ÖĞRETMEN VE ÖĞRETMEN ADAYLARININ EĞİTİM FELSEFELERİ * ÖZET

Transkript

1 - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, p , ANKARA-TURKEY ÖĞRETMEN VE ÖĞRETMEN ADAYLARININ EĞİTİM FELSEFELERİ * Şenay YAPICI ** ÖZET Eğitim-öğretim programlarının hazırlanmasında ve uygulanmasında temele alınan felsefe değişince; hedefler, içerik, uygulama ve sınama durumları da değişir. Kendine has eğitim felsefesi olmayan veya mesleğinde felsefî sorgulama yapmayan öğretmenlerin elinde, ne kadar iyi hazırlanmış olursa olsun eğitim-öğretim programları başarılı olamayacaktır. Bu araştırma, ilköğretim öğretmenlerinin ve ilköğretim öğretmen adaylarının eğitim felsefelerini belirlemek ve bazı değişkenler açısından eğitim felsefeleri arasında anlamlı farklılık olup olmadığını sınamak amacıyla yapılmıştır. Araştırma, betimsel bir araştırmadır. Araştırma iki örneklemden; ilköğretim okullarında çalışan öğretmen ve Eğitim Fakültesi son sınıfta okuyan öğretmen adayından oluşmaktadır. Araştırmanın verileri, Wiles ve Bondi (19:52) den alınan Philosophy Preference Assesment (Eğitim Felsefesi Ölçeği) uygulanarak elde edilmiştir. Ölçeğin Cr. Alpha değeri, öğretmen grubunda.8, aday grubunda.79 dur. İlköğretim öğretmenleri ve öğretmen adaylarının, akımlara ilişkin görüşlerinde en yüksek aritmetik ortalamanın, Experimentalizm akımında olduğu görülmektedir. Akımlar yapılandırılmış olandan daha serbest olana doğru sıralandığında; akımlara ilişkin aritmetik ortalamaların birbirine yakın olduğu ve akımlar arası farkların, 0,80 den küçük olduğu bulunmuştur. Bu ve ayrıntılı dökümdeki itemlerle ilgili bulgulardan hareketle, ilköğretim öğretmenleri ve adaylarının, değişim ile değişmezliği, öğrenci merkezli anlayış ile öğretmen merkezli anlayışı birlikte kabullenmelerinden hareketle, ya eğitim felsefeleri arasında tercih yapamadıkları ve eklektik felsefeye sahip oldukları, ya da kendilerine has bir eğitim felsefesi oluşturamadıkları ve kendi şahsî felsefelerini oluşturmaya yeni başlamış oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Değişkenler açısından, erkek öğretmen ve adaylarının, dinî, ahlâkî ve kültürel hususlara daha fazla önem verdikleri ve muhafazakâr oldukları, kadın öğretmen ve adaylarının ise daha öğrenci merkezli oldukları bulunmuştur ve cinsiyetin etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Türkçe Öğretmenliği bölümündeki adayların, diğer bölümlerdeki adaylara nazaran kafalarının daha karışık olduğu ve * Bu makale Crosscheck sistemi tarafından taranmış ve bu sistem sonuçlarına göre orijinal bir makale olduğu tespit edilmiştir. ** Yrd. Doç. Dr. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü, El-mek: senayyapici@gmail.com

2 12 Şenay YAPICI kendilerine has eğitim felsefesi oluşturamadıkları sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Öğretmen, Öğretmen Adayı, Eğitim Felsefesi, Öğretmenin Eğitim Felsefesi EDUCATIONAL PHILOSOPHIES OF THE TEACHERS AND TEACHER CANDIDATES ABSTRACT The underlying philosophy of the preparation and implementation of educational programs objectives, content and status of the application changes. With its own philosophy of education or profession because teachers do not make philosophical inquiry, no matter how well prepared, education and training programs will not be successful. This study determines that; primary school teachers and primary school teachers' educational philosophies and some of the variables was carried out to test whether there is a significant difference between the educational philosophies. The study is a descriptive study. The data were collected from two different samples, one composed of teacher, the other composed of teacher candidate. Philosophy Preference Assesment scale which was developed by Willes&Bondi (19:52) was used to ases educational philosophies. The Cronbach alpha reliability coefficient of.8 was measured as teacher group. The Cronbach alpha reliability coefficient of.79 was measured as candidate group. Primary school teachers and teachers' observations of currents that flow is the highest arithmetic average Experimentalizm. Streams structured than the arithmetic averages of the free movements ranked towards what appears to be close to each other. The differences between the philosophical currents observed smaller than 80%. Teachers and student teachers are considered along with the change invariance. Teachers and student teachers do not prefer any of the philosophies of education. In addition, they may have an eclectic philosophy. As a result, there has their own philosophical conceptions. teachers and student teachers are conservative; also religious and cultural values are important to them. teachers and student teachers, student-centered. In this context, gender is an important variable. In addition, the candidates of Turkish teachers do not have educational philosophies. Key Words: Teacher, Candidate Teacher, philosophy of education, teacher's philosophy of education Giriş Yaşamın ve eğitimin temel felsefeleri, üç ölçütle belirlenmiştir: Gerçek olan nedir? Doğru olan nedir? İyi olan nedir? Felsefe dilinde gerçeğin incelenmesi ontoloji, doğrununki epistemoloji, ve iyi olanın, güzel olanınki ise aksiyoloji (değer bilim), onun altında da etik ve estetik alanlarını oluşturur (Wiles and Bondi, 19:6; Gutek, 1997:2-). Felsefenin bu soruları ve alanları eğitim

3 Öğretmen Ve Öğretmen Adaylarının Eğitim Felsefeleri 1 ve öğretimle, başka bir söyleyişle okulla nasıl ilişkilendirilebilir? Etik ve estetik ile ilgili sorular, daha çok değerlerle ilgili olduğundan eğitim ve öğretim alanında, okulda öğretilecek değerlerin temel kaynağıyla ilgilidir. Epistemolojinin soruları, öğrenmenin odağıyla veya doğruyu aramayla ilgidir. Ontolojinin soruları, en çok öğrenmenin özüyle veya araştırmanın, incelemenin içeriğiyle ilgilidir. Böylece felsefî sorgulama, okuldaki öğrenmenin biçimi, özü ve kaynağı ile ilgili sorulara dönüştürülür (Wiles and Bondi, 19: 6). Eğitim felsefesi, eğitim politikalarına ve uygulamalarına yön veren varsayım, inanç, karar ve ölçütleri inceler, tutarlılık ve anlam yönünden kontrol eder. Eğitim sistemlerinin temeline konan insan anlayışlarını değerlendirir. Eğitimde kullanılacak yeni hipotezler oluşturmaya çalışır (Ergün, 1999: 15). Bir okuldaki eğitimsel faaliyetlerin can alıcı noktasını oluşturan ders programları hazırlanırken, eğitimin hedeflerini belirlemek ve hangi hedeflerin olması gerektiğine karar vermek en zorlu adımlardan birisidir. Felsefe, program hedeflerini, araçlarını ve sonuçlarını belirlemede bir ölçüt haline gelmiştir (Sönmez, 2005a: 50-55; Sönmez, 2005b:2). Eğitimin amaçları ve hedeflerinin belirlenmesinde ve belirlenen hedeflerin uygunluğunun, tutarlılığının kontrolünde, hedeflerin önem sırasına konulmasında eğitim felsefelerinden yararlanılır (Ertürk, 198: 27,1, 2; Gutek, 1997: 5; Sönmez, 2005a: 51; Sönmez, 2005b:2-25; Demirel, 2009:17-18). Hedefler; felsefî inançlara dayalı değerleri, araçlar; felsefî tercihleri yansıtan süreç ve yöntemleri, sonuçlar ise gerçekleri ve öğrenilmiş davranışları içerir (Demirel, 2009:18). Program tasarlanırken, programı hazırlayan ekip üyelerinin kişisel eğitim felsefeleri de etkili olacaktır. Sonuçta hazırlanan programa damgasını vuran Eğitim felsefesinin, toplumun başat felsefesiyle tutarlı, iç tutarlılığı sağlam ve eğitimdeki doğurguları bakımından açık olması beklenir (Ertürk, 198: ). Temele alınan felsefe değişince, hedefler, içerik, uygulama ve sınama durumları da değişir. Programın uygulanmasında, öğretmenin ve yöneticinin, anlayışlı ve verimli ve yaratıcı bir etkinlik göstermesi, bu etkinliklerin temelini oluşturan felsefeyi kavraması ve benimsemesiyle olanaklıdır. Yönetici ve öğretmenler, uygulamalarını, bir yandan eğitim felsefesine bir yandan da araştırma sonuçlarına dayamalıdırlar (Varış, 1988:1-11; Sönmez, 2005a:52). Örgün eğitim kurumlarındaki öğrenme yaşantıları, Öğretim Programları ve planlarına uygun olarak hazırlanmakla beraber, uygulamaların niteliğini, okulun imkânları, şartları ve okul atmosferinin yanı sıra öğretmenlerin eğitim anlayışları belirler. Öğretmen gerçekliğe, insan doğasına ve topluma ilişkin kavramlar/bilgiler üzerinde düşünmeye başladığında, eğitim felsefesi yapıyor demektir (Gutek, 1997:1). Öğretmenlerin eğitim felsefesi, kendi öğretme stillerini etkiyebilmektedir. Öğretmenlerin uyguladıkları öğretme stilleri de dolaylı ve doğrudan öğrencilerin hem öğrenme süreçlerini hem de başarılarını etkilemektedir. Eğitim Felsefesi ve/veya felsefelerinden söz edildiğinde; ilgili alanyazında; İdealizm, Realizm, Naturalizm, Pragmatizm, Varoluşçuluk akımlarının eğitime ilişkin görüşleri, Eğitim Felsefesi olarak kabul edildiği gibi felsefe ve ideolojilerden, okuldaki uygulamalardan kaynaklanan ve bazı olgulara/durumlara bir tepki olarak çıkan eğitim kuramları; Essensializm (Özcülük), Perennializm (Daimicilik), Progressivizm (İlerlemecilik) ve Toplumsal Yeniden- Yapılanmacılık da Eğitim Felsefesi olarak kabul edilmektedir (Gutek, 1997: 288,291, 1-15). Bu çalışmada, Wiles ve Bondi nin sınıflaması baz alınmaktadır. Wiles ve Bondi (19), yapılandırılmış olandan esnek, daha serbest olana doğru, belli başlı beş eğitim felsefesi olarak: Perennializm, İdealizm, Realizm, Experimentalizm ve Existentializm i sıralamaktadırlar. Bunların kısaca ne anlama geldikleri ve özellikleri sırasıyla aşağıda açıklanmaktadır. a)perennializm: Beş felsefenin en muhafazakar, geleneksel ve katı olanı perennializimdir. Perennialistler, eğitimin evrensel nitelikli belli gerçeklere dayanması gerektiğini savunurlar ve insan doğası gibi eğitimin de değişmez olduğuna inanırlar. Çünkü insanların ayırt edici özellikleri

