Yeni Türk Ticaret Kanunu ve İç Denetim

Transkript

1 Yeni Türk Ticaret Kanunu ve İç Denetim Yeflil Kalem Hile Riski Değerlendirmesi Acil Durum Yönetimi Suistimal Tespiti ve İncelemesinde Veri Analiz Teknikleri Solvency II ye Uyum Yolunda Kurumsal Yönetim Yapısı ve İç Denetimin Rolü Yans ma 15. Türkiye İç Denetim Kongresi Mühür İhbar Mekanizmalarının Etkinliği Yak n Plan T. İş Bankası Teftiş Kurulu Başkanlığı Perçin Halka Açık Şirketlerde BT Denetimi Çizgi Ötesi Sosyal Medyanın Sosyal Çığırtkanlığı Parmak İzi Kalite Güvence Değerlendirmesi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

2 Merhaba 3 Her yıla, yeni niyetler, yeni dilekler ve yeni hedeflerle gireriz. Bunların bazıları daha yılın ilk günlerinde amacından uzaklaşmasına rağmen, o yılın güzel geçeceğine olan inancımız devam eder yılının Ocak ayının sonuna geldiğimizde ise, uzun yıllardır hiç bu kadar yoğun yağmayan kar ile yeniden buluştuk. Aslında İstanbul da karı bırakın yağmurun yağması bile trafiği felakete çevirirken, kar nedeniyle çok daha olumsuz günler yaşadık, yaşamaya hala devam ediyoruz. Balkanlardan, Sibirya dan, Karadeniz den derken, meteoroloji bugünlerde yeni soğuk hava kitlesinin geleceğini ve ülkemiz için daha soğuk günlerin yaşanacağını duyurusunu yapıyor. Tedbiri elden bırakmamak gerek. Karlı hava ile birlikte gelen soğuklardan şikayet etmenin yanı sıra yağan karın getirdiği beyazlık çevremize ve doğaya ayrı bir güzellik kattığını da ifade etmek gerekir. Öte yandan ekonomi ve iş hayatımızda yaşanacak önemli bir gelişme, iş hayatımızda şirketlerimiz için oyunun kurallarının yeniden belirleneceği beyaz bir sayfa sunuyor. Mesleğimiz adına yeni ve güzel gelişmelerin yaşanacağı bir dönem başlıyor. Yürürlüğe girecek yeni Türk Ticaret Kanunu (TTK), ülkemizde ticari yaşamın geleceğine damga vuracak. Türkiye İç Denetim Enstitüsü olarak yeni kanunla ilgili olarak, 2005 yılından bu yana çalışmalar sürdürüyoruz. Gerek dergimiz İç Denetim aracılığıyla gerekse düzenlediğimiz kongre ve toplantılarda, işin uzmanlardan aldığımız görüşlerle meslektaşlarımızı yeni TTK hakkında bilgilendirmede bulunuyoruz. Aynı zamanda dergimizin bu sayısında da yeni TTK ya yer vererek hem Enstitümüz adına sunduğumuz görüşlerimiz ve bağımsız denetim şirketlerinden aldığımız yorumlar konu hakkında sizlere önemli katkılar sağlayacağını düşünmekteyiz. Dergimizin Aysberg sayfalarında, Deloitte Türkiye, Ernst&Young, KPMG, PwC Türkiye nin değerli yöneticileri sorularımıza içtenlikle yanıtlayarak, görüşlerini bizlerle paylaştılar. Biz biliyoruz ki, yeni kanunun etkili ve başarılı uygulamasında mesleğimizin profesyonelleri olan iç denetçilere önemli rol ve sorumluluklar düşüyor. Yeni kanunun düzenlemelerine uyum için hazırlık çalışmalarında meslektaşlarımızın şirketlerine değer katacağına inanıyoruz. Dergimiz, siz değerli meslektaşlarımızın ve okuyucularımızın katkılarıyla daha da zenginleşti. Dergimizin sayfalarında yer alan pek çok makalenin sizlere katkı sağlayacağını düşünüyoruz. Dergimizin Yansıma sayfalarında 15. sini düzenlediğimiz Türkiye İç Denetim Kongresi ne yer verdik. 17 Ekim 2011 tarihinde düzenlenen kongremize katılım her geçen yıl artması bizleri gururlandırıyor. Çünkü bu sonuç, Enstitümüzün kuruluş aşamasında öngördüğümüz vizyonun gerçek olduğunun da bir ifadesi. Kongremizde konuşmacı olarak yer alan IIA Başkanı Richard F. Chambers aynı zamanda meslektaşlarımıza seslendiği, 2012 yılı mesajı da dergimizin sayfalarında yer alıyor. Yakın Plan sayfalarında ise Türkiye İç Denetim Enstitüsü Kurumsal İletişim Komitesi ve TİDE Akademi ile yaptığımız röportaja yer verildi. Aynı zamanda İş Bankası Teftiş Kurulu Başkanlığı ile yapılan kapsamlı röportaj da sizlere önemli katkılar sağlayacak. Yeşil Kalem, Mühür, Perçin, Çizgi Ötesi, Parmak İzi sayfalarımızda, çok değerli meslektaşlarımız makalelerine yer verildi. MÖDAV Başkanı Ömer Lalik bundan sonra her sayımızda keyifli yazılarıyla yer alacak. Ömer Lalik in eğlenceli üslubuyla kaleme aldığı yazıları her sayımızda okuyabileceksiniz. Ayraç sayfalarımızda A. Murathan Bayrı tarafından kaleme alınan gezi yazısına yer veriliyor. A. Murathan Bayrı tarafından kaleme alınan gezi yazısının da ilginizi çekeceğinizi düşünüyoruz. Bir sonraki sayımızda tekrar görüşmek dileklerimizle, Keyifli okumalar

3 6 İÇİNDEKİLER Yap tık la rı işin doğ ru lu ğu na ina nan in san lar ça lış ma la rı nın de net len me sin den, kar şı fi kir le rin or ta ya atıl ma sın dan ve ter cih le ri üze rin den mü na ka şa yap mak tan zevk alır lar Türkiye İç Denetim Enstitüsü Derneği Adına İmtiyaz Sahibi Ali Kamil UZUN Yıldız Posta Cad. Akın Sitesi 1. Blok No: 6 K: 5 D: 10 Gayrettepe / İstanbul Aysberg Yeni Türk Ticaret Kanunu ve İç Denetim Yeşil Kalem Çağla Akdemir Hile Riski Değerlendirmesi Alper Bilgiç Acil Durum Yönetimi Feridun Özmen Suistimal Tespiti ve İncelemesinde Veri Analiz Teknikleri Pınar Cangir Üstün Solvency II ye Uyum Yolunda Kurumsal Yönetim Yapısı ve İç Denetimin Rolü Mühür Gül Saraçoğlu İhbar Mekanizmalarının Etkinliği Perçin Tanıl Durkaya Halka Açık Şirketlerde BT Denetimi Ataç Prof. Dr. Ömer Lalik Hoş Geldin Yeni Yıl Çizgi Ötesi Salim Kadıbeşegil Sosyal Medyanın Sosyal Çığırtkanlığı Ayraç A.Murathan Bayrı Plansız, Programsız, Deli Dolu, Bir O Kadar da Hazineden Kıymetli İşler Yakın Plan T. İş Bankası Teftiş Kurulu Başkanlığı TİDE Kurumsal İIetişim Komitesi Mustafa Kemal Atatürk TİDE Akademi Yansıma Tu rkiye İc Denetim Kongresi IIA Basķanı Richard F. Chambers den Yeni Yıl Mesajı Parmak İzi Işıl Kırdı Kalite Güvence Değerlendirmesi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular Pano Quiz Summary Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Gürdoğan YURTSEVER Yıldız Posta Cad. Akın Sitesi 1. Blok No: 6 K: 5 D: 10 Gayrettepe / İstanbul Yayın Direktörü Ali Kamil UZUN Genel Yayın Yönetmeni Gürdoğan YURTSEVER Editör Ersin GÜNERALP KATKIDA BULUNANLAR A. Murathan Bayrı, Ali Kamil Uzun, Alper Bilgiç, Bülent Bozdoğan, Cansen Başaran Symes, Çağla Akdemir, Feridun Özmen, Ferruh Tunç, Gül Saraçoğlu, Gürdoğan Yurtsever, Halil İbrahim Ayaşlı, Hüseyin Gürer, Işıl Kırdı, M. Kemal Tapkan, Merve Bahar, Mustafa Çamlıca, Prof. Dr. Ömer Lalik, Pınar Cangir Üstün, Richard F. Chambers, Salim Kadıbeşegil, Seyfullah Atçı, Tanıl Durkaya, Turgay Atalay. REKLAM Sevilay ÇALIŞKAN, Şebnem KABASAKAL İLETİŞİM ADRESİ Yıldız Posta Cad. Akın Sitesi 1. Blok No: 6 K: 5 D: 10 Gayrettepe / İstanbul Tel: Faks: E-posta: tide@tide.org.tr / dergi@tide.org.tr Yıllık Abone Bedeli: 60 TL KDV dahildir. İki Yıllık Abone Bedeli: 120 TL KDV dahildir. YAPIM Rota Yayın Yapım Tanıtım Ticaret Ltd. Şti. Prof. N. Mazhar Ökten Sk. No:1 Rota Binası Şişli-İstanbul Tel: Faks: E-Posta: rota@rotayayin.com.tr YAYIN TÜRÜ Yaygın Süreli Yayın BASKI TARİHİ Şubat 2012 BASKI ve CİLT TOR Ofset San.ve Tic. Ltd. Şti. Akçaburgaz Mh Sk. No:2 Esenyurt - İstanbul Tel: (0212) (Pbx) Faks: (0212) E-Posta: tor@torofset.com.tr DAĞITIM Doğan Dağıtım Türkiye İç Denetim Enstitüsü Derneği tarafından üç ayda bir yayımlanır. Yazıların fikri sorumluluğu yazarlarına aittir. VİZYON Mesleki yayıncılıkta küresel değer yaratmak MİSYON Kurumsal Yönetimin güvencesi iç denetim ile ilgili; pay ve menfaat sahipleri, mesleğin profesyonelleri ve çözüm ortağı olarak hizmet gören kurum ve kuruluşlar için iletişim, paylaşım ve referans kaynağı olmak. (The Institute of Internal Auditors Chairman s Special Recognition Award) (The Institute of Internal Auditors Membership Competition) (The Institute of Internal Auditors Publication Contest Newsletter Category) (The Institute of Internal Auditors International Mastering Advocacy Program Award)

4 8 9 AYSBERG AYSBERG Soldan sağa: Ramazan Macan, Cihan Vahdettin Özsönmez, Ali Kamil Uzun, Sultan Bahçekapılı, Fatma Aksoy Mesleğin kurumsal yapılanmadaki kaçınılmazlığı yasal düzenlemelerde yerini buluyor Yeni Türk Ticaret Kanunu (TTK) nun iç denetime ilişkin doğrudan ve dolaylı düzenlemeler getiriyor. Özellikle 366./2, 375., 378. maddelerin iş hayatında ve şirketlerde uygulanması neler getirecek? Mesleğimizin gelişimine nasıl katkı sağlayacak? Bu soruların yanıtlarını Aysberg sayfalarında bağımsız denetim kuruluşlarından aldık. Türkiye İç Denetim Enstitüsü (TİDE) olarak da, yeni TTK nın mesleğimize nasıl dokunduğunu ve mesleğimize nasıl katkı sağladığını değerlendirmek istedik. Bu kapsamda Enstitü'nün çalışma komitelerinden olan ve mesleğimizi ilgilendiren tüm düzenlemelere katkı sağlamak için faaliyetini sürdüren "Mesleki Düzenlemeler Komitesi"nin görüşlerini aldık. Türkiye İç Denetim Enstitüsü (TİDE) olarak yeni Türk Ticaret Kanunu nun 366./2, 375., 378. maddelerini sırasıyla değerlendirdiğimizde; kanunun 366. madde, 2. fıkrasında Yönetim Kurulu, işlerin gidişini izlemek, kendisine sunulacak konularda rapor hazırlamak, kararlarını uygulatmak veya iç denetim amacıyla içlerinde Yönetim Kurulu üyelerinin de bulunabileceği komiteler ve komisyonlar kurabilir hükmü yer alıyor. Söz konusu madde hükmünün gerekçelerinde herhangi bir açıklama yapılmıyor, ancak bu fıkranın yazım dilinden yaptırım gücü olan bir amir hüküm niteliğinde olmadığı, sanki bu komite ve komisyonların gerek görülmemesi halinde kurulmayabileceği (ihtiyari olduğu) anlaşılıyor. Bunun yanı sıra bu madde, mesleğin kurumsal yapılanmalardaki zaruretinin hukuki zeminde yer bulabilmesi, geniş bir açılım ve yapının kurulabilmesi için imkan teşkil ediyor. Yönetim kurulunun şirketin faaliyetleri hakkında bilgi sahibi olmak ve işlerin gidişini izlemek üzere bağımsız ve objektif bir güvence verebilmek için en etkin yardımı İç Denetim birimi vasıtasıyla sağlayacağı açık. Bu nedenle konunun düzenlenecek ikincil mevzuatlarda daha açık ve net bir dille, yaptırım gücü yüksek olarak ele alınmasının faydalı ve kurumsal yönetim ilkeleri açısından da gerekli olduğunu düşünmekteyiz. Öte yandan kanunun 375. maddesini incelediğimizde ise, 366. madde lafzında bu tür komitelerin kurulması ihtiyari gibi görünse de 375. madde kapsamında Yönetim Kurulunun devredilemez görev ve yetkileri belirlenmiş bulunmakta. Özellikle (c) bendinin gerekçesinde muhasebe, finans denetimi düzeninin kurulmasından şirketin iş ve işlemlerinin denetlenmesine ilişkin bir iç denetim sisteminin ve bunu yapacak örgütün gösterilmesi amacı açıklıkla belirtilmiştir madde ile iç denetim mesleğimize önemli bir görev atfediliyor 375. maddede, Muhasebe, finans denetimi ve şirketin yönetiminin gerektirdiği ölçüde, finansal planlama için gerekli düzenin kurulması kısmına yer veriliyor. Bu madde ile yönetim kurulunun devredemeyeceği ve sorumluluğundan kaçınmasının engellenmekte olduğu görevleri arasına finans denetimi dahil edilmiş bulunuyor. Devredilemeyecek olması ve gerekçelerde finans denetiminin terim anlamından daha derin olarak iç denetimi tariflemesi sebebiyle, mesleğimize kanun çerçevesinde önemli bir görev ve güç atfediliyor. Gerekçelerde, şirketin büyüklüğü ne olursa olsun böyle bir bölümün olması ve muhasebeden tamamen bağımsız, uzmanlardan oluşan etkin bir iç denetim örgütüne gereksinim olduğuna yer veriliyor. Zira bir anonim şirketin denetiminin sadece bağımsız bir dış denetim kuruluşuna bırakılamayacağı, bu tür dış denetim şirketlerinin her müşterisini, içeriden ve yakından izleyemeyeceği vurgulanarak, finansal denetimin iş ve işlemlerin iç denetimi yanında, şirketin finansal kaynaklarının, bunların kullanım şeklinin, durumunun, likiditesinin denetimini ve izlenmesini de içereceği maddenin gerekçelerinde belirtiliyor. Ayrıca, finansal denetimin kurumsal yönetim ilkelerinin gereği olduğu vurgulanıyor. Buna ilave olarak 375. maddenin (e) bendinde; yönetimle görevli kişilerin özellikle kanunlara, esas sözleşmeye, iç yönergelere ve yönetim kurulunun yazılı talimatlarına uygun hareket edip etmediklerinin üst gözetiminin de yönetim kurulunun devredilemez yetki ve görevleri arasında olduğu belirtiliyor. (c) bendinde sadece finansal denetim kapsamında dar anlamda ele alınan yönetim kurulunun denetim sorumluluğunun bu bend ile daha geniş bir uygulama alanı bulacağı açık. Ancak, kanunun ilgili (e) bendi gerekçelerinde üst gözetim ile kastedilenin hem kuramsal açıdan hem de işletme iktisadı yönünden gerekli olan işlerin akışının gözetimi olduğu belirtilirken, yönetim kurulunun bir kontrol ve denetim organı olmadığı da söyleniyor. Yönetim kurulunun şirketin işletim ve yönetimi açısından geniş bir yelpazeye yayılan (insan kaynakları, satış, satın alma, üretim, planlama vb.) birçok süreci, kendisinin direkt kontrol ve denetimini sağlayamayacağı anlaşılmakla birlikte, bu süreçlerin yönetiminden doğan sonuçlardan sorumluluğunun devam edeceği belirtiliyor. Bu açıdan bakıldığında, şirketlerde uygun yapı ve yetkinlikleri haiz bağımsız iç denetim uzmanlarından oluşan bir bölüm marifetiyle yönetim kurulu adına gözetim ve denetim faaliyetlerinin yürütülmesi ve sonuçlarının yönetim kurulu dikkatine raporlanması, bu denetim faaliyetlerinin dünyaca kabul görmüş uluslararası iç denetim standartlarına uyumlu olarak yapılmasının gerekliliğinin ikincil mevzuatlarda açık ve net olarak belirtilmesinin yararlı olacağını düşünüyoruz. TTK nın denetleme ve denetimle ilgili hükümleri olan 397. ile 406. maddeleri arası incelendiğinde ise, konunun esas olarak şirketlerin finansal tablolarının bağımsız denetim kuruluşlarınca yapılacak denetimleri düzenlediği anlaşılıyor madde ile şirketlerde risk yönetiminin önemi vurgulanıyor 378. maddede belirtildiği üzere yönetim kuruluna şirketin varlığını, gelişmesini ve devamını tehlikeye düşürecek sebeplerin erken teşhisi, bunun için gerekli önlemler ile çarelerin uygulanması ve riskin yönetilmesi amacıyla uzman bir komite kurmak, sistemi çalıştırmak ve geliştirmek yükümlüğü veriliyor. Pay senetleri borsada

5 10 AYSBERG 11 AYSBERG işlem gören şirketler için bu komite zorunlu, diğerleri için ise bağımsız denetçinin gerek gördüğü hallerde derhal kurulması isteniyor. Maddenin gerekçesi incelendiğinde, bu tür gözetim ve risklerin yönetimi faaliyetlerinin bir kurumsal yönetim ilkesi olduğu vurgulanarak, risk yönetiminin geleceğe yönelik tehditlerin erken saptanması ve önlem alınması açısından yönetilmesi gereken bir süreç olduğu vurgulanıyor ve denetimden ayrıştığı noktalar belirtiliyor. Ancak 398. maddenin 2. fıkrasının 4. bendinde bağımsız denetçiden yönetim kurulunun riskleri erken teşhis ve önlemleri hakkındaki risk yönetimini etkin bir şekilde gerçekleştirip gerçekleştiremediğinin tespiti, 378. maddede belirtilen sistemi ve yetkili komiteyi kurup kurmadığını, böyle bir komite varsa bunun yapısını ve uygulamalarını açıklayan bir raporu hazırlayarak yönetim kuruluna sunması isteniyor. Ayrıca 398. maddenin gerekçelerinde verilen bağımsız denetçinin denetimin yapılmasına ilişkin dört ana kural içinde yer alan açıklamalardan biri de risklerin isabetle ifade olunup olunmadığıdır. Ancak, gerekçenin son cümlesinde; Risklere işaret, denetimin ve denetim raporunun görevi değildir. Görev tablolarda bunun, yani risklerin anlaşılıp anlaşılmadığının, özellikle yıllık raporlarda buna işaret edilip edilmediğinin 378. maddede öngörülen mekanizmanın işleyip işlemediğinin incelenmesidir denmekle, aslında bağımsız denetçinin sorumluluğunun sadece mekanizmanın varlığını ve etkinliği hakkında bir fikir edinip kanaat vermesi kastedildiği anlaşılıyor. Oysa bu faaliyetler, şirketin iç denetim birimi tarafından sürekli ve detaylı bir program dahilinde denetlenebilir ve yönetim kuruluna sağlıklı bir risk yönetimi hakkında bağımsız ve objektif bir raporlama sunabilir maddenin birinci fıkrasında tarif edilen bağımsız denetim kapsam ve standartlarına ilişkin hükümlerde de denetçinin denetim kapsamı arasında şirketin yıllık faaliyet raporlarının ve Türkiye Muhasebe Standartlarının öngördüğü şekilde iç denetimin de yıllık faaliyet raporları kapsamında denetimi öngörülüyor. Bu fıkranın gerekçelerinde de detaylı olarak verildiği gibi şirketin uluslararası denetim standartlarına uygun iç denetim faaliyetlerinin olması, bu faaliyetlerin kapsamı olarak muhasebe ve mali tablolara yönelik iç denetim faaliyetlerinin yanı sıra çeşitli komiteler, özellikle halka açık şirketlerde ve holdinglerde bütün topluluğu kapsar nitelikte yapılan denetimler kastediliyor maddenin ikinci fıkrasında bağımsız denetçinin yıllık faaliyet raporunu denetlemek için yeterli olanaklara sahip bulunamayacağı vurgulanarak, bunun ana sebepleri olarak yıllık faaliyet raporlarında yer alacak bilgiler içinde şirketin plan ve projeksiyonlar, istihdam durumu, pazar payı, pazarlama faaliyetleri içermesi, bağımsız denetçinin bu konuları denetim olanağının bulunmaması ifade ediliyor. Bu noktadan hareketle, yıllık faaliyet raporlarında yer alan bilgiler ancak şirketin içinde ve sürekli olarak yer alan iç denetim birimleri tarafından denetlenebilir ve yönetim kurulları ile raporun diğer tarafları için icradan bağımsız ve objektif bir güvence sağlayabilir. Bu açıdan bakıldığında ikincil mevzuatlarda konunun iç denetim kapsamında detaylı olarak açıklanması yerinde olacak. Öte yandan 375. maddenin gerekçelerinde de belirtildiği üzere bağımsız denetçinin şirketin birçok sürecini ilgilendiren geniş kapsamdaki tüm operasyonel faaliyetlerinin karşı karşıya bulunduğu risklerin etkin bir şekilde yönetilip yönetilemediğini kısa süreli ve ağırlıklı olarak finansal tablo denetiminden oluşan bir çalışma içinde anlamlı ve yeterli bir şekilde tespiti mümkün olamayacak. Şirketin kendi bünyesi içinde icradan bağımsız uzmanlardan oluşan bir iç denetim biriminin yönetim kuruluna bu güvenceyi daha hızlı, süreklilik arz eden bir yapıda ve etkin bir şekilde verebilmesi doğaldır. Risk değerlendirmesinde finansal ve operasyonel unsurları şirket bütünü içerisinde objektif ve sistematik bir yaklaşımla irdelemekte olan tek meslek kolu olarak iç denetim, riskin erken saptanması ve yönetimi komitesine girdi teşkil edebilecek çalışmaları yapabilecek tek meslek grubudur. Özetle, bu madde ile iç denetim mesleği tüm şirketler bazında yönetim kurulu seviyesindeki bir fonksiyonun doğal ve kaçınılmaz uzantısı olarak önemli bir yer ediniyor. Düzenlenecek ikincil mevzuatta, konu hakkında bağımsız denetçinin de raporunu hazırlarken, şirket iç denetim birimiyle ilişkisi açık bir şekilde ele alınmalı, şirket iç denetim birimlerinin esas olarak yönetim kurulu ana sorumluluklarından olan risklerin erken teşhisi ve gerekli önlemlerin zamanında alınması, risk yönetiminin ve ilgili kontrollerin etkinliği ve yerindeliği hakkında yönetim kurulu adına denetim ve gözetim yaparak düzenli raporları hazırlanması ihtiyacı belirtilmeli. Yeni TTK nın iç denetime ilişkin düzenlemelerinin etkili ve başarılı uygulaması için TİDE ye ne gibi görevler düşüyor İç denetim mesleğinin ulusal meslek örgütü Türkiye İç Denetim Enstitüsü (TİDE) olarak, kanunun ülkemiz iş hayatının kurumsal yönetim kalitesine önemli katkıları olacağını, şirketlerimizin küresel rekabet gücü ile birlikte ülkemiz yatırım iklimini çok olumlu etkileyeceğine inanıyoruz. Yeni kanun ile ilgili 2005 yılından bu yana sürdürülen çalışmalar hakkında meslektaşlarımızın bilgilendirilmesi konusunda Enstitümüzün faaliyetleri oldu. 17 Kasım 2006 tarihinde yapılan 10. Türkiye İç Denetim Kongresi nde komisyon başkanı Prof. Dr. Ünal Tekinalp meslektaşlarımıza hitap ederek kanun hakkında bilgi verdi. Ayrıca kendisine iç denetim ile ilgili düzenleme ihtiyaçları konusunda Enstitümüz görüşleri bir rapor olarak sunuldu yılında İç Denetim Dergimizin 21. sayısında yeni Türk Ticaret Kanununa geniş yer verilerek, konunun uzmanları ile birlikte yeni TTK tasarısı değerlendirildi. Türkiye İç Denetim Enstitüsü olarak geniş bir ekip ile 10 Mart 2011 tarihinde Sanayi ve Ticaret Bakanlığı İç Ticaret Genel Müdür Vekili İmdat Ersoy ziyaret edilerek, yeni Türk Ticaret Kanunu hakkında karşılıklı bilgi alışverişinde bulunuldu. Görüşmede Türk Ticaret Kanunu'nda yer alan denetim ile ilgili düzenlemelere yönelik Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından yapılacak alt düzenlemelerde Türkiye İç Denetim Enstitüsü olarak yer almamızın gerekliliği konusunda karşılıklı mutabakata varılarak, Enstitümüzün niyet mektubu kendisine iletildi. 15. Türkiye İç Denetim Kongresi nde de bir oturum yeni Türk Ticaret Kanunu na ayrılarak, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı İç Ticaret Genel Müdür Vekili İmdat Ersoy meslektaşlarımıza bilgilendirmede bulundu. 17 Aralık 2011 tarihinde yapılan TİDE çalışma komiteleri çalıştayında kanunun iç denetime ilişkin düzenlemeleri ve etkileri değerlendirildi. Enstitümüz Mesleki Düzenlemeler Komitesi nin konuya ilişkin çalışmaları hakkında bilgi alınarak, görüş ve önerilerimizin ilgili mercilerle paylaşılması uygun görüldü. Dergimizin bu sayısında da Türk Ticaret Kanunu na yer ayrılması Enstitümüzün konuya olan ilgisinin sürekliliği açısından önem taşıyor. Yeni kanunun etkili ve başarılı uygulamasında mesleğimizin profesyonelleri olan iç denetçilere önemli rol ve sorumluluklar düşüyor. 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe girecek olan kanunun şirketler açısından gerektirdiği ön hazırlıklar ve uyum çalışmalarında meslektaşlarımızın aktif rol almalarının gerektiğini düşünüyoruz. Gerek şirketlerde farkındalık yaratılması konusunda yapılması gereken bilgilendirme çalışmaları gerekse yeni kanunun düzenlemelerine uyum için hazırlık çalışmalarında meslektaşlarımızın şirketlerine değer katacağına inanıyoruz. TTK da doğru mesleki tanımlar ve doğru kurumsal konumlandırma adına TİDE çalışmalarını sürdürüyor Yeni kanunun ikincil mevzuat çalışmalarında ve uygulama sürecinde Türkiye İç Denetim Enstitüsü nün katkıları olacağı açık. Bu nedenle Enstitü olarak Bakanlık ve düzenleyici kurumlarla işbirliğine açık ve hazır olduğumuzu ifade edebiliriz. Uluslararası standartlarda iç denetim uygulaması, mesleğin uygulamacıları olan iç denetçilerin yetkinliği ve eğitimi konularında Enstitümüz, Bakanlık, düzenleyici kurumlar ve şirketlerimizin ihtiyaçlarına cevap verebilecek imkanlara sahip. Bu konuda Enstitümüzün web sitesinden ( bilgi sahibi olabilirsiniz. Ülkemizde iç denetim mesleğinin uluslararası ve ulusal referans kaynağı olan TİDE, tüm mesleki birikimleri ile kamu ve düzenleyici kurumlara, şirketlerimize ve meslektaşlarımıza desteğini sunmaktan memnuniyet duyacaktır.

