Adenom: Tübüler yapılar oluşturarak gelişen benign epitelyal tümörlere adenom, malign tümörlere ise adenokarsinom denir.

Transkript

1 NEOPLAZi

2 Adenom: Tübüler yapılar oluşturarak gelişen benign epitelyal tümörlere adenom, malign tümörlere ise adenokarsinom denir.

3 Papillom- Kistadenom Papillom: Makroskopik veya mikroskopik olarak bir yüzeyden parmak benzeri çıkıntılar oluşturarak gelişen benign epitelyal tümörlere papillom denir. Kistadenom: Tübüler yapılar ve kistik boşluklar oluşturarak gelişen bengin epitelyal tümörlerdir, overlerde sıktır. Bazı tümörlerde kistik boşluklar ve bu boşluklar içerisine uzanan papiller yapılar olur ve papiller kistadenom adını alır.

4 Polip: Mukozal yüzeylerden kabarıklık oluşturarak gelişen düzgün yüzeyli kitledir.

5 Malign Tümörlerin isimlendirilmesi Kanser epitel hücrelerinden, sarkomlar ise mezenkimal orijinli hücrelerden gelişir. Tm germ yapraklarından gelişen epitel hücre orjinli malign tümörler kanser olarak adlandırılır.

6 Hibernom: Embriyoner veya kahverengi yağ dokusundan gelişen benign tümördür. Teratom : Birden çok (2 veya 3) germ tabakasından köken alan tümörlerdir.

7 Hamartoma: Bir dokunun hücrelerinin normalde bulunduğu yerde, disorganize şekilde nonneoplastik çoğalıp kitle oluşturmasıdır (akciğerde kıkırdak kitlesi, beyinde damar yumağı, deride nevüsler). Koristom veya ektopi : Bir dokunun olması gereken yerin dışında bulunmasıdır.

8 Skiroz kanser : Meme, prostat, pankreas... ca da olduğu gibi aşırı fibroz stromaya (desmoplazi) sahip, sert kıvamlı kanserlere skiroz kanser denir. Medüller Kanser: Skiroz olmayan, stroması kollajenden fakir, tümör hücresinden zengin ve yumuşak kıvamlı) kanserlere medüller kanser denir. Memenin, tiroidin medüller kanserleri, hepatosellüler ve renal hücreli kanserler medüller özelliktedirler.

9 Malign Ve Benign Tümörlerin Karşılaştırılması Özellik Benign Malign Diferansiasyon/ anaplazi Büyüme hızı Mitoz Lokal invazyon Metastaz İyi diferansiye, orijin aldığı dokuya benzer Yavaş, regrese olabilir veya duraklayabilir. Mitoz az ve normal Yok Yok Diferansiasyon az veya yok, anaplazi var: Strüktür bozuk Büyüme hızı değişken, hızlı olabilir. Mitoz sık ve atipik olabilir. Lokal invazyon, komşu dokulara infiltrasyon sıklıkla var. Sıklıkla var; büyük ve indiferansiye tümörlerde daha sık ve yaygın.

10 Diferansiasyon:Tümörün parankimal hücrelerinin köken aldıkları hücreye morfolojik ve fonksiyonel olarak benzemesine diferansiasyon denir. Anaplazi: Malign tümör hücrelerinin köken aldıkları dokuya morfolojik ve fonksiyonel açıdan benzememesine (undiferansiye olmalarına) anaplazi denir

11 Solda iyi diferansiye (grade 1) skuamoz hücreli karsinom. Skuamoz kanserin keratin üretimi diferansiasyona örnektir. Sağda anaplastik (grade IV) skuamoz hücreli karsinom.

12 Tümör Nekrozu : Tümörlerde oluşan nekroz daha çok İskemik koagülasayon nekrozu Tipindedir. Çok hızlı büyüyen bir tümörlerde dah çok nekroz oluşur

13 DİSPLAZİ : Epitel hücrelerindeki düzensiz proliferasyon a displazi denir. Epitel içinden çıktığı dokuya benzer ancak normal histolojik dizilimi bozulur. Displazi prekanseröz bir değişikliktir. Displazide oluşan hücresel değişiklikler: Pleomorfizim(üniformitenin kaybolması) Hiperkromazi Nükleomegali Anormal mitozlar

14 Karsinoma İnsitü (preinvaziv kanser) Displazik değişiklikler epitelin tüm katlarında oluşur ve bu neoplastik hücreler epitelyal bazal membranı destrükte edip subepitelyal stromal dokuya yayılmamışsa buna karsinoma insitü (CIS) veya preinvaziv kanser denir. İnsitü kanserlerin metastaz yapma yeteneği yoktur.