4 1 Şenay YAPICI yetenekleridir. Eğitim mantığın, akıl yetilerinin gelişmesine odaklanmalıdır. Perennialistlere göre eğitim, hayata hazırlıktır ve öğrenciler eğitim hayatları boyunca dünyadaki değişmeyen doğruları ve nedenlerini öğrenmelidirler (Wiles and Bondi, 19: 7; Gutek, 1997: 297, 11; Ergün,1999:81-82; Demirel, 2009:21; Arslan, 2009:20-21). Perennializm, Realist Thomist felsefelerden kaynaklanır. Okul programı, rasyonaliteyi geliştirecek düşünsel konuları içermeli, mantıksal olmalı ve öğrencilerin düşünme ile iletişim sembollerini yeterince kullanabilmelerine zemin hazırlamalı, ahlâk ilkelerini içermeli (Gutek, 1997: ). Perennialistler, laik de olabilir, dinsel de (Gutek, 1997: 298, 0, 11). Perennialistlere göre öğretmen anlatır ve yorumlar. Öğrenci pasif alıcıdır. Çünkü; doğru değişmezdir (Gutek, 1997: 297). Mevcut okul çevresindeki tüm değişim büyük ölçüde yüzeyseldir (Wiles and Bondi, 19:7; Ergün, 1999: 81). b) İdealizm: İdealistlere göre, gerçek bilgi sadece aklın ürünü olabilir ve esas gerçek fiziksel âlemde değil aklın içerisindedir. Doğru, fikirlerin tutarlılığında bulunacaktır. İyilik ideal bir durumdur. İyi, doğru ve güzel, başka bir söyleyişle değerler, mutlak ve içsel olup, değiştirilemez ve evrenseldir (Wiles and Bondi, 19: 7; Gutek, 1997: 2-25; Ergün, 1999:75; Sönmez, 2005a: 8-9; Demirel, 2009: 19). İdealist eğitimin amacı, öğrencileri doğruyu aramaya teşvik etmektir. Okul öğrencilerin doğuştan getirdikleri yetilerinin farkına varmalarını sağlamak ve kişiliklerini belirlemek için kültürel mirası oluşturan değerleri öğretmelidir. İdealistler, eski bilgileri, yetileri ve öğretileri koruyarak birikmiş bilgilerden ve birbirleriyle ilişkili olarak organize edilen düşünce veya kavramlardan oluşan müfredat programını savunurlar Öğrencilere, yaşayan değerler ve bu değerlerle nasıl yaşayacağı öğretilmelidir. Okul, kültürel mirası oluşturan değerleri öğretmelidir. Değer eğitiminin zengin kaynağı tarih, edebiyat, din ve felsefe gibi kültürel konulardır ki bunlar insanlık tarihi boyunca mutlak a ilişkin ortaya çıkmış düşünceleri yansıtırlar (Gutek, 1997: 2-25,27; Demirel, 2009: 19). İdealistler okulun fonksiyonunu, entelektüel süreçleri destekleme, örnek olan davranış modellerini ve geçmişteki bilgileri sunma olarak görürler. Öğrencinin değerli davranış ve insan modellerini örnek alarak sürdürülmesi amacını güder.öğretmen kültürel değerlerin doğal bir modeli olarak her öğrenciyi doğruya ulaşması için cesaretlendirmelidir. Öğretmen-öğrenci ilişkisinde en önemli merkezî rol öğretmenindir. Öğretmen, mükemmel insanlar yetiştirme hedefinde yoğunlaştığının bilincinde olmalı (Wiles and Bondi, 19: 7; Gutek, 1997:28-2; Sönmez, 2005a: 5-8). Okullardaki öğrenciler biraz pasif bir role sahiptirler, öğretmenin anlattıklarını alarak yorumlarlar. Okul programlarındaki değişimler genellikle düzenli eğitim sürecine girişte dikkate alınır (Wiles and Bondi, 19: 7, 50; Sönmez, 2005a: 5-8, 77). Realizm: Realizm gerçeğin, akıl ve algıdan bağımsız olarak var olduğunu savunan felsefi bir görüştür (Ergün; 1999:76; Gutek, 1997: 5; Sönmez, 2005a:9). Okulun görevi dünya hakkında öğrencileri bilgilendirmektir. Realistler için iyilik, doğanın kanunlarında ve fiziksel dünyanın düzeninde bulunacaktır. Doğru, gözlemlenenlerin aynısıdır (Wiles and Bondi, 19:50). Öğrenciler gerçeklere dayalı bilgileri öğrenmelidir. Öğretmen öğrencilere bu gerçekliğin bilgisini vermelidir. Realistler okullarda matematik ve fen gibi derslere ağırlık vermeyi tercih derler. Öğrenciler, gerçeği öğrenmenin en iyi ve etkili yollarına; sistematik olarak düzenlenmiş bağlantılı disiplinler aracılığıyla araştırmak, kütüphane kullanımı gibi araştırma yöntemlerine ilişkin deneyim kazanmalılar, fakat öğrenciler, yine de pasif katılımcılardır. Öğretmenler öncelikle bilgi aktarıcıdır, farklı yöntemler kullanmalı, öğrencilerin bilgiyi keşfetmeleri ve onu başka alanlara transfer etmelerini sağlamalı (Wiles and Bondi, 19:50, Gutek, 1997: 51-5; Ergün, 1999: 77).