6 12 13 AYSBERG AYSBERG Yeni TTK ile etkin bir risk kontrol yönetimi önem kazanıyor Deloitte Türkiye Yönetici Ortak ve CEO su Hüseyin Gürer, şirket bünyesinde etkin ve verimli bir iç denetim fonksiyonunun oluşturulmasının ve etkin bir bağımsız denetimden geçmesinin her kuruma katma değer sağlayacağını belirtiyor. Mev cut TTK nın de ğiş ti ril me si ne ne den ih ti - yaç du yul du? 55 yıl dır ül ke miz de uy gu lan mak ta olan 6762 sa - yı lı TTK, dün ya ge ne lin de ya şa nan ve ka lı cı so - nuç lar or ta ya çı ka ran eko no mik olay lar so nu cu Türk ti ca ret ha ya tı nın, ulus la ra ra sı pi ya sa la rın ih ti yaç la rı nı kar şı la ma ma ya baş la mış tır. Ül ke mi - zin baş lat tı ğı Av ru pa Bir li ği (AB) ne üye lik sü re - cin de 2005 yı lı son la rı na doğ ru baş la yan mü za - ke re ler so nu cu AB ye uyum çer çe ve sin de ya - pıl ma sı ge re ken dü zen le me ler, mev cut TTK da de ği şik lik ya pıl ma sı ih ti ya cı nı do ğu ran se bep - ler den bi ri dir. Mev cut TTK nın de ğiş ti ril me ih ti - ya cı nı do ğu ran se bep ler den bi ri de kü re sel leş - me dir. Bir ta raf tan AB üye lik ça lış ma la rı nı hız la sür dü ren ül ke miz, di ğer yan dan ulus la ra ra sı pi - ya sa la rın bir par ça sı ol mak zo run da dır. Bu yüz - den, ulus la ra ra sı pi ya sa la ra ku ral la rı ile uyum lu bir di zi hu ku ki dü zen le me ye ih ti yaç du yul muş - tur. Kü re sel leş me so nu cu dün ya da ki tüm ül ke eko no mi le ri nin bir bir le rin den et ki le nir hâ le gel - me le ri ile ül ke mi zin bu ulus la ra ra sı pi ya sa lar da var ola bil mesi mev cut Ti ca ret Ka nu nu nda de - ği şik lik ler ya pıl ma sı ih ti ya cı nı do ğur muş tur. Bu se bep le rin ya nın da mev cut ka nu nun de ğiş me ih ti ya cı nı do ğu ran bir di ğer ne den de tek no lo ji - de ya şa nan de ği şim ve ge liş me ler ol muş tur. Ül ke mi zin, tek no lo ji de ya şa nan bu hız lı ge liş - me ler den do la yı, hem ül ke için de hem de ulus - la ra ra sı ti ca ret te ya şa nan ge liş me le ri ya ka la ya - bil me si ih ti ya cı Ye ni Türk Ti ca ret Ka nu nu nun oluş tur ulma sı nı ge rek tir miş tir. Ye ni TTK içe rik ve sis te ma tik ola rak ne tür ye ni lik ler ge ti ri yor? Sis te ma tik ola rak beş ki tap tan olu şan es ki TTK ile kar şı laş tı rıl dı ğın da, ye ni TTK al tı ana ki tap tan oluş tu rul muş tur. İlk ki tap Ti ca ri İş let me ile il gi li dir. Bu ki tap - ta ta cir, ti ca ri iş let me, ti ca ret si ci li, ti ca ret un va - nı, hak sız re ka bet, ti ca ri def ter ler, ca ri he sap ve acen te lik ko nu la rı ele alın mak ta dır. Hüseyin Gürer Deloitte Türkiye Yönetici Ortak ve CEO İkin ci ki tap Ti ca ret şir ket le ri ile il gi li dir. Bu ki tap ta ge nel hü küm ler, kol lek tif şir ket, ko man - dit şir ket, ano nim şir ket, ser ma ye si pay la ra bö - lün müş ko man dit şir ket ve li mi ted şir ket ko nu - la rı ele alın mak ta dır. Üçün cü ki tap Kıy met li Ev rak ile il gi li dir. Bu ki tap ta ge nel hü küm ler, na ma ya zı lı se net ler, ha mi le ya zı lı se net ler, kam bi yo se net le ri, di ğer se net ler, mak buz se ne di ve va rant ko nu la rı ele alın mak ta dır. Dör dün cü ki tap Ta şı ma İş le ri ile il gi li dir. Bu ki tap ta ge nel hü küm ler, eş ya ta şı ma, ta şın ma eş ya sı ta şı ma sı, de ği şik tür araç lar ile ta şı ma, yol cu ta şı ma ve ta şı ma iş le ri ko mis yon cu su ko - nu la rı ele alın mak ta dır. Be şin ci ki tap De niz Ti ca re ti ile il gi li dir. Bu ki tap ta ge mi, do na tan ve do nat ma iş ti ra ki, kap - tan, de niz ti ca re ti söz leş me le ri, de niz ka za la rı, so rum lu lu ğun sı nır lan ma sı ve pet rol kir li li ği nin za ra rı nın taz mi ni ve ceb ri ic ra ya iliş kin özel hü - küm ler ele alın mak ta dır. Al tın cı ki tap Si gor ta Hu ku ku ile il gi li dir. Bu ki tap ta ge nel hü küm ler ve si gor ta tür le ri ne iliş - kin özel hü küm ler ele alın mak ta dır. Ay rı ca Ka - nun di li sa de leş ti ril miş ve bir çok hu ku ki te rim Türk çe leş ti ril miş ya da baş ka kav ram lar la açık - lan ma ya ça lı şıl mış tır. Yeni TTK da teknoloji sisteme entegre ediliyor Tek no lo jik ge liş me ler ye ni TTK yı na sıl et ki - le di? Ye ni TTK in ce len di ğin de, tek no lo ji de ya şa nan hız lı ge liş me le rin ve iyi leş ti ril me le rin bü yük bir dik kat le ta kip edil di ği ve sis te me en teg re edil - me ye ça lı şıl dı ğı gö rül mek te dir. Tek no lo ji nin ge - liş me siy le in ter net kul la nı mı nın hız la yay gın laş - ma sı, ne re dey se gün lük ha ya tı mı zın bir par ça sı hâ li ne gel me si, in ter net üze rin den ya pı lan iş - lem le rin sü rek li ola rak ar tış gös ter me si ve me - sa fe li söz leş me le rin ar tan öne mi dü şü nü le rek ya pı lan dü zen le me ler le hu ku ki gü ven li ğin sağ - lan ma sı amaç lan mış tır. Tek no lo jik ge liş me ler le bir lik te ye ni TTK ile ger çek leş me si dü şü nü len de ği şik lik ler şöy le sı ra la na bi lir: Ti ca ret Si cil ka yıt - la rı nın elek tro nik or tam da tu tul ma sı ve de po lan - ma sı; söz leş me le rin olu şum sü reç le ri nin elek - tro nik or tam da ya pıl ma sı nın müm kün kı lın ma sı; fa tu ra ve te yit mek tup la rı nın elek tro nik or tam da oluş tu rul ma sı ve sak lan ma sı; ge nel ku rul çağ rı la - rı nın elek tro nik pos ta ile ya pı la bi le cek ol ma sı, top lan tı ya ka tıl ma, öne ri sun ma, oy kul lan ma gi - bi yö ne tim sel hak la rın in ter net or ta mın da elek - tro nik im za ile kul la nı la bi le cek ol ma sı; şir ket le re in ter net si te si kur ma zo run lu lu ğu ge ti ril me si ve bu in ter net si te le rin de ka mu nun ay dın la tıl ma sı il ke si ne de niy le ge rek li gö rü len bel ge le rin su nul - ma zo run lu lu ğu; yö ne tim ku ru lu üye si nin bir tü - zel ki şi tem sil ci si ol ma sı du ru mun da, tü zel ki şi ve tem sil ci si nin in ter net si te sin de ya yın lan ma zo run lu lu ğu; ta raf la rın an laş ma la rı ha lin de ih bar, iti raz ve ben ze ri be yan la rı nı elek tro nik or tam da ya pa bil me si im kâ nı nın ta nın mış ol ma sı. Ye ni TTK, ku rum sal yö ne tim, ka mu nun ay - dın la tıl ma sı gi bi ko nu lar da ne tür dü zen le - me ler ge ti ri yor? Ye ni TTK ile bir lik te da ha ön ce den ku rum sal yö - ne tim il ke le ri nin de ne timi ko nu sun da Ku rul un yet ki li kı lın ma sı, ka nu ni bir te me le da yan dı - rılıyor. Bu dü zen le me sa de ce hal ka açık ano nim şir ket ler için ön gö rül müş ol mak la bir lik te, baş ka şir ket ya pı la rı için ku rum sal yö ne tim il ke le ri nin be nim sen me si ha lin de de yi ne bu il ke ler SPK ta ra fın dan de net le ne cek tir. Ku rum sal yö ne tim, şir ket le rin za ma nın da doğ ru ka rar lar ve re bil me ye te nek le ri ni art tır ma yı he def ler. Bu he de fe ulaş mak da şir ket ka yıt la rı nın şef faf, adil ve he - sap ve ri le bi lir bir şe kil de tu tul ma sı ile bir lik te, iç ve dış de ne ti min ku ral la rı na uy gun bir şe kil de ya pıl ma sı nı sağ la mak la müm kün dür. Bu bağ - lam da Ser ma ye Pi ya sa sı Ka nu nu nda da bu lu - nan ka mu oyu nu bil gi len dir me zo run lu lu ğu, şir - ket le rin ka mu oyu nu il gi len di ren bel ge ve do kü - man la rın ka mu oyu nun bil gi si ne su nul ma sı nı ge - rek li kıl mak ta dır. Ser ma ye Pi ya sa sı Ka nu nu nda da bah se di len bu zo run lu luk, ay nı za man da ku - rum sal yö ne tim il ke le ri nin de be lirt ti ği gi bi, şir - ket le rin he sap ve ri le bi lir bir ya pı ya sa hip ol ma sı ve şir ket iş lem le rin de şef faf lı ğın sağ lan ma sı ama cı na da hiz met et mek te dir. Ye ni TTK ile şir - ket le re ge ti ri len in ter net si te si ha zır la ma zo run - lu lu ğu, ka mu yu ay dın lat ma yü küm lü lü ğü ge re ği çı kar tıl mış bir zo run lu luk tur. Ye ni TTK nın bu dü - zen le me si ile şir ket le re iliş kin fi nan sal ra por la - rın, de net le me ra por la rı nın ya yın lan ma sı ve şir - ket le il gi li tüm ilan la rın bu si te den du yu rul ma sı yü küm lü lü ğü ge ti ril miş tir ve böy le ce ku rum sal yö ne tim il ke le ri nin de ge re ği bir an lam da ye ri ne ge ti ril miş ola cak tır. Ye ni TTK nin de ne tim dü zen le me le ri ile il gi - li bil gi ve re bi lir mi si niz? Ba ğım sız de ne ti - min bu sü reç te ki rol ve so rum lu luk la rı ne ler ola cak? Geç miş dö nem ler de, iş let me ler de, fi nan sal tab lo lar ve ma li ko nu lar hak kın da her han gi bir yet kin li ğe sa hip ol ma yan ki şi ler ta ra fın dan be - lir li bir stan dar da bağ lı bu lun ma yan de ne tim or - ga nı nın, ye ni TTK çer çe ve sin de Ulus la ra ra sı De ne tim Stan dart la rı esas alı na rak de ne tim fa - ali yet le ri nin ba ğım sız de ne tim şir ket le ri ta ra fın - dan yü rü tül me si ko nu sun da dü zen le me ler ge - ti ril mek te dir. Bu kap sam da, ba ğım sız de ne tim şir ket le ri ta ra fın dan de net len miş bu lu nan şir - ket le rin, Ulus la ra ra sı Fi nan sal Ra por la ma Stan - dart la rı na gö re ha zır lan mış olan fi nan sal tab lo - la rın şir ket le rin yö ne tim ku rul la rı na su nul ma sı ge rek mek te dir ve fi nan sal ra por la ma sis tem le - ri nin ha zır lan ma sı, iç kon trol sü reç le ri nin ya pı - lan dı rıl ma sı ko nu sun da şir ket le re önem li so - rum lu luk lar düş mek te dir. Böy le lik le ba ğım sız de ne tim şir ket le ri ta ra fın dan be yan edi len olum suz ve ya şart lı ba ğım sız de ne tim gö rü şü - ne da ya nı la rak şir ket yö ne tim ku ru lu üye le ri nin

7 14 15 AYSBERG AYSBERG is ti fa et me le ri yap tı rı mı bu lun mak ta dır. Ay rı ca ye ni TTK kap sa mın da, ba ğım sız de ne tim dü zen - le me le ri çer çe ve sin de şef faf lık ve bil gi pay la şı mı ko nu la rı bü yük bir önem arz et mek te dir. Bu ko - nu da, hem dev le tin ver gi de ne ti mi fonk si yo nu - nun hem de azın lık or tak lık la rın far kın da lı ğı na iş - lev sel lik ka zan dı rıl ma sı amaç lan mak ta dır. Yeni TTK ile sorumluluk yönetim kurulunda olacak Ye ni TTK nin ge tir di ği doğru dan ve do lay lı dü zen le me ler le (366/2, 375, 378. mad de ler) iç de ne ti min şir ket ler açı sın dan öne mi nin bü yük oran da art tı ğı gö rü lü yor. Bu ko nu da - ki dü şün ce le ri niz ne ler dir? Ye ni TTK ile bir lik te ku rum sal var lı ğın de vam et - ti ri le bil me si için iş let me le rin kar şı sına çı kan fır - sat la rı et ki li bir bi çim de de ğer len dir me le rinde, et kin bir risk kon trol yö ne ti mi nin ve ku rum sal yö ne tim yak la şı mı nın önem li bir ro lü bu lun - mak ta dır. Çı ka rı lan ye ni TTK ile iş let me le rin ku - rum sal var lık la rı nı de vam et ti re bil me le ri için ge - rek li olan yak la şım la rın so rum lu lu ğu yö ne tim ku ru lu na ait ola cak tır. Yö ne tim ku ru lu bu so - rum lu lu ğun ye ri ne ge ti ri le bil me si için şir ket ler - de ye ter li do na nı ma sa hip bir iç de ne tim fa ali - yet ine ih ti yaç du ya cak tır. 366/2, 375 ve 378. maddelerle bah se di len iç de ne tim fonk si yon la - rı nın ve fa ali yet le ri nin oluş tu rul ma sı için ge rek - li uy gu la ma lar be lir til miş tir. Mad de 366/2 de Yö ne tim Ku ru lu nun, iş le rin gi - di şi ni iz le mek, ken di si ne su nu la cak ko nu lar da ra por ha zır la mak, ka rar la rı nı uy gu lat mak ve ya iç de ne tim ama cıy la iç le rin de yö ne tim ku ru lu üye le ri nin de bu lu na bi le ce ği ko mi te ler ve ko - mis yon lar ku ra bi le ce ği be lir til mek te dir. Bu mad de ile he def le nen, ku ru la cak de ne tim ko - mi te si ile şir ke tin iç de ne tim fonk si yon la rı nın et ki li ça lı şıp ça lış ma dı ğı nın kon tro lü nü yö ne tim ku ru lu adı na yap mak, ka mu oyu na su nu la cak bil gi le rin doğ ru lu ğu ko nu sun da yö ne tim ku ru lu - na bil gi ver mek, de ne tim fir ma sı se çi min de ve ya pı lan de ne tim fa ali yet le ri nin dü zen li ola rak ta kip edil me si ni sağ la mak tır. Oluş tu ru lan bu ko mi te nin et kin bir şe kil de ça lış ma sı iç de ne - tim ve kon trol bi ri mi nin yar dı mı ile müm kün ola cak tır. Bu se bep ten do la yı şir ket ler de iç de - ne tim fa ali yet le ri nin baş la tıl ma sı yö ne tim ku ru - lu için vaz ge çil mez bir gö rev ha li ne ge le cek tir. Ay rı ca, bu mad denin amacının, yö ne tim ku rul - la rı nın şir ket le rin iç de ne tim sü reç le ri ne ak tif bir şe kil de ka tı lım gös ter me si ni sağ la ya rak iş lem - le rin da ha gü ve ni lir ve kon trol lü bir şe kil de yü rü - tül me si ni sağ la mak ol du ğu nu dü şü nü yo rum. Mad de 375 te ki dev re di le mez ve vaz ge çi le - mez yet ki le ri ni dü zen le mek te dir. Bu mad dede, Ye ni TTK ile bir lik te şir ket yö ne tim ku rul la rı nın ge rek li do na nı ma sa hip iç de ne tim sis te mi ne ih ti yaç du ya cak la rı ve iş let me ler için ulus la ra ra - sı stan dart la ra sa hip olan bir iç de ne tim me ka - niz ma sı or ta ya çı kar mak için ge rek li adım la rın atıl ma sı ge rek ti ği ifa de edil mek te dir. Mad de 378 de, pay se net le ri bor sa da iş lem gö - ren şir ket ler de, yö ne tim ku ru lu, şir ke tin var lı ğı - nı, ge liş me si ni ve de va mı nı teh li ke ye dü şü ren se bep le rin er ken teş hi si, bu nun için ge rek li ön - lem ler ile ça re le rin uy gu lan ma sı ve ris kin yö ne - til me si ama cıy la, uz man bir ko mi te kur mak, sis te mi ça lış tır mak ve ge liş tir mek le yü küm lü - dür. Di ğer şir ket ler de bu ko mi te de net çi nin ge - rek li gö rüp bu nu yö ne tim ku ru lu na ya zı lı ola rak bil dir me si hâ lin de der hâl ku ru lur ve ilk ra po ru - nu ku rul ma sı nı iz le yen bir ayın so nun da ve rir. Ko mi te, yö ne tim ku ru lu na her iki ay da bir ve re - ce ği ra por da du ru mu de ğer len di rir, var sa teh li - ke le re işa ret eder, ça re le ri gös te rir. Ra por de - net çi ye de yol la nır. Bu mad de ile an la tıl mak is te nen, yö ne tim ku - rul la rı nın ye ni TTK son ra sı ge ti ri le cek ye ni lik le ri dik ka te ala rak; şir ke tin sa hip ol du ğu tek no lo ji ve yet kin lik le ri hız lı bir şe kil de kon trol et me le ri, ih ti yaç la rı ol du ğu tak dir de de, ih ti yaç la rı doğ rul - tu sun da doğ ru iş ve çö züm or tak la rı nı se çe bil - me le ri, iş let me bün ye sin de eği tim ve bil gi len - dir me or ga ni zas yon la rı dü zen le me le ri ge rek ti ği ka nı sın da yım. Ye ni TTK nın uy gu la ma et kin li ğin de iç de ne - tim fa ali ye ti ile ba ğım sız de ne tim iliş ki si ni na sıl de ğer len di ri yor su nuz? Şir ket le ri miz de iç de ne tim fa ali ye ti nin var lı ğı ve et ki li uy gu - la ma sı nın, ku rum sal yö ne tim ve ba ğım sız de ne tim açı sın dan kat ma de ğe ri ile il gi li gö rüş ve dü şün ce le ri niz ne ler dir? İç de net çi ler ta ra fın dan ya pı lan ça lış ma lar, şir ke - tin ba ğım sız de ne ti min de önem li bir yer tu tar. İç de net çi le rin yap tı ğı ça lış ma lar ba ğım sız de net çi - ler için bir ka nıt kay na ğı dır ve de net çi le rin iş le ri - ni (ya da kon trol ris ki ni) as ga ri dü ze ye in di rir. Bu - na ek ola rak, ba ğım sız de net çi ler, iç de net çi le rin ça lış ma la rın dan ya rar la nır lar sa, ba ğım sız de ne ti - min ma li yet le ri de bu na gö re aza la cak tır. Şir ket bün ye sin de et kin ve ve rim li bir iç de ne tim fonk si yo nu nun oluş tu rul ma sı ve bu nun ya nın da et kin bir ba ğım sız de ne tim den geç me si her şir - ket ve ku ru ma kat ma de ğer sağ la ya cak tır. Şir ke - tin bün ye sin de bu lu nan iç de ne tim or ga nı ku - rum sal yö ne tim uy gu la ma la rıy la il gi li oluş tur du - ğu et kin lik ve ve rim li lik de ğer len dir me le ri ile Ulus la ra ra sı Fi nan sal Ra por la ma Stan dart la rı il - ke le ri ni da ha ger çek çi bir şe kil de uy gu la ya bi le - cek tir. Bu sa ye de yö ne ti min bil gi len di ril me si, şef faf lık, he sap ve re bi lir lik, so rum lu luk il ke le ri ne gö re yö ne tim fa ali yet le ri nin ge liş ti ril me si hem şir ke tin sü rek li li ği hem de şir ke tin amaç la rı na ulaş ma sın da önem li bir kat kı sağ la ya cak tır. Ye ni ka nu nun ti ca ret ha ya tı mı zı ne dü zey de ve na sıl et ki le ye ce ği ni dü şü nü yor su nuz? Ye ni TTK ile ta ri hin den iti ba ren ser - ma ye şir ket le ri ne ti ca ri def ter ler tu tu lur ken, Tür ki ye Mu ha se be Stan dart la rı Ku ru lu ta ra fın - dan ya yın la nan UFRS ye (Ulus la ra ra sı Fi nan sal Ra por la ma Stan dart la rı) uyum lu Tür ki ye Fi nan - sal Ra por la ma Stan dart la rı na uy ma zo run lu lu - ğu ge ti ril miş tir. UFRS ulus la ra ra sı bir fi nans di - li dir. Türk şir ket le ri nin de söz ko nu su stan dart - la ra uy gun ola rak def ter tut ma sı ve fi nan sal ra - por la rı nı ha zır la ma sı ön gö rül müş tür. Bu nun la be ra ber, et kin ve an la şı la bi lir fi nan sal ra por la - ma sis te mi pay daş lar için da ha gü ve ni lir bir ya - pı nın ku rul ma sı nı sağ la ya cak tır. Ay rı ca, şir ket ler ulus la ra ra sı stan dart lar da bil gi sağ la ya bi le cek - tir, ya ban cı la rın ya tı rım yap ma ka ra rı al ma la rı ko lay la şa cak tır ve Türk şir ket le ri da ha iyi şart lar - da an laş ma lar ya pa bi le cek ler dir. Şir ket ler ma li tab lo ve fi nan sal gös ter ge le ri ni glo bal pi ya sa - lar la kar şı laş tır ma im kâ nı na ka vu şa cak tır. Şir - ket ler, UFRS dö nü şü mü nü, ken di pa zar la rın da güç lü ol duk la rı yan la rı da ha da sağ lam laş tır - mak, ge li şi me açık yan la rı nı da güç len dir mek için fır sat ola rak de ğer len dir me li ler. Ye ni TTK da ge liş ti ril me si ge rek ti ği ni dü şün - dü ğü nüz dü zen le me ler var mı? Ye ni TTK da net ol ma yan ba zı ko nu la ra açık lık ge ti ril - me si ama cı ile ikin cil bir mev zua tın ya kın bir za man - da ya yın la na ca ğı bi lin mek te dir. Bu ra dan da an la şı la - ca ğı gi bi Ye ni TTK da ha li ha zır da net ol ma yan ko nu la r bu mev zu at la bir lik te ay dın lı ğa kavuşacaktır. Ye ni TTK ye ha zır lık aşa ma sın da şir ket le rin yap ma sı ge rek li olan ha zır lık lar ko nu sun da - ki gö rüş le ri niz ne ler dir? Ye ni TTK, hem şir ket ler, hem de de net çi ler için ye ni bir dü zen le me ola ca ğın dan, hem şir ket le - re hem de de net çi le re bü yük so rum lu luk lar yük le mek te dir. Ön ce lik li ola rak Ko bi ya da ai le şir ket le ri ni ele ala cak olur sak; ye ni TTK şir ket le - re, UFRS ve bu stan dart lar uya rın ca tu tu la cak ti ca ri ve fi nan sal tab lo la rı na iliş kin ola rak özel bir dü zen le me ge tir mek te dir. Şir ket ler, Ye ni TTK nın yü rür lü ğe gi re ce ği ta ri he ka dar fi nan sal tab lo la rı nı UFRS ye gö re en teg - re et me li ve bu ko nuy la il gi li be lir li ha zır lık lar yap ma lı dır lar. Şöy le ki; UFRS ve stan dart lar doğ rul tu sun da ha zır la na cak olan fi nan sal tab - lo lar ko nu sun da ça lı şan la rı nın eği til me le ri ne kat kı da bu lun ma lı dır lar. Ba ğım sız de ne tim ya - pa cak şir ket le rin alt ya pı sı nın sağ lık lı ve dü zen - li ol ma sı çok önem li dir. Alt ya pı nın bu şe kil de dü zen li ve kon trol lü bir şe kil de ge liş ti ril me si, iş let me le rin sü reç le ri nin ve iş lem le ri nin da ha ka li te li ger çek leş ti ril me sin de bü yük rol oy na - ya cak tır. Yeni TTK konusunda yaptığınız hazırlıklar var mı? Varsa nelerdir? Yeni çıkarılan kanun ile ilgili şirketimiz bünyesinde yoğun bir şekilde çalışmalar sürdürülmektedir. Şirketlere Yeni TTK nin yasal yapı ve pay sahipliği, şirketler topluluğu, kurumsal yönetim ilkeleri, bilgi toplumu hizmetleri, mali durum ve finansal raporlama ile bağımsız denetim alanlarından oluşan 6 ana uyum alanını detaylı bir şekilde anlatıp, şirketlere hukuki konularda bilgilendirme seminerleri düzenlemekteyiz. Ayrıca şirketimiz bünyesinde TTK iş geliştirme birimi oluşturularak, iş geliştirme birimi müdürlerimiz uzman hukukçularla çalışıp şirketlerin yeni kanuna entegre olma sürecinde karşılaşacakları zorlukların üstesinden gelmeleri için müşterilerimize ve piyasadaki diğer şirketlere bilgilendirme sunumları yapılmaktadır. Ayrıca gündem tarafımızca büyük bir dikkatle takip edilmekte ve her ay yeni oluşturulan TTK iş geliştirme birimi tarafından hazırlanan aylık bültenler ile kamuoyuna yeni kanun hakkında bilgilendirmeler yapılmaktadır.

