ÖĞRETMEN ADAYLARININ İKLİM KAVRAMI ALGILAMALARI: FENOMENOGRAFİK BİR ÇALIŞMA

Transkript

1 ÖĞRETMEN ADAYLARININ İKLİM KAVRAMI ALGILAMALARI: FENOMENOGRAFİK BİR ÇALIŞMA Hilmi DEMİRKAYA* Halil TOKCAN* Özet: İklim, bir alanda görülen uzun dönemli hava örüntüleri olarak tanımlanmaktadır. Iklimi tanımlamanın en basit yolu, uzun yıllar boyunca görülen ortalama sıcaklık ve yağışlara bakmaktır. Iklimi tanımlamak için kullanılan diğer kullanışlı unsurlar, yağış tipi ve süresi, güneşli gün sayısı, ortalama rüzgar hızı ve yönü, don olaylı gün sayısı, extrem hava koşulları ve yerel coğrafi olayları kapsar. Fenomenografi, coğrafyada araştırma yapmak için kullanılabilecek önemli bir nitel yaklaşım olarak görülmektedir. Bu makale, öğretmen adaylarının İklim kavramının anlamına geldiğini düşünüyorum, Bana göre iklim demektir tanımlamalarının nitel fenomenografik araştırma yöntemleri kullanılarak analiz edildiği bir araştırmadır. Yapılan fenomenografik analiz sonucunda, dört farklı iklim kavramı belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Coğrafya, fenomenografi, öğretmen adayı, iklim, algılama. Teacher Candidates Understandings Of Climate: A Phenomenographic Study Abstract:Climate is defined as an area s long-term weather patterns. The simplest way to describe climate is to look at average temperature and precipitation over time. Other useful elements for describing climate include the type and the timing of precipitation, amount of sunshine, average wind speeds and directions, number of days above freezing, weather extremes, and local geography. Phenomenography as an important qualitative approach to research in geography. In this study, statements by prospective teachers such as I think the word climate. or I think the term climate means.. were analyzed by using qualitative phenomenographic research methods. In this study four different conceptions of climate were determined at the end of the phenomenographic Yrd. Doç. Dr., Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Öğretim Üyesi, hilmi.demirkaya@gmail.com * Dr., Niğde üniversitesi Eğitim Fakültesi, haliltokcan@yahoo.com

2 Hilmi DEMİRKAYA / Halil TOKCAN analysis. Keywords: Geography, phenomenography, teacher candidate, climate, understanding. 1. GİRİŞ Ziraat, planlama, ulaşım, yerleşme, sulama gibi mekandan faydalanma ile alakalı hemen bütün hayati işler geniş ölçüde iklimle ilgilidir. Montesquieu nün İklim imparatorluğu, imparatorlukların birincisidir sözü determinist ifadesine rağmen bir çok bakımdan yerindedir (Erinç, 1996:255). İnsan hayatında bu denli önemli olan iklim nedir? İklim, oldukça geniş bir bölge içinde ve uzun yıllar boyunca değişmiyen hava koşullarına denir. Başka bir deyimle iklim kısa süreli günlük hava olaylarının uzun zaman içindeki ortalamasıdır (Erol, 1993:10). İklim, günlük hava durumu gözlemlerinin(meteorolojik verilerin), uzun yıllara dayanan ortalama sonucudur (Akkuş, 1998:35). Atalay (1998:125) ise iklimi herhangi bir yerde yıllık ve mevsimlik hava şartlarının uzun gözlemlemler sonucu belirlenen ortalama durumu olarak tanımlamaktadır. Öğretmen algılamasını geliştirmenin arkasındaki varsayım, öğretmenin öğretimi ile öğrencinin öğrenmesi arasındaki ilişki olarak görülmektedir. Bu varsayım öğretim sürecinden sonra deney grubundaki öğrencilerin gelişimi, öğretim faktörünün etkisiyle ilişkilendirilir olarak ifade eden Agelidou ve diğ., (2000:234) nin araştırmalarında belirginleşmektedir. Cullingford (1996) genç insanların çevreyi yetişkinlerle aynı şekilde algılamadıklarını öne sürmektedir. Öğrenciler, çevreyi kendilerini etkileme şekillerine göre algılamaktadırlar. Örneğin; eğer çocukların yaşadıkları ortamda hava kirliliği varsa, çevreyi hava kirliliği olarak algılamaktadırlar. Bu çalışmalardan elde edilen bulgulardan da anlaşılacağı gibi, geleceğin yetişkinleri olan ilköğretim ve ortaöğretim öğrencilerini 106 TSA / Yıl: 11, S: 2, Ağustos 2007