5 Öğretmen Ve Öğretmen Adaylarının Eğitim Felsefeleri 15 Sınıflar da doğa gibi oldukça düzenli ve disiplinli olmalıdır. Okuldaki değişimler mükemmele ulaşmak için doğal değişim olarak algılanacaktır (Wiles and Bondi, 19:50). d) Experimentalizm: Experimentalizm, bilgi edinmek için yapılan uygulamayı, gözlemi, içebakışı, duyular ve bilinç aracılığı ile elde edilen algıları, kısaca insanın dış dünya üstündeki pratiğini dile getirir (Wiles and Bondi, 19:50). Eğitimin amacı, kişileri yetiştirmek, daha sonraki yaşantıların/tecrübelerin kontrolünü ve yönlendirmesini sağlayan temel bilgileri kazandırmaktır. Eksperimentalistler için dünya sürekli değişen bir yerdir. Yaşam, değişen bir dünya ve toplum içinde sürer ve öğretim boyunca öğrenciler, yaşadıkları anın problemlerini çözmelerini sağlayacak ilgi ve gereksinimlere yönelmeli (Wiles and Bondi, 19:50; Gutek, 1997:11). Pragmatist bir düşünür olan Dewey nin eğitim düşüncesi, düşünce ve eylemi yaşantının/deneyimin ayrılmaz unsurları olarak düşündüğü Experimentalizm görüşüne dayanır. Değerler açısından Dewey, değerlerin, insanın çevresindeki olgu/olaylara gösterdiği tepkilerden kaynaklandığına inanan relativist bir ahlakçıdır (Ergün, 1999: 78; Gutek, 1997: 97, 10). Dewey e göre; bilmek deneysel bir olgu olup, yöntem olarak bilimsel araştırma yöntemi kullanmalıdır. Öğrenme sorgu biçimi veya bir problem çözme sırasında meydana gelebilir. Eğitimde/okulda; Problem çözme, uygulama ve tecrübe gibi kavramlar önemlidir. İnsanlar, birbirlerinin deneylerinden, deneyimlerinden ortak ilgileri doğrultusunda yararlanırlar. Öğretmenler, öğrencilere yardım edebilirler veya yaşadıkları keşfedici ve tecrübe dünyasını, aktif bir şekilde kapsayan görüş alışverişi yapabilirler (Wiles ve Bondi, 19: 50; Gutek, 1997: , 116; Ergün, 1999:78). Experimentalistler sosyal konu ve tecrübelere daha çok önem veren bir okulu tercih ederler. Öğrenme bir problemi çözerken veya araştırırken gerçekleşir. Öğretmenler yaşadıkları dünyayı keşfetmeye çalışan öğrencilere yardım ederler (Wiles ve Bondi, 19: 50; Gutek, 1997:116). Perennialist, idealist ve realistlerin aksine Eksperimentalistler, açıklıkla değişimi ve gelişimi kabul ederler ve sürekli olarak toplumu düzeltmek ve geliştirmek için yeni yollar keşfetmeye çalışırlar (Wiles and Bondi, 19:50). e) Existentializm: Eğitimin, bireyin kişiliğinin gelişmesine yardımcı olacak şekilde düzenlenmesini ve her öğrencinin kendi değerler sistemini özgürce ve yetişkinlerin zorlaması olmaksızın geliştirmesine izin verilmesini ve onlara bu yönde yardımcı olunmasını savunan bir felsefedir. Existentialist eğitimin nitelikleri; seçme özgürlüğünün ne kadar anlamlı, değerli olduğunu anlatır, her bireye kendini belirleme sorumluluğunu ve eylemlerinde kendi varlığına önem vermeyi, anlamlı ve önemsiz tercihler arasındaki farkı gösterir (Demirel, 2009:20; Sönmez, 2005a: ; Ergün,1999:79-80; Gutek, 1997: ,15). Gerçeklik varoluş dünyasıdır, doğru öznel olarak seçilen ve iyilik özgürlüğün fark edilişidir(wiles ve Bondi, 19:50). Existentialist program, bireylerin deneyimlerine ve tercihlerine dayanan fiziksel ve toplumsal gerçekliğe ilişkin konuları ve yetenekleri içermektedir. Tarih, edebiyat, dilbilgisi, matematik, fen bilimleri vd. bilgi alanlarındaki bilgiler, aynı zamanda kişinin öznelliğini kavramasını sağlayan araçlardır (Gutek, 1997: 17). Varoluşçu öğretmen, çeşitli öğretim yöntemlerini kullanabilmeli, öğrencilerine yaşadıkları duruma ilişkin bilinç oluşturmak amacıyla sorular sormalı, yaşamın önemine ilişkin sorularla farkına varma düzeylerini artırmalı. Bireyin kendi varlığını estetik ve ahlak boyutlarıyla birlikte duyumsamasını sağlamalı (Gutek, 1997: 19; Demirel, 2009: 20; Sönmez,2005a: 8-9). Existentialistler için eğer okullar varsa, öğrencilerin, kendisini tanıyan ve toplumdaki konumunu öğrenen bireyler olmalarını sağlamak içindir. Eğer okullarda öznel konular mevcutsa, sanat etik veya felsefe gibi yorumlar önemlidir. Öğretmen öğrenci etkileşimi, öğrencilerin bireysel öğrenmeleri esnasında ve öğrenci merkezli olmalıdır. Okul çevresindeki değişim hem doğal hem de önemli bir olgu olarak kabul edilecektir (Wiles ve Bondi, 19:50; Sönmez,2005a:, ).

6 16 Şenay YAPICI Öğretmen, yukarıda açıklanan eğitim felsefelerinden sadece birisine mi sahip olmalı veya hepsini birden savunabilir mi? gibi sorular gündeme gelebilir. Eğer verilen cevapların ortalaması, her soru seti için aşağı yukarı aynı skoru yansıtıyorsa, tercih açısından ayrım yapma yetersizliğini gösterir. Eğer verilen cevapların ortalaması, genelde Perennializm den Existentializm e doğru aşağıya doğru eğimli bir çizgi ise, o zaman okul hakkındaki inançlarda güçlü bir yapılandırılmış ya da eğim tam tersine ise yapılandırılmamış bir eğitim anlayışını gösterir. Eğer verilen cevapların ortalaması, çift doruklu ya da üç doruklu dağılım gösteriyorsa, önemli konularda kararsızlık belirtir ve daha fazla açıklık getirme gerekliliğini akla getirir. Eğer şablon U şeklinde ortaya çıkarsa, önemli ölçüde bir değer tutarsızlığı belirtilmektedir ve çok farklı ve çeşitli sistemlerdeki güçlü inanışları akla getirir. Son olarak, şablon sivri üst ve alt uçları (zirve ve vadileri) olmayan sadece akan bir eğri ise bu ya bir eklektik felsefeyi, ya da kendi şahsi felsefesini yeni oluşturmaya başlamış bir insanı akla getirebilir (Wiles ve Bondi, 19:5-5). Türkiye de Wiles ve Bondi tarafından geliştirilen ölçekle, ayrıca farklı ölçme aracıyla yapılan ve konuyla dolaylı olarak ilgili araştırmalar mevcuttur. Öğretmenlere Felsefi Tercih Değerlendirme Formu uygulanarak yapılan üç araştırmada; Doğanay ve Sarı (200), Çoban (2007), Geçici ve Yapıcı (2008) ve Eğitim fakültesinde okuyan öğretmen adaylarıyla yapılan bir araştırmada; Duman (2008), en yüksek ortalamayla Experimentalizm akımı çıkmıştır. Sıralamada farklılıklar söz konusudur. Ekiz (2007), araştırmasında, farklı bir ölçek uygulamış ve öğretmen adaylarının; Perennialism, Essentialism akımlarıyla ilgili görüşlerinin aritmetik ortalamalarının düşük olduğunu ve adayların, değişime daha kapalı ve geleneksel düşünce ve uygulamaları savunan akımları desteklemediklerini, Progressivism, Reconstructionism akımlarıyla ilgili görüşlerinin aritmetik ortalamalarının ise yüksek olduğunu ve adayların, diğer iki akıma karşı olumlu görüşe sahip olduklarını belirtmektedir (Ekiz, 2007: 6-9, -5, 10-11). Eğitim Fakültelerine devam eden öğrencilerin, bazı özelliklerinin belirlenmesi ve profillerinin ortaya çıkarılması amacıyla yapılan bir araştırmada; öğretmen adayından elde edilen sonuçlar şöyledir: Öğretmen adaylarının; eğitim yaklaşımlarının daha çok ilerlemeci olduğu fakat muhafazakarların sayısının da azımsanmayacak ölçüde olduğu ve öğretmen adaylarının eğitim felsefelerinin tam olarak şekillenmediği sonucuna ulaşılmıştır (Aksu vd., 2008). 20 sınıf öğretmeninin 18 itemlik beşli derecelemeli Öğretmen kavramıyla ilgili metaforlara verdikleri cevapların dökümünde; Öğretmen rehberdir görüşüne %72, ü tamamen, Öğretmen bilgi kaynağı ve dağıtıcıdır görüşüne %55, 2 si, öğretmen çevresini aydınlatan kişidir görüşüne %62,6 sı, tamamen katıldıklarını belirtmektedirler (Cerit, 2008: 699, ). Saban (2009), 287 öğretmen adayının öğrenci kavramına ilişkin ürettiği toplam 156 geçerli metaforun, 11 kategori altında toplandığı araştırmasında; öğrencinin; ham madde ve boş bir zihin olarak algılanmasından hareketle, öğretmen adaylarının öğrenme ve öğretmeye ilişkin olarak sahip oldukları düşünüş sistemlerinde geleneksel anlayış egemen dir sonucuna ulaşmıştır (Saban, 2009: 28, 288, 1-18). Baki ve Gökçek (2007) 80 ilköğretim ve ortaöğretim matematik öğretmen adaylarının, öğretmen rolüne ilişkin görüşlerini belirlemek amacıyla yaptıkları araştırmada; etkili olan ve olmayan öğretmen modeline ilişkin seçimlerle ilgili gerekçelere de dayanarak; ilköğretimdeki öğretmen adaylarının daha gelenekselci, ortaöğretimdeki öğretmen adaylarının biraz daha yapısalcı düşündükleri ama öğretmen merkezli ve öğrenci merkezli ifadelerin bir arada bulunması nedeniyle öğretmen adaylarını geleneksel veya yapılandırmacı olarak etiketlemenin doğru olmayacağı sonucuna ulaşmaktadırlar (Baki ve Gökçek, 2007: 2-28). Sosyal Değerler Ölçeği uygulanarak yapılan bir araştırmada,119 ilköğretim öğretmeninin okul yaşamında var olduklarını düşündükleri sosyal değerlerle ilgili bulgu ve sonuçlardan, okulun eğitim felsefesini yansıtacağı düşünülenlerle ilgili olanların (A.O ve ss) dökümü şöyledir (Turan ve Aktan, 2008:- 2): Bu okulda koşullar değişse de temel doğrular değişmez (,71-0,9), Okuldaki değerler aile ve toplumun değerleriyle uyuşur (,70-0,87), Okulda yöneticinin talimatlarına her koşulda

