Tedarik Zinciri Yönetimi

Transkript

1 Tedarik Zinciri Yönetimi -Tersine Tedarik Zincirleri -Yalın Tedarik Zincirleri- -Çevik Tedarik Zincirleri- Yrd. Doç. Dr. Mert TOPOYAN

2 Tersine Tedarik Zinciri Tedarik zinciri sistemi içerisindeki temel akıșlar her zaman ileri yönde (tedarikçilerden müșterilere doğru) gerçekleșmez. Çeșitli nedenlerle ters yönde (müșterilerden tedarikçilere doğru) olan akıșlar da söz konusudur. Bu akıșlar tersine tedarik zinciri kapsamında değerlendirilir. Tersine tedarik zinciri içerisinde önemli bir kısmı tersine lojistik boyutu olușturur, fakat lojistik akıșların sağlıklı bir șekilde devam edebilmesi için tedarik zinciri içerisindeki ilișkisel boyutlar da dikkatli bir șekilde yönetilmelidir.

3 Tersine Tedarik Zinciri Bilgi Akıșları: Zincir içerisinde bilgi akıșlarının iki yönlü olması istenen bir durumdur. Burada ileri akıș kapsamında iki yönlü paylașımda sipariș ve teslimat bilgileri, satıș bilgileri, stok bilgileri, üretim programları gibi bilgiler paylașılırken tersine akıșta iade bilgileri, servis bilgileri, yedek parça ihtiyaçları, ürün toplama bilgileri ve bunların dağıtımına ilișkin bilgiler paylașılmaktadır. Fiziki Akıșlar: İleri yönlü olarak ürünü olușturan bileșenlerin ve tamamlanmıș ürünlerin akıșı söz konusu iken, tersine akıșlarda iadeler, tamir edilecek ürünler, geri dönüșüm ürünleri, yeniden üretim ürünleri, parçalar gibi akıșlar söz konusudur. Tersine fiziki akıșlar çoğunlukla sonrasında gerçekleșecek ileri yönlü akıșlarla tamamlanmaktadır. Finansal Akıșlar: finansal akıșlar açısından ileri yönlü tedarik zincirinde akıș geriye doğru, tersine tedarik zincirinde ise bazen ileriye bazen geriye doğrudur. Örneğin atıkların bertaraf edilmesi söz konusu olduğunda atık ișleme tesisine yapılan ödeme geriye doğru akıștır.

4 Tersine Tedarik Zinciri Tersine tedarik zincirindeki aktörler ve faaliyetler de ileri yönlü zincire göre farklılık arz eder. Faaliyetler üç temel grup içerisinde toplanabilir: Müșteriyle etkileșim: Ters yönlü akıșa konu ürün ya da malzemelerin müșteriden alınmasına ilișkin faaliyetleri içerir. Burada ters lojistik faaliyetlerini zorlaștıran en önemli unsurlar müșteriden geri dönüș zamanlamasının, miktarının ve hatta bazı durumlarda kaynağının belli olmamasıdır. Tașıma ve konumlandırma:ters yönlü akıșta tașımayı zorlaștıran en önemli etken, ileri yönlü akıșın aksine burada akıșın çok noktadan tek noktaya doğru olmasıdır. Bu kapsamda toplanan ürünlerin tașınması, teslim alınması, incelenmesi ve sınıflandırılması söz konusu olur. Değerin geri kazanılması:değerin geri kazanılmasında yeniden satıș, tamir, yeniden üretim, geri dönüșüm, atık yok etme vb. pek çok faaliyet söz konusudur. Bu așamadan sonra bir ileri yönlü akıșla tekrar müșteriye ulașma söz konusu olabilir.

5 Tersine Tedarik Zinciri

6 Tersine Tedarik Zinciri Tersine tedarik zincirindeki aktörler de gerek katılımcılar gerekse katılımcıların görevleri açısından farklılık gösterebilmektedir. Tersine zincirin bașlangıç noktası olan müșteri tarafından ele alınırsa geleneksel dağıtım kanallarındaki üyeler toplayıcılar ve değerlendiriciler olarak görev almakta ya da bu nitelikte katılımcılar zincire katılmaktadır. Tașıma ve depolama ilgili aktörler yine söz konusudur, fakat tașınan ve depolanan mallar ve bunlara ilișkin koșullar farklılık göstermektedir. Üretim aktörlerinin görevleri de farklılașmaktadır. Bu tür zincirlerde üretim aktörleri tamir, ayrıștırma (sökme), yeniden üretim, geri dönüșüm, atık yok etme gibi ișlemleri yerine getirmektedir.