8 16 17 AYSBERG AYSBERG Yeni TTK ile teknolojiyi kullanmak zorunlu hale geldi Yeni Türk Ticaret Kanunu nun yürürlüğe girmesine çok az süre kaldı. Şirketler yeni TTK ile ilgili çalışmalarını hızlandırırken Ernst&Young Türkiye Başkanı Mustafa Çamlıca, Yeni TTK ile ilgili sorularımızı yanıtladı. Mev cut TTK nın de ğiş ti ril me si ne ne den ih ti - yaç du yul du? Mev cut Türk Ti ca ret Ka nu nu nun de ğiş ti ril me si - ne ne den ih ti yaç du yul du ğu ko nu sun da tek bir ce vap ver mek ye ter siz ka lır. Bu se bep le ge rek - çe le ri ni sı ra la mak da ha doğ ru ola cak tır: Gü nü - müz eko no mi si ve pi ya sa sı için mev cut TTK nın ye ter siz kal ma sı, ser best pa zar ve re ka bet eko - no mi si ge re ği şir ket le rin ulus la ra ra sı alan da da - ha pra tik bir şe kil de ha re ket et me zo run lu lu ğu, tek no lo jik ge liş me ler, söz leş me le rin ku rul ma sı da dâ hil ol mak üze re her tür lü iş le min elek tro - nik or tam da ger çek leş ti ril me si ni ge rek li kıl - dığın dan, ye ni dü zen le me nin de tek no lo jik ge - liş me le re uy gun ol ma sı, AB uyum sü re ci, Tür ki - ye nin Av ru pa Bir li ği uyum sü re ci ne de niy le baş ta te mel ka nun la rı nı de ğiş tir me si, fi nans ve ser ma ye pi ya sa la rı ile il gi li dü zen le me ler den baş la mak üze re ulu sal ve ulus la ra ra sı an lam da ti ca ri ha ya tı ko lay laştı rı cı hü küm ler ge tir me si zo run lu lu ğu, Tür ki ye nin AB uyum sü re ci nin dı - şın da ulus la ra ra sı ti ca ret, en düs tri, hiz met, fi - nans ve ser ma ye pi ya sa la rı nın bir par ça sı ol ma dü şün ce si. Bu ge rek çe ler le yak la şık 10 yıl dır de vam eden ça lış ma lar son ra sın da ye ni Türk Ti - ca ret Ka nu nu 14 Şu bat 2011 ta ri hin de Res mi Ga ze te de ya yım lan dı. Ye ni TTK içe rik ve sis te ma tik ola rak ne tür ye ni lik ler ge ti ri yor? Ye ni TTK nın içe ri ği oluş tu ru lur ken mev cut olan sis tem üze ri ne ka nu nu in şa et mek ye ri ne sı fır - dan bir ka nun ya rat ma dü şün ce si ha sıl ol muş - tur. Do la yı sıy la içe rik iti ba rıy la de ği şik lik ler den bah se de cek olur sak, ye ni TTK nın ge tir di ği ye - ni lik le ri mad de mad de an lat mak ge re kir. An cak çok te mel ve dev rim ni te li ğin de de ği şik lik le ri say mak ge re kir se; tek ki şi lik ano nim ve li mi ted şir ket ya pı sı, mev cut mu ra kıp lık sis te mi ye ri ne be nim se nen ba ğım sız de ne tim sis te mi, or tak - la rın şir ke te borç lan ma ya sa ğı, şir ket ler top lu lu - Mustafa Çamlıca Ernst&Young Türkiye Başkanı ğu, elek tro nik iş lem ler ve bil gi top lu mu hiz met - le ri, bir leş me, bö lün me, tür de ğiş tir me gi bi ye - ni den ya pı lan dır ma sü reç le ri nin ay rın tı lı birşe - kil de gös te ril me si, yö ne ti ci ler için ön gö rü len ad li pa ra ce za la rı ve ha pis ce za la rı, içe rik iti ba - rıy la ge ti ri len te mel ye ni lik ler den dir. Bu nun la bir lik te, ye ni TTK bir bü tün ola rak in ce - len di ğin de sa de ce içe rik ola rak de ğil, sis te ma - tik ola rak da bir çok ye ni lik içer mek te dir. Ön ce - lik li ola rak dik kat çe ken nok ta, mev cut dü zen le - me de beş ana ki tap tan olu şan 6762 Sa yı lı TTK nın, ye ni TTK da al tı ana ki tap ta dü zen len - miş ol ma sı dır. Bu na gö re; ye ni TTK ya Ta şı ma iş le ri baş lı ğı al tın da ye ni bir ki tap ek len miş olup; Ti ca ri iş let me, Ti ca ret şir ket le ri, Kıy met li Ev rak, De niz Ti ca re ti ve Si gor ta Hu ku ku di ğer ki tap lar dır. Ye ni dü zen le me ye bağ lı ola rak, ka - nu nun di li sa de leş ti ril miş ve bir çok hu ku ki kav - ram ve te rim de Türk çe leş ti ril miş tir. Tek no lo jik ge liş mey le iş ha ya tı mız da de ğiş ti Tek no lo jik ge liş me ler ye ni TTK yı na sıl et ki - le di? İn ter ne tin ha ya tı mı zın her ala nı na gir me si ile bir lik te ül ke miz de hiz met ve ren şir ket ler de bu ola nak la rın kul la nım alan la rı hız la ge niş le mek - te dir. Ya tı rım cı la rın ve pay daş la rın şef faf, doğ ru, ta raf sız bil gi ye en hız lı şe kil de ulaş ma ih ti ya cı doğ du ğun dan şir ket le rin de en önem li var lı ğı olan Bil gi nin ka mu ya açıl ma sı, bil gi nin doğ ru şe kil de kul la nı lıp, sak lan ma sı için in ter ne tin kul la nı mı son de re ce yay gın laş tı. Ye ni Türk Ti ca - ret Ka nu nu 6102, şir ket le rin fi nan sal tab lo la rı, or tak lık ya pı la rı, ge nel ku rul ve yö ne tim ku ru lu top lan tı tu ta nak la rı gi bi ba zı bil gi le rin be lir li for - mat lar da şir ke tin in ter net si te sin de ya yım la ma yü küm lü lük le ri ni zo run lu ha le ge tir miş ol du. Tek no lo jik ge liş me ler ile bir lik te, ha ya tı mı zın bir çok ala nın da ol du ğu gi bi iş ha ya tı mız da da bir çok de ği şik lik mey da na gel di. Bu de ği şi me ayak uy dur ma ko nu sun da ne ka dar di renç gös - te rir sek gös te re lim bu de ği şik lik le re uyum sağ - la ma ve iş sü reç le ri mi zi bu ge liş me le re pa ra lel bir şe kil de ye ni le mek ar tık zo run lu ha le gel di. İş sü reç le ri nin elek tro nik or tam lar da ger çek leş - me si ve or ta ya çı kan so nuç la rın ge ne elek tro - nik or tam da ile ti lip so nuç la rın elek tro nik ar şiv - ler de sak lan ma sı ko nu sun da Ye ni Türk Ti ca ret Ka nu nu'nun ge çer li ol ma sı ile bir lik te ek stan - dart lar gün de me gel me ye de vam ede cek tir. Ye - ni TTK ile fi nan sal ve ri le rin gü ven li ği nin te sis edil me si, il gi li iş adı mı nı ger çek leş ti ren ki şi nin kim li ği nin ve iş lem za ma nı nın ka yıt al tı na alı na - rak hu ku ken tes pit edi le bi lir ve in kâr edi le mez ni te lik ler de sak lan ma sı ga ran ti al tı na alın mış ola cak tır. Ve ri le rin ve sü reç le rin Bil gi Tek no lo ji - le ri ne bağ lı ol ma sı se be biy le iş lem so nuç la rı nın ta raf lar ara sın da gü ven li or tam lar da pay la şıl ma - sı ge re ke cek; bu sü re cin ve alı nan çık tı la rın de net le ne bi lir ol ma sı da ye ni TTK'nın ge tir di ği stan dart lar çer çe ve sin de ger çek le şe cek tir. So nuç ola rak ye ni TTK ile bir lik te şir ket le rin Bil gi Tek no lo ji le ri ile il gi li olan şu ko nu lar da ça - lış ma lar yap ma sı ge rek si ni mi or ta ya çık mış tır: İn ter net Si te si, ka yıt lı elek tro nik e-pos ta, e- im za, za man dam ga sı, e-ar şiv le me, e-yö ne ti - şim, e-top lan tı. Ye ni TTK, ku rum sal yö ne tim, ka mu nun ay - dın la tıl ma sı gi bi ko nu lar da ne tür dü zen le - me ler ge ti ri yor? Ku rum sal yö ne tim il ke le ri; şir ket le rin doğ ru za - man da doğ ru ka rar ve re bil me ye te nek le ri ni art - tır ma yı he def le mek te dir. Bu il ke ler şef faf, adil ve he sap ve ri le bi lir şir ket ka yıt la rı nın tu tul ma sı - nı, iç ve dış de ne ti min doğ ru bir şe kil de ya pıl - ma sı nı ön gör mek te dir. Ye ni TTK da da bu ko nu - da ki dü zen le me ler açık bir şe kil de gös te ril miş tir. Bu il ke le rin ye ni TTK da ki so mut gö rünüm le ri ne ör nek ver mek ge re kir se; Pro fes yo nel ve ba ğım sız yö ne tim ku ru lu an la - yı şı nın ge ti ril me si, Ris kin er ken teş hi si ko mi te si nin dü zen - len me si, Pay sa hip le ri nin şir ke te borç lan ma sı nın ya - sak lan ma sı na iliş kin dü zen le me ler, Web si te si ve zo run lu içe rik ko nu sun da dü - zen le me le rin ön gö rül me si, Ulus la ra ra sı stan dart lar da de ne tim ve ba ğım - sız lık ko nu la rın da ge ti ri len ye ni lik ler. Ku rum sal yö ne tim il ke le ri şef faf, adil ve he sap ve re bi lir şir ket ya pı la rı nı ön gö re rek, baş ta ka yıt dı şı eko no mi nin bü yük öl çü de önü ne ge çil me - si ne im kân ta nı ya cak tır. An cak bun dan da öte, şir ketler ara sın da ki re ka be tin ger çek an lam da sağ la na bil me si için şir ket ya pı la rı nın şef faf ol - ma sı nı amaç la mak ta dır. Hal ka açık şir ket le rin hu ku ku nu dü zen le yen Ser ma ye Pi ya sa sı Ka nu nu nda uy gu la ma ala - nı bu lan ka mu yu ay dın lat ma yü küm lü lü ğün - den bah set mek ge re kir se, bu yü küm lü lük, ka mu yu il gi len di ren şir ket bil gi ve bel ge le ri - nin tam ve doğ ru ola rak ka mu ya du yu rul ma sı ile il gi li dir. Do la yı sıy la bah se di len bu yü küm - lü lük, ku rum sal yö ne tim il ke leri ile ay nı ama - ca hiz met et mek te dir. Ye ni TTK, hal ka açık ol ma yan ser ma ye şir ket le - ri ni hal ka açık şir ket ya pı sı na yak laş tır ma yı plan la dı ğın dan, özel lik le ala cak lı lar ve pay sa - hip le ri yö nün den önem li olan tüm iliş ki le rin, ra - por la rın, plan la rın, pro je le rin açık lan ma sı, yö ne - ti ci le re öde nen se ya hat gi der le ri ne ka dar şir ket içe ri sin de bir çok bil gi nin ka mu ile pay la şıl ma sı te mel esas tır.