7 Öğretmen Ve Öğretmen Adaylarının Eğitim Felsefeleri 17 uyulur (,11-0,88), bu üç görüş okulda; katı kuralcı ve yapılandırmacı felsefelerin hakim olduğunu göstermekte. Öğrenciler okulda doğru bildiklerini yapma hakkına sahiptir (2,78-0,9), Okulda öğretmenler çıkarlarına ters düşse de inandıklarını uygularlar (2,92-0,9), Bu okulda öğretmenler programa ilişkin yenilikleri kolay benimser (,8-0,8), Bu okulda hiç kimseye siyasî, dinî ayırım yapılmamaktadır (,86-1,11), bu dört görüş okulda; esnek ve serbest felsefelerin hakim olduğunu göstermekte. Araştırmacılar, hem öğretmenlerin hem de öğrencilerin çekinceli cevap verdiklerini, bunun da öğretmen ve öğrencilerin kendilerinin bağımsız olmadıklarını düşünmelerinden kaynaklanabileceğini ve bu durumun, öğretmenlerin okulda kendilerini yeterince özgür hissetmediklerinin göstergesi olduğunu ileri sürmektedirler (Turan ve Aktan, 2008:28-29). Öğretmenlerin programların uygulanmasındaki önemi ve bu önemin dayanaklarından birisi olan, öğretmenlerin ve adayların eğitim felsefeleriyle ilgili yukarıdaki araştırma bulguları, bu tür araştırmaların farklı örneklemler üzerinde de sınanması gerekliliğini ortaya koymaktadır. Araştırmanın Amacı, ilköğretim öğretmenlerinin ve ilköğretim öğretmen adaylarının eğitim felsefelerini belirlemek ve bazı değişkenler açısından eğitim felsefeleri arasında anlamlı farklılık olup olmadığını sınamaktır. Yöntem Araştırma, betimsel bir araştırmadır. Araştırma iki örneklemden; ilköğretim okullarında çalışan öğretmen ve Eğitim Fakültesi son sınıfta okuyan öğretmen adayından oluşmaktadır. Öğretmenlerin; %9,2 (118) si erkek, %50,8 (122) si kadındır; %18,8 (5) si ilköğretim I. Kademe; Okul öncesi ve sınıf öğretmenliği, %22,9 (55) u Sosyal Bilimler alanı, %28, (68) ü Türkçe, %16,7 (0) si Matematik ve bilişim ve %1, (2) ü Fen Bilimleri alanlarında görev yapan öğretmenlerdir. Öğretmen adaylarının; %7,7 () si erkek, %62, (17) ü kadındır; %17,8 (2) si Okul öncesi, %, (105) ü Sınıf öğretmenliği, %22 (52) i Sosyal Bilgiler, %15,7 (7) si Türkçe Öğretmenliği programları.sınıfta okumaktadırlar. Araştırmanın verileri, Eğitim Felsefesi Ölçeği uygulanarak elde edilmiştir. Eğitim Felsefesi Ölçeği, Wiles ve Bondi (19:52) den alınan Philosophy Preference Assesment ölçeği, farklı zamanlarda, 2 İngilizce Okutmanı ve 2 Eğitim Bilimci tarafından Türkçeye çevrilmiş ve çeviriler karşılaştırılarak Türkçe versiyonu oluşturulmuştur. Türkçe versiyonu bir İngilizce Okutmanı tarafından İngilizceye çevrildikten sonra ilk orijinal nüsha ile karşılaştırıldığında iki maddedeki ifade farklılığının anlam kaymasına yol açmadığı anlaşılınca Türkçe nüshasının son biçimi oluşmuştur. Türkçeye çevrilen Eğitim Felsefesi Ölçeği, beş eğitim felsefesi alt boyutunda 8 er item olmak üzere toplam 0 itemden oluşan, cevapları hiç katılmıyorum dan kesinlikle katılıyorum a doğru giden beş dereceli ölçme aracıdır. Eğitim Felsefesi Ölçeğinin; öğretmen ve öğretmen adayları örneklemlerinden elde edilen veriler üzerinden güvenirlik katsayısı hesaplanmış ve Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1: Ölçme Aracının ve alt boyutlarının Güvenirlik katsayıları Öğretmen N= K= 8 Cr. Alpha =.8 Spear.-Brown=.77 Aday N= K= 5 Cr. Alpha =.79 Spear.-Brown=.6 Alt Boyutlar Perennializm.6. İdealizm.52.0 Realizm.6.5 Experimentalizm.5.62 Existantializm.51.6