3 Öğretmen Adaylarının İklim Kavramı Algılamaları: Fenomenografik Bir... eğitecek olan öğretmen adaylarının insan hayatının önemli bir parçası olan iklim kavramı algılamalarının ortaya çıkarılmasının önemli olduğu düşünülmektedir. Fenomenografi, nitel bir araştırma yaklaşımı olup, İnsanların etraflarındaki dünyada yeralan fenomenlerle ilgili yaşantı, kavramsallaştırma, algılama ve farklı perspektiflerden algılamalarını çeşitli nitel yollarla bir yapı oluşturmalarını sağlayan bir yapıdır şeklinde Marton (1986:31) tarafından tanımlanmıştır. Fenomenografi, gerçek olguyla ilişkili olabilecek olan bu kavramların doğruluk ya da gerçeğe uygunluğu konusunda herhangi bir yargıda bulunmaz (Marton, 1986:33). Fenomenografinin başlıca ilgi alanı, insanların kendi çevrelerindeki dünyada bağlamsallaştırdıkları fenomenin algılanması ya da anlamlandırılmasından haberdar olmaktır. Örneğin, 100 yıl önceki coğrafya öğretmenlerinin iklim yaşantısı tanımlamaları, günümüzdeki öğretmenlerin tanımlamalarından farklı olabilir. Farklı kültürel ortamlarda yaşamlarını sürdüren bireylerin iklim kavramını algılamaları da birbirinden farklı olacaktır. İnançlar, değerler, ahlakî değerler, kültür ve zaman herbir tanımlama kategorisinin sayı, özellik ve sınırlarını belirler (Marton, 1981). Tanımlama kategorileri, anlamlandırmanın benzerliklerini ve farklılıklarını ortaya koyan kavramların temel anlamını temsil eder ve bir fenomenin kaç farklı nitel yolla tanımlama, analiz ve algılanabileceğinin ana hatlarını ortaya koyarlar (McCosker ve diğ., 2003:2). Fenomenografi, genellemeye ulaşmaya çalışır ve bu yüzden bireyler ham materyallerden yaşantı elde ederlerken, tanımlama kategorileri birçok bireyin yaşantı farklılıklarından yararlanır. Alışılmış fenomenografi yöntemi, o anda hangi yaşantı tanımlama kategorilerinin oluşturulacağına yönelik görüşme ya da diğer yazılı materyallerin transkripti yoluyla işlevini yerine getirir (Bradbeer at al., 2004:19). Analiz bireysel yanıtlarla başlatılırken, incelenen bütün yanıt seti boyunca karşılaşılan yaşantı aralığındaki değişkenleri dikkate alır. Transkriptler defalarca, tekrar tekrar okunur. Bu durumda, tüm deneklerin tanımlamalarından ortaya çıkarılacak olan TSA / Yıl: 11, S: 2, Ağustos