9 18 19 AYSBERG AYSBERG Ye ni ka nu nun ti ca ret ha ya tı mı zı ne dü - zey de ve na sıl et ki le ye ce ği ni dü şü nü - yor su nuz? Ye ni dü zen le me ti ca ret ha ya tı için bir ta - kım ma li yet ler ge ti re cek tir. Bu ma li yet le - rin en ba şın da ba ğı mız de ne tim sis te mi - nin be nim sen me si, ulus la ra ra sı mu ha se - be stan dart la rı na iliş kin dü zen le me le rin ge ti ril me si, ge rek li ol ma sı ha lin de ris kin er ken teş hi si gi bi bir ko mi te nin ku rul ma sı zo run lu lu ğu, ser ma ye şir ket le ri için zo run - lu hâ le ge ti ri len web si te si kur ma zo run - lu lu ğu ola rak gö rü le bi lir. Tür ki ye de sa de - ce rek lam ve ta nı tım fa ali yet le ri için in ter - net si te si ku ran şir ket ler, ar tık bu si te le rin ka nun da gös te ri len zo run lu içe rik baş lık - la rı nın ya yın lan ma sı ama cıy la uy gun hâ le ge ti ril me si ni sağ la mak la yü küm lü dür ler. Bu nun ya nın da, şir ket ler de fii len hiç bir iş - lem yap ma yan de net çi le rin ye ri ne ba ğım - sız de ne tim, özel ve iş lem de ne ti mi şek - lin de üç lü bir sis tem ön gö rül mek te dir. An cak ye ni dü zen le me nin ge tir dik le ri ni ti - ca ri ha yat için uzun va de li ola rak de ğer - len dir mek te fay da var dır. Kı sa va de de bi - zim için ma li yet olan ka lem le rin, uzun va - de de şir ket le rin öm rü nü uza ta cak ya pı taş la rı ol du ğu nu gö re bil mek te yiz. Bu sa - ye de şir ket ler da ha güç lü ve sağ lam bir ya pı ya ka vu şa cak lar dır. Özel lik le tek ki şi lik ano nim ve ya li mi ted şir ket ku ru luş la rı ile şir ket ku ru luş la rı ko - lay laş tı rıl mış tır. Bu sa ye de as lın da var ol - ma yan or tak lar gös te ril mek su re tiy le ku - ru lan şir ket le rin önü ne ge çil me si amaç - lan mış tır. Bu du rum, özel lik le ya ban cı ser - ma ye nin Tür ki ye ye ge ti ril me si ni hız lan dı - ra cak ve şir ket ku ru luş la rı için de bir avan - taj sağ la ya cak tır. Ay rı ca şir ket ler de ge nel ku rul ve yö ne - tim ku ru lu or gan la rı nın fii li ola rak top lan - ma dan elek tro nik or tam da çağ rı yap ma, top lan tı ya ka tıl ma ve oy kul lan ma gi bi hak la rı nı kul lan ma sı da ti ca ri ha yatta hız - lı ha re ket et me nin önem ta şı dı ğı gü nü - müz için ol duk ça pra tik gö rü le bi le cek ge liş me ler dir. Ka mu nun ay dın la tıl ma sı ko nu sun da ye ni TTK nın ge tir miş ol du ğu dü zen le me ler dik ka te alın dı ğın da, şir ket le re ge ti ri len web si te si kur - ma zo run lu lu ğu bu il ke le rin so mut bir ör ne ği dir. Şir ket ler in ter net si te le ri nin be lir li bir kıs mı nı bil gi top lu mu hiz met le ri ne öz gü le mek le yü - küm lü dür ler. Ye ni TTK ile fi nan sal de ne ti min bağım sız dış de net çi ler ta ra fın dan ya pıl ma sı zo run lu kı lı nı yor" Ye ni TTK nın de ne tim dü zen le me le ri ile il gi - li bil gi ve re bi lir mi si niz? Ba ğım sız de ne ti - min bu sü reç te ki rol ve so rum lu luk la rı ne ler ola cak? 21. yüz yı lın ge tir di ği en önem li sü reç ler den bi ri olan kü re sel leş me ile, iş let me le rin fa ali yet le ri dün ya ge ne lin de ge niş bir ala na ya yıl mış tır. Ül - ke ler ara sın da ki ti ca ri iliş ki le rin bu den li yo ğun - laş tı ğı bir or tam da fark lı ül ke ler de fark lı ya sal dü zen le me ler ve mu ha se be il ke ve uy gu la ma - la rı yü rür lük te ola bil mek te; bu da iş let me ler ara sın da ye ter li ve gü ve ni lir fi nan sal bil gi akı şı - nın öne mi ni bir kat da ha ar tır mak ta dır. Bu se - bep ler le, mu ha se be ve de ne tim uy gu la ma la rı - nın ulus la ra ra sı ka bul gör müş stan dart la ra da - ya nı la rak ha zır lan ma sı ge rek li li ği doğ muş; ay nı za man da Av ru pa Bir li ği sü re cin de, iş let me le rin ka mu oyu na kar şı şef faf ol ma sı yö nün de dü zen - le me ya pıl ma sı zo run lu kı lın mış tır. Di ğer yan dan, ya ban cı ser ma ye nin teş vik edil - me si, çok ulus lu şir ket le rin ül ke miz de da ha faz - la ya tı rım ya pı yor ol ma sı, ulus la ra ra sı ti ca re tin ge liş me si ve ulus la ra ra sı fi nans ola nak la rı nın art ma sı, Türk fir ma la rı nın ulus la ra ra sı iha le ler de ba şa rı ka za nıp yurt dı şın da hiz met sun ma la rı ve ban ka cı lık sek tö rü müz de ki ge liş me ler, TTK de - ği şi mi ni zo run lu kı lan et ken ler den ba zı la rı dır. Bu et ken ler, ay nı za man da ba ğım sız de ne tim or ta mı nın oluş ma sı na ve ge liş me si ne de ve si - le ol muş tur. Ba ğım sız de ne tim fa ali ye ti, şir ket le rin yıl lık fi - nan sal tab lo ve di ğer fi nan sal bil gi le ri nin, bu tab lo ve bil gi ler için be lir le nen kri ter le re uy gun - lu ğu ve doğ ru lu ğu hu su sun da, ma kul gü ven ce sağ la ya cak ye ter li ve uy gun ba ğım sız de ne tim ka nıt la rı nın el de edil me si ama cıy la, ulus la ra ra sı de ne tim stan dart la rın da ön gö rü len ge rek li tüm ba ğım sız de ne tim tek nik le ri nin uy gu la na rak, def ter, ka yıt ve bel ge ler üze rin den de net len - me si ve de ğer len di ri le rek ra po ra bağ lan ma sı - nı ifa de et mek te dir. Ye ni TTK ile bir lik te, tam ma na sıy la iş le me yen ka nu ni de net çi lik (mu - ra kıp lık) or ga nı kal dı rıl mak ta; bu nun ye ri ne tüm or tak lık la rın fi nan sal de ne ti mi nin ba ğım - sız dış de net çi ler ta ra fın dan ya pıl ma sı zo run - lu kı lın mak ta dır. Şir ket le rin fi nan sal tab lo la rı nın Ulus la ra ra sı Mu - ha se be Stan dart la rı na (UMS) gö re ha zır lan ma - sı ve bu fi nan sal tab lo la rın de net çi ta ra fın dan ulus la ra ra sı de ne tim stan dart la rı na gö re de net - len me si ge rek mek te dir. Ar tık ano nim şir ket ler ve şir ket ler top lu lu ğu ile li mi ted şir ket le rin fi - nan sal tab lo la rı de net çi ta ra fın dan ulus la ra ra sı de ne tim stan dart la rı na gö re de net le ne cek tir. Şir ket le rin fi nan sal tab lo la rı ve yıl lık fa ali yet ra - por la rı bu de ne tim den geç me di ği tak dir de dü - zen len me miş sa yı la cak tır. Ye ni Ka nun da ger çek ve tü zel ki şi le re, ti ca ri def ter le ri ve fi nan sal tab lo la rı nı, TMSK (Tür ki ye Mu ha se be Stan dart la rı Ku ru lu) ta ra fın dan ya - yın la nan ve UMS/Ulus la ra ra sı Fi nan sal Ra por la - ma Stan dart la rı (UFRS) ile tam uyum lu Tür ki ye Mu ha se be Stan dart la rı na (TMS/TFRS), kav - ram sal çer çe ve de yer alan mu ha se be il ke le ri ne uy gun ola rak tut ma ve dü zen le me zo run lu lu ğu ge ti ril mek te dir. TMS/TFRS bu an lam da şir ket - le re şef faf lık, kar şı laş tı rı la bi lir lik, ulus la ra ra sı pi - ya sa lar da re ka bet, ser ma ye ye ko lay eri şim, sa - tın al ma ve bir leş me ler de ko lay lık gi bi im kân lar sağ la ya cak tır. Ye ni TTK nın ge tir di ği doğ ru dan ve do lay lı dü zen le me ler le (366/2, 375, 378. mad de ler) iç de ne ti min şir ket ler açı sın dan öne mi nin bü yük oran da art tı ğı gö rü lü yor. Bu ko nu da - ki dü şün ce le ri niz ne ler dir? Ye ni TTK, ku rum sal yö ne tim il ke le ri ek se nin de ol gun laş tı rıl mış bir ka nun olup, ku rum sal risk yö ne ti mi ala nın da ye ni yap tı rım lar ge tir mek te - dir. Et kin bir ku rum sal risk yö ne ti mi uy gu la ma - sı nın şir ket ler de yer leş me si, iç de ne tim bi rim - le ri nin oluş tu rul ma sı nı ve risk ta ban lı iç de ne - tim fa ali yet le ri nin yü rü tül me si ni be ra be rin de ge ti re cek tir. Öte yan dan, ka nun da yö ne tim ku ru lu nun dev - re di le mez yet ki le ri ara sın da fi nans de ne ti mi için ge rek li dü ze nin ku rul ma sı na yer ve ril miş ol - ma sı da, iç de ne tim fa ali yet le ri nin yü rü tül me - si ih ti ya cı nı do ğu ra cak tır. Ka nun da iç de ne ti - me yö ne lik doğ ru dan ve açık la yı cı bir ifa de ge - ti ril me me si ne rağ men, önü müz de ki dö nem - de ku rum sal yö ne tim il ke le ri nin uy gu lan ma - sın da ve et kin bir risk yö ne ti mi ya pı sı nın iş le - yi şin de iç de ne ti min da ha faz la önem ka za na - ca ğı bek len mek te dir. Şir ket le ri miz de iç de ne tim fa ali ye ti nin var - lığı ve et ki li uy gu la ma sı nın, ku rum sal yö - ne tim ve ba ğım sız de ne tim açı sın dan kat - ma de ğe ri ile il gi li gö rüş ve dü şün ce le ri niz ne ler dir? Ye ni TTK nın ba ğım sız de ne ti min ko nu ve kap - sa mı na iliş kin 398. mad de sin de, Tür ki ye Mu ha - se be Stan dart la rı nın ön gör dü ğü öl çü de iç de - ne ti min de net len me si ge rek li li ği yer al mak ta - dır. Ku rum lar da et kin bir iç kon trol sis te mi nin ku ru lup iş le til me si ve iç de ne tim fa ali yet le ri nin yü rü tül me si, ba ğım sız de ne ti min ya pa ca ğı ça - lış ma la rın kap sa mı nı et ki le ye cek tir. Öte yan dan, iç de ne tim fa ali ye ti nin et kin şe kil - de yü rü tül me si, ulus la ra ra sı uy gu la ma lar da da iyi ku rum sal yö ne ti min vaz ge çil mez ya pı taş la - rın dan bi ri dir. İç de ne tim fa ali yet le ri nin et kin şe kil de yü rü tül me si, ka nu nun 375. mad de sin - de be lir til di ği üze re şir ket le rin yıl lık ola rak ka - mu ya açık la dık la rı ku rum sal yö ne tim ra por la rın - da yer ala cak ve şir ke tin ku rum sal yö ne tim an - la mın da ol gun luk se vi ye si nin ka muo yu nez din - de bir gös ter ge si ola cak tır. Ye ni TTK bir çok ko nu da kap sam lı değişik lik içe ri yor Ye ni TTK da ge liş ti ril me si ge rek ti ği ni dü şün - dü ğü nüz dü zen le me ler var mı? Tüm bun lar la bir lik te ye ni TTK Av ru pa Bir li ği stan dart la rın da dü zen len miş bir ka nun dur. Hat - ta dü zen le me ler ba kı mın dan Av ru pa Bir li ği dü - zen le me le ri nin öte sin de ol du ğu da göz lem len - mek te dir. Bu du rum, uy gu la ma da bir ta kım zor - luk lar ya ra ta cak ol sa da, (ti ca ri sır ni te li ğin de ki bil gi le rin in ter net si te sin de ya yın lan ma sı gi bi) za man la bu zor lu ğa şir ket le rin alı şa bi le ce ği de bir ger çek tir. An cak, uy gu la ma açı sın dan ba kıl dı ğın da ye ni TTK nın öze lik le şu be le re iliş kin ola rak da ha ay - rın tı lı bir dü zen le me yap ma sı ön gö rü le bi lir di.

10 20 21 AYSBERG AYSBERG Bu ko nu da, şu be le re iliş kin iş lem ler de dik ka te al dı ğı mız ve özel bir dü zen le me olan Ec ne bi Ano nim ve Ser ma ye si Es ha ma Mün ka sim şir - ket ler le Ec ne bi Si gor ta şir ket le ri Hak kın da Ka - nu nu Mu vak kat yü rür lük ten kal dır ılmış tır. An - cak ye ri ne özel bir dü zen le me ön gö rül me di ği gi bi ye ni TTK da da de tay lı bir şe kil de dü zen le - me de bu lun ma mak ta dır. Özel lik le şu be le rin web si te si kur ma zo run lu lu - ğu nun olup ol ma dı ğı be lir siz ken, şu be le re, bağ lı bu lun duk la rı mer kez le rin fi nan sal tab lo la - rı nın in ter net si te sin de ya yın lan ma sı zo run lu lu - ğu ge tir mek ol duk ça tar tış ma lı bir ko nu ol mak - ta dır. de ne tim pro fes yo nel le rin den bek len ti le ri - niz ne ler dir? İç de ne tim mes le ği men sup la rı nın ye ni TTK nın ge tir dik le ri ko nu sun da bil gi len me le ri, şir ket ça - lı şan la rı nın ve yö ne ti ci le ri nin far kın da lık la rı nı art tır ma la rı bek len mek te dir. Öte yan dan, şir - ket le rin ye ni TTK ya uyum suz luk la rı nın tes pit edi le rek en kı sa za man da uyum sağ la ma la rı na yö ne lik yü rü tü len fa ali yet ler de da nış man lık ro - lü üst len me le ri ve ka nu na uyum ko nu sun da ya - pı la cak ta kip ve de ne tim ça lış ma la rı nı yü rüt me - le ri, yi ne iç de ne tim pro fes yo nel le rin den bek le - nen hu sus lar dır. Ye ni TTK da, iç de ne tim fa ali yet le ri do lay lı ola - rak teş vik edil me si ne rağ men, ke sin ve net ifa - de ler ile yer al ma mış tır. Ka nu na iliş kin ikin cil dü zen le me ler de, iç de ne ti min ku rum sal yö ne - ti min vaz ge çil mez un sur la rın dan bi ri ol du ğu - nun vur gu lan ma sı ve et kin bir iç de ne tim fonk - si yo nun dan bek len ti le rin açık şe kil de yer al ma - sı ko nu sun da, TİDE nin yü rü te ce ği yön ve ri ci ça lış ma la rın, sü re cin ge li şi min de et ki li ola ca ğı - nı dü şün mek te yiz. Bu nun ya nın da, şir ket le rin ye ni TTK ya uyum sü re cin de, TİDE nin özel lik le iç de ne tim ala nın - da yol gös te ri ci ol ma sı nı ve ge rek eği tim ler ge - rek se dü zen le ne cek olan pa nel ler le iç de ne tim pro fes yo nel le ri ni, şir ket yö ne tim ku rul la rı nı ve yö ne ti ci le ri ay dın la ta rak reh ber lik yap ma sı nı bek le mek te yiz. Yeni TTK ya hazırlık aşamasında şirketlerin yapması gerekli olan hazırlıklar konusundaki görüşleriniz nelerdir? Şirketlerin uyum sürecini başarılı bir şekilde yürütmeleri için eğitim çok büyük önem taşımaktadır. Ancak eğitimlerin sadece yönetim birimlerine değil, şirket içerisinde yer alan mali işler, pazarlama, satış, lojistik gibi birçok departmanı da kapsayacak şekilde öngörülmesi gerekmektedir. Şirket çalışanlarının yeni düzenlemeler konusunda farkında olması yeni TTK ya uyumun daha hızlı bir şekilde gerçekleşmesine imkan tanır. Hazırlık aşamasında şirketler öncelikli olarak Yeni Türk Ticaret Kanunu nun getirdiği emredici ve tamamlayıcı düzenlemeler bakımından kendi organizasyon yapılarını analiz etmelidirler. Yeni düzenlemeye daha erken ve doğru bir şekilde uyum sağlayan şirketler yeni düzende bir adım önde olacaklardır. Ye ni TTK ko nu sun da yap tı ğı nız ha zır lık lar var mı? Var sa ne ler dir? Ye ni TTK nın yü rür lü ğe gir me si ne çok az bir sü - re bu lun mak ta dır. Biz özel lik le son iki yıl dır ye - ni Türk Ti ca ret Ka nu nu ile il gi li yap mış ol du ğu - muz ça lış ma la rı ol duk ça hız lan dır dık. Tür ki - ye nin her böl ge si ni ti ca ret oda la rı ara cı lı ğıy la ya da Ernst&Yo ung ola rak zi ya ret ede rek fark lı sek tör ler de fa ali yet gös te ren bir çok şir ke te ulaş tık ve ulaş ma ya da de vam edi yo ruz. Ulaş tı ğı mız şir ket yö ne ti ci le ri nin ye ni dü zen le - me le rin ge tir di ği em re di ci ku ral lar la il gi li ba zı nok ta lar da iti raz la rı ve şaş kın lık la rı ola bi li yor. Biz bu tep ki le ri do ğal kar şı lı yo ruz. Ni te kim, Tür ki - ye de ti ca ret le uğ ra şan iş let me ler KO Bİ öl çü - tün de ya da ai le şir ket le ri ola rak fa ali yet gös ter - mek te dir. Do la yı sıy la ye ni dü zen le me le rin ge tir - di ği şef faf lık, şir ket le ri ilk aşa ma da kor ku tu yor. Şirketlerin kendi organizasyon yapılarını analiz ederken, eksikliklerini belirlemeleri ve yeni yapıda kendileri için bir yol haritası çizmeleri gereklidir. Süreç yönetimi, maliyetler, risk yönetimi, planlama yeni düzenlemenin şirket organizasyonları için öngördüğü genel kriterlerdir. Yol haritası belirlenirken saptanan riskler planlama aşamasında göz önünde bulundurulmalıdır. Bu harita içerisinde şirketlerin teknik, hukuki ve muhasebesel anlamda dışarıdan destek almaları gerekebilir. Biz bu nok ta da müş te ri le ri mi ze ve de özel lik le Tür ki ye de fa ali yet te bu lu nan ya ban cı ser ma ye - li şir ket le re ye ni dü zen le me nin ge ti re ce ği değişiklikler ko nu sun da top lan tı, eği tim ve pa nel ler dü zen le ye rek ih ti yaç la rı nı be lir le me yi he def li - yo ruz. Bu top lan tı lar so nu cun da şir ket ler biz ler - den mev cut ya pı la rı nın ye ni TTK ya uyum lu olup ol ma dı ğı ko nu sun da hu kuk, mu ha se be, fi - nan sal ra por la ma, bil gi tek no lo ji le ri ve ku rum - sal yö ne tim ko nu la rında uyum pro je si hiz met - le ri ta lep ede bi li yor lar. Biz Ernst&Yo ung ola rak şir ket le re her tür lü eği tim ve uyum hiz me ti ko - nu sun da des tek ver me ye ha zı rız. Ye ni TTK nın et ki li ve ba şa rı lı uy gu la ma sı için, iç de ne tim mes le ği nin ulu sal mes lek ör gü tü Tür ki ye iç De ne tim Ens ti tü sü ve iç Ayrıca şirketler ileriye dönük stratejilerini belirlerken, hedeflerinin gerçekleşmesi için yeni TTK ile getirilen kurumsal yönetim ilkelerini tüm organizasyon yapılarında benimsemek için çalışmalara başlamalıdırlar. Bu ilkelerin şuan için ihtiyari dahi olsa zamanla zorunlu hale gelecekleri unutulmamalıdır.

11 22 23 AYSBERG AYSBERG Yeni TTK riske karşı şirketleri korumayı hedefliyor Yeni Türk Ticaret Kanunu (TTK) neler getiriyor, şirketler yeni kanuna ne kadar hazırlar? Yeni TTK ya uyum yolundaki en zor adımlardan biri de muhasebe sistemlerinin UFRS ye uyumlu hale gelecek şekilde dönüştürülmesi olduğunu belirten KPMG Türkiye Başkanı, Kıdemli Ortak Ferruh Tunç, şirketler çalışmalarına bir an önce başlamalılar diyor. Mev cut TTK nın de ğiş ti ril me si ne ne den ih ti - yaç du yul du? Mev cut Türk Ti ca ret Ka nu nu nun yü rür lük te ol - du ğu ya rım asrı aşan sü re zar fın da; ge rek Tür - ki ye de ge rek se dün ya da ya şa nan sos yal, si ya - sal, eko no mik ve tek no lo jik ge liş me ler, sa de ce özel ya şan tı mı zı de ğil, ti ca ri ya şan tı mı zı da de - rin den et ki le miş tir. Di ğer ta raf tan, Bil gi Top lu - mu ve Ku rum sal Yö ne tim gi bi, ül ke le rin coğ ra fi sı nır la rı nı zor la yan kav ram lar ön pla na çık mış, top lum ku ral la rı nı dü zen le yen mev zu at da do ğal ola rak ye ter siz kal ma ya baş la mış tır. Bu ne den ler le, ça ğa ayak uy dur mak adı na, mev cut Türk Ti ca ret Ka nu nu nu de ğiş tir mek, gün cel le mek ve ge liş tir mek ar tık zo run lu hâ le gel miş tir. Özel lik le, Av ru pa Bir li ği ne uyum, tek - no lo jik ge liş me ler ve in ter net, ulus la ra ra sı pi ya - sa la rın bir par ça sı ol ma ar zu su gi bi et ken ler Ye - ni Türk Ti ca ret Ka nu nu nun ha zır lan ma sın da önem li rol oy na mış tır. Ye ni TTK içe rik ve sis te ma tik ola rak ne tür ye ni lik ler ge ti ri yor? Çağ daş hü küm ler le ra di kal de ği şik lik ler ge ti ren ye ni TTK, esa sen ti ca ri iş let me, ti ca ret şir ket le - ri, kıy met li ev rak, ta şı ma iş le ri, de niz ti ca re ti ve si gor ta hu ku ku ol mak üze re al tı ana bö lüm den oluş muş tur. An cak, ye ni TTK da, en kök lü ye ni lik le rin da ha zi ya de ti ca ri iş let me ve ti ca ret şir ket le ri alan la - rın da ol du ğu gö ze çarp mak ta dır. Bun lar dan ba - zı la rı; ku rum sal yö ne tim, in ter net si te si ve bil - gi top lu mu hiz met le ri, tek or tak lı şir ket, şir ket - ler top lu lu ğu, şir ket ler de bir leş me, bö lün me gi bi ya pı sal de ği şik lik ler, Tür ki ye Mu ha se be Stan dart la rı ile ti ca ri def ter ler de ye ni dü zen, ser ma ye şir ket le rin de de net le me, ano nim şir - Ferruh Tunç KPMG Başkanı, Kıdemli Ortak ket ler le il gi li ku ru luş, ka pa lı, hal ka açık ve bor - sa ano nim şir ket le ri, ser ma ye ve pay lar, ken di his se le ri ni ik ti sap et me ola na ğı, ge nel ku rul, yö ne tim ku ru lu, ser ma ye ar tı rı mı, so rum lu luk - lar, so na er me ve tas fi ye hü küm le ri, li mi ted şir ket ler le ano nim şir ket ler ara sın da ki ben zer - lik le rin ar tı rıl ma sı, li mi ted şir ket ler le il gi li ku ru - luş, ser ma ye, bir den faz la pa ya sa hip ol ma, pay dev rin de es nek lik, in ti fa se net le ri, mü dür - le rin se çim le be lir len me si gi bi hü küm ler dir. Ay rı ca, mev cut TTK, der le me hü küm ler den iba ret bir ka nun iken, ye ni TTK nın hü küm le ri - nin bi lim sel bir sis te ma ti ğe bağ lan mış ol ma sı önem li bir ye ni lik tir. Tek no lo jik ge liş me ler ye ni TTK yı na sıl et ki - le di? Ön ce lik le ar tık tek no lo ji nin vaz ge çi le mez bir araç ol du ğu nu ve ha ya tın her ala nın da kul la nıl - dı ğı gi bi, ti ca ret ha ya tı nda da cid di bi çim de kul - la nı la bil me si ge rek ti ği ka nun ko yu cu ta ra fın dan da ka bul edil miş gö rü nü yor. İçe ri ğe bak tı ğı mız da ye ni TTK nın iş te bu yak la - şı mın içi ni dol dur ma ya ça lış tı ğı nı, alt ya pı sı nı ha - zır la ma ya ça lış tı ğı nı gö rü yo ruz. Ör ne ğin, yıl lar - dır ha ya tı mız da olan gü ven li elek tro nik im za nın yay gın ola rak kul la nı mı nı sağ la mak ve ya in ter - ne ti her şey için kul la nır ken, or ta ğı ol du ğu muz şir ke tin ge nel ku ru lu na ka tıl mak için kul la na mı - yor ol ma mı zın önün de ki en gel le ri kal dır mak için ku ral lar ge ti ri yor ye ni TTK. Ye ni TTK da şir ket le re in ter net zo run lu bir araç ola rak su nu lu yor Ye ni TTK, ku rum sal yö ne tim, ka mu nun ay - dın la tıl ma sı gi bi ko nu lar da ne tür dü zen le - me ler ge ti ri yor? Ye ni TTK, Ku rum sal Yö ne tim il ke le ri açı sın dan de ğer len di ril di ğin de ge nel ola rak bir çer çe ve ya sa ni te li ğin de dir. Bu ya sa, dü zen le di ği iliş ki - ler ba kı mın dan ele alın dı ğın da, Tür ki ye de iş dün ya sın da önem li bir ya pı sal dö nü şü mü or - ta ya çı ka ra cak tır. Ku rum sal Yö ne tim baş lı ğı altında Ku rum sal Yö ne ti min da yan dı ğı dört blok ta nım lan mış tır: Şef faf lık, Âdil lik, So rum lu luk ve Hesap Verebilirlik. Şef faf lık, şir ket pay sa hip le ri ile bu pay la rı edi - nen le rin şir ket hak kın da tam bil gi edin me si ne yö ne lik bir amaç ve bu nu sağ la ya cak bir araç ola rak be lir til miş tir. Şef faf lı ğın sağ lan ma sı na yö ne lik amaç için, şir ket le re in ter net zo run lu bir araç ola rak su nul mak ta dır. Ye ni TTK nin de ne tim dü zen le me le ri ile il gi - li bil gi ve re bi lir mi si niz? Ba ğım sız de ne ti - min bu sü reç te ki rol ve so rum lu luk la rı ne ler ola cak? Ser ma ye şir ket le rin in fi nan sal tab lo la rı nın de - net len me si sis te mi ta ma men de ğiş miş tir s. TTK da şir ke tin üç zo run lu or ga nın dan bi ri olan ve uz man lı ğı aran ma yan mu ra kıp/lar ta ra fın dan ya pı lan de net le me ye ri ne, ye ni TTK da bir ba ğım sız de net le me ku ru lu şu nun ve ya ye min li ma li mü şa vi rin ya da ser best mu - ha se be ci ma li mü şa vi rin yap tı ğı, fi nan sal tab lo - lar ile ra por la rın sü rek li de ne ti mi ne iliş kin bir ya pı ku rul muş tur. De ne ti min, de net çi lik mes le - ği nin ge rek le ri ne, eti ği ne ve ulus la ra ra sı stan - dart la ra gö re ya pıl ma sı nı sağ la yan bir sis tem oluş tu rul muş tur. Bu dü zen le me ile ku rum sal yö ne tim ve dü rüst re sim il ke le ri bağ la mın da tam bir de ne ti min so nuç la rı nın, açık, an la şı la bi - lir ve ka mu yu ay dın lat ma il ke le ri uya rın ca dü - zen len miş bir ra por la his se dar lar baş ta ol mak üze re il gi li le re su nul ma sı he def len miş tir. Ye ni TTK nın ge tir di ği doğ ru dan ve do lay lı dü zen le me ler le (366/2, 375, 378. mad de ler) iç de ne ti min şir ket ler açı sın dan öne mi nin bü yük oran da art tı ğı gö rü lü yor. Bu ko nu da - ki dü şün ce le ri niz ne ler dir? Hiç şüp he siz bir gü ven ce ve da nış man lık fa ali - ye ti olan iç de ne tim, ye ni TTK ile bir lik te da ha da önem ka za na cak tır. Ye ni TTK, üst yö ne ti min dev re di le mez ve vaz ge çi le mez gö rev ve yet ki - le ri ni la yı kıy la ye ri ne ge tir me sin de ve ge rek li gü ven ce nin sağ lan ma sı ko nu sun da yö ne ti me, yar dım cı ol ma sı ama cıy la, ba zı ko mi te ve ko - mis yon la rın des tek ola bi le ce ği ne işa ret eder. Bu nun la be ra ber üst yö ne ti me önem li so rum - lu luk lar da yük le yen ka nun, so rum lu luk la rı nı la - yı kıy la ye ri ne ge ti re me yen yö ne ti ci ler için bir ta kım ce zai mü ey yi de ler ön gör mek te dir. Or ta ya çı kan skan dal lar, ku rum la rın iç kon trol or tam la rı nın iç de ne tim bi rim le ri ta ra fın dan de - net len me si ni ve eko no mik kriz le de öne mi ar - tan risk yö ne tim sis te mi nin ku rul ma sı nı ge rek - li kıl mış tır. Ör tü lü ola rak yö ne ti le bi lir risk ta - nım la ma sı nın da ya pıl dı ğı ye ni TTK, yö ne tim or - gan la rı nı ola sı risk le re kar şı uyar mayı ve ge rek - li ka rar la rın ön ce den alın ma sı nı sağ la ma yı he - def le mek te dir. Ge liş miş ül ke ler de ör nek le ri ni gör dü ğü müz gi - bi ye ni ka nun la be ra ber so rum lu luk la rı da ha da ar tan üst yö ne ti min, iç de ne tim ve risk yö ne ti - mi gi bi des tek le yi ci fonk si yon la ra ih ti yaç duy - ma sı do ğal ola rak ka çı nıl maz dır. Güç lü bir iç kon trol sis te mi için iç de ne tim fa ali ye ti önem li dir Ye ni TTK nın uy gu la ma et kin li ğin de iç de ne - tim fa ali ye ti ile ba ğım sız de ne tim iliş ki si ni na sıl de ğer len di ri yor su nuz? Ku rum lar da ba ğım sız de ne ti min sağ lık lı bir şe - kil de iş le ye bil me si için et kin bir kon trol or ta mı - nın bu lun ma sı ge rek li dir. Bu fa ali yet le rin et kin -

