ÇALIŞMA YAŞAMINDA İŞBİRLİĞİ

Transkript

1 ÇALIŞMA YAŞAMINDA İŞBİRLİĞİ HAKLAR, SORUMLULUKLAR VE İŞ BARIŞI TEMELİNDE İLETİŞİM VE İYİ YÖNETİM UYGULAMALARI EL KİTABI HAZIRLAYAN: Özlem Yurdanur ÖZGENÇ

2 Copyright Uluslararası Çalışma Örgütü, 2012 Birinci baskı: 2012 ILO nun yayınları, Uluslararası Telif Hakları Sözleşmesi nin 2 sayılı Protokolü çerçevesinde telif hakkına sahiptir. Ancak, kaynak gösterilmek koşuluyla bu yayınlardan kısa alıntılar izin alınmaksızın yapılabilir. Yeniden basım veya çeviri hakları için ILO nun şu adresine başvurulmalıdır: ILO Publications (Rights and Permissions), International Labour Offi ce, CH-1211 Geneva 22, Switzerland, veya e-posta ile: pubdroit@ilo.org. ILO bu tür başvuruları memnuniyetle karşılayacaktır. Kütüphaneler, kurumlar ve yeniden basım haklarıyla ilgili kuruluşlara kaydı olanlar, kendilerine bu amaçla tanınan izin çerçevesinde yayınları çoğaltabilirler. Ülkenizdeki bu tür kuruluşlar için: www. ifrro.org Özgenç, Özlem Yurdanur Çalışma Yaşamında İşbirliği: Haklar, Sorumluluklar ve İş Barışı Temelinde İletişim ve İyi Yönetim Uygulamaları, Ankara, Uluslararası Çalışma Ofi si, 2012 ISBN: (print) ISBN: (Web pdf) işyerinde iletişim / iletişim becerileri / tanım / insan kaynakları yönetimi / Türkiye ILO Yayın Katalogları Verileri ILO yayınlarında kullanılan ve Birleşmiş Milletler uygulamaları ile uyumlu olan tasarımlar ve belgelerde yer alan materyallerin sunulması, her ne surette olursa olsun ILO nun herhangi bir ülkenin hukuki statüsü, coğrafi bölgesi veya yetkilileri veya sınırları ile ilgili görüş beyanı olarak yorumlanamaz. İmzalı makalelerde, araştırmalarda veya başka katkılarda dile getirilen görüşler yalnızca yazarlarını bağlar ve yayının çıkmış olması bu görüşlerin ILO tarafından onaylandığı anlamına gelmez. Firmalara, ticari ürünlere ve süreçlere yapılan atıfl ar, bunların ILO tarafından onaylandıkları anlamına gelmediği gibi, herhangi bir fi rmadan, ticari üründen veya süreçten söz edilmemiş olması da bunların tasvip edilmediğini göstermez. ILO yayınları ve elektronik ürünleri belli başlı kitapevlerinden veya ILO nun birçok ülkede bulunan ofislerinden temin edilebileceği gibi, ILO Yayın Bölümünden de şu adrese başvurularak istenebilir: International Labour Office, CH-1211 Geneva 22, Switzerland. Yeni yayınların katalogları veya listeleri de yukarıdaki adresten ücretsiz olarak temin edilebilir veya e-posta ile istenebilir: pubvente@ilo.org. Web sayfamız: MDG-F tarafından desteklenen ve ILO, İTKİB, UNDP ve UNIDO ortaklığı ile yürütülen Türkiye de Tekstil Sektöründe KOBİ ler için Sürdürülebilir Ağlar ve İlişkiler Zinciri Oluşturulması Birleşmiş Milletler Ortak Programı kapsamında ÇSGB İş Teftiş Kurulu Başkanlığı işbirliği ile yayına hazırlanmış ve Türkiye de basılmıştır.

3 GİRİŞ Çalışma Yaşamında İşbirliği Haklar, Sorumluluklar ve İş Barışı Temelinde İletişim ve İyi Yönetim Uygulamaları El Kitabı, Türkiye de Tekstil Sektöründe KOBİ ler için Sürdürülebilir Ağlar ve İlişkiler Zinciri Oluşturulması Birleşmiş Milletler Ortak Programı kapsamında, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) İş Teftiş Kurulu Başkanlığı işbirliği ile hazırlanmıştır. El Kitabında, çalışma standartları çerçevesinde çalışma yaşamında işbirliği, birlikte yaşama ve çalışma kültürü, işyerinde iletişim ve insan kaynakları yönetimi konularına yer verilmiştir. İspanya hükümetinin finansmanıyla kurulan Binyıl Kalkınma Hedefleri Fonu (MDG-F) tarafından desteklenen ve ILO, İTKİB, UNDP ve UNIDO ortaklığı ile yürütülen Birleşmiş Milletler Ortak Programı kapsamında düzenlenecek olan eğitimlere katılan işçi ve işveren temsilcilerinin yanı sıra, Ortak Program yararlanıcıları ile paylaşılacak bu çalışmanın, özellikle yasalar tarafından güvence altına alınan çalışma haklarının yakından tanınmasına katkı sunmasını ve çalışanlara rehberlik etmesini diliyoruz. Bu çalışmayı, alandaki kaynakları titizlikle bir araya toplayarak ve farklı uygulama örnekleriyle zenginleştirerek kapsamlı bir şekilde hazırlayan Özlem Yurdanur Özgenç e ILO Türkiye Ofisi olarak teşekkür ediyoruz. 1