4 Hilmi DEMİRKAYA / Halil TOKCAN kategoriler, bireysel yanıtlardan daha önemlidir. Bowden e (1994) göre, denekler tanımlama yaparlarken yaşantının ortaya çıkarılması ve yaşantıyı açıklamada kullanılan dil çok önemlidir. Öğrenciler genellikle benzer şeyleri söylerler, fakat onların ima ettikleri anlamlar birbirlerinden farklıdır. Yine öğrenciler, benzer düşünceleri oldukça farklı terimlerle ifade ederler (Bowden, 1994:51). Fenomenografik analiz sırasında araştırmacı, araştırmaya katılan bireylerin kavramlarını yorumlarken varsayımlardan ve peşin hükümlerden kaçınmalıdır (Sanberg, 1997:209). Öğrencilerin yeni bilgiler öğrenmelerinde önceki bilgi ve yaşantılarının etkili olduğu yapılandırmacı yaklaşımın temelini oluşturmaktadır (Novak, 1998; Quintero, 1996). Bu nedenle, öğrencilerin öğrendikleri ilk bilgilerin yanlış anlamalar içermemesi için ilköğretimin ilk yılından itibaren coğrafya bilgileri programlı bir şekilde öğrencilerin bilişsel boyutunun yanında duyuşsal ve psikomotor boyutlarını da ön plana çıkararak uygulanmalıdır. Türkiye de 2004 yılında ilköğretime yönelik yeni öğretim programları oluşturmacı yaklaşım temel alınarak hazırlanmıştır (Öğülmüş ve diğ., 2005:10). Yapılandırmacılığa göre bilgiyi yapılandırma gereksinimi, bireyin çevresiyle etkileşimi sırasında geçirdiği yaşantılardan anlam çıkarmaya çalışırken ortaya çıkar. Bireyin bilgiyi yapılandırma sürecini etkileyen önbilgi ve yaşantılarına ilave olarak, bu süreçlerin içinde yeraldığı sosyo-kütürel ortamın da önemli etkisi vardır (Açıkgöz, 2003:61-63). Sürekli tartışılan güncel konular arasında yer alan iklim kavramının algılanması konusunda Türkiye de herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu araştırmanın amacı, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesinde öğrenim gören öğretmen adaylarının iklim kavramını nasıl algıladıklarını incelemek ve bu farklı algılama yollarından elde edilen tanımlama kategorilerini ortaya koymaktır. 2. YÖNTEM 2.1. ÖRNEKLEM Bu çalışma, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi nde öğrenim gören öğretmen adaylarının iklim kavramı- 108 TSA / Yıl: 11, S: 2, Ağustos 2007

5 Öğretmen Adaylarının İklim Kavramı Algılamaları: Fenomenografik Bir... nı algılamaları üzerinedir. Araştırmanın veri toplama aşamasında 97 denekten veri toplanmış olup, bunların49 u (%50,6) kız ve 48 i (%49,4) erkek öğrencilerden meydana gelmektedir. Deneklerden 58 i Sosyal Bilgiler Öğretmenliği, 23 ü Sınıf Öğretmenliği, 6 sı İngilizce Öğretmenliği, 5 i Fen ve Teknoloji Öğretmenliği, 5 i Türkçe Öğretmenliği nde öğrenim görmektedirler. Toplam 97 adet deneğin Yarı Yapılandırılmış Anket Formu fenomenografik analize dahil edilmiştir VERİ TOPLAMA ARAÇLARI Araştırmaya katılan öğretmen adaylarına iklim kavramını nasıl algıladıklarını belirlemek amacıyla, kısa ve açık uçlu sorulardan oluşan bir Yarı Yapılandırılmış Anket Formu verilerek cevaplamaları istenmiştir İŞLEM Araştırmaya katılan deneklerden kendilerine verilen kağıda birkaç cümleden oluşan kısa bir paragraf yazmalarının istenmesi, belki kendi kavram ve ifadelerini ayrıntılı ve açıklayıcı bir şekilde anlatabilme şansı tanımamış olabilir. Bu durumda denekler, araştırmacıdan görüşmenin amacı konusunda açıklama yapmasını isteyebilirler. Araştırmacı, deneklerle bizzat kendisi görüşmüş ve öğrencilerin sorularına ilişkin gerekli açıklamaları yapmıştır. Araştırmaya dahil edilen öğrencilerle informal yollarla kontakt kurulmuş ve araştırmaya ilgi göstermeleri sağlanmıştır. Bu çalışmada, öğrencilere iklimi algılamaları ile ilgili birkaç cümleden oluşan kısa bir paragraf yazmaları istenmiştir. Öğrencilerden toplanan veriler, daha sonra fenomenografik analiz yöntemiyle değerlendirilmiştir. Yapılan analiz sonucunda, dört (4) iklim kavramı bulunmuştur. Öğretmen adaylarının iklim kavramlarına ilişkin bütün yanıtlar tek bir oturumda oldukça hızlı bir şekilde okunmuştur. Sonra yine aynı cevaplar hızlı bir şekilde ikinci ve üçüncü kez okunmuştur. Üçüncü okumadan sonra bazı geçici ön kategoriler ana hatlarıyla belirlenmiştir. Elde edilen bu ön kategoriler daha sonraki okumalarda temel alınmıştır. Yani bu kategoriler, deneklerin yanıtlarına karşı test edilmiştir. Daha ileri okumalar, kategorilerin doğrulanmasında kullanılmış ve benzer yanıtlar belli kategoriler içerisine yerleştiril- TSA / Yıl: 11, S: 2, Ağustos