12 24 AYSBERG 25 AYSBERG li ği ve ve rim li li ği; fi nan sal ra por la ma la rın gü ve - ni lir li ği, ya sa ve dü zen le me le re uyum ve var lık - la rın ko run ma sı açı sın dan önem teş kil et mek - te dir. İç de ne tim de bun la rı sağ la ma ama cı nı gü den bir gü ven ce fa ali ye ti dir. Bun la rın pa ra le lin de KPMG ola rak, ye ni TTK kap sa mın da su na ca ğı mız hiz met ler ko nu sun da bir ürün ge liş tir me ça lış ma sı yap tık, hal ka açık olan/ol ma yan şir ket ler ve şir ket ler top lu luk la rı için ay rı ürün ler ge liş tir dik. Ye ni TTK iç de ne tim ko nu sun da açık ça bir yön - len dir me yap ma ma sı na rağ men, ku rum sal laş - ma sü re cin de ki iş let me le rin stra te jik he def le ri - ne ula şa bil me si için iç de ne tim fa ali ye ti bir zo - run lu luk ha li ne gel mek te dir. Bu açı dan de ğer - len di ril di ğin de, ba ğım sız de net çi le rin gü ven ce ve rir ken iç de ne tim bi ri mi olan ve ol ma yan ku - rum la ra fark lı yak la şa ca ğı dü şü nü le bi lir. Güç lü bir iç kon trol sis te mi ve et kin ope ras yo nel iş le - yiş için iç de ne tim fa ali ye ti önem li ol mak ta dır. Ye ni TTK da ge liş ti ril me si ge rek ti ği ni dü şün - dü ğü nüz dü zen le me ler var mı? Her ne ka dar, kök lü re form lar içe ren bir ka nun ol sa da; ye ni TTK nın, Bil gi Top lu mu ve Di ji - tal Şir ket Uy gu la ma la rı gi bi kav ram la rı da ha faz la dik ka te ala rak, bü rok ra si yi müm kün ol du - ğu ka dar or ta dan kal dı ran ve eko no mik su ça eko no mik ce za il ke si ni unut ma dan, es nek hü - küm ler le ge liş ti ril me si nin, önü müz de ki yıl lar da tar tı şıl ma ya baş la na ca ğı söy le ne bi le cek tir. Ye ni TTK nın hü küm le ri nin da ha az, öz ve ge nel hâ le ge ti ril me si, de tay la rın ise de ğiş ti ril me si da ha ko lay olan yö net me lik, teb liğ gi bi ikin cil dü zen le me le re bı ra kı la rak mev zua tın di na mik bir ya pı ya ka vuş tu rul ma sı, ar zu edi len bir he def ola rak or ta ya çı ka bi le cek tir. Ay rı ca, KO Bİ kav ra mı nın, TMS ve TFRS uy gu la - ma sın da ki açı lış bi lan ço ta ri hi nin, kul la nı la cak de ne tim ve mu ha se be stan dart la rı nın ve şir - ket le rin ha zır la ya ca ğı fi nan sal bil gi le rin içe ri ği (fa ali yet ra po ru, de ne tim ra po ru içe ri ği vb.) gi bi ko nu la rın bir an ev vel ikin cil dü zen le me ler le açık lı ğa ka vuş tu rul ma sı nı bek le mek te yiz. Ye ni TTK ko nu sun da yap tı ğı nız ha zır lık lar var mı? Var sa ne ler dir? Ön ce lik li ola rak eği tim ko nu su na ağır lık ver dik. Hem ka nu nu ha zır la yan lar dan ken di ekip le ri miz için eği tim ler al dık, hem de şir ket le re eği tim ler dü zen le dik. Son bir yıl dır çe şit li oda lar va sı ta - sıy la ve ken di se mi ner le ri miz ara cı lı ğıy la, müş - te ri le ri mi ze eği tim ler ve ri yo ruz. Ge le cek ta lep - le ri kar şı la mak üze re kad ro ar tı rı mı na git tik. Ye ni TTK ya ha zır lık aşa ma sın da şir ket le rin yap ma sı ge rek li olan ha zır lık lar ko nu sun da - ki gö rüş le ri niz ne ler dir? Her şey den ön ce ye ni TTK ne ler ge ti ri yor, şir - ket ola rak bu ge rek si nim le re ne ka dar ha zır lar, an la mak için bir du rum de ğer len dir mesi yap tır - ma la rı nı öne ri yo ruz. Bu nu bir da nış man şir ke te de yap tı ra bi lir ler, eğer şir ket için de ye ter li bil gi - le ri ve kay nak la rı var ise ken di le ri de ya pa bi lir - ler. Şir ket le rin bu du rum de ğer len dir me ça lış - ma sı nı çok tan yap tır mış ol ma la rı ge re kir di, ama yap tır ma dı lar ise en kısa sürede mut la ka yap tır ma la rı nı tav si ye edi yo ruz. Ye ni TTK hal ka açık ve ka pa lı şir ket le re fark lı zo - run lu luk lar ge ti ri yor. Şu an SPK ya ko te olan ve - ya yurt dı şı or ta ğı olan şir ket ler, ye ni TTK ya da - ha ha zır, ba zı şir ket le rin ise çok uzun bir yo lu var. Bu ne den le tüm şir ket le re uyan, One si ze fits all gi bi bir yak la şım la iler le mek müm kün de ğil, bu du rum de ğer len dir mesi nin ya pı la rak şir ke te özel bir yol ha ri ta sı nın çı kar tıl ma sı önem ka za nı yor. Ye ni TTK ya uyum yo lun da ki en zor adım lar dan bi ri de mu ha se be sis tem le ri nin UFRS ye uyum lu ha le ge le cek şe kil de dö nüş tü rül me si. Bu ra da ge rek li olan sis tem imp le men tas yo nu, mev cut ERP prog ram la rı nın de ği şi mi, tes ti ve uy gu la ma ya alın ma sı için uzun bir sü reç ge re ki - yor. 1 Ocak 2013 iti ba rıy la ilk ka yıt la rın UFRS ye gö re atıl ma sı için, sis tem ta ra fın da ki ça lış ma la - ra bir an ön ce baş la mak ge rek li. Şir ket le re, eği tim aya ğı nı da unut ma ma la rı nı öne ri yo ruz. Mu ha se be ekip le ri için UFRS eği - tim le ri al dır ma la rı nı tav si ye edi yo ruz. Bu ra da stan dart de ğil, şir ke te ve sek tö re özel eği tim ler al ma la rı nın da ha faz la fay da sı nı gö re bi lir ler. Ay - rı ca Üst Dü zey Yö ne ti ci ve Yö ne tim Ku ru lu nun ye ni TTK ile il gi li bil gi len di ril me le ri ve eği tim al - ma la rı ge re ki yor. UFRS sa de ce bir mu ha se be stan dar dı de ğil. Ar tık da ha şef faf bir dö ne me gi ri yo ruz. Şir ket yö ne tim le ri nin mind set ola rak bu na ha zır lan ma la rı ge re ki yor. Ye ni TTK ile ana söz leş me ve or ga ni zas yon da de ği şik lik le re gi - di le bi le cek. Bu de ği şik lik ler uzun bir sü re ge - rek ti re ce ği için, şir ket le rin ge rek li ça lış ma la ra baş la mak ko nu sun da geç kal ma dan hız la iler - le me si la zım. Ye ni TTK, Yö ne tim Ku ru lu na ek so rum lu luk lar ge ti ri yor. YK bu so rum lu luk la rı bir ta kım ko mi - te ler (de ne tim, risk vb.) ara cı lı ğı ile yü rü te ce - ği için, şir ke tin iç kon trol sis te mi nin et kin li ği - nin de ğer len di ril me si ge re ki yor. Ye ni TTK nın et ki li ve ba şa rı lı uy gu la ma sı için, iç de ne tim mes le ği nin ulu sal mes lek ör gü tü Tür ki ye İç De ne tim Ens ti tü sü ve iç de ne tim pro fes yo nel le rin den bek len ti le ri - niz ne ler dir? Ye ni TTK ile hiç şüp he yok ki İç De ne tim önem ka za nı yor. Yö ne tim Ku ru lu ve Üst Dü - zey Yö ne ti me en bü yük kat ma de ğe ri sağ la - ya cak ya pı iç de ne tim. Ne den? 1) Hiç ba ğım sız de ne tim yap tır ma mış bir şir - ket için iç de ne tim, ba ğım sız de ne ti me ha zır - lık sağ lı yor. 2) İç De ne ti min ulus larara sı stan dart la ra gö - re ya pıl ma sı önem ka za nı yor. Bü tün şir ket le - rin bu stan dart la ra uyum lu hâ le gel me si ge - re ki yor. 3) İç De ne ti min Ku rum sal Yö ne ti mi des tek le - me si açı sın dan bü yük önem teş kil edi yor. 4) Ye ni TTK, hal ka açık şir ket ler için Risk Yö - ne ti mi zo run lu lu ğu ge ti ri yor. İç De ne tim den Risk Yö ne ti mi sü reç le ri ni de de net le me si bek le ni yor. Bu açı lar dan TİDE den bek len ti miz, iç de ne - tim pro fes yo nel le ri ni, ulus la ra ra sı stan dart lar, UFRS, ku rum sal risk yö ne ti mi ne ha zır la ya cak şe kil de eği tme si dir. Ye ni ka nu nun ti ca ret ha ya tı mı zı ne dü zey de ve na sıl et ki le ye ce ği ni dü şü nü yor su nuz? Ye ni TTK nin en bü yük et ki le rin den bi ri, da - ha şef faf bir ti ca ret ha ya tı ge tir me si ola - cak tır. Şir ket ler, ti ca ri def ter ler, ra por la ma, de ne tim ve bun la rın so nuç la rı nı web si te - le rin de ilan et mek zo run da ola cak lar. Şir - ket ler, dün ya da bir çok ül ke ta ra fın dan ka - bul gö ren stan dart lar da ha zır lan mış ve de - ne tim den geç miş şef faf ve gü ve ni lir fi nan - sal bil gi le re sa hip ol ma la rı so nu cu, kü re sel pi ya sa lar da re ka bet avan ta jı sağ la ya cak lar. Özel lik le fi nans man ih ti ya cı nın kar şı lan - ma sı, ya ban cı or tak lık lar ku rul ma sı, ya - ban cı ser ma ye nin ül ke mi ze da ha faz la akı şı ko nu sun da ko lay lık lar sağ la ya ca ğı - na ina nı yo ruz. Ay rı ca bun dan son ra ba ğım sız de ne tim uy gu la na cak ol ma sı ve şef faf lı ğa iliş kin dü zen le me ler, şir ket le rin ti ca ret ha yat la rı - na çe ki dü zen ve rir ken, ka yıt dı şın dan uzak laş mak zo run da kal ma la rı nı sağ la ya - cak tır. Son ola rak da, ye ni ka nun, özel lik le bü yük şir ket ler kar şı sın da za man za man mağ dur olan KO Bİ le rin ti ca ret te de za van taj lı du - rum da ol ma la rı na bir son ver me ye ça lış - mak ta dır. Ör ne ğin, KO Bİ le rin bü yük şir - ket ler den olan ala cak la rı nı, bü yük şir ket le - rin alım güç le ri ne de niy le da ha uzun sü re - de tah sil et me si nin önü ne ge çil me ye ça lı - şıl mak ta dır. KO Bİ le rin şir ket ler den olan ala cak la rı nı 30 gün de al ma la rı için ka nun - da dü zen le me ya pıl mış tır.

13 26 27 AYSBERG AYSBERG Yeni TTK iç denetim konusunda önemli kriterlere yer veriyor Yeni Türk Ticaret Kanunu(TTK) nun iç denetim ve risk yönetimi konusunda önemli kriterlere yer verdiğini belirten PwC Türkiye Başkanı Cansen Başaran Symes, TTK nın iç denetimle ilgili getirdiği düzenlemelerin, şirketlerin kurumsallaşma yönünde atacağı adımları için genel çerçeveyi ortaya koyduğunu söylüyor. Mev cut TTK nın de ğiş ti ril me si ne ne den ih ti - yaç du yul du? Kü re sel eko no mi ve ulus la ra ra sı ti ca re tin sı nır - la rı or ta dan kal dır ma ya baş la dı ğı ye ni bir dün ya den ge si olu şu yor yı lın da dün ya da ki ül ke - le rin eko no mik bü yük lük ve kü re sel eko no mi - de ki et kin lik le ri bu gün ol du ğun dan çok fark lı nok ta lar da ola cak. Ge le ce ğin yıl dız la rı ara sın da yer ala rak, bu gün ol du ğun dan çok da ha önem - li bir eko no mi ve kü re sel söz hak kı na sa hip ol - mak Tür ki ye nin önün de ki fır sat la rı na sıl de ğer - len di re bi le ce ği ile bi re bir bağ lan tı lı. Bu nun için ül ke miz de ki ti ca ri ya şa mı dü zen le yen Ti ca ret Ka nu nu nun da şir ket le ri miz için uy gun alt ya pı - yı sağ la yan ve mo dern dü zen le me le ri içe ren şe kil de ye ni den dü zen len me si ge re ki yor du. Ge le cek için olan ih ti yaç la rı mı zın ya nı sı ra, geç - mi şe bak tı ğı mız da da mev cut TTK nın ti ca ret ya şa mı nın, tek no lo ji nin, bi li min çok önem li ge - li şim ler gös ter di ği son 55 yıl dır yü rür lük te ol - ma sı ve ar tık ti ca ret ya şa mı nın ha li ha zır da ki ba - zı ih ti yaç la rı na ce vap ve re me me si de ye ni dü - zen le me nin ge rek li li ği ni or ta ya ko yu yor. Ye ni TTK içe rik ve sis te ma tik ola rak ne tür ye ni lik ler ge ti ri yor? Kü re sel eko no mi, için de bu lun du ğu sı kın tı lı dö - nem den ye ni bir den ge nok ta sı na doğ ru uza nır - ken, ulus la rın ve şir ket le rin re ka bet gü cü nün art ma sın da iş ha ya tın da uy gu la nan ku ral la rın kü re sel stan dart la ra uyum lu ol ma sı her za man - kin den çok da ha bü yük önem ka zan mak ta dır. Kü re sel re ka bet le de ği şen iş dün ya sı nın gün - de min de; şir ket le rin bü yü me ve ge liş me po - tan si yel le ri nin de ğer len di ril me si, ku rum sal yö - ne tim, ka mu gü ve ni, ka li te li ma li bil gi ve şef faf - lık kav ram la rı çok da ha ön ce lik li ko nu ma gel - miş tir. Ye ni TTK ile ül ke miz de ti ca ri ya şa mın ku - ral la rı nın ye ni den ve çağ daş bir yak la şım la ta - nım la ma sı ya pı la rak Tür ki ye için şef faf lık, de - Cansen Başaran Symes PwC Türkiye Başkanı net le ne bi lir lik ve gü ve ni lir lik açı sın dan öz le nen dü ze yi ya ka la ma fır sa tı ya ra tıl mış tır. Ye ni TTK ya ha kim olan dü şün ce; Ku rum sal Yö - ne tim in hâ len bor sa da iş lem gö ren şir ket ler için ön gö rü len ku ral lar bü tü nü ol ma sı na rağ - men, esa sın da tüm iş let me le re uy gu lan ma sı ge re ken bir ya tı rım cı ya gü ven ver me, sür dü rü - le bi lir ge liş me sağ la ma ko dek si ol du ğu dur. Ye - ni TTK bu yö nü ile Türk şir ket le ri nin ku rum sal - laş ma sı na ve re ka bet çi ol ma sı na des tek sağ la - ya cak ze mi ni oluş tur mak ta dır. Ku rum sal Yö ne - tim il ke le ri ne iliş kin dü zen le me le re bir çok mad de de yer ve ri le rek, Ku rum sal Yö ne tim il - ke le ri nin şef faf lık, adil lik, he sap ve re bi lir lik ve so rum lu luk kri ter le ri nin ha ya ta ge çi ril me si he - def len mek te dir. TTK Mo dern dü zen le me ler içe ri yor Tek no lo jik ge liş me ler ye ni TTK yı na sıl et ki - le di? Mev cut TTK yak la şık 55 yıl dır yü rür lük te ol du ğu için son dö nem de tek no lo ji ala nın da ki önem li de ği şik lik ler son ra sın da olu şan ih ti yaç la ra ce - vap ve re mez dü zey dey di. Özel lik le ti ca re tin ar - tık in ter net üze rin den de ya pı lı yor ol ma sı, şir - ket le rin ne re dey se at tık la rı her adım da tek no lo - ji yi kul la nı yor ol ma la rı ye ni TTK nın kap sa mı açı - sın dan da et ki li ol du. Ye ni TTK ol duk ça mo dern dü zen le me ler içe ren bir ka nun. Ör ne ğin, şef - faf lık ve şir ket le rin önem li bil gi le ri top lum la pay laş ma sı açı sın dan in ter net si te si zo run lu lu - ğu ge ti ri yor. Di ğer yan dan yö ne tim ku ru lu ve ge nel ku rul top lan tı la rı nın elek tro nik or tam da ya pıl ma sı im kâ nı nı ge ti ri yor, hat ta hal ka açık şir ket ler için ge nel ku rul top lan tı la rı nı zo run lu kı lı yor. Di ğer yan dan gü ven li elek tro nik im za, ka yıt lı elek tro nik pos ta, ti ca ret si cil ka yıt la rı nın, def ter le rin elek tro nik or tam da tu tul ma sı, elek - tro nik or tam da bel ge le rin sak lan ma sı ve ben - ze ri dü zen le me ler de ye ni TTK nın tek no lo ji ile iliş ki si ni or ta ya koy mak ta. Ye ni TTK, ku rum sal yö ne tim, ka mu nun ay - dın la tıl ma sı gi bi ko nu lar da ne tür dü zen le - me ler ge ti ri yor? Ye ni TTK da ku rum sal yö ne tim ol gu su na iliş kin dü zen le me le re ba kı la cak olur sa: 1- Ka nun un ku rum sal yö ne tim yak la şı mı dört ana te mel üze ri ne otur mak ta dır. 1- de rin le me - si ne şef faf lık, 2- adil lik, 3- he sap ve ri le bi lir lik, 4- so rum lu luk. Bu dört ana te mel, ku rum sal yö ne - tim öğ re ti sin de ev ren sel ni te lik te dir. 2- De rin le me si ne şef faf lık, şir ke tin ve şir ket ler top lu lu ğu nun, 1- Fi nan sal tab lo la rın da, 2- Yö ne - tim ku ru lu nun (YK) yıl lık fa ali yet ra po run da, 3- Ba ğım sız de ne ti min de, 4- İş lem de ne ti min de ve 5- Tüm de net le me ra por la rın da aran mış tır. 3- Adil lik, men fa at ler den ge si ku ru la rak ve nes - nel ada let ile sağ lan mış tır. 4- He sap ve ri le bi lir lik, YK ra por la rın da, bil gi akı - şın da, ge niş bil gi ve in ce le me hak la rın da so - mut laş mış tır. 5- So rum lu luk, he sap ve ri le bi lir li ğe pa ra lel ola - rak dü zen len miş tir. 6- Pay sa hip le ri ne ta nı nan da va açma, ak tif ve pa sif bil gi al ma, in ce le me hak la rı, ko lay iş le yen hu ku ki me ka niz ma lar eş li ğin de oluş tu rul muş tur. 7- Az lık hak la rı lis te si zen gin leş ti ril miş tir. 8- İm ti yaz lı pay lar sı nır lan dı rıl mış tır. 9- YK da pay sa hip le ri grup la rı ile az lı ğın tem sil edil me si ola nak la rı ar tı rıl mış tır. 10- Ser ma ye Pi ya sa sı Ku ru lu na (SPK) ku rum - sal yö ne tim ko dek si yap ma te ke li ve ril miş tir. Bu yet ki, ko dek sin gün cel li ği ni ve di na miz mi ni sağ la ya cak tır. 11- Hal ka açık YK ya ku rum sal yö ne tim ra po ru ya yım la mak zo run lu lu ğu ge ti ril miş tir. 12- Or gan lar da pro fes yo nel li ğe ve uz man laş - ma ya vur gu ya pıl mış tır. Ye ni TTK nın ka mu nun ay dın la tıl ma sı na iliş kin en önem li dü zen le me si ise, şüp he siz ki in ter net si - te si ne iliş kin dü zen le me si dir. Ye ni Ka nun un yü - rür lü ğe gir me sin den bir yıl son ra yü rür lü ğe gi re - cek in ter net si te si zo run lu lu ğu ile, şef faf lık ko nu - sun da son de re ce önem li bir uy gu la ma ha ya ta ge çi ri le cek tir. Hal ka açık ol sun ve ya ol ma sın, tüm ser ma ye şir ket le ri nin bir in ter net si te si nin ol ma sı zo run lu ha le ge ti ril miş tir ve in ter net si te - sin de şir ke te iliş kin çok önem li bil gi le rin (Fa ali - yet ra por la rı, ba ğım sız de ne tim ra por la rı, önem - li yö ne tim ku ru lu ka rar la rı, ge nel ku rul top lan tı tu ta nak la rı vb. ) yer al ma sı ge re ke cek tir. Ye ni Ka nun, tüm ser ma ye şir ket le ri ne ba ğım sız de ne tim zo run lu lu ğu ge ti ri yor Ye ni TTK nin de ne tim dü zen le me le ri ile il gi - li bil gi ve re bi lir mi si niz? Ba ğım sız de ne ti - min bu sü reç te ki rol ve so rum lu luk la rı ne ler ola cak? Ye ni Ka nun ile bir lik te mu ra kıp lık mü es se se si kal dı rı la rak, tüm ser ma ye şir ket le ri ne ba ğım sız de ne tim zo run lu lu ğu ge ti ril mek te dir. Ba ğım sız de ne tim hiz me ti nin, ku rum sal lık adı na ba ğım - sız de ne tim şir ket le ri ta ra fın dan ve ril me si ön - gö rü lür ken, ba ğım sız de ne tim hiz me ti ni kü çük ve or ta öl çek li şir ket ler için bir ve ya bir den faz - la SMMM ya da YMM de ve re bi le cek tir. Ba - ğım sız de ne tim zo run lu lu ğu 1 Ocak 2013 ta ri - hin den iti ba ren baş la ya cak tır. Bu nun la bir lik te ku ru luş, bir leş me, bö lün me ve de vir gi bi iş lem - le rin İş lem De ne ti mi kap sa mın da de net len - me si, ge ti ri len de ne tim zo run lu luk la rı ara sın da ye ri ni al mak ta dır. De net çi nin so rum lu lu ğu ise ye ni TTK da bir mad de ola rak dü zen len miş olup, de net çi nin mes le ki özen ve ti tiz lik te de ne tim yap ma ma sı nın yap tı rım la rı ön gö rül müş tür.