8 18 Şenay YAPICI Aynı ölçme aracının kullanıldığı daha önce yapılan dört araştırmadan birisinde; Cronbach Alpha katsayısı.81, Guttman Split-half değeri.7 olarak bulunmuştur (Doğanay ve Sarı, 200), öğretmen adaylarıyla yapılan bir araştırmada, ölçme aracının Cronbach Alpha değeri.76 olarak bulunmuştur (Duman, 2008: ). Aynı ölçekten yararlanılarak geliştirilen 0 itemlik ölçeğin öğretmenlere uygulandığı diğer bir araştırmada, Cronbach Alpha katsayısı.8 bulunmuştur (Geçici ve Yapıcı, 2008). Verilerin analizi için, veriler kaydedildikten sonra, ilgili sütunlar toplanarak, alt boyutların toplam sütunları oluşturulmuştur. Güvenirlik ve geçerlik çalışmaları sonucunda; öğretmenlerde; 21 ve 2. İtemler, adaylarda ise, 5, 20, 1 ve 2. itemler iptal edildiğinden, alt boyutların toplam sütunları, yeniden oluşturulmuş ve güvenirlik geçerlik hesapları tekrar yapılmıştır. İlköğretim Öğretmenleri ve adaylarının görüşlerinin genel dökümü için aritmetik ortalama ve standart sapmaları hesaplanmıştır. Karşılaştırmalarda, cinsiyet değişkeni için t Testi, diğer değişkenler için Tek yönlü ANOVA Testi uygulanmıştır. ANOVA Testinde anlamlı farklılık çıkan grupların çoklu karşılaştırmaları; varyansları homojen olanlara Tukey HSD, varyansları homojen olmayanlara da Tamhane T2 Testi uygulanarak yapılmıştır. Bulgular İlköğretim Öğretmenleri Ve Öğretmen Adaylarının Eğitim Felsefeleri Öğretmenler ve öğretmen adaylarının, her akıma ait itemlere verdikleri cevaplar toplanarak, akımların toplam sütunları oluşturulmuş ve A.O. ve ss hesaplanmıştır. Aşağıda Tablo 2 de öğretmenlerin ve Tablo te de öğretmen adaylarının akımlara ve ilgili itemlere ilişkin görüşlerinin aritmetik ortalamaları (A.O.) ve standart sapmaları (ss) verilmektedir. Tablo 2 deki öğretmenlerin ve Tablo teki öğretmen adaylarının, akımlara ilişkin görüşlerinin toplamının her akımdaki item sayısına bölümüyle elde edilen aritmetik ortalamalar temel alındığında; her iki grupta da, en yüksek aritmetik ortalamanın, Experimentalizm (,09 ve,11) akımında olduğu görülmektedir. Alt Boyu Tablo 2. İlköğretim Öğretmenlerin Eğitim Felsefelerinin Temel İstatistikleri N İtemler Topl/item sayısı İtemler Topl/item sayısı A. O. ss A.O. ss N A. O. ss A.O. ss Alt Boyu Perennialist İdealist Realist ,76,20,7,20 2,99 1,,90,0,16,65 2,09,5,76,65,02 2,9,15, 2,6,80,,92,9 1,16 1,1 0,78 1,0 1,1 1,18 0,88 0,82 1, 1,02 1,12 1,10 1,25 0,67 1,1 1,1 1,25 0,8 1,15 1,05 0,92 1,05 1,12,8 0,61,8 0,56,57 0,50 Expermentalist Existansiyalist ,1,90,81,2,81,69,76,2,88 2,57 2,77,20,16,1,05 0,95 1,05 1,01 0,82 1,1 1,17 0,56 0,82 1,28 1,26 1,25 0,99 1,07 1,18 0,95,09 0,6,5 0,58

9 Öğretmen Ve Öğretmen Adaylarının Eğitim Felsefeleri 19 Tablo. İlköğretim Öğretmen Adaylarının Eğitim Felsefelerinin Temel İstatistikleri Alt Boyut N İtemler İtemler Topl/item sayısı Topl/item sayısı A. O. ss A.O. ss N A. O. ss A.O. ss Alt Boyut Perennialist ,80 2,,27 2,57 2,59,98,9 1,1 1,0 1,0 1,6 1,27 0,87 0,81, 0,55 Expermentalist ,95,9,61,09,09,85,8,9 1,07 1,1 1,1 0,97 1,2 1,07 0,59 0,8,11 0,5 İdealist Realist ,50,55 1,7,7,16,0,66,00 2,8,56,70,5,0,08 1,6 1,09 1,12 1,10 1,18 1,18 0,77 1,22 1,15 0,80 1,02 0,91 1,0 1,1,26 0,51,9 0,56 Existansiyalist ,2 2,88,2,2,20,15 1,0 1,5 0,98 1,22 1,28 0,9,70 0,6 Wiles ve Bondi (19) nin önerdiği biçimde, yapılandırılmış olandan daha serbest olana doğru sıralandığında (ki Tablo 2 ve te bu sıralamaya göre verilmiştir); Perennializm akımında öğretmenlerin aritmetik ortalaması,,8 ve adayların aritmetik ortalaması,, İdealizm akımında,8 ve,26, Realizm akımında,57 ve,9, Experimentalizm akımında,09 ve,11 ve Existentializm akımında,5 ve,70 olarak çıkmıştır. Aritmetik ortalamalar ve standart sapmalar birlikte ele alındığında; hem öğretmenler hem de öğretmen adaylarında; Perennializm (2,87/2,88,09/,98) ve İdealizm (2,82/2,75,9/,77) akımlarına ilişkin görüşlerin kararsızım ile katılıyorum aralığında, Experimentalizm akımına ait görüşlerin(,6/,58,55/,6) katılıyorum ile kesinlikle katılıyorum aralığında yer aldığı görülmektedir. Öğretmenlerde; Realizm (,07,07) ve Existentializm (2,96 -,12) akımlarına ilişkin görüşler, kararsızım ile katılıyorum aralığında yer alırken, Öğretmen adaylarında ise; Realizm (,8,50) ve Existentializm (,07 -,) akımlarına ilişkin görüşlerin, kararsızım, katılıyorum ve kesinlikle katılıyorum düzeyleri arasında geniş bir dağılım gösterdikleri görülmektedir. İlköğretim öğretmenleri ve öğretmen adaylarının eğitim felsefelerinin biraz daha ayrıntısına inmek için her akımdaki itemlerin ortalamaları ve sapmaları incelenmiştir. Öğretmenler ve öğretmen adaylarının en çok(katılıyorum- tamamen katılıyorum aralığında) katıldıkları görüşler şunlardır; Perennializm akımında; herkesin bilmesi gereken temel bilgiler vardır ve öğretmen grubunda daha homojen bir biçimde ideal öğretmenler, bilgiyi yorumlarlar, İdealizm akımında; öğretmen öğrenciler için örnek olmalıdır, Realizm akımında; öğretim kurumları, bireyin kendisini geliştirmesine yönelik yolları araştırmalıdır ve herkesin öğrenmesi gereken temel beceriler vardır, Experimentalizm akımında; değişim süreklidir her iki grubun da tamamiyle katıldığı tek görüştür, doğrular, en iyi araştırma, inceleme yoluyla öğrenilir ve sadece öğretmen grubunun en çok katıldığı öğretmenler, öğrenmeyi kolaylaştırıcı olmalıdır görüşleridir. Öğretmenler ve öğretmen adaylarının kararsızım dan tamamen katılıyorum