6 Hilmi DEMİRKAYA / Halil TOKCAN miştir. Öğretmen adaylarının yanıtları sınıflandırılarak, fenomenografik analiz sonucunda belli tanımlama kategorileri elde edilmiştir. Bir deneğin yanıtının iki ya da daha fazla kategori içinde kaldığı durumlarda, hiyerarşik olarak en yüksek kategoriye dahil edilmiştir. Araştırmaya katılacak denekler belirlenirken, kız ve erkek öğretmen adayları arasında denge sağlanmıştır. Bu araştırma, coğrafya eğitimi alanında Türkiye de benzer bir çalışma bulunmaması bakımından anlamlı olduğu öngörülmektedir. Bu araştırmada, öğretmen adaylarının iklim algılamaları, belirli karakteristikler ve değişkenlerinin tanımlanması yoluyla kategorilere ayrılmaktadır. Bu bağlamda, araştırmanın amacı Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi nde öğrenim gören öğretmen adaylarının iklim kavramı tanımlamalarını kendi bilgi ve yaşantılarına dayalı olarak belirleyerek, kategoriler oluşturmaktır. İklim kavramının anlamına geldiğini düşünüyorum, Bana göre İklim demektir. Araştırmacı tarafından hazırlanan yarı yapılandırılmış anket formunda öğretmen adaylarını yanıtları birkaç cümle için yeterli boşluk bırakılmıştır. Fenomenografik araştırmanın amacı, araştırmaya katılan bireylerin hepsinin algılamalarından ortaya çıkarılacak değişken üzerine bir rapor hazırlamaktır. 3. BULGULAR Öğretmen adaylarının tanımlamaları incelendiğinde, 4 farklı nitel iklim kavramı tespit edilmiştir. Bu tanımlama kategorileri hiyerarşik bir düzen içinde en basitten (Kategori 1) karmaşık ve kapsamlı olana doğru sırayla (kategori 4) yerleştirilmiştir. Bu düzen aynı zamanda, kategoriler arasındaki en önemli nitel farklılığı da ortaya koymaktadır. Yani, öğretmen adaylarının ilk tanımlamaları çok genel ve basit iken, ikinci tanımlama daha bilimsel ve iklimin bilimsel tanımına yakın, üçüncü tanımlama iklim koşullarının insan yaşamı üzerindeki etkileri ve dördüncü tanımlamada iklim koşullarının ekosistem üzerindeki etkileri üzerinde durmuşlardır. Tanımlama Kategorisi 1. İklim, hava olaylarıdır. Tanımlama kategorisi 1 de, iklim yaşam alanımızı oluşturan biyosferdeki hava olayları olarak tanımlanmıştır. Öğretmen adayları bu kategoride ik- 110 TSA / Yıl: 11, S: 2, Ağustos 2007

7 Öğretmen Adaylarının İklim Kavramı Algılamaları: Fenomenografik Bir... lim kavramını genellikle bilimsel olmayan ve yağmur, kar, dolu vb. meydana geldiği atmosferdeki olaylar olarak tanımlamışlardır. Denekler farklı ifadeler kullanarak aynı sonuca, yani hava olaylarına vurgu yapmışlardır. Bu kategoride yer alan bazı görüşler şunlardır: 3 kişi iklim, havadaki değişimlerdir. (1 İngilizce Öğretmeni adayı, 1 Fen ve Teknoloji öğretmeni adayı, 1 Türkçe öğretmeni adayı) 6 kişi iklim, hava olaylarının tümüdür. (3 İngilizce öğretmeni adayı, 1 Fen ve Teknoloji öğretmeni adayı, 1 Sosyal Bilgiler Öğretmeni adayı, 1 Türkçe Öğretmeni adayı). 6 kişi iklim, atmosferde yaşanan tüm hava olaylarıdır. (4 Sosyal bilgiler Öğretmeni adayı, 2 sınıf öğretmeni adayı). Tanımlama Kategorisi 2. İklim,belirli bir bölgede uzun yıllar boyunca görülen hava olaylarının ortalamasıdır. Kategori 2 de öğretmen adayları iklimin bilimsel tanımına yakın tanımlamalarda bulunmuşlardır. Tanımlamalarda, hava olaylarının uzun bir sürede görülmesi ve ortalama değerlerin alınmasına vurgu yapılmıştır. Bu kategoride ye alan bazı ifadeler şöyledir: 7 kişi iklim, belirli bir bölgede görülen uzun süreli hava olaylarıdır. (4 Sosyal Bilgiler Öğretmen adayı, 3 Sınıf Öğretmeni adayı). 7 kişi iklim, belirli bir bölgede uzun yıllar görülmüş, ölçülmüş atmosfer olaylarına denir. (6 Sosyal Bilgiler Öğretmen adayı, 1 İngilizce Öğretmeni adayı). 11 kişi iklim, belirli bir alandaki hava olaylarının ortalamasıdır. (10 Sosyal Bilgiler Öğretmen adayı, 1 Sınıf Öğretmeni adayı). 2 kişi iklim, değişen hava olaylarının uzun yıllar gözlenmesinden sonra bir düzene sokulması işlemidir. (2 Sosyal Bilgiler Öğretmen adayı). 17 kişi iklim, uzun süreli hava olaylarıdır. (12 Sosyal Bilgiler Öğretmeni adayı, 2 Sınıf Öğretmeni adayı, 1 Türkçe Öğretmeni adayı, 1 İngilizce Öğretmeni adayı). 5 kişi iklim, belirli bir bölgedeki sıcaklık, Rüzgar yönü ve şid- TSA / Yıl: 11, S: 2, Ağustos