7 Tersine Tedarik Zinciri İleri lojistik Tahmin yapmak göreceli olarak kolaydır. Tek noktadan çok noktaya dağıtım söz konusudur. Ürün kalitesi standarttır. Ürün ambalajı standarttır. Ürün akıșında rota bellidir. Fiyatlandırma nispeten standarttır. Ters lojistik Tahmin yapmak zordur. Çok noktadan tek noktaya dağıtım (toplama) söz konusudur. Ürün kalitesi çok değișkendir. Ürün ambalajı yoktur ya da çok değișkendir. Ürün akıșında rota belli değildir. Fiyatlandırma çok sayıda unsura bağlı ve değișkendir.

8 Tersine Tedarik Zinciri İleri lojistik Dağıtım maliyetlerini belirlemek kolaydır. Stok kontrolü tutarlı bir șekilde yapılabilir. Ürün yașam süreci yönetilebilir. Pazarlama faaliyetleri kolaylıkla yapılabilir. Süreçler șeffaf ve izlenebilir durumdadır. Ters lojistik Dağıtım maliyetlerini belirlemek zordur. Stok yönetimi tutarlı değildir. Ürün yașam süreci karmașık ve belirsizdir. Pazarlama faaliyetleri karmașıktır. Süreçler daha bulanıktır ve izlemek zordur.

9 Tersine Tedarik Zinciri Tersine tedarik zinciri uygulamaları içerisinde en eski ve en önemli boyutlardan biri de bakım/onarım hizmetleridir. Bu kapsamda müșteri desteği, kullanıma hazırlama, garanti, bakım ve onarım, ürün güncelleștirmeleri, elden çıkarma, tamamlayıcı/yardımcı ürün desteği gibi faaliyetler söz konusudur. Bu hizmetler zorunlu olarak ya da müșteri sadakatini arttırmak amacıyla çeșitli kapsamlarda yerine getirilmektedir. Burada ürünlerin müșteriden teslim alınması ve teslim edilmesi, servis personelinin müșteriye ulașımı, servis parçaları (yedek parça) akıșları gibi pek çok lojistik boyuttan söz edilebilir. Servis hizmetleri kapsamında ișletmeler kendi bünyelerinde bir yapı olușturabildiği gibi, bu hizmetlerin bir kısmını ya da tamamını dıș kaynaklardan sağlama yoluna da gidebilmektedir. Bu da tedarik zinciri olușturma ve yönetme zorunluluğu doğurmaktadır.

10 Tersine Tedarik Zinciri Tersine tedarik zincirlerini bașarılı bir șekilde yönetebilmek için göz önünde bulundurulması gereken konular yedi bașlıkta toplanabilir: Müșteri ihtiyaçlarının karșılanması:müșteriler ucuz, sorunsuz, esnek ve kolaylaștırılmıș geri dönüș ișlemleri ister. Hacim yönetimi: Ürünlerin ters yönde akıșında hacmi belirlemek ve yönetmek zordur. Sektör ve ürüne bağlı olarak mevsimsel dalgalanmalar, zaman baskısı, uygulanacak hizmetlerin kapsamı gibi farklılıklar söz konusu olabilir. Maliyetlerin yönetimi:tersine lojistik faaliyetleri gerek toplama, gerek inceleme, gerekse üretim faaliyetleri açısından genellikle emek yoğun olup otomasyon sağlamak zordur. Tersine akıșlardan sağlanacak fayda ile bu akıșlarda olușacak maliyetler arasında bir denge kurmak gereklidir. Veri yönetimi:tutarlı veriler elde edebilmek çok önemli olmasına karșın genellikle çok zordur. Bu da tahminleme ve planlama güçlüklerine yol açmaktadır. Bu nedenle kullanılabilir olduğunda eğilimlerin izlenmesi, ters tedarik zinciri akıșlarını daha planlı hale getirebilecek uygulamalar yapılması gibi yaklașımlar kullanılabilmektedir.