14 28 29 AYSBERG AYSBERG Ye ni TTK nın ge tir di ği doğ ru dan ve do lay lı dü zen le me ler le (366/2, 375, 378. mad de ler) iç de ne ti min şir ket ler açı sın dan öne mi nin bü yük oran da art tı ğı gö rü lü yor. Bu ko nu da - ki dü şün ce le ri niz ne ler dir? Ye ni TTK iç de ne tim ve risk yö ne ti mi ko nu sun - da önem li kri ter le re yer ve ri yor. As lı na ba kıl dı - ğın da TTK nın iç de ne tim ile il gi li ge tir di ği dü - zen le me le rin, şir ket le rin ku rum sal laş ma yö - nün de ata ca ğı adım la rı için ge nel çer çe ve yi or - ta ya koy du ğu nu gö rü yo ruz. Ku rum sal yö ne tim il ke le ri ne TTK nın yap tı ğı bir vur gu Mad de 366 da ge çi yor. Bu mad de ye gö re Yö ne tim ku ru lu, iş le rin gi di şi ni iz le mek, ken di si ne su nu - la cak ko nu lar da ra por ha zır la mak, ka rar la rı nı uy - gu lat mak ve ya iç de ne tim ama cıy la iç le rin de yö ne tim ku ru lu üye le ri nin de bu lu na bi le ce ği ko mi te ler ve ko mis yon lar ku ra bi lir. Bu ra da ki hem iç de ne tim vur gu su, hem de Mad de 378 ile, pay se net le ri bor sa da iş lem gö ren şir ket ler için zo run lu ha le ge len Ris kin Er ken Teş hi si Ko mi te si nin oluş tu ru la rak risk le rin er ken sap - tan ma sı ve yö ne ti mi için sis te min oluş tu rul ma - sı, risk yö ne ti mi ve iç de ne tim kav ram la rı nı şir - ket le rin ope ras yon la rı nın bir par ça sı hâ li ne ge - ti ri yor. Ka nun da ki bu na ben zer iç de ne tim ve risk yö ne ti mi hak kın da ön gö rü len ya pı lar, iç de - ne tim mes le ği nin ve as lın da şir ket ler de ki ku - rum sal laş ma nın ge liş me si adı na önem li ge liş - me ler. Ye ni ka nu nun yü rür lü ğe gir me si ile bir lik - te de bu ko nu la rın hız lı bir şe kil de ele alı na rak şir ket ler de ha ya ta ge çi ri le ce ği ni dü şü nü yo ruz. Ye ni TTK nın uy gu la ma et kin li ğin de iç de ne - tim fa ali ye ti ile ba ğım sız de ne tim iliş ki si ni na sıl de ğer len di ri yor su nuz? Şir ket le ri miz de iç de ne tim fa ali ye ti nin var lı ğı ve et ki li uy gu - la ma sı nın, ku rum sal yö ne tim ve ba ğım sız de ne tim açı sın dan kat ma de ğe ri ile il gi li gö rüş ve dü şün ce le ri niz ne ler dir? Ka nun da ki iç de ne tim ve fi nan sal de ne tim iliş - ki sine ba kıl dı ğın da, TTK Mad de 375 in ge rek çe - le ri ne gö re de, şir ket han gi bü yük lük te olur sa ol sun, şir ket te, mu ha se be den ta ma men ba - ğım sız, uz man lar dan olu şan, et kin bir iç-de ne - tim ör gü tü ne ge rek si nim var dır ve bir şir ke tin de ne ti mi sa de ce bir ba ğım sız dış de ne tim ku - ru lu şu na bı ra kı la maz. Bu ifa de den de an la şıl dı - ğı gi bi, şir ket ler için hem dış de ne tim, hem de iç de ne tim, iki ay rı kav ram ola rak ele alı nı yor. Bu du rum da te mel de önem arz eden ko nu ise, bu iki fa ali ye tin bir bi ri ile ko or di nas yon içe ri sin - de ol ma sı ve bu nun la bir lik te şir ke tin her iki de - ne tim sü re ci nin yü rü tül me sin de de ve ri mi nin ar tı rıl ma sı. Ulus la ra ra sı İç De ne tim Stan dart la - rı nın 2050-Eş gü düm mad de sin de de be lir til - di ği gi bi, ay nı ça lış ma la rın hem iç de ne tim, hem de dış de ne tim ta ra fın dan tek rar lan ma sı nı en gel le mek ama cıy la iki fa ali yet ara sın da ko or - di nas yo nun sağ la na rak alı nan gü ven ce yi ar tı rır - ken, mü ker rer lik ten do ğan ve rim siz lik le rin de en gel len me si ön gö rü lü yor. İç de ne tim za ten ku rum sal yö ne ti min vaz ge çi le mez bir par ça sı ve bu nun da te mi ni ko nu sun da gü ven ce ve ren bir ya pı ol ma sı bek le ni yor. Ye ni TTK ile et kin ça - lı şan iç de ne tim fonk si yon la rı nın, dış de ne tim sü re ci nin ve ri mi nin ar tı rıl ma sı ve ku rum sal yö - ne ti min sü rek li li ği nin sağ lan ma sı ko nu sun da önem li kat kı lar da bu lu na ca ğı nı dü şü nü yo ruz. Ye ni TTK ko nu sun da yap tı ğı nız ha zır lık lar var mı? Var sa ne ler dir? Yak la şık beş yıl dır ye ni TTK ile il gi li ça lış ma la rı - mız de vam edi yor ve bu nun için şir ke ti miz içe ri - sin de bir ekip oluş tur muş du rum da yız. Bu ekip özel lik le son dört yıl dır dü zen le di ği se mi ner ve eği tim ler ile 15 bin ki şi nin ye ni TTK ko nu sun da eği ti mi ni ger çek leş tir di. Bu eği tim ler sa de ce İs - tan bul, An ka ra ve İz mir de de ğil, bir çok Ana do - lu şeh rin de de ger çek leş ti ril di, hat ta ya ban cı ya - tı rım cı la rı da bil gi len dir mek üze re yurt dı şın da da se mi ner ler ve ril di. Ye ni Ka nunun ka muo yu ta ra fın dan iyi an la şıl ma sı ve ta nın ma sı için bir - çok ya yın ha zır la dı ve ya ha zır lat ıldı, tüm bu ya - yın la ra, se mi ner vi de ola rı na " - be ri.com" si te sin den ve ya TTK, i-pad uy gu la ma - sı üze rin den ula şı la bi lir. Ekibimiz, ye ni ka nuna uyum için Yol Ha ri ta sı ha zır la dı ve şir ket le rin kul la nı mı na sun du. İkin cil Mev zu at ça lış ma la rı - na çe şit li der nek ler al tın da oluş tu ru lan ko mis - yon lar da ak tif gö rev ler ala rak ka tıl dı ki şi lik şir ket kad ro mu zun ye ni TTK ya ha zır ol ma sı için eği tim ler ger çek leş tir di. Ye ni TTK ya ha zır lık aşa ma sın da şir ket le rin yap ma sı ge rek li olan ha zır lık lar ko nu sun da - ki gö rüş le ri niz ne ler dir? Ön ce lik le ye ni TTK nın yü rür lü ğe gir me si ne kısa bir süre kal dı ğı nı vur gu la mak ta ya rar var. Bu sü re nin iyi de ğer len di ril me si ve ha zır lık la ra şim di den baş lan ma sı önem li. Şir ket le ri mi zin bu ha zır lık la rı sa de ce TTK ya uyum sü re ci ola - rak de ğer len dir me me si, as lın da ku rum sal laş - ma adı na önem li bir fır sat ola rak da gör me le ri ge re kir di ye dü şü nü yo ruz. Zi ra bir şir ke tin ku - rum sal laş mak adı na ata ca ğı adım la rın bir ço ğu da TTK kap sa mı içe ri sin de yer alı yor as lın da. Biz PwC ola rak şir ket le rin TTK ya uyum sağ la - mak adı na ya pa ca ğı iş lem le ri Yol Ha ri ta sı baş lık lı do kü ma nı mız da be lirt me ye ça lış tık. Özet le mek ge re kir se, ön ce lik le bu uyu mun şir - ket içe ri sin de bir pro je eki bi oluş tu ru la rak baş - la ma sı ge rek ti ği ne ina nı yo ruz. Uy gun kay nak la - rı, büt çe si, bir pro je so rum lu su olan bu eki bin ay nı za man da bir ko mi te va sı ta sıy la gö ze ti mi de sağ la na bi lir. Ta bii bu eki be da nış man ola rak des tek sağ la yan pro fes yo nel ler den de ya rar la - nıl ma sı ih ti ya cı ola cak tır. Yol Ha ri ta sı nı biz dört aşa ma ola rak ön gör dük ve ilk aşa ma yı Du rum De ğer len dir me si ola rak be lir le dik. Şir ket in ve ya şir ket ler Top lu lu ğu nun mev cut uy gu la ma - la rı nın, TTK da is te nen le re na za ran ne gi bi fark - lı lık la rı ol du ğu nu, uyum için ya pı la cak ça lış ma - la ra ne re den baş lan ma sı ge rek ti ği ni, ne yin ön - ce lik li ol du ğu nu an la mak adı na bu ilk aşa ma nın önem li ol du ğu nu dü şü nü yo ruz. PwC ola rak şir - ket le re bu aşa ma da TTK Check Up ürü nü - müz le yar dım cı ol ma yı he def li yo ruz. İkin ci aşa - ma ola rak ise Ya pı sal Ta sa rım la rın Ana li zi ni ön gör dük. Bu aşa ma, TTK çer çe ve sin de şir ket - le rin özel lik le şir ket ler top lu luk la rı nın, şir ket ve or tak lık ya pı la rı na iliş kin de ği şik lik ya pıp yap - ma ma yı de ğer len dir me si ge re ken bir aşa ma. TTK nın ye ni dü zen le me le ri dik ka te alı na rak A.Ş. ola rak ya pı lan mış bir şir ke ti Ltd. ye dö nüş - tür me gi bi, ba zı şir ket le ri bir leş tir me ve ya tas fi - ye et me ih ti ya cı gi bi de ği şik lik ler söz ko nu su ola bi lir. TTK şir ket le rin tek or tak lı ol ma sı na da im kân ver di ği için, ye ni dö nem de or tak sa yı la - rın da de ği şik li ğe git me ih ti ya cı da ola bi lir ve iş - te tüm bu ya pı sal de ği şim ih ti mal le ri bu aşa ma - da de ğer len di ril me li. Üçün cü aşa ma ola rak ise eği tim le ri ön gör dük. TTK nın ge tir di ği pek çok ra di kal de ği şik lik ler var. Bun la rın iyi an la şı la bil - me si, ha zır lık la rın ya pı la bil me si an la mın da şir - ket ça lı şan la rı nın TTK çer çe ve sin de bir se ri eği - ti me ih ti ya cı ola bi le ce ği ni dü şü ne rek, eği tim ko nu su nu baş lı ba şı na önem li bir aşa ma ola rak Yol Ha ri ta sı nda be lirt tik. En önem li olan ve uyum açı sın dan en faz la ça lış ma nın ya pı la ca ğı dör dün cü aşa ma ola rak ise, şir ket le rin Or ga ni - zas yo nel Ya pı, İç De ne tim, Ma li İş ler, Bil gi Tek - no lo ji le ri ve Hu kuk alan la rın da de ğer len dir me - le ri ge re ken alan la rı özet le dik ve tüm bun la rı ha zır la dı ğı mız Yol Ha ri ta sı do kü ma nı ile ve " be ri.com" ara cı lı ğıy la Türk iş dün ya sı nın hiz me ti ne sun duk. Ye ni TTK nın et ki li ve ba şa rı lı uy gu la ma sı için, iç de ne tim mes le ği nin ulu sal mes lek ör gü tü Tür ki ye İç De ne tim Ens ti tü sü (TİDE) ve iç de ne tim pro fes yo nel le rin den bek len ti - le ri niz ne ler dir? Ye ni TTK uzun ca bir sü reç ten son ra ya sa laş tı ve az bir sü re son ra da yü rür lü ğe gi ri yor. Bu ge ri - de ka lan sü re içe ri sin de mes lek men sup la rı ola rak he pi mi ze bü yük gö rev ler dü şü yor. İç de - ne tim pro fes yo nel le ri nin TTK ile da ha da be lir - gin ola rak kar şı mı za çı kan iç de ne tim fonk si yo - nu nun ku ru ma sağ la ya ca ğı fay da lar ko nu sun - da, ge rek gö rev yap tık la rı şir ket ler de ki, ge rek - se de ka mu oyun da ki bi lin cin ar tı rıl ma sı için ta - nı tım fa ali yet le ri ni yü rüt me le ri ge re ki yor. Ay nı şe kil de TİDE nin mes le ki dü zen le me ler ko nu - sun da so rum lu olan ku rum lar ile ya kın iş bir li ği içe ri sin de, ka nun da ki iç de ne tim ta nı mı nın ka - muo yu üze rin de ki al gı sı nı net leş tir me si ve son - ra sın da da iç de ne tim fa ali ye ti nin tüm ku rum - lar da bel li bir ka li te nin üze rin de ve stan dart uy - gu la ma lar ile ger çek leş ti ril di ği ni teş vik et me si bek le ne bi lir. Ye ni TTK da ge liş ti ril me si ge rek ti ği ni dü - şün dü ğü nüz dü zen le me ler var mı? Ön ce lik le Ye ni Ka nun un es ki ka nu nun re vi ze edil me sin den zi ya de, ye ni bir ka nun ola rak dü zen len di ği ni ve top lam da 1535 mad de den oluş tu ğu nu ha tır la ma mız da fay da var. An cak, bu tip uy gu la ma ya yö ne lik ufak te fek dü zen - le me le re ih ti yaç duyula bi le cek ol ma sı, ka nu - nun Tür ki ye nin par lak ge le ce ği ne yö ne lik oluş tur du ğu alt ya pı açı sın dan olum lu yan la rı - nı hiç bir şe kil de ha fif let mez. Ye ni Ka nun, ti ca - ri mev zu atı mı zın Av ru pa Bir li ği mük te se ba tı - na uyu mu ile ül ke mi zin önün den önem li bir en ge li kal dı rı yor. Bu ne den le, ya sa nın za man kay bet me den uy gu lan ma sı, amaç la nan fay - da la ra bir an ön ce eri şe bil mek için çok önem li. Zi ra gi de cek çok yo lu muz, kay be de - cek çok az za ma nı mız var. Borç lar Ka nu nu ve TTK dan son ra di ğer des tek le yi ci dü zen le me - le rin de hız la ha ya ta geç me si, Tür ki ye ye ge - le cek te al ma sı muh te mel ko nu ma ulaş mak üze re bir atı lım fır sa tı ya ra ta cak tır. Ül ke miz için ya ra tı cı lık, mar ka ya rat ma ve iler le me za - ma nı dır; ye ni TTK bu ol gu la rın tü mü için uy - gun or ta mı sağ la mak ta dır. Bu ne den le ya sa - ya yö ne lik iti raz ko nu la rı abar tıl ma ma lı ve uy - gu la ma da ha faz la ge cik ti ril me me li dir.

15 30 YEŞİL KALEM 31 YEŞİL KALEM 1. Hi le nin Ta nı mı ve Öne mi Hi le; sos yal or tam lar da or ta ya çı kan, eko no mi - le re, ki şi le re ve ku rum la ra bir çok et ki si olan bir fa ali yet tir. 1 Çok yay gın bir fa ali yet ol du ğun dan fark lı şart lar al tın da, fark lı ki şi le re, fark lı an lam - lar ifa de eder. Hi le ge nel lik le doğ ru, ger çek, adil, hak lı lık kav ram la rı nın zıddı ola rak ya lan söy le mek ve kan dır mak ola rak al gı lan mak ta - dır. 2 Ge nel ola rak hi le, bir baş ka sı nın za ra rı na ne den ola cak şe kil de ka sıt lı ola rak ya pı lan, ya - pa nın ken di si ne çı kar sağ la ma ama cı olan ve ya pı lan fa ali ye ti giz le me ça ba sı nı ba rın dı ran, ya - sal ol ma yan bir fa ali yet tir. 3 Hi le te ri mi; hır sız lık, zim met, komp lo, yol suz - luk, giz li an laş ma lar, gü ve ni kö tü ye kul lan ma, al dat ma, sah te ci lik, ka ra pa ra ak la ma, rüş vet ve do lan dı rı cı lık gi bi fa ali yet le ri içe ren ge nel bir kav ram dır. 4 Hi le Ris ki De ğer len dir me si Çağ la Ak de mir Hi le nin iş let me le re olan ma li ye ti cid di bo yut lar - da dır. The As so ci ati on of Cer ti fi ed Fra ud E xa - mi ners (AC FE) 2010 Hi le Ra po ru na gö re, iş let - me ler yıl lık ka zanç la rı nın % 5 ini hi le yo luy la kay bet mek te dir. 5 (Bu oran, 2008 yı lın da % 7, 2006 yı lın da % 5, 2004 yı lın da ise % 6 dır.) Sö - zü ge çen bu ra kam lar, du ru mun ne ka dar cid di ol du ğu nu or ta ya koy mak ta dır. An cak du rum her ne ka dar cid di ol sa da, hi le ris ki nin ba şa rı lı bir şe kil de yö ne til me siy le hi le nin iş let me le re olan ma li ye ti ni önem li öl çü de azal ta bil mek müm kün dür. 2. Risk Kav ra mı ve Hi le Ris ki Risk, sa de ce iş ha ya tı na öz gü bir kav ram ol ma - yıp, ha yat ta he men he men her alan da kar şı mı - za çık mak ta dır. Risk, her yer de dir. 6 Risk; bir ola - yın ya da ola yın so nuç la rı nın ola sı lık la rı nın bir bi le şi mi ola rak ta nım la na bi lir. 7 Ge nel ka nı nın 1 Howard Silverstone, Michael Sheetz, Forensic Accounting and Fraud Investigation For Non-Experts, New Jersey, USA: John Wiley&Sons,Inc., Second Edition, 2007, s.3. 2 Tommie W. Singleton ve Aaron J. Singleton, Fraud Auditing and Forensic Accounting, New Jersey, USA: John Wiley&Sons,Inc., Fourth Edition,2010,s David Coderre, Computer-Aided Fraud Prevention&Detection, New Jersey, USA: John Wiley&Sons,Inc.,2009, s.3. 4 Nejat Bozkurt, işletmelerin Kara Deliği Hile, Çalışan Hileleri, istanbul: Alfa Yayınları, Nisan, 2009, s ACFE, Report To The Nations on Occupational Fraud and Abuse, Global Fraud Survey 2010, s.8. 6 Christopher L. Culp, The Risk Management Process, New Jersey, USA: John Wiley&Sons,Inc.,2001,s.3. 7 Paul Hopkin, Fundamentals of Risk Management, TheInstitute of Risk Management, 2010,s.12. ak si ne risk, sa de ce olum suz bir an lam ta şı ma - mak ta dır. Risk de mek, ay nı za man da fır sat da de mek tir. Her za man olay la rın ve so nuç la rın bir ka zanç için fır sat oluş tur ma ya da ba şa rı üze rin - de bir teh dit oluş tu rup za ra ra ne den ol ma ola - sı lı ğı var dır. 8 An cak söz ko nu su hi le ol du ğun da, hi le ris ki ni şüp he siz teh dit ola rak al gı la mak ge - rek mek te dir. İş let me le rin fa ali yet le ri ni sür dü rür ken kar şı kar - şı ya kal dı ğı risk ler den bi ri olan hi le ris ki, iş let - me de hi le li ey lem le rin mey da na gel me ola sı lı - ğı dır ve iş let me nin hi le kar şı sın da ki sa vun ma - sız lı ğı nı ifa de eder. Hi le ris ki ni sı fı ra in dir mek müm kün ol ma sa da, bel li öl çü ler de azalt mak müm kün dür. Hi le ris ki ni azalt ma ça lış ma la rı na, hi le ris ki de ğer len dir me si ya pa rak baş la mak ol - duk ça fay da lı ol mak ta dır. 3. Hi le Ris ki De ğer len dir me si (HRD) Et ki li bir HRD, hi le ris ki yö ne ti mi nin te mel ta şı - dır; çün kü iş let me hi le risk le ri ni ta nım la ya ma - dıy sa, bu risk le ri iyi bir şe kil de yö net me si ol - duk ça zor dur. 9 HRD; iş let me nin kar şı kar şı ya ka la bi le ce ği hi le risk le ri ni ta nım la yan, bu risk le - ri ve il gi li kon trol le ri ana liz eden bir sü reç tir. HRD ni iç de net çi ler, ba ğım sız de net çi ler, risk yö ne tim bi rim le ri, hi le in ce le me ci le ri ve ya iş let - me de fark lı bil gi ve be ce ri se vi ye le rin de, fark lı ba kış açı la rı na sa hip ça lı şan la rın oluş tur du ğu bir ta kım ya pa bi lir. An cak HRD ni ya pan ki şi ler de ğiş tik çe, ya pı lan ça lış ma nın kap sa mı da de - ğiş mek te dir. Ör ne ğin, bir iç de net çiy le, bir ba - ğım sız de net çi nin hi le ris ki ne ba kış açı sı, kuş - ku suz ay nı ol ma ya cak tır. Bi lin di ği gi bi, 6102 Sa yı lı Türk Ti ca ret Ka nu - nu nun ka bul edil me siy le 1 Ocak 2013 ten iti - ba ren tüm ser ma ye şir ket le ri Ulus la ra ra sı De - ne tim Stan dart la rı na uyum lu ola rak ba ğım sız de ne ti me ta bi tu tu la cak tır. 240 No lu De ne tim Stan dar dı na gö re ba ğım sız de net çi le rin, fi nan - sal tab lo lar da önem li yan lış lı ğa ne den ola bi le - cek hi le le ri or ta ya çı kart ma so rum lu lu ğu bu lun - mak ta dır. Bu bağ lam da, ba ğım sız de net çi ler de uy gun risk de ğer len dir me pro se dür le ri ni uy gu - la ya rak, hi le ris ki ni de ğer len dir mek ve bu risk - le re kar şı lık ver mek du ru mun da dır Hi le Ris ki De ğer len dir me Sü re ci HRD; hi le risk le ri ni be lir le yen, et ki le ri ni de ğer - len di ren, bu risk le ri kon trol et mek ve azalt mak için önem de re ce si ne gö re sı ra la ma ya pan ve bir bi ri ni et ki le yen sü reç ler den olu şur. Bu sü reç - ler aşa ğı da ki gi bi dir: İş let me de hi le ris ki ta şı yan alan la rın be lir len - me si, Risk li alan lar da mey da na ge le bi le cek ola sı hi - le li ey lem le rin ta nım lan ma sı, Ta nım lan mış hi le risk le ri nin ana liz edil me si, Ta nım la nan risk le re yö ne lik var olan kon trol le - rin de ğer len di ril me si, Kon trol ve stra te ji le rin uy gu lan ma sı, Hi le ris ki stra te ji si nin et ki li li ği nin de ğer len di - ril me si ve sü rek li ola rak göz den ge çi ril me si İşlet me de Hi le Ris ki Ta şı yan Alan la rın Be lir len me si De ğer len dir me nin ilk aşa ma sın da hi le ris ki ta - şı yan alan lar be lir len me li dir. Bu aşa ma da aşa ğı - da ki so ru la rın ce vap la rı aran ma lı dır: 11 Hi le han gi alan lar da mey da na ge le bi lir? İş let me han gi tür hi le le re kar şı sa vun ma sız? Kon trol ler han gi alan lar da ye ter siz? Hi le ris ki ta şı yan alan la rı be lir le ye bil mek için kul la nı la bi le cek ana liz tek nik le ri şu şe kil de ola - bi lir: Uy gu la ma lı ça lış ma lar ve gö rüş me ler, be - yin fır tı na la rı, an ket form la rı, di ğer iş let me ler le kı yas la ma ve grup üye le riy le tar tış mak. 12 Bun - la rın ya nın da, aşa ğı da ki hu sus la rın dik ka te alın - ma sı da fay da lı ola bi lir: 13 İç de net çi le rin ya da var sa hi le ko nu sun da uz - man ki şi le rin ön gö rü ve de ne yim le rin den fay - da lan mak, Da ha ön ce ya pıl mış olan ih bar la rı ve mey da - na gel miş hi le le ri in ce le mek, İş let me nin per for man sı nı göz den ge çir mek, Sa de ce iş let me içi ça lı şan la rı de ğil, iş let me dı şın da ki üçün cü ki şi le ri de dik ka te al mak, Dü zen le me ler de ki de ği şik lik ler, pi ya sa da ki re ka bet ya pı sı ve ulus la ra ra sı risk ler gi bi dış fak tör le ri de göz önün de bu lun dur mak. Ba ğım - sız de ne tim sü re cin de ise, risk ta şı yan alan la rın 8 Culp, s.5. ve Robert J. Chapman, Simple Tools and Tecniques for Enterprise Risk Management, John Wiley & Sons, Inc., 2006, s.5. 9 Toby J.F. Bishop ve Frank E. Hydoski, Corporate Resiliency, Managing The Growing Risk Of Fraud And Corruption, New Jersey, USA: John Wiley & Sons, Inc., 2009, s International Standard on Auditing 240 The Auditor s Responsibilities Relating to Fraud in an Audit of Financial Statementshttp:// (e.t ) 11 Bishop ve Hydoski, s CIMA, Fraud Risk Management: A Guide To Good Practise, 2008, s Paul Zikmund, Four Steps to a Successful Fraud Risk Assessment,