8 Hilmi DEMİRKAYA / Halil TOKCAN deti, nem oranı, yağış rejimi gibi faktörlerdir. (4 Sınıf Öğretmeni adayı, 1 Sosyal Bilgiler Öğretmeni adayı). 6 kişi iklim, uzun süreli hava değişimleridir. (4 Sosyal Bilgiler Öğretmeni adayı, 2 Sınıf Öğretmeni Adayı). 3 kişi iklim, bir bölgede uzun süreli gözlenen ve bu süre içinde o yerin kalıcı mevsim özellikleridir. (1 İngilizce Öğretmeni adayı, 1 Sosyal Bilgiler Öğretmeni adayı, 1 Türkçe öğretmeni adayı). 3 kişi iklim, belirli bir bölgede sürekli olan hava hareketleridir. (1 Sosyal Bilgiler Öğretmeni adayı, 1 Türkçe öğretmeni adayı, 1 Sınıf Öğretmeni adayı). 2 kişi iklim, yil içerisinde gerçekleşen ortalama hava olaylarıdır. (2 Sosyal Bilgiler Öğretmeni adayı). 1 kişi iklim, çok geniş bir sahada yaşanılan hava sıcaklığının ortalama değerleridir. (1 Sosyal Bilgiler Öğretmeni adayı). Tanımlama Kategorisi 3. İklim, hava olaylarının insanlar üzerindeki etkisidir. Tanımlama kategorisi 3 te öğretmen adayları iklimi, atmosferde meydana gelen çeşitli hava olaylarının insanlara yansıması ve etkisi şeklinde tanımlamışlardır. Bu kategoride öğretmen adayları iklimin doğrudan tanımlanmasından ziyade, iklim koşullarının günlük yaşamlarını etkilemsine vurgu yapmışlardır. Bu kategorideki bazı görüşler şunlardır: 2 kişi iklim, bizim üzerimizdeki etkileri ve yaşanan gelişmelerdir. (2 Sınıf Öğretmeni adayı). 3 kişi iklim, insanlarin yaşamlarını etkileyen hava olaylarıdır. (2 Sosyal Bilgiler Öğretemni adayı, 1 Fen ve Teknoloi Öğretmeni adayı). 1 kişi iklim, geniş alanlardaki hava olaylarının insanlara yansımasıdır (1 Sosyal Bilgiler Öğretmeni adayı). 1 kişi iklim, bir olgu ya da olayı gerçekleştirmek isterken insana engel veya destek olan doğa olaylarıdır. (1 Sosyal Bilgiler Öğretmen Adayı). 2 kişi iklim, küresel ve yerel hava olaylarının insanlar üzerindeki etkisidir. Bu etki uzun zamanda oluşur. (1 Sosyal Bilgiler 112 TSA / Yıl: 11, S: 2, Ağustos 2007