4 İÇİNDEKİLER Çalişma Yaşaminda İşbirliği, Birlikte Yaşama ve Çalışma Kültürü...3 Etkin İletişim ve İyi Yönetim Hak ve Sorumluluklardan Bağımsız Değildir....4 İşyerinde işbirliği nedir?...7 İşyerinde işbirliği olmazsa ne olur?...7 İşyerinde işbirliği olursa ne olur?...7 İşyerinde işbirliği Anlayışı...8 İşyerinde İş İlişkisi Çalışma Standartları Temeline Dayanmalıdır...9 Çalışma Standartları Çerçevesinde İşbirliğini ve Güveni Artıran Temel İlkeler...9 Çalışma Yaşamı Bir Amaçlar Bütünüdür...10 Çalışma Yaşamında İşbirliğini Artıracak En temel Unsur Hak ve Sorumlulukların Yerine Getirilmesidir...11 İnsana Yakışır Bir İş Ortamı ve İşbirliği İçin İşçilerin Yapabilecekleri...13 Etkin İletişim Konusunda İstekli Olmak ve Bu Konudaki Tüm Mekanizmaları Kullanmak...14 İşi Sahiplenmek ve İşini Mesleği Olarak Benimsemek...15 İş Arkadaşlarımız ile İşbirliği İçerisinde Olmak...17 İnsana Yakışır Bir İş Ortamı ve İşbirliği İçin İşverenlerin Yapabilecekleri...18 İnsana Yakışır Bir İş Ortamı ve İşbirliği İçin İşverenlerin Yapabilecekleri:...19 Şikayet ve Öneri Mekanizmaları...19 Eğitim ve Öğrenme İmkanları Yaratmak...20 Yönetim Uygulamalarının Kalitesini ve Etkinliğini Artırmak...21 Çalışanların Sendika, Dernek, Siyasi Parti ve Sivil Toplum Örgütlerine Katılımlarının Desteklenmesi...22 İşyerinde Diğer İşbirliği Örnekleri...23 İşyerinde İşbirliğinin Temel Anahtarı İLETİŞİM...25 İşyerinde İşbirliğini Artıracak Bir Yönetim Modeli Olarak İnsan Kaynakları Yönetimi...30 İnsan Kaynakları Yönetimi Nedir?...31 İnsan Kaynakları Yönetimi Hangi Araçlarla Bu Amaçları Gerçekleştirir?...31 İnsan Kaynakları Yönetiminin Faydaları...32 İnsan Kaynakları Yönetiminde Yaşanan Sorunlar...33 Yönetici ile Çalışan Arasındaki İlişkide Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar...34 Verimlilik Konusunda Neler Yapılmalıdır?...35 İşyerinde İşbarışını Sağlama Önerileri...36

5 Birlikte Yaşama ve Çalışma Kültürü Hepimiz çalışıyoruz.. Ekmeğimizi kazanmak, zamanımızı verimli bir şekilde geçirmek, üretmek, yeni insanlarla tanışmak, yeni şeyler öğrenmek, toplum içinde mesleğimiz aracılığıyla bir yer edinmek vb birçok amacımız var çalışmak için. İşçi de olsak işveren veya yönetici de olsak; her ne sebeple çalışma yaşamına katılıyorsak katılalım; çalışmak, yaşamımızın ayrılmaz bir parçası. Çalışan bir birey gündelik zamanının çok büyük bir kısmını işyerinde çalışma arkadaşları ile geçiriyor; bunu yıllar bazında ele aldığımızda ise çalışanların hayatlarının çok büyük bir kısmı, işle ve işyerindeki insanlarla iç içe İşçi amirleri ile, işveren çalışanları ile sürekli bir arada ve onlarla sürekli iletişim halinde; bazen iş gereklilikleri sebebiyle, bazen selamlaşırken bazen de sadece sohbet etmek, bir şeyleri paylaşmak için. İletişim bu kadar iş hayatımızın orta yerinde yer alırken ister işçi ister işveren olalım birçok kişinin göz ardı ettiği önemli bir unsur, iş hayatındaki amaçlarımızı gerçekleştirmek için etkili iletişime ve işbirliğine çok ihtiyacımız olduğu gerçeğidir. Etkin iletişim bizim işimizdeki engelleri ortadan kaldırmak, haklarımızı öğrenmek, onları talep etmek, diğer çalışanlarla işbirliği yapmak, duygu ve düşüncelerimizi paylaşmak, işimizi daha iyi ifade edebilmek vb gerekçeler için önemli bir araçtır. Etkin iletişim her birey için önemli bir ihtiyaç iken işveren ve yöneticiler için iyi yönetimin de önkoşuludur. İşçiyi dinlemeden, onların önerilerini dikkate almadan, taleplerini önemsemeden işi geliştirmek ve verimlilik artışı mümkün değildir. İşçi ve işverenler birbirlerini anladıkları, önemsedikleri, birbirlerine güvendikleri ve değer verdikleri sürece etkin iletişim kurma becerileri bir anlam ifade edecektir. Bu her iki taraf için de bir kültürdür ve herkes karşısındakine değer vererek, iyi niyetle bu kültüre sahip çıkmalıdır. 3