16 32 YEŞİL KALEM 33 YEŞİL KALEM be lir len me sin de, risk de ğer len dir me pro se dür - le ri kul la nıl mak ta dır. Bu pro se dür ler; göz lem ve in ce le me, ana li tik in ce le me pro se dür le ri ile yö - ne tim ve di ğer le ri nin sor gu lan ma sı dır. 14 Bu aşa - ma da uy gu la nan pro se dür ve tek nik le re ba kıl dı - ğın da, iş let me yi ge nel ola rak ta nı ma ya yö ne lik ol duk la rı gö rül mek te dir Risk li Alan lar da Mey da na Ge le bi le cek Ola sı Hi le li Ey lem le rin Ta nım lan ma sı İş let me nin hi le ris ki ta şı yan alan la rı be lir len dik - ten son ra sı ra, bu alan lar da mey da na ge le bi le - cek olan hi le li ey lem le rin ta nım lan ma sı na ge lir. Hi le risk le ri ni de ğer len di ren pek çok iş let me nin, bu aşa ma da top lan mış yüz ler ce hi le tü rü nü içe - ren ve ri ta ban la rı mev cut tur. Bu ve ri ta ban la rı nı kul lan ma nın ya nı sı ra, pro fes yo nel ki şi ler ce ha - zır lan mış olan kon trol lis te le rin den, aka de mik ça lış ma lar dan, hi le ris ki de ğer len dir me form la - rın dan ve an ket ler den ya rar la nıl ma sı fay da lı ola - bi lir. 15 Bu aşa ma da, yö ne ti min kon trol le ri et ki siz kıl ma ris ki de dik ka te alın ma lı dır Ta nım lan mış Hi le Risk le ri nin Ana liz Edil me si Risk le rin ana liz edil me sin de ki amaç, han gi risk - le rin an lam lı ol du ğu nu tes pit et mek tir. Ne iş let - me ler, ne de de net çi ler sı nır sız za ma na ve kay - na ğa sa hip de ğil dir. Bu ne den le HRD ni ya pan - lar için amaç, ön ce lik li ola rak an lam lı risk le re kar şı lık ver mek tir. Bir ris kin an lam lı olup ol ma dı - ğı na ise; mey da na gel me ola sı lı ğı na ve mey da - na gel di ği tak dir de iş let me ye ve re ce ği za ra ra ba kı la rak ka rar ve ri lir Hi le Ris ki nin Mey da na Gel me Ola sı lı ğı nın De ğer len di ril me si HRD, dik ka te de ğer bir hi le nin mey da na gel me ola sı lı ğı na odak la nır. Bu aşa ma da, ta nım lan mış hi le ris ki nin ger çek leş me ih ti ma li nin ne dü zey - de ol du ğu tes pit edi lir. Ba zı iş let me ler de hi le ris ki nin mey da na gel me ola sı lı ğı, za man baz lı ola rak de ğer len di ril mek te - dir. Bu yön te me gö re ör ne ğin, bir hi le ris ki nin bir yıl için de mey da na ge le bi le ce ği dü şü nü lü - yor sa, o risk yük sek ola rak sı nıf lan dı rı la bil mek - te dir. An cak bu yön tem, iş let me de ye te ri ka dar is ta tis tik var sa ger çek so nu cu ve rir. Çün kü ta - nım lan mış hi le ris ki nin; da ha ön ce mey da na ge - lip gel me di ği, kaç ke re mey da na gel di ği ve ne sık lık la mey da na gel di ği gi bi ve ri ler ge rek mek - te dir. 16 Eğer iş let me de ye ter li ve ri yok sa şu so ru nun ce va bı nı ara ma ya ça lış mak ye rin de ola cak tır: İş let me nin için den ya da dı şın dan dü rüst ol ma - yan bir ki şi, bu gün hi le yap ma ya ça lış sa ba şa rı lı ol ma ola sı lı ğı ne dir? De ğer len dir me yi ya pan ki - şi bu so ru nun ya nı tı nı, iş let me de ki kon trol le ri dü şü ne rek ver me li dir. Eğer ta nım la nan hi le yi ön le ye bi le cek kon trol ler iş let me de mev cut de - ğil se, ola sı lık yük sek ola rak be lir len mek te dir Hi le Ris ki nin Önem De re ce si nin Değer len di ril me si Hi le ris ki nin önem de re ce si, risk mey da na gel - di ği za man iş le t me ye ola cak et ki si nin bo yu tu - dur. Ana liz ler so nu cun da hi le risk le ri nin önem de re ce si yük sek (çok önem li)-or ta (or ta de re ce - de önem li)-dü şük (faz la önem ta şı ma yan) ola rak üç şe kil de sı nıf lan dı rı lır. Bir hi le ris ki nin önem de re ce si de ğer len di ri lir - ken şu un sur lar göz önün de bu lun du rul ma lı dır: İş let me ye ola cak fi nan sal et ki si, iş let me nin pa - zar da ki pa yı nın azal ma sı ya da kay be dil me si, hi - le do la yı sıy la olu şa cak olum suz imaj ve iti bar ris ki, üret ken li ğin ve ya ve rim li li ğin azal ma sı, iş - let me ye kar şı açı la cak hu kuk/suç da va la rı, iş let - me var lık la rı nın kay be dil me si, ça lı şan la ra ola cak psi ko lo jik et ki si. 18 Hi le va ka la rı nı önem de re ce le ri ne gö re sı ra la - mak için be lir len miş bir yön tem yok tur. Yö ne ti - min bu ko nu da ki yo ru mu, ge nel lik le kul la nı lan bir yak la şım dır. Za ma nın ço ğu, iş let me için çok da önem li ol ma yan hi le risk le riy le uğ ra şa rak ge çi ril me me li dir Guide to Using International Standards on Auditing in the Audits of Small and Medium Sized Entities, Second Edition, Volume 1-Core Concepts, s Zikmund, s.3., Tommie Singleton, Aaron Singleton, Jack Bologna, Robert Lindquıist, Fraud Auditing and Forensic Accounting, Third Edition. New Jersey, USA: John Wiley & Sons Inc., 2006, s Nigel Iyer ve Martin Samociuk, Fraud And Corruption Prevention And Detection, USA and UK: Gower Publishing Company, 2006,s Iyer ve Samociuk, s Zikmund, s Zikmund, s Hi le Risk le ri nin Ön ce lik len di ril me si Bu sü reç te amaç, ya pı lan risk ana li zi so nu cun - da han gi risk le rin an lam lı ol du ğu nu be lir le mek ve ön ce lik li ola rak bu risk le re kar şı kon trol ön - lem le ri ni uy gu la mak tır. Risk ler ön ce lik len di ri lir - ken, mey da na gel me ola sı lık la rı ve önem de re - ce le ri çar pı la rak bir risk pua nı el de edi lir. En yük sek pu an alan risk ler an lam lı ola rak de ğer - len di ri lir ve ön ce lik li ola rak bu risk le re kon trol fa ali yet le ri uy gu la nır. Yandaki gi bi bir ısı ha ri ta sı nın çı kar tıl ma sı, ana - liz edil miş hi le risk le ri nin bir bü tün ha lin de gö - rül me si ni sağ lar. Bu ha ri ta, iş let me de ki hi le risk le ri nin ola sı lık ve önemi üze rin de ki da ğı lı mı - nı gös te rir Ta nım la nan Risk le re Yö ne lik Var Olan Kon trol le rin De ğer len di ril me si İş let me nin ma ruz ka la bi le ce ği risk ler be lir le nip, ana liz edil dik ten son ra sı ra da ki aşa ma, bu risk - le ri azal ta bil mek için iş let me de ki kon trol le rin de ğer len di ril me si dir. Bu aşa ma da; Hi le risk le ri ne yö ne lik ola rak var ol ma sı ge re - ken kon trol le rin ger çek ten var olup ol ma dı ğı be lir len me li dir. Var olan kon trol le rin hi le risk le ri ni azalt ma da et ki li olup ol ma dı ğı de ğer len di ril me li dir. Var olan kon trol le rin ye ter li ol ma dı ğı ya da kon trol le rin hiç ol ma dı ğı du rum lar da, ek hi le Yüksek Önem Düşük Olasılık En tehlikeli hile riskleridir. Bu riskler meydana geldiği zaman işletmeyi iflasa kadar götürebilir. Örnek: Hileli finansal raporlama. Düşük Önem Düşük Olasılık Bu riskler meydana gelse bile etkileri çok önemli düzeyde olmayacaktır. Genellikle bu tip riskleri önlemek için zaman ve maliyete katlanılmaz fakat ortaya çıktığı zaman uygun cezalar uygulanır. 20 Bishop ve Hydoski, s Bishop ve Hydoski, s.56. Şekil 1: Hile riskinde önem ve olasılık kar şı tı kon trol ler ta sar lan ma lı dır. Bu aşa ma da kon trol le rin risk le ri sa de ce azalt tı - ğı, ta ma men yok ede me ye ce ği akıl dan çı ka rıl - ma ma lı dır Kon trol ve Stra te ji le rin Uy gu lan ma sı Risk ler ta nım la nıp ana liz edil dik ten ve kon trol - ler de ğer len di ril dik ten son ra, son aşa ma da bu risk le re uy gun şe kil ler de kar şı lık ve ri lir. Fark lı tür de ki ve se vi ye de ki risk ler için alı na cak ön - lem ler CO SO ku rum sal risk yö ne ti mi çer çe ve - sin de aşa ğı da ki gi bi be lir til miş tir: 22 Yukarıdaki şekilde yer alan risklerin özellikleri aşağıdaki gibidir. 20 Yüksek Önem Yüksek Olasılık Eğer işletme bu tür risklerini etkili bir şekilde yönetemiyorsa, kârlılığı hızlı bir şekilde azalarak piyasada rekabet edemeyecek duruma gelecektir. Düşük Önem Yüksek Olasılık Bu tür hileler çok sayıda çalışan tarafından sık sık yapılsa bile, işletmeye etkileri çok fazla olmamaktadır. İşletmelerin çoğu bu tür riskleri belli bir seviyeye kadar kabul etmektedir. Örnek: Gider hileleri. 22 K.H. Spencer Pickett, Auditing The Risk Management Process, New Jersey, USA: John Wiley & Sons, Inc., 2005, s.23. ve Tüsiad Risk ve Değer Yönetimi Alt Çalışma Grubu, Kurumsal Risk Yönetimi, Aralık, 2006,s.44.

17 34 35 YEŞİL KALEM YEŞİL KALEM Risk ten ka çın ma, ris ki or ta ya çı ka ran ya da et - ki le ri ni art tı ran fa ali yet le re baş la nıl ma ma sı ve ya son ve ril me si ile müm kün dür. Hem mey da na gel me ih ti ma li, hem de önem de re ce si yük sek olan risk ler için uy gu la na bi le cek bir yön tem dir. Ris kin azal tıl ma sı, ris kin önem de re ce si nin ve/ve ya mey da na gel me ola sı lı ğı nın azal tıl ma sı yo luy la ol mak ta dır. Ris kin azal tıl ma sı, ge nel lik - le uy gun iç kon trol ler uy gu lan ma sı yo luy la ger - çek leş mek te dir. Ris kin ka bul edil me si, iş let - me de ki ufak çap lı risk ler ve ar tık risk le r i çin söz ko nu su dur. İş let me nin risk le ri azalt mak için uy - gu la ya ca ğı kon trol le rin ma li ye ti, hi le ger çek leş - ti ği tak dir de mey da na ge ti re ce ği za rar dan faz la ise, bu tür risk le rin ka bul edil me si yo lu na gi dil - me si müm kün dür. Ris kin trans fer edil me si ve ya pay la şıl ma sı, ris - kin bir par ça sı ve ya tü mü nün di ğer bir ta raf ve ya ta raf lar ca üst le nil me si dir. Bu pay la şım me ka niz ma la rı ara sın da, an laş ma la rın kul la nıl - ma sı, si gor ta lar ve or tak lık gi bi ya pı lan ma lar sa yı la bi lir Hi le Ris ki Stra te ji si nin Et ki li li ği nin De ğer len di ril me si ve Sü rek li Ola rak Göz den Ge çi ril me si HRD ya pıl dık tan son ra, ama cı na ula şıp ulaş ma - dı ğı be lir len me li dir. Uy gu la nan kon trol le rin ger - çek ten ta nım lan mış hi le risk le ri ni azal tıp azalt - ma dı ğı ta kip edil me li dir. Hi le ris ki dü şük ola rak be lir len miş bir alan da hi le li ey lem le rin mey da - na gel me si ha lin de, bu nun se bep le ri araş tı rıl - ma lı, ya pı lan ha ta lar bir son ra ki hi le ris ki de ğer - len dir me sin de tek rar lan ma ma lı dır. 5. So nuç Yu ka rı da aşa ma la rı kı sa ca an la tı lan HRD, et ki li bir şe kil de ya pıl dı ğı tak dir de, hi le ile mü ca de le - de çok fay da lı olan bir sü reç tir. Ül ke miz açı sın - dan ele ala cak olur sak, HRD, bu gü ne ka dar ku - rum sal ya pı ya sa hip iş let me ler de, iç de ne tim ve/ve ya risk yö ne tim bi rim le ri ta ra fın dan ve çok azın da hi le in ce le me ci le ri ta ra fın dan ya pıl mak - tay dı. Ye ni Türk Ti ca ret Ka nu nu nun ka bul edil - me siy le bir lik te HRD nin öne mi, önü müz de ki yıl lar da hem iş let me ler için, hem de ba ğım sız de ne tim için ar ta cak tır. Ye ni TTK nın ku rum sal yö ne tim il ke le ri ni esas al ma sı, iş let me ler açı - sın dan bu gö rü şe te mel oluş tur mak ta dır. Çün - kü ku rum sal yö ne tim, iş let me le rin da ha adil ve şef faf bir şe kil de yö ne til me le ri ni sa vu nur ken, risk yö ne ti mi bu ama ca ulaş ma da en önem li araç lar dan bi ri ola rak ka bul edil mek te dir. Hi le ris ki de iş let me le rin ku rum sal risk yö ne ti mi kap sa mın da ele alın mak ta dır. Öte yan dan Ye ni TTK ile bir lik te tüm ser ma ye şir ket le ri ba ğım sız de ne ti me ta bi ola cak tır. Ba ğım sız de net çi ler ya pa cak la rı de ne tim de, iş let me nin fi nan sal tab lo la rın da önem li yan lış lı ğa ne den olan önem li ha ta ve hi le le ri or ta ya çı kart mak du ru - mun da dır. Bu ne den le ba ğım sız de net çi ler de, iş let me nin hi le risk le ri ni be lir le mek ve de ğer - len dir mek zo run da dır. Kaynakça AC FE, Re port To The Na ti ons on Oc cu pa tio nal Frau dand Abu se, Glo bal Fra ud Sur vey Ak de mir, Çağ la. İş let me ler de Hi le Ris ki ve Türk İş let me le rin de Hi le Ris ki nin Öl çül me si ve De - ğer len di ril me si. Ya yın lan ma mış Yük sek Li sans Te zi. Mar ma ra Üni ver si te si Sos yal Bi lim ler Ens - ti tü sü, İs tan bul, Bis hop, Toby J.F. ve Frank E. Hydos ki, Cor po ra - te Re si li ency, Ma na ging The Gro wing Risk Of Fra ud And Cor rup ti on. New Jer sey, USA: John Wi ley&sons, Inc., Boz kurt, Ne jat. İş let me le rin Ka ra De li ği Hi le, Ça lı şan Hi le le ri. İs tan bul: Al fa Ya yın la rı, Ni san, Chap man, Ro bert J..Simp le To ols and Tec ni qu - es for En ter pri se Risk Ma na ge ment. New Jer sey, USA: John Wi ley&sons, Inc.,2006. CI MA. Fra ud Risk Ma na ge ment: A Gui de To Go od Prac ti se Co der re, Da vid. Com pu ter-ai ded Fra ud Pre ven ti on & De tec ti on. New Jer sey, USA: John Wi ley&sons, Inc., Culp, Chris top her L..The Risk Ma na ge ment Pro cess. John Wi ley&sons, Inc., Gui de to Using In ter na tio nal Stan dards on Au di ting in the Au dits of Small and Me di um Si - zed En ti ti es, Se cond Edi ti on, Vo lu me 1-Co re Con cepts. Hop kin, Pa ul. Fun da men tals of Risk Ma na ge - ment. The Ins ti tu te of Risk Ma na ge ment, In ter na tio nal Stan dard on Au di ting 240 The - Au di tor s Res pon si bi li ti es Re la ting to Fra ud in an Au dit of Fi nan ci al Sta te ments tes/de fa ult/fi les/down lo - ads/a ia asb-hand bo ok-isa-240.pdf (e.t ) Iyer, Ni gel ve Mar tin Sa mo ci uk. Fra ud And Cor - rup ti on Pre ven ti on And De tec ti on. USA and UK: Go wer Pub lis hing Com pany, Pic kett, K.H. Spen cer. Au di ting The Risk Ma na - ge ment Pro cess. New Jer sey, USA: John Wi ley&sons, Inc., Sil vers to ne, Ho ward ve Mic ha el She etz. Fo ren - sic Ac co un ting and Fra ud In ves ti ga ti on For Non-Ex perts. New Jer sey, USA: John Wi ley&sons,inc., Se cond Edi ti on, Sing le ton, Tom mi e W. ve Aa ron J. Sing le ton. Fra ud Au di ting and Fo ren sic Ac co un ting. New Jer sey, USA: John Wi ley&sons,inc.,fo urth Edi ti on, Sing le ton, Tom mi e, Aa ron Sing le ton, Jack Bo - log na, Ro bert Lind quı ist. Fra ud Au di ting and Fo ren sic Ac co un ting. Third Edi ti on. New Jer sey, USA: John Wi ley&son sinc., TÜ SİAD Risk ve De ğer Yö ne ti mi Alt Ça lış ma Gru bu. Ku rum sal Risk Yö ne ti mi. Ara lık, Zik mund, Pa ul. Fo ur Steps to a Suc cess ful Fra ud Risk As sess ment dar tic - les.com/p/ar ticles/mi_m4153/is_1_65/ai_n /( ) Çağ la Ak de mir Mar ma ra Üni ver si te si, Mu ha se be Fi nans man Dok to ra Öğ ren ci si