9 Öğretmen Adaylarının İklim Kavramı Algılamaları: Fenomenografik Bir... Öğretmen adayı, 1 Sınıf Öğretmeni adayı). 2 kişi iklim, yaşamimizdaki her türlü etkinliği, ekonomik faaliyetleri, yeri geldiğinde ruhsal durumumuzu etkileyen bir kavramdır. (1 Sosyal Bilgiler Öğretmen adayı, 1 Sınıf Öğretmeni adayı). 1 kişi iklim, yaşam kaynağımızdır. (1 Sosyal Bilgiler Öğretmeni adayı). 1 kişi, iklim insanlarin hayat tarzlarını, yaşama biçimlerini belirleyen şeydir. (1 Sosyal Bilgiler Öğretmen Adayı). 1 kişi iklim, güneşin yakması, yağmurun ıslatması, soğuğun üşütmesi, bazen de hiçbirşeyin etkilememesidir. (1 İngilizce Öğretmeni adayı). Tanımlama Kategorisi 4. İklim, bir bölgedeki hava koşullarının doğal çevre üzerindeki etkileridir. Bu kategoride daha çok iklim koşullarının ekosistem üzerindeki etkilerine vurgu yapılmıştır. Bu kategoride yer alan bazı ifadeler şunlardır: 1 kişi iklim, bir bölgedeki hava koşullarının doğal ortamdaki canlılar (bitki, hayvan ve insan) üzerindeki etkisidir. (1 İngilizce Öğretmeni adayı). 1 kişi iklim, bitki örtüsünü etkileyen atmosferik unsurların ortalama değeri veya toplamıdır. (1 Fen ve Teknoloji Öğretmeni adayı). 1 kişi iklim, çevreyi, ekosistemi etkileyen hava hareketleridir. (1 Fen ve Teknoloji Öğretmeni adayı). 1 kişi iklim, tabiattaki değişmeler, havanın soğuması, ısınması, çiçeklerin açması vb.(1 Sınıf Öğretmeni adayı). 4. TARTIŞMA Araştırma sonucunda ortaya çıkan bulgular göstermektedir ki, öğretmen adaylarının iklim kavramları tam bir tanımlamayı içermemektedir. Öğretmen adaylarının verdikleri yanıtlar genellikle genel ifadelerden oluşmaktadır. Öğretmen adaylarının iklim tanımlamaları, öğrenim gördükleri anabilim dallarına göre farklılaşmakatadır. Sosyal Bilgiler Öğretmeni ve Sınıf Öğretmeni adayları daha bilimsel tanımlamalar yaparlarken, Fen Bilgisi Öğretmeni adayları daha çok TSA / Yıl: 11, S: 2, Ağustos

10 Hilmi DEMİRKAYA / Halil TOKCAN iklim koşullarının ekosistem üzerindeki etkilerine, bazı öğretmen adaylarının ise iklimin insan yaşamı üzerine etkilerine yönelik tanımlamalar yapmışlardır. Bu bulgular Laughland ve diğ. (2002) nin New South Wales de 2000 İlköğretim ve Ortaöğretim öğrencisi ile yapmış olduğu çalışmadan elde ettiği bulgulara çok yakındır. Ayrıca, Bradbeer ve diğ., (2004) ün Avustralya, Yeni Zelanda, İngiltere ve ABD de üniversiteye yeni başlayan öğrencilerin öğretim, öğrenme ve coğrafya kavramlarını tanımladığı ve karşılaştırdığı çalışma sonuçları ile de benzerlik göstermektedir. Öğretmen adaylarının iklim kavramı tanımlamaları incelendiğinde İlişkisiz (non-relational Conceptions) e yönelik tanımlamaların İlişkili (relational Conceptions) ye göre daha fazla olduğu görülmektedir. Bu durum sosyal bilgiler öğretmenliği dışındaki alanlarda coğrafaya derslerine yeterince yer verilmemesinden kaynaklanabilir. 5. SONUÇ VE ÖNERİLER Bu çalışmadan elde edilen bulgular, öğretmen adaylarının iklim kavramlarının incelenmesinde fenomenografik yöntemin uygulanmasının anlamlı olduğunu göstermiştir. Yapılan fenomenografik analiz sonucunda dört farklı iklim kavramı belirlenmiştir. Bunların ilk ikisi İlişkisiz kavramlar (nonrelational conceptions), son ikisi ise ilişkili kavramlar (relational conceptions) olarak sınıflandırılmıştır. Bu çalışmanın sınırlılıklarından birisi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesinde öğrenim gören öğretmen adayları ile sınırlı tutulmasıdır. Türkiye nin farklı bölgelerindeki üniversite öğrencilerinin, dünyanın faklı ülke ve kültürlerindeki üniversite öğrencilerinin fenomenografik araştırma yöntemi ile çevre, iklim, küresel ısınma, coğrafya, öğrenme, öğretme, yokolma tehlikesi altındaki türler ve benzer kavramları algılamaları araştırılabilir. Farklı ülke ya da kültürlere ait öğrencilerden elde edilen veriler karşılaştırılabilir. Bu çalışmadan elde edilen bulgular gözönünde bulundurularak sınıf ve öğretim programı uygulamaları için bazı doğurgular çıkarılabilir. İklim kavramı ile ilgili Eğitim Fakültesindeki diğer bölümlerde 114 TSA / Yıl: 11, S: 2, Ağustos 2007

