizmeti sunulmuş olsun. Bunun sonunda alanlarını seçip yerleşen bu öğrencilerin; Seçtikleri alanların kendilerine uygun olup olmadığının, Verdikleri kararların isabet düzeyinin, Alanlarında başarılı ve mutlu olup olmadıklarının, izleme çalışmalarıyla takip edilmesi gerekir. Bu izleme faaliyetleri sonucunda sunulan rehberliğin etki ve isabet düzeyi de tespit edilmiş olur Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 26

27 Mezunların sonraki yıllarda öğrenime devam edip etmediklerine, ettilerse başarı durumlarına; etmedilerse iş durumlarına, ilişkin bilgileri toplayarak ilgililere duyurmak, rehberlik servisinin hangi faaliyetleri kapsamında yer alır? A. Konsültasyon B. Bilgi toplama C. Alıştırma D. Bilgi verme E. İzleme (2001 KPSS-97) Cevap: E Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 27

28 3.2. Öğrenciye Dönük Dolaylı Hizmet Alanları a. Plan Program Hazırlama Hizmetleri b. Yöneltme ve Yerleştirme Hizmetleri c. Sevk (yardıma yönlendirme) Hizmetleri d. Konsültasyon (müşavirlik) Hizmetleri e. Çevre ve Aile İlişkileri Hizmetleri f. Araştırma ve Değerlendirme Hizmetleri g. Grup Rehberliği Hizmetleri Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 28

29 a. Plan Program Hazırlama Hizmetleri Okul rehberlik hizmetleri belirli bir program ve plan içinde yürütülür. Program ve plan hazırlama, diğer hizmet alanlarının içeriğini ve hizmetlerin hangi öğrenci grubuna nasıl bir sıra ile hangi personel tarafından verileceğini açıklığa kavuşturur. Rehberlik etkinlikleri programı hazırlanırken; öğrencilerin gelişim düzeylerinin, okulun türünün, okulun bulunduğu sosyo-kültürel çevrenin, okulun personel ve fiziksel imkanlarının, öğrencilerin ihtiyaçlarının, dikkate alınması gerekir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 29

30 Okul rehberlik programı, okuldaki RPD servisinde görevli danışman tarafından öğretim yılı başında hazırlanır. Hazırlanan program işlevsel ve sürekli geliştirilebilir bir özelliğe sahip olmalıdır. Okuldaki rehberlik hizmetleri hazırlanan bu program doğrultusunda sunulur. Her sınıfın sınıf rehber öğretmeni, okul için hazırlanan bu rehberlik programı doğrultusunda, sorumlu oldukları sınıf için rehberlik çalışma planı hazırlarlar. Hazırlanacak kapsamlı rehberlik programının; Öğrencilerin gelişimine yönelik olması, Zamanı etkin bir şekilde kullanan bir program olması, Okulun açıldığı ilk günden kapandığı son güne kadar sürmesi, Klinik (sorun çözücü) odaklı değil, eğitim odaklı olması gerekir. Ancak bir yıl için hazırlanan program mutlak değişmez bir program değildir. Görülen lüzuma göre revize edilebilir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 30

31 Okul rehberlik programları ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A. Her yıl aynı program uygulanmalıdır B. Programlar problemli ve engelli öğrencilere yönelik olmalıdır C. Aynı ildeki tüm okullar aynı programı uygulamalıdır D. Her okul türü aynı programı uygulamalıdır E. Programlar öğrenci ihtiyaçlarına göre her yıl yenilenmelidir (2004 KPSS-103) Cevap: E Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 31

32 b. Yöneltme ve Yerleştirme Hizmetleri Öğrencilere, kendisi için en uygun olanı seçme ve yönlendirmenin yapılması sürecinde sunulan hizmetler, yöneltme ve yerleştirme hizmetleri olarak adlandırılır. Yöneltme ve yerleştirme hizmetleri için öğrenciyi tanıma amaçlı toplanan bilgilerden yararlanılır. Öğrenci hakkında elde edilen bilgiler ışığında onun yönelebileceği okullar veya programların neler olduğunu araştırılır. Öğrencilerin; okuldaki bir programa veya bir üst eğitim kurumuna yöneltilmesi ve yerleşmesine yardım etmek, bir mesleğe, veya bir işe yöneltilip yerleştirmek bu hizmetler içinde yer alır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 32