6 Etkin İletişim ve İyi Yönetim Hak ve Sorumluluklardan Bağımsız Değildir. Çalışma yaşamı rol ve sorumluluklardan oluşan bir bütündür. Herkes hakkına ve sorumluluğuna dört elle sarılsa ve sorumluluklarını yerine getirmek konusunda da haklarını talep etmek kadar titiz davransa, güvenin egemen olduğu bir işyerinden söz etmek mümkün olacaktır. Güven, etkin iletişim ve iyi yönetim için bir gereklilikten öte bir önkoşuldur. İletişimin başarısı, alınan bilgi veya mesaja duyulan güven ile başlar, işçi ve işveren arasındaki güven işletme için sorunların azaldığı, yönetimin daha az problem çözmek durumunda kaldığı ve etkinliğin arttığı bir yönetim yapılanmasını mümkün kılar. Unutulmamalıdır ki birlikte yaşama ve çalışma kültürünün temelinde güven, haklara saygı ve sorumlulukların gereklerini yerine getirme bilinci yer almalıdır. Kısaca kurumsal amaçlara ulaşmada etkin iletişim ve iyi yönetim uygulamalarının etkisi büyüktür. Başarı için mutlak bir gerekliliktir. Bu konuda herkes üstüne düşeni yapmakla yükümlüdür. Gelişimin sürekli ve sınırsız olduğu düşüncesinden hareketle, işyerlerinde iletişim ve iyi yönetim uygulamalarına her zaman ihtiyaç vardır. Bu konudaki en başarılı iş yerlerinde bile her zaman yapacak ve geliştirilecek bir şeyler vardır. Yeter ki bu konuda bilinç ve iyi niyet olsun. 4

7 İŞ BARIŞINA DAYALI, HAKLARIN ÖNÜNDEKİ ENGELLERİN KALKTIĞI VE SORUMLULUKLARIN YERİNE GETİRİLDİĞİ BİR İŞ YAŞAMI İÇİN İŞBİRLİĞİNE DAYALI İLETİŞİM VE İYİ YÖNETİM UYGULAMALARI GEREKLİDİR. 5

8 Haftalık çalışma süresinin 45 saat olarak uygulandığı Ülkemizde haftada 5 gün çalışan bir işçi, günde ortalama 9 saat çalışmaktadır. İşten evine dönen bir işçi, uyku gibi zaruri ihtiyaçları dışında ailesiyle bir arada geçirebileceği en fazla 2 saate sahip olmaktadır. İş arkadaşlarıyla ailesinden daha fazla birlikte vakit geçiren bir işçi için işyerinde geçen sürenin kaliteli ve iyi ilişkiler temelinde yürümesi önemlidir. İşveren ve yöneticiler için de işyerinde işbirliği ve iş barışının sağlanması açısından önemlidir. 6

9 İşyerinde işbirliği nedir? İşçilerin ve yönetimin, birtakım ortak sorunların çözümü için bir araya gelip görüş alışverişinde bulundukları bir süreçtir. Bu süreç bireysel düzeyde olabileceği gibi yönetimle işçi / sendika temsilcileri ile kurumsal düzeyde kurulabilir. Her iki tarafın da birbirlerinin ihtiyaçlarını, çıkarlarını ve güçlüklerini anlamalarını sağlayan bir mekanizmadır. İşyerinde işbirliği olmazsa ne olur? İşçiler arasında huzursuzluk artar, Küçük problemler çözülmediği için daha büyük sorunlara yol açar. İletişim ve etkileşim azalır. İşçi ve işverenin motivasyonu azalır İş tatmini azalır. İş ve ilişkilerde kalite problemleri artar. İşyerinde verimlilik azalır İşten ve işyerinden memnuniyetsizlik artar. Müşteri şikayetleri artar. İşyerinde işbirliği olursa ne olur? Ortak çıkarlar ön plana çıkar Saygı ve güven artar İş barışının egemen olduğu huzurlu işyerleri yaygınlaşır. Karar almada, kurumsal işleyişte ve çalışan performansında iyileşmeler artar, Vasıflı işçiyi işyerine çekmek mümkün olur. Anlaşmazlıklar büyümeden önüne geçilir. 7