10 10 Şenay YAPICI aralığına doğru geniş bir yayılım gösteren görüşleri; Perennializm akımında; Olaylara dayanan bilgi ve alıştırma her öğrenme ortamının önemli bir bileşenidir, İdealizm akımında; sadece öğretmenlerde Tartışma yöntemi, en etkili öğrenme biçimidir, sadece adaylarda Gerçek, mantıklıdır, Realizm akımında; Toplumun fonksiyonel bir üyesi, davranış kurallarına uyar ve Okullar, değişim için düzenli bir yol geliştirir ve sadece adaylarda Okullar, dahil olduğu toplumu yansıtmalıdır, Experimentalizm akımında; Okullar, sosyal gelişim için vardır, Öğretim, araştırma tekniklerini merkeze almalıdır, sadece adaylarda Öğretmenler, öğrenmeyi kolaylaştırıcı olarak görülürler ve Ahlak kuralları, toplumsal anlaşma sonucu belirlenir sadece öğretmenlerde Okul programları, sosyal problemler ve konular üzerine odaklanmalıdır, Existentializm akımında; okullar, eğitimin açık büfesi olmalıdır, en etkili öğrenme, çok yapılandırılmış ve katı disiplin olan bir ortamda oluşmaz ve Okul, bireyin kendisini tanımasını kolaylaştırmak için vardır görüşleridir. Öğretmenler ve öğretmen adaylarının hiç katılmıyorum dan kararsızım aralığına doğru geniş bir yayılım gösteren görüşleri; Perennializm akımında; sadece öğretmenlerde Müfredat, değişmeyen dini doğrulara dayanmalıdır, İdealizm akımında; her iki grupta Ezberleme, beceri süreçleri için anahtardır görüşleridir. Bu iki görüşün yanı sıra, Experimentalizm akımı hariç diğer akımlarda aritmetik ortalamaları düşük olan bazı maddeler vardır fakat maddelerin standart sapmaları büyük olduğundan, görüşlerin yayılımı geniştir. Öğretmenler Ve Öğretmen Adaylarının Eğitim Felsefelerinin Bazı Değişkenler Açısından Karşılaştırılması Öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının, felsefe akımlarına ilişkin görüşleri, cinsiyet, kıdem, branş ve bölüm değişkenleri açılarından karşılaştırılmıştır. Karşılaştırma sonuçları, belirtilen sırayla, aşağıda verilmektedir. Öğretmenlerin, felsefe akımlarıyla ilgili görüşleri, cinsiyet açısından karşılaştırılmış ve akımların toplam puanları arasında, 0,05 düzeyinde anlamlı bir farklılık olmadığı belirlenmiştir. Tablo de görüldüğü gibi, akımları oluşturan itemlerin karşılaştırılmasında; Perennializm akımıyla ilgili 10. İtemdeki İdeal öğretmenler, bilgiyi yorumlarlar görüşünde, kadın öğretmenler lehine, 1. İtemdeki Okullar, ahlaki gerçekleri öğretmeye zorlanmalıdır ve 1. İtemdeki Müfredat, değişmeyen dini doğrulara dayanmalıdır görüşlerinde ise erkek öğretmenler lehine 0,05 düzeyinde anlamlı farklılık çıkmıştır. İdealizm akımıyla ilgili 19. İtemdeki Ezberleme, beceri süreçleri için anahtardır görüşünde, erkek öğretmenler lehine 0,05 düzeyinde anlamlı farklılık çıkmıştır. Experimentalizm akımıyla ilgili 25. İtemdeki Öğrenciler, programın hazırlanmasında ve değerlendirilmesinde aktif rol almalıdır ve 0. İtemdeki Doğrular, en iyi araştırma süreci esnasında öğrenilir görüşlerinde, kadın öğretmenler lehine, 0,05 düzeyinde anlamlı farklılık çıkmıştır. Existentializm akımıyla ilgili 0. İtemdeki En etkili öğrenme, çok yapılandırılmış ve katı disiplin olan bir ortamda oluşmaz görüşünde, kadın öğretmenler lehine 0,05 düzeyinde anlamlı farklılık çıkmıştır. Tablo 5 de öğretmen adaylarının felsefe akımlarına ve akımları oluşturan itemlere ilişkin görüşlerinin, cinsiyet açısından karşılaştırılması sonucunda anlamlı farklılık çıkanlar verilmektedir. Akımlar arasından sadece Perennializm akımında, erkek öğretmen adayları lehine 0,05 düzeyinde anlamlı farklılık çıkmıştır. Diğer akımlar; İdealizm, Realizm, Experimentalizm ve Existentializm ilgili görüşleri arasında cinsiyet açısından anlamlı farklılık yoktur.

11 Öğretmen Ve Öğretmen Adaylarının Eğitim Felsefeleri 11 Tablo. Felsefî Akımlara İlişkin Öğretmen Görüşlerinin Cinsiyet Değişkeni Açısından Karşılaştırılması Group Statistics cinsiyet N Mean Std. Deviat. t-test for Equality of Means t df Sig. (2-tailed) Perennializm Equal variances assumed ,6,57 0,85 0,68-2, ,61 0, 00 Perennializm Equal variances assumed ,2 2,99 1,5 1,1 2,2 28 2,108 0,016 Perennializm Equal variances assumed ,06 1,72 1,26 1,07 2, ,088 0,026 İdealizm 19 Equal variances assumed ,29 1, 1,22 0,97 2, ,026 0,006 Experimentalizm Equal variances assumed ,66,96 1,19 1,06-2, ,92 0,02 Experimentalizm Equal variances assumed ,16,8 0,88 0,7 -, ,867 0,00 Existentializm Equal variances assumed 0 Equal variances not assumed ,98, 1,09 1,0-2,68 28,909 0,009 Akımları oluşturan itemlerin karşılaştırılmasında; Perennializm akımıyla ilgili 8. İtemdeki Öğretmen, sınıfta güçlü bir otorite figürü olmalıdır, 1. İtemdeki Okullar, ahlaki gerçekleri öğretmeye zorlanmalıdır ve 15. İtemdeki Öğretim Kurumları, dinsel ve sosyal değerleri korumak ve güçlendirmek için vardır görüşlerinde erkek öğretmen adayları lehine0,05 düzeyinde anlamlı farklılık çıkmıştır. İdealizm akımıyla ilgili 19. İtemdeki Ezberleme, beceri süreçleri için anahtardır görüşünde, erkek öğretmen adayları lehine 0,05 düzeyinde anlamlı farklılık çıkmıştır. Realizm akımıyla ilgili 2. İtemdeki Herkesin öğrenmesi gereken temel beceriler vardır görüşünde, kadın öğretmen adaylar lehine 0,05 düzeyinde anlamlı farklılık çıkmıştır. Experimentalizm akımıyla ilgili 1. İtemdeki Okul programları, sosyal problemler ve konular üzerine odaklanmalıdır ve 17. İtemdeki Öğretmenler, öğrenmeyi kolaylaştırıcı olarak görülürler görüşlerinde, erkek öğretmen adayları lehine, aynı akımın 25. İtemindeki Öğrenciler, programın hazırlanmasında ve değerlendirilmesinde aktif rol almalıdır ve 0. İtemindeki Doğrular, en iyi araştırma süreci esnasında öğrenilir görüşlerinde ise kadın öğretmen adayları lehine 0,05 düzeyinde anlamlı farklılık çıkmıştır. Existentializm akımıyla ilgili 16. İtemdeki Öznel fikirler, gerçeği ortaya çıkarır görüşünde erkek öğretmen adayları lehine, aynı akımın 0. İtemdeki En etkili öğrenme, çok yapılandırılmış ve katı disiplin olan bir ortamda oluşmaz görüşünde ise, kadın öğretmen adayları lehine 0,05 düzeyinde anlamlı farklılık çıkmıştır.

12 12 Şenay YAPICI Tablo 5. Felsefî Akımlara İlişkin Öğretmen Adayı Görüşlerinin Cinsiyet Değişkeni Açısından Karşılaştırılması Group Statistics cinsiyet N Mean Std. Deviat. t-test for Equality of Means t df Sig. (2-tailed) Perennializm Equal variances assumed 25,21, ,1,6,68 161,061 0,000 Perennializm Equal variances assumed ,81 2,0 1,51 1,2, ,601 0, 000 Perennializm Equal variances assumed ,9 2,5 1,9 1,0, ,58 0,001 Perennializm Equal variances assumed ,91 2,0 1,5 1,19, ,5 0,00 İdealizm 19 Equal variances assumed 17 1,98 1,57 1,26 0,99 2, ,50 0,011 Realizm 2 Equal variances assumed 17,27,57 1,17 0,70-2, ,08 0,0 Experimentalizm Equal variances assumed 1 17,82,9 1,12 1,11 2, ,2 0,029 Experimentalizm Equal variances assumed 17 17,26,99 1,00 0,95 2, ,699 0,02 Experimentalizm Equal variances assumed 25 17,7,1 1,1 1,06 -, ,5 0,001 Experimentalizm Equal variances assumed 0 17,,59 1,00 0,69-2, ,0 0,028 Existentializm 16 Equal variances assumed 17,15 2,71 1,2 1,00 2, ,71 0,017 Existentializm 0 Equal variances assumed 17,85,7 1, 1,00 -, ,79 0,001 Öğretmenlerin felsefî akımlara ilişkin görüşlerinin, kıdem değişkeni açısından karşılaştırılmasından elde edilen bulgulardan, aralarında anlamlı düzeyde farklılık olanlar, Tablo 6 da verilmektedir. Karşılaştırma sonucunda, Realizm, Experimentalizm ve Existentializm ilgili toplam puanlar arasında kıdem açısından anlamlı farklılık olmadığı, Perennializm ve İdealizm akımlarında ise 0,05 düzeyinde anlamlı farklılık olduğu bulunmuştur. Çoklu karşılaştırma (Tukey HSD) sonucu, İdealizm akımı ile ilgili farklılığın hangi kıdemler arasında olduğuna ilişkin anlamlı