11 Tersine Tedarik Zinciri Tersine tedarik zincirlerini bașarılı bir șekilde yönetebilmek için göz önünde bulundurulması gereken konular yedi bașlıkta toplanabilir: Ürün konumlandırma: Ürüne akıșın hangi noktasında hangi ișlemlerin yapılacağının belirlenmesi büyük önem tașımaktadır. Doğru konumlandırılmayan ișlemler maliyet ve ürün kayıplarına neden olabilir. Ayrıca geri dönüșlerde stok maliyetlerinin de yönetilmesi büyük önem tașımaktadır. Düzenlemelere uygunluk:atık yönetimine, geri dönüșüme, geri dönüștürülmüș ya da yeniden kullanılacak ürünlere yönelik yasal düzenlemeler dikkatlice incelenmelidir. Ayrıca kurumsal sosyal sorumluluk boyutları da değerlendirilmelidir. Ürün yașam süreci boyunca ortaklık: Ürün yașam sürecini kapalı bir döngü olarak düșünüp bu süreçteki tüm katılımcılarla geniș çaplı ve bütünleșik ilișkiler kurmak önemlidir. En uygun yaklașımların belirlenmesi, maliyetlerin paylașılması, hatta ürün tasarımlarında tersine lojistik boyutlarının da göz önünde bulundurulması tersine tedarik zincirlerinin daha etkin çalıșmasını sağlayacaktır.

12 Tersine Tedarik Zinciri Tersine tedarik zincirine yönelik faaliyetler ürün ve sektöre bağlı olarak hacim ve nitelik açısından çok yüksek orandan değișkenlik gösterebilmektedir. Birim maliyeti yüksek olan ürünlerde tersine lojistik faaliyeti mümkün olduğunca yeniden kullanım/yeniden üretim yaklașımını dikkate alırken bir çok üründe ise geri dönüșüm ile sınırlı kalmaktadır. Bir çok ülkede özellikle çevre koruma amaçlı olarak yapılan yasal düzenlemeler, tersine lojistik kapsamındaki faaliyetlerin de artmasını teșvik etmektedir. Tersine lojistik faaliyetlerini maliyet-etkin yapmak isteyen, bunun da ötesinde tersine akıșlardan fayda elde etme amacında olan ișletmeler tersine tedarik zinciri ilișkileri geliștirme yoluna gitmektedir.

13 Yalın Tedarik Zincirleri Göreceli istikrar koșullarına dayanmaktadır. Ürün akıșlarının optimizasyonu için tasarlanmıștır. "Yalın" düșünceyi temel alır. Ağ optimizasyonu yanıt verebilirlik üzerine değil, maliyet temelli olarak yapılmaktadır.

14 Yalın Tedarik Zincirleri Stokların yerine bilgiyi koymak Daha fazla değil, daha akıllı çalıșmak (değer katmayan faaliyetleri elemek) Termin zamanlarını azaltmak için tedarikçilerle ortaklık kurmak Karmașıklığı azaltmaya çalıșmak (çeșidi azaltmak anlamına gelmek zorunda değildir) Ürünün son montajını/düzenlemesini ertelemek Yalnızca fonksiyonları değil, süreçleri yönetmek Uygun performans ölçütleri kullanmak

15 Yalın Tedarik Zincirleri Değer: Müșteri için değer tașıyan bir ürün tasarlamak Değer akıșı: Gereklilikleri etkili bir șekilde belirleyerek ürünü üretmek için en iyi süreci tasarlamak Değer akımı: Etkin bir malzeme akıșı olușturmak ve israfı, kesintileri, beklemeleri, sapmaları ortadan kaldırmak yoluyla tedarik zinciri boyunca bir malzeme akımı olușturmak Çekme:Tam zamanında ilkelerini kullanarak ürünü yalnızca müșteriden talep geldiği zaman üretmek Mükemmellik amacı: Sürekli olarak israf alanlarını arayıp onları ortadan kaldırmaya çalıșarak mükemmel ișlemler amacı doğrultusunda sürekli iyileștirme çalıșmaları yapmak

16 Çevik Tedarik Zincirleri Çevik tedarik zincirinin iki yönü söz konusudur: Müșteri talebinin yakın olarak takibi ve değișikliklere hızlı bir șekilde tepki gösterebilmek Farklı müșterilerin taleplerine göre ayarlanmıș lojistik faaliyetler gerçekleștirebilmek Çevik tedarik zincirinin ana odak noktası müșteridir ve müșteriye tam bir adanmıșlık gerektirir. Tam müșteri tatmini sağlama amacı Müșterilerin örgüte kolay erișimine izin vermek Müșterilerin tam olarak ne istediğini belirlemek Lojistik faaliyetleri bu talepleri karșılamak ve așmak için tasarlamak Değișen müșteri talepleri karșısında esnek olmak ve hızlı yanıt vermek Sıra dıșı kalite ve değer sahibi olmak üzerine bir ün sahibi olmak Müșteri tatmininin devamından emin olmak için satıș sonrası kontroller yapmak Müșterilerle, potansiyel müșterilerle, rakiplerle vb. sürekli temasta olmak için dıșarıya bakmak