10 İşyerinde işbirliği Anlayışı İşyerindeki iş ilişkisinin iki tarafı vardır: İşçi ve işveren. İşveren ve işçi arasındaki ilişkinin çatışma ve uyumsuzluk ilişkisine dayalı olduğu ortamlarda huzurlu çalışma ortamından ve iş tatmininden bahsetmek mümkün olmadığı gibi verimlilik konusunda da sıkıntılar olacağı açıktır. İşçi ve işveren arasındaki ilişkiyi bir tarafın mutlaka kaybetmek durumunda olduğu bir zeminde tanımlamak yerine iyi niyeti ve karşılıklı saygıyı en üst seviyede artırmayı amaçlayan ortak kazanım temelinde tanımlamak daha doğru olacaktır. Eğer ortak faydalar iki taraf için de ön planda değerlendirilir, işçi ile işveren arasındaki ilişkide empati yani birbirini anlama becerileri artırılabilir ve saygı ön plana alınabilirse, işçi ve işveren birbirini anlamaya daha fazla gayret sarf edecek ve işyerinde problemler, çözüme uyum ve iyi niyetli uygulamaların yaygınlaştığı güvenli ortamlara dönüşecektir. 8

11 İşyerinde İş İlişkisi Çalışma Standartları Temeline Dayanmalıdır Çalışma Standartları Çerçevesinde İşbirliğini ve Güveni Artıran Temel İlkeler İş yasalarından doğan yasal sorumlulukların yerine getirilmesi Aynı işe karşın her işçinin eşit ücret alması Emeğin karşılığının ve sigorta vb. yükümlülüklerin yerine getirilmesi İşçilerin kendilerini ifade edebilecekleri örgütlenme imkanlarının sağlanması (sendika vb.) İnsana yakışır çalışma ortamlarının sağlanması Herkese eşit davranılan, kural ve yükümlülüklerin herkes için aynı çerçevede iyi niyetle uygulandığı saygı temelli uygulamaların yaygınlaşması Demokratik bir çerçevede hakların ön planda tutulduğu bir iş ortamının sağlanması 9

12 Çalışma Yaşamı Bir Amaçlar Bütünüdür Yukarıdaki şekilde görüldüğü üzere işverenin ve çalışanın iş yaşantısından birçok beklentisi vardır. Ancak bu beklentilerin birbiriyle kesiştiği noktalar vardır. Örneğin çalışan amaçları arasında yer alan iş tatmini işveren için de bir amaç olarak tanımlanabilir. İş tatmininin yüksek olduğu ortamlar verimliliği artırması sebebiyle işverenlerin de amaçları arasında yer almaktadır. İş yaşamında işçi ve işverenlerin işbirliği içerisinde olmaları onlar için iş yaşamının daha kolay olacağı anlamına gelmektedir. 10

13 Çalışma Yaşamında İşbirliğini Artıracak En temel Unsur Hak ve Sorumlulukların Yerine Getirilmesidir İşçi Hakları Ücret, fazla mesai, dinlenme, hafta tatili Eşit muamele Adil ve iyi çalışma koşulları İnsan yakışır iş ortamı İşçi Sorumlulukları İşleri tam ve zamanında yapmak İşyerini ve ürünleri kendi malı gibi gözetmek ve korumak İşyerine karşı iyi niyetli olmak İşveren Hakları İşçilerin işleri tam ve zamanında yapmaları İşyerine işçinin sadakat duymasını beklemek İşçinin işverene ve işyerine karşı iyi niyetli olması İşveren Sorumlulukları Adil ücret ödeme Ayrımcılık yapmama Yasal sorumlulukları yerine getirmek (Sigortalı işçi çalıştırma vb. ) İşçiye karşı iyi niyetli olmak Yukarıdaki tabloda her işçinin hakkının aslında bir işveren sorumluluğu ve her işveren hakkının bir işçi sorumluluğu olduğu görülmektedir. Hak sahibi olmak sorumluluk sahibi olmak demektir. İşyerinde işbirliği için hakkını bilmek kadar sorumluluklarını da bilmek ve yerine getirmek gereklidir. 11

14 Hak ve sorumluluk sahibi bireylerden oluşan işletmelerde iyi niyetli yaklaşımlar var ise sorunların çözüme ulaşması daha kolay olmaktadır. Örneğin İşçi sağlığı iş güvenliği önlemlerini almak işverenin sorumluluğu iken bu kurallara uymak da işçinin sorumluluğudur. Dolayısıyla işçinin sağlığını tehlikeye atmayacak ve koruyacak önlemleri almak işverenin görevidir, bu önlemlerin gereklerini yerine getirmek de işçinin görevidir. Daha net bir örnekle ifade edecek olursak, Yüksek ses ortamında çalışan işçilerin kulaklıklarını almak işverenin sorumluluğu, kulaklığı takmak da işçinin sorumluluğudur. Aynı zamanda kulaklığın alınması işçinin hakkı ve kulaklığın kullanılması (işçinin takması) işverenin hakkıdır. 12