15 İnvaziv (infiltratif) Kanser : Eğer neoplastik epitel hücreleri bazal membranı yıkıp stromaya yayılırlarsa buna invazif (infiltratif) kanser denir.

16 Metastaz Metastaz maligniteyi gösteren en önemli Özellik olup, malignitenin değişmez markeri olarak kabül edilir. Metastaz ve Lokal invazyon malign tümörleri benign tümörlerden ayıran en önemli özelliklerdir. Metastaz Yapmayan Malign Tümörler: Beyinde glial tümörler (astrositomlar) Derinin bazal hücreli kanseri

17 En sık metastaza uğrayan organlar: Akciğerler Karaciğer Kemik Beyin Hiç metastaz olmayan doku kıkırdak. Ġskelet kası ve kıkırdakta metastaz son serece azdır.

18 Kadında ve erkekte görülen kanserlerin sıklıkları Erkekler % Kadınlar % Prostat 33 Akciğer ca* 13 Kolon rektum 13 Ürinertrakt 7 Lsemi- Lenfoma 6 Melanoma 3 Meme 31 Akciğer * 13 Kolon-rektum 11 Endometrium 9 Over 4 Lösemi-Lenfoma 3 *Akciğer ca her iki cinste en sık ölüme neden lan ca dır. Bu tabloda deri kanserleri hariç tutulmuştur. Her iki cinste de deri kanserleri en sık olan kanserlerdir.

19 Mesleki Karsinojenler Karsinojenler Arsenik ve bileşenleri Asbest /eryonit Benzen Berilyum ve bileşikleri Kadmium ve bileşikleri Krom bileşikleri Etilen oksit Nikel bileşikleri Radon ve radon gazları Vinil klorid Kanser gelişen organ Akciğer ve deri hemangiosarkomu Akciğer, larinks, özefagus, mide ve kolon kanseri, Mmezetelyoma Lösemi,Hodgkin hast Akciğer kanseri Prostat ca Akciğer ca Lösemi Burun, nazal sinüsler, Akciğer CA Akciğer ca Karaciğer anjiosarkomu

20 Kalıtım: Retinablastoma kalıtsal olma oranı en yüksek olan tümördür (%40 vakada ailesel geçiş gösterir).

21 Kalıtsal Neoplazmlar ve Preneoplastik Durumlar Kalıtsal Neoplazmlar (OD) Hasarlı gen Eşlik eden tümörler Retinoblastoma (%40 kalıtsal) Familyal polipozis koli MEN I MENII Nörofibromatozis tip I Nörofibromatozis tip II Willms tümörü Li-Fraumeni Sendromu Melanom sendromu Rb APC Ret Ret Nf-1 Nf-2 Wt P53 P16/NK4A Bilateral retinoblastom ve osteosarkom Kolonda multipl adenom ve kanser Hipofiz, pankreas ve paratiroid adenomları Medüller tiroid ca, feokromositoma Multipl nörofibrom ve meningiomlar Bilateral akustik Schwannoma Böbrekte Wilms tümörü, diğer malformasyonlar Multipl meme, kolon ca, sarkomlar, lenfomalar Malign melanom Herediter nonplipozis (Lynch) sendromu koli MSH2, MLH1, MSH6 Adenomatöz polip olmaksızın kolon kaseri, endometrium ve over kanseri

22 Kalıtsal prenoplastik durumlar (OR), DNA onarım defekti tabloları; Kalıtsal Neoplazmlar (OR) Xeroderma pigmentozum Bloom Sendromu Fankoni anemisi Ataxi-telenjiektazi Hasarlı gen DNA Onarım Genlerinde Kalıtsal Hasar Deri BCC, skuamöz ca, UV ile melanom Akut lösemi değişik kanserler Akut lösemi, skuamöz ca, hepatosellüler ca Akut lösemi, lenfoma, kadında meme ca

23 Familyal kanserler İmmün yetmezlik sendromları X e bağlı Agammaglobülinemi Wiscott-Aldrich sendromu Lenfoproliferatif sendrom (Duncan hastalığı) BRCA-1(OD) BRCA-2(OD) BRCA-1 DNA TAMİR GENİ B cell Tirozin kinaz Meme kanseri Meme kanseri Over kanseri FAP olmayanlarda oluşan kolon kanseri Beyin tm Melanom Lenfoma lösemi Akut lösemi, lenfoma EBV ile oluşan EMN ölüm EBV ile immünoblastik lenfoma