17 Çevik Tedarik Zincirleri Giderek artan arz ve talep belirsizliği karșısında tedarik zincirinin hızlı bir șekilde uyum sağlaması ve yeniden düzenlenmesi büyük önem kazanmaktadır. Yapısal esneklik, maliyeti en küçük kılacak çözümlere değil, yanıt verebilirliği arttırmaya yönelik çözümlere yatırım yapılmasını gerektirir. Dinamik esneklik, tedarik zincirinin çevikliğini yansıtan bir ölçüt olup, özellikle hacim ve ürün karmasındaki değișimlere hızlı bir șekilde yanıt verilebilmesinden olușur. Yapısal esneklik, tedarik zincirinin temel değișimlere uyum sağlama yeteneğidir. Temel değișiklikler, örneğin tedarik zincirinin "ağırlık merkezinin" değișmesi gibi değișikliklerdir.

18 Yalın, Çevik ve Yalın-Çevik Tedarik Zincirleri Dinamik Esneklik Yüksek Düșük Düșük Yapısal Esneklik Etkin Tedarik Zinciri Geleneksel Tedarik Zinciri Yüksek Uyum Sağlayabilir Tedarik Zinciri

19 Çevik Tedarik Zincirleri Küresel kaynak sağlama ve merkezi üretim yerine "yerel için yerel" yaklașımını seçmek Ölçek ekonomilerine değil, kapsam ekonomilerine odaklanmak Kapasite, stok gibi varlıkları paylașarak "bant genișliği" olușturmak Tedarik zinciri karar verme süreçlerinde "gerçek seçeneklere" yönelik bir yaklașım geliștirmek

20 Yalın, Çevik ve Yalın-Çevik Tedarik Zincirleri Sanal Pazara duyarlı Çevik Tedarik Zinciri Süreç bütünleșmesi Ağ tabanlı

21 Çevik Tedarik Zinciri

22 Yalın ve Çevik Tedarik Zincirlerinin Karşılaştırılması Hacim Düșük Yüksek Çeșitlilik Değișkenlik Yüksek Düșük Çevik Yalın

23 Yalın ve Çevik Tedarik Zincirlerinin Karşılaştırılması Etken Yalın Çevik Amaç Etkin ișlemler Talepleri karșılamak için esneklik Yöntem Tüm israfın ortadan Müșteri tatmini kaldırılması Kısıt Müșteri hizmeti Maliyet Değișim hızı Uzun dönemli istikrar Değișen durumlar karșısında hızlı yanıt vermek Performans ölçütü Verimlilik, kapasite kullanımı Termin zamanları,hizmet düzeyi İș Tekdüze, standartlaștırılmıș Değișken, daha çok yerel kontrol Denetim Biçimsel planlama döngüleri Güçlendirilmiș çalıșanlar aracılığıyla, daha az yapılandırılmıș

24 Yalın ve Çevik Tedarik Zincirlerinin Karşılaştırılması Ayırt Edici Özellik Yalın Çevik Tipik ürünler Tüketim malları Moda ürünleri Pazar talebi Öngörülebilir Değișken Ürün çeșitliliği Düșük Yüksek Ürün yașam süreci Uzun Kısa Müșteri güdüleri Maliyet Bulunabilirlik Kar marjı Düșük Yüksek Baskın maliyetler Fiziksel maliyetler Pazarlanabilirlik maliyetleri Stoksuzluk cezaları Uzun dönemli sözleșmeye dayalı Anlık ve değișken Satın alma politikaları Malzeme satın alma Kapasite tahsisi Bilgi paylașımı Yüksek düzeyde istenir Zorunlu Tahminleme yöntemleri Hesaplamaya dayalı Yargısal

25 Yalın ve Çevik Tedarik Zincirlerinin Karşılaştırılması Bileșen Yalın Çevik Lojistik odağı İsrafı yok et Müșteri ve pazar Ortaklık Uzun dönemli, istikrarlı Değișken kümeler Kilit ölçüt Verimlilik ve maliyet gibi çıktı ölçütleri Müșteri tatminine odaklanma ve yetkinlik ölçümü Süreç odağı İș standartlaștırma, standartlara uygunluk Özerkliği arttırmak için operatörün kendini yönetmesine odaklanma Lojistik planlama İstikrarlı, sabit zamanlı Anında yanıt verme