15 İnsana Yakışır Bir İş Ortamı ve İşbirliği İçin İşçilerin Yapabilecekleri İşe karşı iyi niyet İşverene ve çalışma arkadaşlarımıza saygı Güler yüzlü ve pozitif olmak, Arkadaşlarla dayanışma içerisinde olmak Haklarına sahip çıkmak ve sorumluluklarının bilinciyle çalışmak İşveren ve yöneticilerle iletişim kurmak, konuşmak, İletişim mekanizmalarını (sendika işyeri temsilcisi, şikayet/öneri hattı vb) iyi kullanmak Mesleğini sahiplenen işçilerin bir arada çalıştığı ortamlar işbirliğini artırır İşçiler için işyerinde işbirliğini ve mesleklerinde uzmanlaşma imkanlarını artıran unsurlar İnsana yakışır ve hakların güvence altına alındığı iş ortamları Mesleğini gelecek olarak görmek, Uzun vadeli olarak bir iş yerinde çalışmak, sürekli iş değiştirmemek, İşini sahiplenmek ve geliştirmeye çalışmak Küçük başarısızlıklar karşısında yılmamak ama bunlardan ders çıkarmak, Yeniliklere açık olmak, Sürekli öğrenmeye çalışmak İşyerindeki arkadaş, işyeri temsilcisi ve yöneticilere kendinizi nasıl geliştirebileceğinizi danışmak 13

16 İnsana Yakışır Bir İş Ortamı ve İşbirliği İçin İşçilerin Yapabilecekleri Etkin İletişim Konusunda İstekli Olmak ve Bu Konudaki Tüm Mekanizmaları Kullanmak İşçiler, yaptıkları işin uzmanıdır, üretilen ürün veya üretim süreci hakkında detaylı bilgilere sahiptir. Bu donanıma sahip olmak önemli bir güçtür ve kişiyi işletmede kritik hale getirir. Sahip olunan bu bilgiyi işi geliştirmek amacıyla kullanmak, işe ilişkin önerileri, işi daha iyi yapmak konusundaki fikir ve düşünceleri paylaşmak işe ilişkin önemli sorumluluklardan biridir. Fikirlerini ifade etmek kadar öğrenmeye ve dinlemeye istekli olmak ve iş hakkında mümkün olduğunca bilgi sahibi olmaya çalışmak da önemli bir gerekliliktir. Bu bilinçle iletişime hazır olmak ve tüm iletişim kanallarını kullanmaya çalışmak profesyonelce bir davranış olur. İşçiler iletişim mekanizmalarını etkin olarak şu şekillerde kullanabilirler: İşe ilişkin öneri ve talepleri yöneticilere direkt veya seçilen işçi temsilcileri aracılığıyla iletmek, İşverenler tarafından düzenlenen toplantılarda etkin olarak anlatılanları dinleyerek bilgi edinmeye çalışmak. Fikir alışverişi amacıyla kurulmuş olan komite ve çalışma gruplarına veya beyin fırtınası, kalite çemberleri gibi sorun çözme çalışmalarına etkin olarak katılmak İletişim amacıyla kurulmuş olan şikayet ve öneri kutusu gibi mekanizmaları etkin olarak kullanmak. 14

17 İnsana Yakışır Bir İş Ortamı ve İşbirliği İçin İşçilerin Yapabilecekleri Yapabilecekleri İşi Sahiplenmek ve İşini Mesleği Olarak Benimsemek Bir bireyin yaşamını kazanmak amacıyla yaptığı işi meslek olarak görmesinin işçiye sayısız faydaları vardır. İşini mesleği olarak gören işçi, hep aynı iş kolunda kalmak isteyecek ve farklı iş kollarında geçici işler yaparak vakit kaybetmeyeceği için tek bir alanda uzmanlaşacaktır. İşinde uzmanlaşan işçinin işini geliştirmek ve işiyle-mesleğiyle ilgili daha çok şey öğrenmek konusunda hevesi artacak ve bu hevesi ona mesleği hakkında daha fazla bilgi sahibi olma imkanı sağlayacaktır. Konusunda uzmanlaşan işçinin çalıştığı iş yerinde başarıları artacak, buna bağlı olarak terfi etmek ve maaş artışı gibi avantajlara sahip olacaktır. Alanında uzmanlaşan işçilerin her zaman piyasa koşullarında tercih edilirliği artar, bu sebeple aynı iş kolundaki başka işyerlerinde çalışması gündeme geldiğinde daha çok iş bulma imkanına sahip olacaktır. Mesleğinde usta konumuna gelen bir işçinin kalifiye eleman ihtiyacının yüksek olduğu iş ortamlarında ekonomik önemi de göz ardı edilmemelidir. Bu sebeple işçiler meslekleri konusunda bilgi edinmek ve yenilikleri öğrenmek konusunda açık olmalı ve fırsatlar yaratmalıdırlar. 15