33 3. Sevk (Yardım) hizmetleri Öğretmen, öğrencinin dile getirdiği sorunun niteliğine göre kendi yeterliliği dışında ise öğrenciyi mutlaka yardım almak üzere psikolojik danışmaya yönlendirmelidir. Okulda psikolojik danışman yok ise öğrencinin ilgili rehberlik ve araştırma merkezine başvurması sağlanmalıdır. Gerek okuldaki psikolojik danışmana sevk, gerekse okul dışındaki bir kuruma-uzmana sevk çalışmalarında öğretmen hassas davranmalıdır. Öğrencilerin yaşadıkları ruh sağlığı ile ilgili problemlere yardımcı olabilecek çeşitli meslek grupları vardır. Bunların başlıcaları şunlardır; Psikiyatrist, psikolog, psikolojik danışman, sosyal hizmet uzmanı, özel eğitim uzmanı Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 33

34 d. Konsültasyon (Müşavirlik) Hizmetleri Doğrudan öğrencilere dönük olmayıp, psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin etkililiğini artırmaya yönelik hizmetlerdir. Bu çalışmaların amacı, okuldaki yönetici ve öğretmenlerin daha uygun ve ortak bir rehberlik anlayışına sahip olmasını sağlamaktır. Böyle bir çalışma velilere de yapılabilir. Konsültasyon kapsamında yapılabilecek işlerden bazıları şunlardır: Velilere okulun amacını, program ve politikasını tanıtma, Öğrencilerin okulda öğrendiklerinin evde pekiştirilmesini sağlama, Evde öğrenciyi olumsuz etkileyen koşulları olumluya çevirme, Okulda daha etkin bir öğrenme ortamı oluşturma, Okulda alınacak kararlara katılımı sağlama, Olumsuz öğretmen davranışlarını değiştirme, Öğrenme güçlüğü çeken öğrencilerle ilgilenen öğretmenlerle işbirliği yapma vb Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 34

35 e. Çevre ve Aileyle İlişkiler Öğrencilerin çevredeki imkanlardan yararlanmalarını sağlamak önemlidir. Bu imkanlar, psikolojik yardım ve sağlık hizmeti sunan, sosyal, kültürel ve sportif etkinliklerin yapılabildiği kuruluşlar ve çevredeki diğer okullar gibi kurumları kapsar. Çevre ile ilişkilerin etkili biçimde kurulması, okul yönetiminin ve okul psikolojik danışmanının sorumluluğundadır. Ayrıca okul aile birlikleri ve okul koruma dernekleri de çevre ve aile ile ilişkilerin geliştirilmesinde önemli olan birimlerdir. Aile ile ilişkilerin geliştirilmesi son derece önemlidir. Bu yolla okuldaki RPD hizmetleri daha etkili hale gelebilir. Öğrenciler için hedeflenen zihinsel, duygusal ve sosyal gelişimin daha etkili şekilde sağlanması mümkün olur Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 35

36 f. Araştırma ve Değerlendirme Hizmetleri Başarılı bir program, öğrencilerin, öğretmenlerin ve velilerin özellik, ihtiyaç ve beklentilerine cevap verebilen programdır. Program ayrıca yaşanan bir sorunun çözümü için yol gösterici olmalıdır. Sorunları giderme ve ihtiyaçları karşılamada programın yeterlik düzeyi çok iyi takip edilmelidir. Uygulanan programın başarı düzeyinin tespit edilmesi, gelecek açısından son derece önemlidir. Programın başarılı yönlerinin desteklenmesi, zayıflıklarının giderilmesi ancak titiz araştırma ve değerlendirmelerle mümkün olur. Bu araştırma ve değerlendirmelerden elde edilen sonuçlar, bilgiler ve kanıtlar doğrultusunda bir okulda uygulanan rehberlik programı geliştirilerek yenilenebilir. O nedenle, uygulanan bir programın sonuçları hakkından bilgiler edinmek gerekir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 36

37 g. Grup Rehberliği Hizmetleri Grup rehberliği hizmetleri genellikle kişilik gruplarla yapılır. İhtiyaç durumunda sınıftaki tüm öğrencilerle de yürütülebilir. Bu tür çalışmalarda öğrencilerin, daha çok bireysel bakımdan gelişimlerine yardımcı olmak hedeflenir. Ayrıca meslekleri tanıma, gelecekle ilgili karar verme, sosyal ilişkiler, etkili ders çalışma gibi konularda bilgiler verilerek gelecekleriyle ilgili bilgilenmeleri amaçlanır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 37

38 Aşağıdakilerden hangisi okullarımızda gözlenen en yaygın rehberlik hizmetlerindendir? A. Müşavirlik B. Araştırma ve değerlendirme C. İzleme D. Yöneltme E. Değerlendirme (2003 KPSS-93) Cevap: D Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 38

39 Kendine yardım etmeyi bilmeyen, hiç kimseye yardım edemez Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoglu 39