24 Major Kimyasal Karsinojenler Prokarsinojenler (metabolitlerine dönüşerek etki edenler) A-Polisiklik ve heterosiklik hidrokarbonlar Benzanthracen Benzopyrene B- Aromatik aminler ve azo boyaları Naftilamin Benzidin C- Doğal bitkisel ve mikrobik ürünler Aflotoksin B1 Griseoflavin D- Diğerleri Nirtozamin ler Nitritler Direkt etkili karsinojenler Alkilleyici ajanlar -Propiolakton Dimetil sülfat Depoxybutane Antikanser ilaçlar

25 Radyasyonun karsinogenezdeki etkileri: X ışınları: Derideri ca, Osteosarkom Radyoaktif tozlar : Akciğer ca. Atom bombası etkisi; AML ve KML ( lösemi en sık olan malinite) Tiroit ca (papiller tip ) Meme ca Kolon ca Akciğer ca

26 Viral onkogenez: Malignite Oluşturma Potansiyeli Olan Virüsler HTLV-1 HPV EBV HBve HCV HHV-8 Yetişkin T hücreli lenfoma ve lösemisi Serviks kanseri Özofagus kanseri Oral kavite ve dil kanseri Larinks kanseri Anüs kanseri Hodgkin hastalığı NonHodgkin B hücreli lenfomalar Burkitt lenfoma Nazofarinks kanseri Karaciğer kanseri Kaposi sarkomu B hücreli efüzyon lenfoması Multipl miyelom

27 Bazı Prekanseröz/ Premalign Hastalıklar Lokoplakiler Adenomatöz polipler Deride kronik fistül ağızları ve ülser alanları Aktinik keratoz Siroz Endometrial hiperplazi Bronşial ve serviks uteride epiteldeki displazi Kronik gastrit Displastik nevus Proliferatif Fibrokistik Hastalık

28 Malignite gelişimi ile ilgili genler: 1. Protoonkogenler 2. Kanser supressör genleri 3. Apoptozisregüle eden genler 4. DNA tamirinden sorumlu genler.

29 Bazı Onkogenler, Aktivasyon Şekilleri ve Neden Oldukları Tümörler Kategori Protoonkogen Mekanizma Birlikte görüldükleri tümörler Büyüme Faktörleri PDGF zinciri Sis OE Astrositoma Osteosarkoma FibroblastGrowth Factors Hst-1 Int-2 OE AMP Mide kanseri Mesane ca meme ca ve melanom TGF alfa TGF alfa OE Astrositom, Hepatosellüler ca HGF HGF OE Tiroid ca

30 Büy. Faktör reseptörleri EGF reseptör ailesi ERB-1 ERB-B2 OE Akciğer skuamoz ca, gliomlar Meme ca ve over ca CSF-1 reseptörü Fms AMP Lösemi Nörotropic factor reseptörü Ret* N.M MENIIA ve MENIIB Familyal medüller tiroid CA Sporadik tiroid papiller CA PDGF reseptorleri PDGF-R RA Gliomalar Stem Cell Faktör reseptörü KİT OE Gastrointestinal stromal tümörler Diğer yumuşak doku tümörleri

31 Sinyal İletim Proteinleri GTP bağlayanlar K-RAS H-RAS N-RAS NM NM NM Kolon, akciğer, pancreas ca Mesane ve böbrek ca Melanom, hematolojik maligniteler Nonreseptör tirozin kinaz Abl TL Kronik miyeloid lösemi Akut lenfoblastik lösemi RAS sinyal iletimi BRAF NM Melanom, nevus WNT sinyal iletimi Β - Catenin NM OE Hepatoblastom, Hepatosellüler ca

32 Nükleer regülatör proteinler Transkripsiyon aktivatörleri C-Myc N-myc TL AMP Burkitt lenfoma Nöroblastoma Akciğer küçük hücreli CA L-myc AMP Akciğer küçük hücreli CA Hücre siklus regülatörleri Siklinler Siklin D TL AMP Mentle hücreli lenfoma Meme, özefagus CA Siklin Dependent Kinase Siklin E CDK4 OE AMP/ NM Meme ca Glioblastoma, melanoma, sarkoma

33 C-erb B2 (HER2-neu) over ekspresyonu : Meme ve over kanserinde prognozun kötü olacağını gösterir. Tüm insan tümörlerinin yaklaşık %30'u ras geninin mutant versiyonuna sahiptir. Ras gen mutasyonu insan tümörlerinde en sık görülen onkogen anormalliğidir. Myc: Nükler Transkripsiyon (Kopyalanma) iş ile ilgilidir. Myc onkogeni insanda tümörlerde en sık görülen transkriptör faktör gen bozukluğudur.