18 Bilgi en değerli zenginliktir, öğrenmeye ve yeniliklere her zaman açık olmak gerekir. Çalışma hayatında bilgi edinilmesi önemli olan konulardan birisi de haklar konusudur. İşçiler mesleki gelişimleri konusunda yenilikleri öğrenmek kadar çalışma hayatındaki haklarını öğrenmek konusunda da istekli olmalı ve fırsatları iyi değerlendirmelidir. İşçilerin Haklar Konusunda Bilgi Edinebilecekleri Kaynaklar: Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Web Sitesi ve Yayınları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Web Sitesi ve Yayınları İşyerine gelen iş müfettişleri Sendikaların Web Siteleri ve Yayınları İŞKUR Web Sitesi ve Yayınları Sanayi ve Ticaret Odalarında Görevli Uzmanlar Haklarımızı bilmek, haklarımızı iyileştirmenin önkoşuludur. 16

19 İnsana Yakışır Bir İş Ortamı ve İşbirliği İçin İşçilerin Yapabilecekleri İş Arkadaşlarımız ile İşbirliği İçerisinde Olmak İşyerinde işbirliği ve dayanışmanın önemli göstergelerinden birisi de iş arkadaşları ile kurulan kaliteli ilişkilerdir. İş arkadaşları arasında çekişmeye ve rekabete değil; güven ve işbirliğine dayalı ilişkiler hem işyerinde olumlu bir iklimin ve huzurun egemen olmasını sağlayacak hem de arkadaşlar arasında dayanışmayı artıracaktır. İşyerinde herkesin diğerinin yardımına ihtiyaç duyabileceği unutulmamalıdır. Bugün sizin bir arkadaşınızın işine yardımcı olmanız, gelecekte sizin işlerinizin yoğun olduğu bir dönemde size uzanacak bir yardım eli için uygun zemini hazırlar. İşyerinde çalışanlar arasındaki güven ve işbirliğine dayalı iletişim, hakları talep etmek ve savunmak konusunda da ortak adımlar atmak için bir avantaj sağlayacaktır. 17

20 İnsana Yakışır Bir İş Ortamı ve İşbirliği İçin İşverenlerin Yapabilecekleri Yasalara uyumlu, insan yakışır iş ortamı yaratmak, İşçiye karşı iyi niyet İşçiye saygı Güler yüzlü ve pozitif olmak, Suçlayıcı değil, yapıcı yaklaşım İşyerini dolaşmak ve İşçilerle iletişim kurmak, konuşmak, İşyerinde başarıları kutlamak İşçilerden öğrenmeye hazır olmak (işi yapan kişiler olarak işin en ince detaylarını onlar biliyorlar, bu bilgiyi işi geliştirmek için kullanmak) İşverenin ve yönetimin görüşlerini paylaşmak Çalışanların birbirinden öğrenebilecekleri ortamları teşvik etmek. Eğitim ve öğrenme imkanları yaratmak İşçilerin kendilerini özgürce ifade edebileceği mekanizmaları teşvik etmek İşyeri sendika temsilcileri ile düzenli görüş alışverişi yapmak, şikayet /öneri mekanizmaları, komiteler gibi mekanizmaları devreye almak İletişim için hazır olmak ve işçileri teşvik etmek İşçileri dinlemek için her zaman vakit ayırmak. Diğer yöneticilerin de aynı bilinçle hareket ettiğinden emin olmak 18

21 İnsana Yakışır Bir İş Ortamı ve İşbirliği İçin İşverenlerin Yapabilecekleri: Şikayet ve Öneri Mekanizmaları İşyerleri dinamik ortamlardır. İşyerlerinde üretilen mal ve hizmetlerin kalitesinin artması yönünde birçok faaliyetler yapılır. Kalite artışının süreklilik göstermesi gereken alanlarından birisi de şüphesiz yönetimin kalitesidir. İş ortamının sağlıklı, etkin ve huzurlu olması için işverenler yönetimsel uygulamaların ve işçilerle olan iletişimin kalitesini sürekli sorgulamak ve iyileştirmekle yükümlüdür. İşyerindeki dinamizmi tüm işçiler için iş barışı yüksek ve güvene dayalı bir ortama dönüştürmek için öncelikle işverenlerin işçilerin sorun ve önerilerini dinlemek için vakit ayırmaları ve imkanlar yaratmaları gereklidir. Şikayet ve öneri mekanizmaları bu konudaki etkili uygulamalardan birisidir. İşçiden gelecek geribildirimler, işletme için kritik öneme sahip veriler olarak algılanmalı, iyileştirme yapılması için öneriler getiriliyorsa bu fırsat ivedilikle değerlendirilmelidir. Günümüz işyerlerinin verimliliği artırmak için çeşitli analizler yaptıkları bilinmektedir. Halbuki işe ait en önemli analiz ve sağlıklı bilgileri bizzat o işi yapan kişinin verebileceği unutulmamalıdır. Ayrıca iş ortamına ilişkin öneri ve şikayetleri dinlemek ve işçilerin ihtiyaçlarını karşılamak, en azından dikkate almak ve sorunları gidermeye çalışmak ve işçiden gelen öneri ve geribildirimleri uygulamaya almak bile işçiye verilen önemin ve o iş yerindeki demokrasinin önemli göstergelerindendir. 19