13 Öğretmen Ve Öğretmen Adaylarının Eğitim Felsefeleri 1 sonuç bulunmamıştır, Perennializm akımında ise, yıl arası öğretmenlik yapanlar lehine, meslekte yeni (0- yıl arası) olanlar arasında, 0,05 düzeyinde anlamlı farklılık çıkmıştır. Akımları oluşturan itemlerin karşılaştırılmasında; Perennializm akımıyla ilgili 10. İtemdeki İdeal öğretmenler, bilgiyi yorumlarlar ve İdealizm akımıyla ilgili 19. İtemdeki Ezberleme, beceri süreçleri için anahtardır görüşlerine ilişkin çoklu karşılaştırma (Tamhane T2) sonucu, farklılığın hangi kıdemler arasında olduğuna ilişkin anlamlı sonuç bulunmamıştır. Tablo 6. Öğretmenlerin Felsefî Akımlara İlişkin Görüşlerinin Kıdem Değişkeni Açısından Karşılaştırılması Perennializm İdealizm Between Within Between Within Perennializm Between 10 Within Perennializm Between 1 Within Perennializm Between 15 Within Perennializm Between 1 Within İdealizm Between 19 Within İdealizm Between 2 Within Realizm Between Within Realizm Between 12 Within Realizm Between 26 Within * I: 0- yıl J: 5-9 yıl K: yıl L: 16 ve üzeri Sum of Squares 29,7 520, 597, ,1 511,270 69,611 8,858 1,296 12,15 57,2 96,57 5,816 19,122 82,60 01,726 17,057 10,9 27,06 9, , ,08 20, ,6 28,662 22,055 88,18 10,29 11,52 19,87 161,06 11,5 28,87 260,291 df Mean Square F Sig. Fark* (Sig.) ,82 22,628 2,780 15,266 2,95 0,580 19,081 1,72 6,7 1,66 5,686 1,9,259 1,210 6,922 1,1 7,52 1,688,8 0,652,818 1,082,2 0,005 K-I(0,001) 2,802 0,01 5,095 0,002 11,067 0,000 K-I (0,000) K-J(0,01) L-I(0,001),82 0,010 K-I (0,021),21 0,006 L-I(0,006) 2,69 0,07 6,056 0,001 J-I(0,002) K-I(0,016),56 0,005 K-I(0,005) 5,9 0,001 I-J(0,007) K-J(0,001),529 0,016 L-I(0,006) Perennializm akımıyla ilgili; Okullar, ahlaki gerçekleri öğretmeye zorlanmalıdır, Öğretim Kurumları, dinsel ve sosyal değerleri korumak ve güçlendirmek için vardır ve Müfredat, değişmeyen dini doğrulara dayanmalıdır görüşlerinde, Realizm akımıyla ilgili Gösteri ve ezber, temel öğrenme unsurlarıdır ve Toplumun fonksiyonel bir üyesi, davranış kurallarına uyar görüşlerinde, yıl ile 16 yıl ve üzerinde öğretmenlik yapanlar lehine, öğretmenliğin ilk yıllarında (0- yıl) olanlar arasında 0,05 düzeyinde anlamlı farklılık vardır.

14 1 Şenay YAPICI İdealizm akımıyla ilgili Konu alanı öğrenimi en etkili yaklaşımdır görüşünde ise, 5-9 yıl ve yıl öğretmenlik yapanlar lehine, öğretmenliğin ilk yıllarında (0- yıl) olanlar arasında 0,05 düzeyinde anlamlı farklılık vardır. İlköğretim öğretmenlerinin felsefe akımlarına ilişkin görüşleri, branş değişkeni açısından karşılaştırıldığında, toplam puanları açısından akımların hiçbirisinde 0,05 düzeyinde anlamlı farklılık bulunmamıştır. Ayrıntılı karşılaştırmada, branş değişkeni açısından aralarında anlamlı farklılık olanlar Tablo 7 de verilmektedir. İdealizm akımı ile ilgili 21. İtemdeki Tablo 7. Öğretmenlerin Felsefî Akımlara İlişkin Görüşlerinin Branş Değişkeni Açısından Karşılaştırılması Sum of Squares df Mean Square F Sig. Fark* (Sig.) İdealizm Between 21 Within 21,61 262,01 28, ,08 1,115,850 0,001 J-I(0,025) K-I(0,001) K-M(0,00) Realizm Between 20 Within 12,95 0,799 17,7 29,2 1,297 2,9 0,0 Realizm Between 22 Within 15,695 25,01 260,996 29,92 1,0,759 0,006 K-I(0,006) * I: 1. Kademe(OÖÖ, SÖ) J: Sosyal Bilimler Alanı K: Dil ve Edebiyat Alanı L: Matematik ve Bilişim M: Fen Bilimleri Alanı Okullar, entelektüel süreçleri geliştirmek için vardır görüşünde; sosyal bilimler alanındaki öğretmenler lehine, 1. Kademe (okulöncesi ve sınıf) öğretmenleri arasında, Dil ve Edebiyatalanı öğretmenleri lehine, hem 1. Kademe (okulöncesi ve sınıf) öğretmenleri hem de Fen bilimleri alanındaki öğretmenler arasında 0,05 düzeyinde anlamlı farklılık bulunmuştur. Realizm akımı ile ilgili 20. İtemdeki Gerçek, nesnelerden oluşur görüşüne ilişkin çoklu karşılaştırma (Tukey HSD) sonucu, farklılığın hangi branşlar arasında olduğuna ilişkin anlamlı sonuç bulunmamıştır. Realizm akımı ile ilgili 22. İtemdeki Okullar, değişim için düzenli bir yol geliştirir görüşünde Dil ve Edebiyat alanı öğretmenleri lehine, 1. Kademe (okulöncesi ve sınıf) öğretmenleri arasında 0,05 düzeyinde anlamlı farklılık bulunmuştur.

15 Öğretmen Ve Öğretmen Adaylarının Eğitim Felsefeleri 15 Tablo 8. Öğretmen Adaylarının Felsefî Akımlara İlişkin Görüşlerinin Bölüm Değişkeni Açısından Karşılaştırılması Sum of Squares df Mean Square F Sig. Fark* (Sig.) Perennializm Between Within 19, ,51 6,792 8,56 1,080,9 0,009 M-I(0,00) Perennializm Between 8 Within Perennializm Between 10 Within 22,128 8,09 60,220 1,75,28 250,182 5,52 1,7,6 1,019 2,917 0,022 J-I(0,09),619 0,007 M-J (0,001) M-L (0,011) M-I(0,022) Perennializm Between 1 Within 18,755 17,160 5,915,6 1,806 2,596 0,07 J-I (0,016) Perennializm Between 15 Within İdealizm Between Within İdealizm Between 11 Within İdealizm Between 2 Within Realizm Between 12 Within Realizm Between 22 Within Realizm Between 28 Within 19,27 61,702 80,99 201,22 66,527 87,99 21,2 25,98 276,90 16,782 10,17 27,199 10,60 19, ,169 11,27 2,67 25,60 16,79 291,092 07,70,812 1,566 50,56 15,7 5,61 1,10,195 1, 2,651 0,60 2,818 1,015,095 1,260,07 0,017 M-I(0,02),199 0,01 M-J(0,09) M-L(0,08) M-K(0,009),857 0,001 I-L(0,019) M-J(0,00) M-L(0,002),122 0,016 M-I(0,019),88 0,002 M-J(0,016) K-J(0,008) 2,778 0,028 M-I(0,022),29 0,01 M-I(0,08) Experimentalizm Between Within Experimentalizm Between 1 Within Experimentalizm Between 17 Within Experimentalizm Between 25 Within Experimentalizm Between 5 Within 21, ,61 290,86 19, ,2 297,911 1,61 208,88 221,99 17,65 0,296 57,99 1,01 25,9 266,508 5,69 17,6,917 1,205,65 0,90,1 1,7,25 1,097,0 0,018 M-J(0,020) M-L(0,08) M-K(0,027),082 0,00 L-J(0,008),729 0,006 M-I(0,022) 2,996 0,019 2,965 0,020 M-K (0,008) * I: Okulöncesi Öğretmenliği J: Sınıf Öğretmenliği K: Sınıf Öğretmenliği İÖ L: Sosyal Bilgiler Öğretmenliği