34 İnsan tümörlerinin çoğunluğu ras mutasyonuna sahiptir. Pankreatik adenokarsinom %90 Kolon kanseri %50 Troid kanseri %50 Akciğer adeno ca %30 Myeloid lösemi %30.

35 Myc gen disregulasyonu ile oluşan tümörler: Burkitt lenfoma : t(8-14) Nöroblastom : N-Myc amplifikasyonu Küçük h.li AC : L-myc amplifikasyonu

36 Kromozomal Translokasyonlar c-myc geni translkosyonu; (8-14): Burkitt lenfoma Bcl-2 gen overekspirasyonu; t(14-18): Foliküler B hücreli lenfomalar. Abl translokasyonu; t(9-22): KML

37 Tümör Süpresör Gen Bozukluklarında Oluşan Tümörler Hücresel Lokalizasyon Gen Fonksiyon Somatik mutasyon ile oluaşan tümör Kalıtsal mutasyon ile oluşan tümör Hücre yüzeyi E-cadherin Hücre adezyonu Mide ve meme CA Familyal mide kanseri Plazma membranı NF-1 RAS inhibisyonu Schwannoma Nörofibromatozis Tip-1 ve sarkomlar NF-2 Hücre iskelet stabilitesi Schwannoma Meningioma Ependimom Nörofibromatozis tip II (Akustik Schwannoma, ve meningioma) Sitozol APC/β catenin Sinyal inhibisyonu Mide, kolon, pankreas ca ve melanoma Familyal adenomatoz koli: Kolon ca PTEN(P27) PI-3 kinaz sinyal iletimi /Apoptozis Endometrium ve Prostat ca Glioblastom

38 Çekirdek Rb Mitoz siklus regülasyon Retinoblastoma, osteosarkoma, meme, kolon, akciğer ca Retinoblastom Osteosarkom P53 Hücre siklusu, apoptozis Kanserlerin çoğunluğu* Li-Fraumeni Sendromu Multipl ca ve sarkom P16 BRCA-1 BRCA-2 CDK inhibisyonu DNA onarımı DNA onarımı Pankreas, özofagus - - Malign melanom Kadın meme, over ca Kadın, erkek meme ca ----

39 A- Retinablastom geni: Rb gen mutasyonu görülen bazı tümörler: Retinoblastoma Osteosarkom, Meme CA Küçük hücreli akciğer CA Bazı beyin tümörleri Mesane

40 B- BRCA-1 ve BRCA-2genleri : Meme CA nın %5-10'u familyaldır. Bu ailelerde %80 oranında mutasyonlu BRCA-1 ve BRCA-2 geni pozitif bulunur.

41 G- P53 geni: prb moleküllerini aktive eder. Ġnsan tümörlerinde en sık hasara (>%50) uğrayan gen P53 genidir. Homozigot kaybında; akciğer, meme, kolon kanserleri oluşur. P 53 geninin bir kopyasının (allel) inaktive olması ile Li-Furaumeni Sendromu oluşur (sarkom, meme kanseri, lösemi, beyin tümörleri adrenal korteks kanseri gibi birçok tümörün birlikte gelişme riski yüksektir).

42

43 Apoptozis Ġle Ġlgili Genler Bcl-2 OE B lenfositleri apoptozisten korur. B lenfositlerin ömrünün uzaması ve hücre birikmesi oluşur. B hücreli folliküler lenfomalar gelişir. Bax geni ise apoptozisi hızlandırır. Dolayısıyla bu 2 gen Apoptozisi regüle eden genlerin en iyi örneğidirler.

44 MALĠGN TÜMÖRLERĠN METASTAZ VE DĠĞER YAYILIM YOLLARI Lenfatik yol : Kanserler yayılır. Hemotojen : Sarkomlar Vücut boşlukları : Kanserler Lokal yayılım : Malign tümörler Sarkomlar en sık Akciğerler e metastaz yaparlar.

45 KANSER KAŞEKSİSİ: Kaşeksi sebepleri: İştahsızlık Tat alma duyusunda bozulma Kalori harcama hızında artış (bazal metabolizma hızında artış). TNF- ve İL-1 gibi makrofaj ürünlerinin iştah merkezini inhibe etmesi TNF- (kaşektin adını da alır)

46 Paraneoplastik Sendromlar Klinik sendrom Altta yatan kanser/ler Oluşum mekanizması Endokrinopatiler Cushing Sendromu Uygunsuz ADH sekresyonu Sendromu Hiperkalsemi Hipoglisemi Küçük hücreli ac kanseri Pankreas ca, Nöronal tm Akciğer küçük hücreli ca Ġntrakranial neoplazmlar Akciğer skuamoz ca Meme kanseri Renal hücreli kanser Yetişkin T hücreli lösemi / lenfoması Over kanseri Fibrosarkom Diğer mezenkimal tümörler Hepatosellüler kanser ACTH ve ACTH benzeri maddeler ADH ve atrial natiüretik Hormon Paratiroid hormon benzeri peptitler TGF, TNF ĠL-1 Ġnsülin ve insülin benzeri hormonlar