22 İnsana Yakışır Bir İş Ortamı ve İşbirliği İçin İşverenlerin Yapabilecekleri: Eğitim ve Öğrenme İmkanları Yaratmak Bilgi 21. Yüzyılın en önemli silahı ve gücü olarak tanımlanmaktadır ve insanoğlunun hayatının her aşamasında ihtiyaç duyduğu bir olgudur. İş dünyasındaki dinamizm ve rekabet işyerlerini yeni bilgiler ve yetenekler edinmek konusunda zorlarken iş ortamını sürekli değiştirmekte ve geliştirmektedir. Gündeme gelen yeni teknikler, metot ve uygulamalar işi geliştirerek verimliliği artırırken, işçilere de yeni roller ve yetenekler kazandırmaktadır. Tüm bu gelişim faaliyetlerinin işi geliştirdiği kadar işçiyi de geliştiren yönü dikkate alınmalı ve işçilere daha fazla eğitim ve gelişim fırsatı sunulmalıdır. İşçilere sunulan eğitim imkanları ile; - İşçilerin işlerini en yüksek verimlilikte yapmalarının yanı sıra onların mesleki birikimlerine katkıda bulunacaktır. - Öğrenmenin ve öğrendiği yenilikleri uygulamanın keyfini yaşamalarını sağlayacaktır. - Eğitimle kendi dünyalarını tekrar gözden geçiren bireyler daha fazla öğrenme ve kendilerine daha fazla yatırım yapma konusunda daha da bilinçleneceklerdir. - Daha çok öğrenen işçilerin meslek algısı, işi sahiplenmesi ve o iş yerinde kalıcılığı artacaktır. - Kendilerine kurumsal düzeyde yatırım yapıldığını bilen işçilerin işletmeye olan güven ve saygısı artacaktır. - Daha eğitimli bireylerden oluşan toplumlar ister işletme düzeyinde ister sektör veya toplumsal düzeyde olsun her düzeyde daha fazla gelişme imkanı bulacaklardır. 20

23 İnsana Yakışır Bir İş Ortamı ve İşbirliği İçin İşverenlerin Yapabilecekleri: Yönetim Uygulamalarının Kalitesini ve Etkinliğini Artırmak Yönetimin sürekli iyileştirilmesi eğer bir işletmede bir kültür haline gelmişse, bu durum o işletmenin verimliliğinden, ahengine, iş ortamındaki uyumdan, işçi işveren ilişkilerinin kalitesine kadar her boyutta kendini gösterecektir. İyi yönetim uygulamaları işe eleman alırken işyerine gelen işçi adaylarına gösterilen saygı ile başlar. İyi yönetimin diğer göstergeleri; İşe alım sürecinde işçilere sağlıklı bilgi vermek, işe ilişkin tüm imkan ve zorlukları baştan açıkça ifade etmek, olumsuz koşulları saklamamak. İşe girişte ilk gün itibariyle sigorta işlemlerini başlatmak. İşe girişte İlk günler itibariyle işçileri iş kanunundan doğan haklar konusunda bilgilendirmek. Çalışanların kendilerini iyi ifade edebilecekleri mekanizmaların tanımlandığı açık bir iletişim ortamı oluşturmak İşçi temsilcileri, komiteler ve öneri sistemleri aracılığıyla işçilerin yönetime katılmasını sağlamak. İşçileri sürekli eğitimler ile desteklemek. Saygı ve güvene dayalı bir işyeri ortamı oluşturmak. İşçilerden gelen geribildirime sürekli açık olmak Özellikle kadın ve genç işçilerin kendilerini ifade edebilecekleri özel olanakların yaratılması ve teşvik edilmesi. İşten çıkış sırasında çıkış mülakatları görüşmeleri yaparak çalışanlardan geribildirim almaya çalışmak Özellikle işten çıkış aşamalarında alınan geribildirimler, işten ayrılan kişinin tarafsız bilgi vereceğinden hareketle, işletmenin kendisini iyileştirmesi ve düzenlemelerini gözden geçirebileceği bir özdeğerlendirme yapması için iyi bir fırsattır. 21