16 16 Şenay YAPICI M: Türkçe Öğretmenliği Tablo 8 ve 9 da öğretmen adaylarının felsefe akımlarına ve akımları oluşturan itemlere ilişkin görüşlerinin, bölüm değişkeni açısından karşılaştırılması sonucunda anlamlı farklılık çıkanlar verilmektedir. Karşılaştırma sonucunda, İlköğretim öğretmen adaylarının, toplam puanları açısından; bölümler arasında, sadece Realizm akımında anlamlı farklılık olmadığı, Perennializm, İdealizm, Experimentalizm ve Existentializm akımlarında ise, çoklu karşılaştırmada, Türkçe Öğretmenliği bölümünde okuyan öğretmen adayları lehine, diğer bölümler arasında 0,05 düzeyinde anlamlı farklılık olduğu bulunmuştur. Ayrıntılı karşılaştırmada, Perennializm akımıyla ilgili 8. İtemdeki Öğretmen, sınıfta güçlü bir otorite figürü olmalıdır ve 1. İtemdeki Okullar, ahlaki gerçekleri öğretmeye zorlanmalıdır görüşlerinde Sınıf Öğretmenliği bölümünde okuyanlar lehine, Okulöncesi Öğretmenliği bölümünde okuyanlarla arasında, 10. İtemdeki İdeal öğretmenler, bilgiyi yorumlarlar ve 15. İtemdeki Öğretim Kurumları, dinsel ve sosyal değerleri korumak ve güçlendirmek için vardır görüşlerinde Türkçe Öğretmenliği bölümünde okuyanlar lehine, Okulöncesi ve Sınıf Öğretmenliği bölümlerinde okuyanlar arasında 0,05 düzeyinde anlamlı farklılık olduğu bulunmuştur. İdealizm akımıyla ilgili 11. İtemdeki Tartışma yöntemi, en etkili öğrenme biçimidir görüşünde Okulöncesi Öğretmenliği bölümünde okuyanlar lehine, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği bölümünde okuyanlarla ve Türkçe Öğretmenliği bölümünde okuyanlar lehine, Sınıf Öğretmenliği ile Sosyal Bilgiler Öğretmenliği bölümlerinde okuyanlarla arasında, 2. İtemdeki Konu alanı öğrenimi en etkili yaklaşımdır görüşünde ise Türkçe Öğretmenliği bölümünde okuyanlar lehine, Okulöncesi Öğretmenliği bölümünde okuyanlarla arasında 0,05 düzeyinde anlamlı farklılık bulunmuştur. Realizm akımıyla ilgili 22. İtemdeki Okullar, değişim için düzenli bir yol geliştirir ve 28. İtemdeki Okullar, dahil olduğu toplumu yansıtmalıdır görüşlerinde, Türkçe Öğretmenliği bölümünde okuyanlar lehine, Okulöncesi Öğretmenliği bölümünde okuyanlar arasında, 12. İtemdeki Öğretim Kurumları, kişinin kendisini geliştirmesine yönelik yolları araştırmalıdır görüşünde ise Sınıf Öğretmenliği bölümünde okuyanlar aleyhine, Türkçe Öğretmenliği ve Sınıf Öğretmenliği İkinci Öğretim bölümlerinde okuyanlar arasında 0,05 düzeyinde anlamlı farklılık olduğu bulunmuştur. Experimentalizm akımıyla ilgili 25. İtemdeki Öğrenciler, programın hazırlanmasında ve değerlendirilmesinde aktif rol almalıdır görüşüne ilişkin çoklu karşılaştırma (Tamhane T2) sonucu, farklılığın hangi bölümler arasında olduğuna ilişkin anlamlı sonuç bulunmamıştır. 1. İtemdeki Okul programları, sosyal problemler ve konular üzerine odaklanmalıdır görüşünde Sosyal Bilgiler Öğretmenliği bölümünde okuyanlar lehine, Sınıf Öğretmenliği bölümünde okuyanlarla, 17. İtemdeki Öğretmenler, öğrenmeyi kolaylaştırıcı olarak görülürler ve 5. itemdeki Ahlak kuralları, toplumsal anlaşma sonucu belirlenir görüşlerinde ise Türkçe Öğretmenliği bölümünde okuyanlar lehine, 17. İtemde Okulöncesi Öğretmenliği bölümünde okuyanlarla, 5. İtemde Sınıf Öğretmenliği İkinci Öğretim bölümlerinde okuyanlarla arasında 0,05 düzeyinde anlamlı farklılık bulunmuştur. Existentializm akımıyla ilgili 0. İtemdeki En etkili öğrenme, çok yapılandırılmış ve katı disiplin olan bir ortamda oluşmaz ve 6. İtemdeki Bilgi, öncelikle sezgiler yoluyla kazanılır görüşlerine ilişkin çoklu karşılaştırma (Tamhane T2, Tukey HSD) sonucu, farklılığın hangi bölümler arasında olduğuna ilişkin anlamlı sonuç bulunmamıştır. 18. İtemdeki Okullar, eğitimin açık büfesi olmalıdır görüşünde, Türkçe Öğretmenliği bölümünde okuyanlar lehine, Sınıf Öğretmenliği ve Sınıf Öğretmenliği İkinci Öğretim bölümünde okuyanlarla, 8. İtemdeki Okul, bireyin kendisini tanımasını kolaylaştırmak için vardır görüşünde de yine Türkçe Öğretmenliği bölümünde okuyanlar lehine, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği bölümünde okuyanlarla arasında 0,05 düzeyinde anlamlı farklılık bulunmuştur. Tablo 9. Öğretmen Adaylarının Felsefî Akımlara İlişkin Görüşlerinin Bölüm Değişkeni Açısından Karşılaştırılması (Devamı)

17 Öğretmen Ve Öğretmen Adaylarının Eğitim Felsefeleri 17 Existentializm Between Within Existentializm Between 18 Within Existentializm Between 0 Within Existentializm Between 6 Within Existentializm Between 8 Within Sum of Squares df Mean Square F Sig. Fark* (Sig.) 1,7 206,5 0,826 10,786 21,79 225,525 1,170 6,52 50,712 19,680 62,557 82,27 15,0 186, ,809,618 1,880 2,697 0,90,5 1,57,920 1,570,826 0,807 2,22 0,09 M-J(0,00) 2,901 0,02 M-J(0,008) M-K(0,007) 2,2 0,08,15 0,015,78 0,001 M-L(0,000) * I: Okulöncesi Öğretmenliği J: Sınıf Öğretmenliği K: Sınıf Öğretmenliği İÖ L: Sosyal Bilgiler Öğretmenliği M: Türkçe Öğretmenliği Tartışma ve Sonuç İlköğretim öğretmenlerinin ve ilköğretim öğretmen adaylarının eğitim felsefelerini belirlemek ve bazı değişkenler açısından eğitim felsefeleri arasında anlamlı farklılık olup olmadığını sınamak amacıyla yapılan bu araştırmadan elde edilen bulgulara ilişkin yorumlar, tartışmalar ve ulaşılan sonuçlar aşağıda verilmektedir. İlköğretim öğretmenleri ve öğretmen adaylarının, akımlara ilişkin görüşlerinde en yüksek aritmetik ortalamanın, Experimentalizm (,09 ve,11) akımında olduğu bulunmuştur. Bu bulgu, aynı ölçme aracıyla Türkiye de yapılan diğer araştırmaların sonuçlarıyla uyumludur ve desteklenmektedir. Öğretmenlerle ilgili olarak; Doğanay ve Sarı(200), Çoban(2007), Geçici ve Yapıcı (2008) ve öğretmen adaylarıyla ilgili olarak Duman (2008) ın araştırmasında da en yüksek aritmetik ortalamaya sahip ve ilk sırada yer alan Experimentalizm akımıdır. Ekiz, öğretmen adaylarının, Perennialism ve Essentialism akımlarına ilişkin olumsuz görüşe sahip oldukları, değişime daha kapalı ve geleneksel düşünce ve uygulamaları savunan akımları desteklemedikleri, Progressivism ve Reconstructionism akımlarına karşı olumlu görüşe sahip olduklarını ileri sürmektedir (Ekiz, 2007: 6-9, -5, 10-11). İlköğretim öğretmenleri ve öğretmen adaylarının, beş akıma ilişkin görüşlerinin aritmetik ortalamaları, akımlar yapılandırılmış olandan daha serbest olana doğru sıralandığında; Perennializm akımında öğretmenlerin aritmetik ortalaması,,8 ve adayların aritmetik ortalaması,, İdealizm akımında,8 ve,26, Realizm akımında,57 ve,9, Experimentalizm akımında