18 36 YEŞİL KALEM 37 YEŞİL KALEM Acil Durum Yönetimi Acil du rum yö ne ti mi ye te nek le ri, ka mu yö - Ka mu hiz me ti sağ la ma gö rev le ri ni ye ri ne ge ti - rir ken ka mu ku rum la rı nın, ör güt sel ya pı, mal ze - me ve do na nım, eği tim ve gö re vi ne adan mış lık açı sın dan, 21 in ci as rın ge rek si nim le ri ni kar şı la - ya bil me kap sa mın da acil du rum lar da ye ter li li ği - ni na sıl de ğer len dir me li yiz? Ka mu ku rum la rı nın acil du rum lar da gö rev le ri ni da ha et kin ye ri ne ge tir me si ni sağ la mak mak sa dıy la, ye te nek ve ka pa si te le ri ar tır mak için ne ya pı la bi lir? Ka mu yö ne ti min de acil du rum yö ne ti mi nin öne mi ve ye ri ne dir? Ka mu yö ne ti min de acil du rum yö - ne ti mi na sıl ol ma lı dır? İç de ne ti min acil du rum yö ne ti min de ku rum sal amaç la ra ula şıl ma sı na kat kı sı ne dir? Ka mu yö ne ti min de acil du rum yö ne ti mi nin na sıl ol ma sı ge rek ti ği ni ve 21 in ci as rın ge rek si nim le ri ni kar şı la ya bil me kap sa - mın da acil du rum lar da ye ter li li ği in ce le ye bil - mek için, ön ce lik le ka mu yö ne ti mi ve acil du - rum yö ne ti mi ara sın da ki bağ ile, iç de ne ti min bu na kat kı sı nı ir de le mek fay da lı ola cak tır. Wil li am L. Wa ugh, Jr. (2005), ka mu yö ne ti mi - nin, et ki li lik ve ve rim li lik üze ri ne odak la na rak, ka mu teş ki la tı ve po li ti ka prob lem le ri nin yö - ne ti miy le uğ ra şan, ay nı za man da acil du rum yö ne ti mi nin de or tak özel lik le ri olan plan la - ma, dü zen le me, li der lik, per so nel ata ma, eği - tim, kay nak yö ne ti mi, ko or di nas yon, büt çe iş - le ri, ta kip ve per for mans de ğer len dir me siy le il gi le nen yö ne ti me kap sam lı bir yak la şım ol - du ğu nu ifa de eder. Ka mu yö ne ti ci le ri, iş gü - ven li ği risk le rin den ulu sal gü ven lik risk le ri ne ka dar uza nan ge niş bir risk yel pa ze siy le uğ ra - şır lar (Wa ugh, 2005). Acil du rum yö ne ti mi çe - şit li risk ler le uğ raş mak ol du ğun dan, ka mu yö - ne ti mi nin önem li bir iş le vi ve ge rek li bir ye te - ne ği ola rak dü şü nül me li dir. Acil du rum yö ne - tim di sip li ni, şe be ke ler ve söz leş me ye da ya - lı iliş ki ler yu ma ğın dan olu şan ka rı şık bir or - tam da iş lev gö ren ka mu yö ne ti mi sis te mi için pa ha bi çil mez bir yar dım sağ la ya bi lir (Wa ugh, 2005). Acil du rum yö ne ti mi, or ta ya çı kan risk - le re mü da ha le ede bil mek için ku rum lar ara sı ve dev le tin çe şit li ka de me le ri ara sı ko or di - nas yo nu ge rek li kı lar. Alper Bilgiç Ko or di nas yon, ka mu yö ne ti mi nin amaç la rı nı ba şar ma sı ve per for man sı de ğer len di re bil me si için de ge rek li olan, bil gi akı şı nı ge rek ti rir. Gu - lick e (1937) gö re, bir işin alt bö lüm le ri ni, on la rı oto ri te ya pı sı için de ki ki şi le re pay laş tı ra rak iliş - ki len di ren ve böy le ce o işin bü tün ku ru lu şun, ta van dan ta ba na ula şa rak, amir le rin me mur la ra ver dik le ri emir ler le ko or di ne edil di ği or ga ni - zas yon ve bir lik te bir grup ola rak ça lı şan ki şi le - rin akıl la rın da ve ira de le rin de ama cın ze kâ sal tek li ği nin ge li şi mi olan ve böy le ce her bir iş çi - nin ken di gö re vi ni bü tü ne, ye te nek ve is tek le uyum lan dır dı ğı fi kir kav ram la rı, ko or di nas - yo nun te mel le ri dir (Kravc huk & Ro senb lo om, 2005). Gu lick (1937), Yö ne ti min Bi li mi Hak kın - da Ya zı lar (Pa pers on the Sci en ce of Ad mi nis - tra ti on, Gu lick & Ur wick) isim li ya yın da yer alan Or ga ni zas yo nun Te ori si Hak kın da Not lar (No - tes on the The ory of Or ga ni za ti on) ad lı ma ka le - sin de, alt bö lüm ler ara sın da bö lün müş olan işin ko or di nas yo nu nun et ki li li ği nin, ba şa rı nın anah - ta rı ol du ğu nu ifa de et mek te dir. Gu lick e gö re, iş bö lü mü nün ko or di nas yo nu hi ye rar şi ye da - yan ma lı ve bir us ta ta ra fın dan yö ne til me li dir (Kravc huk & Ro senb lo om, 2005). Gu lick, yö ne - ti ci le rin işi nin; plan la ma, dü zen le me, per so nel ata ma, yö net me, ko or di ne et me, ra por ver me ve büt çe le me den oluş tu ğu nu be lir tir (Kravc huk & Ro senb lo om, 2005). Acil du rum yö ne ti mi ye te nek le ri, ka mu yö ne ti - ci le ri ne, so rum lu ol duk la rı ge nel hal kın men fa - at le ri ni de ko ru mak üze re risk ler le uğ ra şır ken, or ga ni zas yon la rın kar ma şık şe be ke ler i va sı - ta sıy la kay nak la rı nın ve rim li kul la nı mı nı ve amaç la rın et kin ola rak ger çek leş ti ril me si ni yö - net me le ri ni sağ lar (Wa ugh, 2005). Bu kap sam - da, iç de ne ti min te mel il ke ve yön tem le ri ni ta - nım la yan ve iç de ne tim uy gu la ma sı nın per for - man sı nın de ğer len di ril me si ne im kân sağ la yan, Ulus la ra ra sı İç De ne tim Stan dart la rı gi bi stan dart lar çer çe ve sin de iş le yen bir iç de ne tim sis te mi nin var lı ğı, bir teş ki la tın risk yö ne tim, kon trol ve yö ne ti şim sü reç le ri nin et kin li ği nin de ğer len di ril me si ve ge liş ti ril me si ne sis tem li ve di sip lin li bir yak la şım ge ti re rek, teş ki la tın amaç la rı na ulaş ma sı na yar dım cı olur (The Ins - ti tu te of In ter nal Au di tors, 2004; Kin ka id, J.K., Sam pi as, W.J. et al., 2005). İç de ne tim, bir teş ki la tın fa ali yet le ri ni ge liş tir mek ve on la ra de - ğer kat mak için ta sar lan mış, ba ğım sız ve nes - nel (ob jek tif) bir gü ven ce ve da nış man lık hiz - me ti dir (The Ins ti tu te of In ter nal Au di tors, 2004). Acil du rum, ya şam, mül ki yet ve ya çev re yi teh - li ke ye so kan ve ya teh li ke ye sok ma teh di di ya - ra tan her han gi bir olay dır (EMA, 2005). Bir acil du rum, ha yat kur tar mak ve mül ki ye ti, halk sağ - lı ğı nı ve gü ven li ği ni ko ru mak için ve ya ül ke nin her han gi bir bö lü mün de ka tas tro fi teh di di ni azalt mak ve ya or ta dan kal dır mak için dev let yar dı mının ge rek ti ği her han gi bir olay dır (FE - MA, 2006). Baş ka ke li me ler le ifa de et mek ge - re kir se, bir acil du rum, bir fe la ke tin ola sı ol du - ğu her han gi bir du rum dur (Mel drum, Rod). Bu se bep le, bir acil du rum, ha yat ve mül ki ye ti ko - ru mak için, önem li se vi ye de ve ko or di ne li bir mü da ha le yi ge rek ti rir (EMA, 2005). Ha re ke te geç me den ön ce plan la ma yap mak, acil du rum lar es na sın da he def le re ulaş ma yı ko - lay laş tı rır. Bu se bep le, yö ne tim ler, teş ki lat lar ve ki şi ler, acil du rum yö ne ti mi nin dört saf ha sı na gö re ha re kât plan la rı nı yap ma lı dır lar: Ha zır lık, Risk Azal tı mı, Mü da ha le ve İyi leş me. In dia na ne ti ci le ri ne, so rum lu ol duk la rı ge nel hal kın men fa at le ri ni de ko ru mak üze re risk ler le uğ ra şır ken, or ga ni zas yon la rın kar ma şık şe be ke ler i va sı ta sıy la kay nak la rı nın ve - rim li kul la nı mı nı ve amaç la rın et kin ola rak ger çek leş ti ril me si ni yö net me le ri ni sağ lar Ana yurt Gü ven li ği Bö lü mü (In dia na De part - ment of Ho me land Se cu rity) ne gö re, te mel bir acil du rum ha re kât pla nı aşa ğı da ki şu ay rın tı la rı içer me li dir: Her şey den ön ce, muh te mel risk ve teh li ke le ri be lir le ye rek kap sam lı bir plan ha zır lan ma lı dır. Böy le bir pla nın ha zır lan ma sın da, ku rum sal risk yö ne ti mi kav ra mı göz önün de bu lun du rul ma sı ge re ken bir hu sus tur. CO SO Ku rum sal Risk Yö - ne ti mi: Bü tün le şik Çer çe ve mo de li, ku rum sal risk yö ne ti mi ni, ku rum yö ne tim ku ru lu, yö ne - ti ci ler ve di ğer per so nel den et ki le nen bir stra - te ji or ta mın da ve ku rum ça pın da uy gu la nan, ku ru mu et ki le ye bi le cek po tan si yel olay la rı be - lir le mek ve risk le ri ku ru mun risk iş ta hı için de ola cak bi çim de yö net mek ve ku ru mun he def - le ri ne ulaş ma ya ma kul gü ven ce sağ la mak mak sa dıy la ta sar lan mış bir sü reç ola rak ni te le - mek te dir (Ste in berg, R.M. et al., 2004) Yö ne tim ler, olay ön ce si ve son ra sı acil du rum mü da ha le fa ali yet le ri için ye ter li ma li kay nak la - rı sağ la mak ve fa ali yet le re ka tı lan ka mu, özel sek tör ve si vil top lum ör güt le ri ara sın da ko or di - nas yo nu te sis et mek, ge liş tir mek ve ile ti şi mi sağ la mak üze re, acil du rum mü da ha le sin den so rum lu ku ru luş la rın gö rev ve so rum lu luk la rı ile ma li kay nak la rı nı ye ter li se vi ye de ta nım la mak için ge rek li ya sal dü zen le me le rin ya pıl ma sı nı sağ la ma lı dır. Bu aşa ma da, ka mu da, top lum adı na so rum lu sa hip li ğin ye ri ne ge ti ril me si an - la mı nı ta şı yan ve yet ki, yön len dir me ve kon - tro lün uy gu lan ma sı olan yö ne ti şim sa na tı kul - la nıl ma lı dır (Lec lerc, G. Et al., 1996). Bu bağ - lam da, gö rev, yet ki ve so rum lu luk la rı ile il gi li he sap ver me so rum lu lu ğun dan kay nak la nan, mev cut du ru mun doğ ru ve ger çe ğe uy gun bi - çim de or ta ya kon ma sı nı sağ la yan de ne ti min de var lı ğı sağ lan mış ol ma lı dır.

19 38 39 YEŞİL KALEM YEŞİL KALEM Plan lar, her şart ta ku ru luş lar ara sın da ile ti şi mi sür dür me yi sağ la ya cak şe kil de ge liş ti ril me li dir. Yet ki li ler, mü hen dis ler, mi mar lar ve acil du rum za ma nın da bir prog ra mın uy gu lan ma sı nı et ki le - ye bi le cek ve uy gu lan ma sın dan et ki le ne bi le cek di ğer ki şi ve teş ki lat la rı içe ren eği tim prog ram - la rı top lum sal bi linç ya rat mak üze re uy gu la ma - ya ko yul ma lı dır. Muh te mel risk le ri azalt mak ve ha zır lık lı ol mak mak sa dıy la, hal kın eği ti mi yo - luy la, olay la rın muh te mel et ki le ri hak kın da or - tak bir an la yış ge liş ti ril me li dir. Doğ ru ve ger çe ğe uy gun bi çim de ak ta rı lan mev cut du rum hak kın da ya ra tı lan or tak bi linç ve an la yı şı des tek le mek mak sa dıy la, ta nım lan - mış olan teh li ke ve risk le re yö ne lik ola rak, eği tim des tek mal ze me le ri mut la ka ha zır lan ma lı dır. Bir acil du rum es na sın da fa aa li yet ler yü rü tü lür - ken güç lük ler le kar şı laş ma mak için büt çe kay - nak la rı ön ce den açık şe kil de be lir len me li dir. İn - şa edil miş çev re ta ra fın dan mey da na ge ti ri len za rar la rı azalt mak için ya pı sal du rum göz den ge çi ril me li dir. Muh te mel ka yıp la rı de ğer len dir - mek ve bu na uy gun ola rak stra te ji be lir le ye bil - mek için, olay ön ce si ka yıp de ğer len dir me araç la rı ge liş ti ril me li dir. Hal kı olay lar hak kın da bil gi li kıl mak, yan lış bil gi - le rin da ğı tıl ma sı nı en gel le mek ve halk ve mü - da ha le bi rim le ri ne doğ ru bil gi ler le reh ber ola bil - mek için, olay lar hak kın da ki bil gi da ğı tı mı ko or - di ne edil me li dir. Te mel ih ti yaç la rın kar şı lan ma sı, gü ven li ğin sağ - lan ma sı, ile ti şi min ku rul ma sı ve ara ma ve kur - tar ma fa ali yet le ri nin yü rü tül me si için, mü da ha - le bi rim le ri ne ye ter li des tek sağ lan ma lı dır. İyi - leş me sü re cin de fa ali yet le re ka tı lan teş ki lat la ra reh ber lik ve tek nik des tek sağ la mak, ko or di - nas yon açı sın dan çok önem li dir. İs te nen so nuç la rı ala bil mek için, teş ki lat la rın risk azal tı mı ça ba la rı ko or di ne edil me li dir. Risk azal tı mı kap sa mın da, ye ni yer le şim bi rim le ri oluş tu ru lur ken, ge liş ti ril miş in şa kod la rı kul la nıl - ma lı dır. Ay rı ca, iyi leş me ça ba la rı nı ko lay laş tır - mak mak sa dıy la, olay son ra sı ka yıp de ğer len - dir me araç la rı ge liş ti ril me li dir. Ola yın et ki le ri, onun sos yal ve eko no mik ya pı ve alt ya pı üze ri - ne te si ri be lir ti le rek, bel ge len me li dir. So nuç ola rak, acil du rum yö ne ti mi nin dört saf - ha sı, ka mu yö ne ti min de acil du rum lar es na sın - da ka yıp la rın ön len me si ve azal tıl ma sı için bir reh ber dir. Bu se bep le, mey da na ge len acil du - rum lar so nu cun da ka yıp la rın ön len me si, ön le - ne mi yor sa art ma ma sı ve olay la ra mü da ha le ler - de yö ne tim ha ta la rı nın ya şan ma ma sı için, acil du rum yö ne ti mi, ka mu yö ne ti mi nin ay rıl maz ve önem li bir par ça sı ol ma lı dır. Bü tün bu il ke sel yak la şım la rın doğ ru ve za ma nın da uy gu lan ma sı için ma kul gü ven ce, iç de ne tim sis tem le ri nin iş lev sel tu tul ma sıy la sağ la na bi lir. Kaynakça Agency For Work for ce In no va ti on (2002). Emer gency Ma na ge ment And Sa fety Plan. Şu - bat 4, 2007 ta ri hin de AWI Ağ-si te sin den alın - mış tır: ri da jobs.org/po li ci - es/gs/emergmgt_ma nu al.pdf Cum ming, W. R. and Sylves, R. (2004). FE MA s path to Ho me land Se cu rity: Jo ur - nal of Ho me land Se cu rity and Emer gency Ma - na ge ment, 1(2), Ar tic le 11. Emer gency Ma na ge ment Aus tra li a (2005). EMA Di sas ters Da ta ba se. Şu bat 4, 2007 ta ri hin de EMA Ağ-si te sin den alın mış tır: di sas - ters.nsf/web pa ges/in tro duc ti on?open Do cu ment Fe de ral Emer gency Ma na ge ment Agency (1996). Glos sary of Terms. Şu bat 4, 2007 ta ri - hin de FE MA Ağ-si te sin den alın mış tır: ma.gov/pdf/plan/glo.pdf#se - arch=%22such%20de fi ni ti ons%20al - low%20the%20users%20of%20the%20eop %20to%20sha re%20an%20un ders tan - ding%20of%20the%20eop.%22 Fe de ral Emer gency Ma na ge ment Agency (2006). Ro bert T. Staf ford Di sas ter Re li ef and Emer gency As sis tan ce Act (Pub lic Law ), as amen ded. Şu bat 4, 2007 ta ri hin de FE - MA Ağ-si te sin den alın mış tır: - ma.gov/abo ut/sta fact.shtm In dia na De part ment of Ho me land Se cu rity. In - dia na Eart hqua ke Prog ram Stra te gic Plan. şu - bat 4, 2007 ta ri hin de Cen tral U.S. Eart hqua ke Con sor ti um Ağ-si te sin den alın mış tır: sec.org/progmgr/fi les/in_stra te - gic_plan.pdf Kin ka id, J.K., Sam pi as, W.J. et al. (2005). CGAP Cer ti fi ed Go vern ment Au di ting Pro fes - sio nal Exa mi na ti on Study Gui de (3rd Edi ti on). The Ins ti tu te of In ter nal Au di tors ya yı nı dır. Lec lerc, G., Moy nagh, W.D., Bo isc la ir, J.P., & Han son, H.R. (1996). Ac co un ta bi lity, Per for - man ce Re por ting, Com pre hen si ve Au dit - An In teg ra ted Pers pec ti ve. Ara lık 4, 2011 ta ri hin de CCA FAğ-si te sin den alın mış tır: tach ments/102_apr - CA-EN.pdf Lo cal Go vern ment As so ci ati on of Tas ma ni a (2004). For ging Links: Emer gency Ma na ge - ment & Lo cal Go vern ment - An In for ma ti on Kit. Şu bat 4, 2007 ta ri hin de Sta te Emer gency Ser vi ce Ağ-si te sin den alın mış tır: rary/for ging - linksv1_14.pdf Mel drum, Rod.Com mu nity Re co very from a Hu man Epi de mic. Şu bat 4, 2007 ta ri hin de Pri - MeD Phar macy Ağ-si te sin den alın mış tır: post.com.au/si te.php?id=1765 Ro senb lo om, D.H., & Kravc huk R.S. (2005). Pub lic Ad mi nis tra ti on: Un ders tan ding Ma na ge - ment, Po li tics, and Law in the pub lic Sec tor (sixth edi ti on) Ste in berg, R.M., Ever son M.E., Mar tens F.J. & Not ting ham L.E. (2004). En ter pri se Risk Ma na - ge ment - In teg ra ted Fra me work: Exe cu ti ve Sum mary. Ara lık 4, 2011 ta ri hin de CO SO Ağ-si - te sin den alın mış tır: so.org/do cu - ments/co SO_ERM_Exe cu ti ve Sum mary.pdf The Ins ti tu te of In ter nal Au di tors (2004). What is in ter nal au di ting? Ara lık 4, 2011 ta ri hin de THE II A Ağ-si te sin den alın mış tır: ii a.org/the ii a/abo ut-the-pro fes - si on/in ter nal-au dit-faqs/?i=1077 Al per Bil giç Jandarma Genel Komutanlığı Subay

20 40 YEŞİL KALEM 41 YEŞİL KALEM Suistimal Tespiti ve İncelemesinde Veri Analiz Teknikleri Gi riş Her dö nem de ol du ğu gi bi gü nü müz bil gi ça ğın - da da, bil gi yi, tek no lo ji nin sun du ğu ko lay lık ve fay da la rı çı kar amaç lı kul la nan ki şi ve ki şi ler bu - lun mak ta, bu ki şi ler, bağ lı ça lış tık la rı sis tem le - rin açık la rın dan fay da lan mak ta dır lar. Do la yı sıy - la, ger çek le şen bu su iis ti mal iş lem le ri gün geç - tik çe da ha da kar ma şık hâ le gel mek te, hat ta ba zen bi rey sel su iis ti mal den çı kıp, or ga ni ze suç la ra bi le dö nü şe bil mek te dir. Feridun Özmen Tüm bu sui s ti mal le rin or tak he de fi, ni ha ye tin de fi nan sal ka zanç tır. Bir ban ka da ça lı şan gi şe yet - ki li si nin ha re ket siz bir he sap üze rin de he sap sa - hi bi nin ha be ri ol mak sı zın yap tı ğı iş lem ler den, da ha or ga ni ze ya pı ya sa hip olan ve hat ta te rör ör güt le ri ne kâr sağ la ma gü dü mün de ki iş lem le - re ka dar bir çok alan da ve bü yük lük te sui s ti mal - den bah set mek müm kün dür. Bu den li kap sam - lı hâ le ge len su is ti mal va ka la rı nın tes pi tin de ge - le nek sel yön tem le rin kul la nı mı, is ter is te mez Yukarıdaki gösterimde olduğu gibi, EFT işlemleri görsel yöntemler ile analiz edildiğinde, hesap hareketleri içerisinde, işlemlerin yoğunlaştığı birtakım kilit hesaplar olduğu bulgusuna ulaşıla - bilir. ye ri ni da ha kar ma şık tes pit sis tem le ri ne, ve ri ana liz araç ve tek nik le ri ne bı rak mış tır. Geç miş ten Gü nü mü ze BDD Ge le nek sel yön tem ler, hem ol duk ça za man alan, hem de ge nel de ör nek le me yön tem le ri ne da ya nan ve tüm iş lem le ri in ce le mek ten uzak ka lan yön tem ler idi. Bu çer çe ve de, 90 lı yıl la rın ba şın dan iti ba ren ar tan iş lem ha cim le ri ve ve ri bü yük lük le ri ne de niy le, ge le nek sel yön tem ler ye ter siz kal mış, bil gi sa yar la rın yük sek iş lem ka - bi li yet le rin den fay da lan ma ih ti ya cı doğ muş tur. Bil gi sa yar Des tek li De ne tim, za man içe ri sin de - ki ge liş me ler ve ye ni lik ler sa ye sin de gü nü müz - de ku rum ve ku ru luş la rı sa de ce et kin bir bi çim - de de net le me ye im kân ta nı yan araç ve tek nik - ler bü tü nü ol mak tan çık mış; ve ri ler ara sın da ki iliş ki le ri or ta ya ko yan, içe ri sin de güç lü ve ri ana - liz ka bi li yet le ri ba rın dı ran, ala na özel de ne tim ler ger çek leş ti ri le bil me si ni sağ la yan, ha ta lı ve hi le - li iş lem le ri ayı ra bi len araç lar hâ li ne gel miş tir. Ge rek bü yü yen ve ri bo yut la rı, ge rek se ka li fi ye iş gü cü te mi nin de ki sı kın tı lar ne de niy le, et kin de ne tim için bil gi sa yar kul la nı mı yay gın laş mış ve de net çi le ri, kul la nı mı ko lay tek nik ler ara ma - ya sevk et miş tir. CA ATTs Bu yön tem le rin ba şın da, Bil gi sa yar Des tek li De ne tim (BDD) Araç ve Tek nik le ri, di ğer bir de - yiş le CA ATTs gel mek te dir. Ta nım ola rak, De - ne tim sü reç le ri ni ba sit leş tir mek ve oto ma ti ze et mek ama cıy la, bil gi sa yar kul la nı mı ola rak ifa de edi le bi len Bil gi sa yar Des tek li De ne tim; ge niş kap sam da, de ne tim de ve rim li li ği ar tı ran araç ve tek nik ler ol ma nın ya nın da, de net çi le rin ki şi sel ve rim li li ği ni de ar tı ran tek nik ler ola rak de ğer len di ril mek te dir. Do la yı sıy la bu aşa ma da BDD yi, bil gi sa ya rın hı zın dan ve gü cün den ya rar la nı la rak, de ne ti mi da ha et kin ve ve rim li yü rüt mek için kul la nı lan de ne tim tek nik le ri ola - rak ni te len dir mek de yan lış ol ma ya cak tır. BDD, kav ram sal ola rak de ne tim sü reç le ri nin her han gi bir nok ta sın da bi li şim me ka niz ma la rı - nın (Ex cel spre ads he et le ri ve ya Mic ro soft Word gi bi ke li me iş le yi ci ler en te mel ör nek le ri - dir) kul la nıl ma sı ola rak da al gı la na bi lir. La kin BDD kav ra mı, özel lik le son yıl lar da ki tek no lo jik ge liş me ler ışı ğın da da ha çok Ve ri Ana li zi kav - ra mı ile bü tün leş ti ril miş olup, ve ri den an lam çı kar ma sa na tı ola rak li te ra tür de yer bul mak - ta dır. Za man içe ri sin de, bir çok ku rum ve ku ru luş, iş sü reç le ri ni ve kar ma şık bil gi akış la rı nı da ha ko - lay yö net me le ri ni sağ la yan ye ni uy gu la ma lar kul lan ma ya baş la mış tır. Bu da BDD ye olan ih - ti ya cın, de net çi le rin bu ku rum ve ku ru luş lar da - ki anah tar rol le ri ni de vam et ti re rek, ken di le ri ni ve in ce le me le ri ni ge li şen sü reç le re ayak uy dur - ma la rı na im kân ta nı mak yo luy la art tır mış tır. 1 Gör sel Ana liz Bu ye ni ne sil ana liz tek nik le ri nin ba şın da gör sel ana liz gel mek te dir. Gör sel ana liz, ta bu ler ya pı - da ki ve ri nin, bir di zi en ti te link mo del le me si ile gör sel leş tir mek su re tiy le ana liz edi le bil me - si ne im kân ta nı yan tek nik ler bü tü nü ola rak ta - nım la na bi lir. 1 Nurmazilah Mahzan and Andrew Lymer, Adoption of Computer Assisted Audit Tools and Techniques (CAATTs) by Internal Auditors: Current issues in the UK