24 İnsana Yakışır Bir İş Ortamı ve İşbirliği İçin İşverenlerin Yapabilecekleri: Çalışanların Sendika, Dernek, Siyasi Parti ve Sivil Toplum Örgütlerine Katılımlarının Desteklenmesi Sendikal hak bireylerin çalışma yaşamının kalitesini artırmak için tercih edebilecekleri ve kullanabilecekleri temel haklardan biridir. Sendikaya üye olma özgürlüğü anayasal güvence altında olup; hiç kimse, sendikaya üye olmaya veya olmamaya zorlanamaz. İşçilerin haklarını bilmek, talep etmek ve bu konularda ortak hareket etmek konusunda resmi bir mekanizmaya ihtiyaç duymaları anlayışla karşılanmalıdır. İşveren tarafından sendikal hakkın engellenmesi yönündeki girişimler, işçilerin zihninde işverenin kendi haklarını kötüye kullandığı, işverenin sakladığı ve çekindiği bir şeyler olduğu için işçilerin toplu hareket etmesinden rahatsızlık duyduğu gibi endişeleri beraberinde getirecektir. Sendika üyeliklerinin serbest olduğu işyerlerinde işverene duyulan güvenin yüksek olduğu bilinmektedir. Günümüzde işverenler için de sendikal örgütlenme imkanı bulunmaktadır ve işverenlerin de bu haktan çok faydalandıkları bilinmektedir. Sendika üyeliği kadar işçilerin derneklere, siyasi parti ve sivil toplum örgütlerine katılımları da işyerlerinde desteklenmeli en azından bu konuda işçilere sınırlılıklar getirilmemelidir. Her bireyin kendi fikirlerini ifade edebileceği ortamlara katılma ve fikirlerini ifade etme özgürlüğü vardır ve anayasal güvence altındadır. Farklı ortamlarda kendisini özgürce ifade edebilecek düzeyde entelektüel birikime sahip çalışanların daha bilinçli bireyler olarak hem işe katkıları daha fazla olacaktır hem de bu haklarını etkin kullanabilmekten ötürü duydukları içsel tatmin yüksek olacaktır. Tüm bu hakların kullanılmasındaki işveren desteği işyerinde insana değer veren yönetim uygulamaları arasında kabul edilmektedir. 22

25 İşyerinde Diğer İşbirliği Örnekleri Bilgi paylaşımı İşveren veya vekilleri tarafından işlerin nasıl gittiği ve gelecek hedefler gibi konularda işçilere bilgi verilmesi Fikir alma İşin geliştirilmesine veya bir problemin çözülmesine ilişkin işçilerin görüşlerinin alınması Görüşme ve pazarlık İşçilere ve işe ilişkin herhangi bir uygulama için işçilerin görüş ve onaylarının alınması, toplu pazarlık mekanizmalarının işletilmesi için uygun zeminin hazırlanması Ortak sorun çözümü Problemleri çözmek için Kalite Çember Uygulamaları gibi farklı sorun çözme teknikleri uygulanması Ortak karar alma Demokratik bir ortam yaratarak işçi görüşlerini de dikkate alan uygulamalar geliştirmek. İşyerlerine konulan Şikayet ve Öneri Kutuları gibi uygulamalar işçileri kararlara katılma ve önerilerini paylaşma konularında teşvik etmektedir. İşyeri/işçi temsilcisi ile düzenli toplantılar ve komiteler yoluyla kararlara işçilerin katılımı da ortak karar alma konusunda destekleyici uygulamalardır. 23

26 İşyerinde İşbirliği İçin Bir işyerinde işçi ile işveren arasında güven esastır. Güven olmadan sağlıklı bir iş ilişkisi mümkün değildir. Saygı karşılıklı olmalıdır. İnsana yakışır çalışma koşullarının en önemli unsurlarından birisi saygıdır. İletişim insanların anlaşmak için kullandıkları bir araçtır. Ancak önemli olan ilişkilerini yıpratmadan ve çözümsüzlüğe sürüklemeden yapıcı iletişim kurmaktır. 24

27 İşyerinde İşbirliğinin Temel Anahtarı İLETİŞİM İletişim insan olmanın bir gereği ve bir sonucudur. İnsan tüm diğer varlıklardan farklı olarak kendi düşünce ve duygularını ifade edebileceği bir yetenekle donatılmıştır. Yaşamımızda iletişim kaçınılmaz bir unsurdur; çünkü insan istese de istemese de karşısındakilere mesajlar verir. Bu mesajlar sözlerle olabildiği kadar beden dili denilen bedenin hareketleri, jest, mimik ve yüz ifadeleri gibi sessiz unsurlarla da olabilir. Hatta uzmanlar giyim şeklimizin, kıyafetlerimizde seçtiğimiz renklerin bile kendimizi ifade etmede bir anlamı olduğunu söylemektedir. Bir şey söylemeden de iletişim kuran insanoğlu için en büyük sorun belki de söylediklerinin doğru anlaşılıp anlaşılmadığından emin olamamaktır. Bu konuda yapılması gereken doğru ve açık iletişim kurarak söylemek istediklerimizi net bir şekilde ifade etmeye çalışmak ve doğru anlaşıldığından emin olabilmek için karşı tarafı doğru ve etkin bir şekilde dinlemektir. Düzgün iletişim kurmak öncelikle zihnimizin iletişim kurmaya açık olmasıyla başlar. Tüm önyargılardan arınmış bir zihinle iletişime başlamak karşı tarafı doğru anlamak için şarttır. Tüm işçiler tembeldir genellemesini zihninden atamayan bir yönetici konuştuğu işçilerin çok olumlu önerilerini ve iş geliştirmeye yönelik çabalarını dahi olumsuz algılayacaktır. 25