11 Öğretmen Adaylarının İklim Kavramı Algılamaları: Fenomenografik Bir... öğrenim gören öğretmen adaylarının algılamalarına başvurulabilir. Eğitim fakültesi öğrencilerine günümüz dünya sorunları konusunda daha gerçekçi ve güncel bir program uygulanabilir. Öğretmen adaylarının okula ilk başladıkları dönemde ve mezuniyet öncesi dönemde olmak üzere iklim kavramını nasıl algıladıkları sorularak aradaki farklılıklar fenomenografik bakış açısıyla analiz edilebilir. Öğretmenler, öğrencilerine yakın çevre ile ilgili kavramları öğretmeye başlamadan önce, öğrencilerinin öğrenilecek kavram ile ilgili yanlış bilgilere sahip olabileceklerini dikkate almalıdırlar. Bu bağlamda, çalışmaya katılan öğretmen adaylarının iklim kavramları genellikle çok bilimsel değildir. Bu nedenle, öğrencilere hem ilköğretim, ortaöğretim, hem de üniversite eğitimlerinde coğrafya ile ilgili bilgiler öğretilirken, yaşantıya dayalı bir öğretim uygulanmalıdır. Öğrencilerin coğrafî çevre algılamalarına yönelik daha aydınlatıcı araştırmalara gereksinim duyulmaktadır. Eğer öğrencilerin coğrafî çevreyi algılama yolları ortaya çıkartılabilirse, eğitimciler faydalı ve kullanışlı çevre eğitiminin nasıl geliştirileceğine ilişkin bir fikir sahibi olabileceklerdir. Yapısal değişim, anlamda bir değişim olmadan gerçekleştirilemez. Yapıda bir değişim olmadan da anlamda herhangi bir değişiklik olamaz. Yapısal ve kastedilen nesne veya kavram böylece diyalektik olarak birbirlerini tamamlarlar. Hiçbirisinin diğerine göre önceliği yoktur (Marton, 1994). Derslerde coğrafya konuları incelenirken, öncelikle yakın çevre daha sonra küresel coğrafî mekanlar ele alınarak birlikte tartışılmalıdır. Öğretmen adaylarının üniversite öncesi yaşadıkları ve eğitim gördükleri ortamalrdaki uyaranların farklı oluşu onların fenomenleri algılamaları üzerinde de farklı etkiler yapmaktadır. Bu durum öğretmen adaylarının iklim kavramı algılamaları üzerinde etkili olmuştur. Bu açıklamalardan da anlaşılacağı gibi, öğretmen adaylarının büyük bölümünün kendilerine yeterli fırsat verilmediği için güncel dünya sorunları konusundaki bilgi ve yaşantılarını yapılandırmada ya da yansıtmada güçlük çektikleri görülmektedir. Günümüzde iklim ve iklim değişimi en fazla dikakt çeken konular arasında yer almaktadır. Bu durumda Türkiye de eğitim-öğretim yılından TSA / Yıl: 11, S: 2, Ağustos