47 Paraneoplastik Sendromlar Klinik sendrom Altta yatan kanser/ler Oluşum mekanizması Karsinoid sendrom Polistemia Norolojik ve Muskuler Sendromlar Lambert-Eaton Myastenik Sendromu Santral ve Periferik sinir sistemi hastalıkları Bronkial adenom (karsinoid) Pankreatik adenokarsinom Gastrik karsinom Renal hücreli kanser Serebellar hemangioblastom Hepatosellüler kanser Leiomyoma Küçük hücreli AC ca Meme ca Seratonin, bradikinin,?histamin Eritropoetin Ġmmunolojik

48 Paraneoplastik Sendromlar Klinik sendrom Altta yatan kanser/ler Oluşum mekanizması Dermatolojik Hastalıklaar Akantozis Nigrikans Dermatomyozit Kemik, Eklem, Yum. Doku değ. Hipertrofik osteoartropati, kaşık tırnak Mide, akciğer, uterus kanseri Akciğer ve meme ca Akciğer adenokanseri?? Ġmmünolojik? Ġmmünolojik Vasküler ve Hematolojik değ. Venoz trombozis (Trousseau fen.) Nonbakterial T. Endokardit Anemi Nefrotik sendrom Pankreas ve akciğer adenokanseri Ġlerlemiş kanserler Timik neoplazmlar Değişik kanserler Tümör rünleri (adenokarsinomların ürettiği müsin pıhtılaşmayı başlatır) Hiperkoagülabilite? Tümör antijenleri ve immunkompleksler

49 Hiperkalsemi : En sık görülen paraneoplastik sendrom bulgusudur. Cushing sendromu : PNS lerde en Sık oluşan endokrinopatidir.

50 Kanser evrelemesinde dikkate alınan parametreler: T N M sistemi T : Tümör çapı ve tümörün içinde çıktığı organdaki yayılım derecesi N : Lenf mod metastazı M : Uzak organlara metastaz

51 Evre ; Tümör yayılımı ile ilgili bilgi verir. Aşağıdakilerden hangisi...kanserinin prognozunda en önemli faktördür ; Cevap : Evre dir. Seçen eklerde evre yok ise; Yanıt; T, N, M komponentlerinden biridir. 1-Lenf nodu tutulumu, 2- Tümör çapı, 3-Uzak organ metastazı ve / veya lokal

52 Derecelendirilme (Grade): Grade diferansiasyon oranı ile ilgili bilgi verir. Tümör hücrelerinin içinden çıktıkları dokuya benzeme (diferansiasyon) derecesidir. Kanserler bu özekkiklere bakılarak I ve IV arasında değişen gradlere ayrılırlar. Grade I olanlar (en iyi diferansiye) İyi, grade IV olanlar (en az diferansiye) en kötü prognozlu olurlar.

53 Tümör Markerleri (Belirleyicileri) Marker Eşlik ettiği kanser Kalsitonin Medüller tiroid ca Katekolaminler Feokromasitoma Human koryonik gonadotropin Trofoblastik tümörler (koryokarsinom, molhidatiform), testis ve over teratokarsinomları, embrionel ca. Karsino embriojenik antijen Kolorektal karsinomlar%60-90, (CEA) Pankreas kanseri %50-80 Mide ve meme kanseri %20-30 Alfa Feto Protein (AFP) Hepatoselüler karsinom, Yolk sak tm. nonseminomatoz germ hc.li testis tm. CA 125 Over kanseri CA 19-9 Pankreas ca markeri CA 15-3 Meme ca

54 Ġntermedier Flamentler ve Bulunduğu kanserler (immünhistokimyasal markerler) Sitokeratin Karsinomlar ve mezotelioma EMA Epitelyal Membran Antijeni (bütün kanserler) LCA (CD45) L eucocite Common Antigen(tüm lnfomalar) Desmin Çizgili ve düz kas tümörleri Vimentin Mezenkimal tümörler, bazen karsinomlar. NSE Nöronal tümörler, Sinaptofizin Nöronal tümörler Glial filament Glial tümörler S-100 Mlanom, nörojenik tümörler, mezetelyoma HMB-45 Malign melanom Kromagranin Endokrin organ kanser hücreleri