12 Hilmi DEMİRKAYA / Halil TOKCAN itibaren uygulanmaya başlanan yapılandırmacı ve çoklu zeka yaklaşımı temelli eğitim programları sayesinde bu sorunların üstesinden gelinebileceği öngörülmektedir. KAYNAKÇA ACIKGOZ, K. U. (2003). Aktif Öğrenme. İzmir: Eğitim Dünyası Yayınları. AGELIDOU, E; BALAFOUTAS, G. & FLOGAITIS, E. (2000). Schematisation Of Concepts. A Teaching for Environmental Education, Implementation in a Water Module Third Grade Students in Junior High School (Gymnasium-15 year old), Environmental Education Research, 6 (3), pp AKKUŞ, A. (1998). Genel Fiziki Coğrafya. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. ATALAY, İ. (1998). Genel Fiziki Coğrafya. İzmir: Ege Üniv. Basımevi. BOWDEN, J. A. (1994). The nature of phenomenoraphic research, in J. A. Bowden & E. Walsh (Eds) Phenomenographic Research: variations in a method. The Warburton Symposium, pp (Melbourne: Royal Melbourne Institute of Technology). BRADBER, J., HEALEY, M. & KNEALE, P. (2004). Undergraduate Geographers Understandings of Geography, Learning and Teaching: A Phenomenographic Study, Journal of Geography in Higher Education, vol.28, No.1, 17-34, March. CULLINGFORD, C. (1996). Childrens attittudes to the environment, in: G HARRIS &C. BLACKWELL (Eds) Environmental Issues in Education (London, Arena). ERİNÇ, S. (1996). Klimatoloji ve Metotları. İstanbul: Alfa Basım Yayın Dağıtım. EROL, O. (1993). Genel Klimatoloji. Ankara: Gazi Büro Kitabevi. GERBER, R. (1996). Interpretive approaches to geographical and environmental education, in: M. Williams (Ed.) Understanding Geographical and Environmental Education, pp (London, Cassell). 116 TSA / Yıl: 11, S: 2, Ağustos 2007

13 Öğretmen Adaylarının İklim Kavramı Algılamaları: Fenomenografik Bir... JEFFRIES, H., STANISSTREET, M. & BOYES, E. (2001). Knowledge about the Greenhouse Effect have college students improved? Research in Science & Technological Education, vol. 19, No.2, JOB, D. (1996). Geography and environmental education an exploration of perspectives and strategies, in Kent, A.(ed.) Geography in Education: Viewpoints on Teaching and Learning, Cambridge University Press. KOLB, D.A. (1985). Learning Style Inventory: Self Scoring Inventory and Interpretation Booklet. Boston:McBer and Company. LANG, J. (1999/2000). Tracing changes in teacher environmental education understanding, Australian Journal of Environmental Education, 15/16, pp MARTON, F. (1981). Phenomenography-describing conceptions of the world around us. Instructional science, 10, MARTON, F. (1986). Phenomenography: A research approach to investigating different understandings of reality. Journal of Thought, 2(3), MARTON, F. (1988). Phenomenography: Exploring different conceptions of reality. In D. Fetterman (Ed.), Qualitative approaches to evaluation in education: The silent revolution (pp ). New York: Praeger. McCOSKER, H., BARNARD, A., GERBER, R. (2003). Phenomenographic Study of Women s Experiences of Domestic Violence During the Childbearing Years Online Journal of Issues in Nursing. Available: MARTON, F. (1994). In the International Encyclopedia of Education Second Edition, vol.8. (Eds.) Torten Husen & T. Neville Postlethwaite. Pergamon 1994, pp NOVAK, J. D. (1987). Human constructivism: towards a unity of psychological and epistemological meaning making, in J. D. TSA / Yıl: 11, S: 2, Ağustos

14 Hilmi DEMİRKAYA / Halil TOKCAN NOVAK (ed.) Misconceptions and Educational Strategies in Science and Mathematics: proceedings of the second international seminar (New York, Cornell University). NOVAK, J. D. (1998). Learning Creating and Using Knowledge. London: Lawrence Erlbaum Associates Publishers. ÖĞÜLMÜŞ, S., GUVEN, S. & KARABAĞ, G. (2005). Primary School Social Studies Teaching Program and Guide. Ankara: National Education Ministry. PALMER, J. & NEAL, P. (1996). The Handbook of Environmental Education (London, routledge). QUINTERO, I. M. (1996) Understanding Children s Conceptions of Geographical Space. Unpublished EdD Thesis, School of Education, Harvard University, USA. SADLER, T. D., CHAMBERS, F. W. AND ZEIDLER, D. L. (2004). Student conceptualizations of the nature of science in response to a socio-scientific issue. International Journal of Science Education, vol. 26, No.4, TSA / Yıl: 11, S: 2, Ağustos 2007