Muhasebe ve Finansman Dergisi

Transkript

1 Muhasebe ve Fnansman Dergs Ocak/2012 Farklı Muhasebe Düzenlemelerne Göre Hazırlanan Mal Tablolardan Elde Edlen Fnansal Oranlar İle Şrketlern Hsse Sened Getrler Ve Pyasa Değerler Arasındak İlşk Ahmet BÜYÜKŞALVARCI Süleyman UYAR ÖZET Bu çalışmanın üç amacı vardır. Çalışmanın brnc amacı, farklı muhasebe düzenlemelerne göre hazırlanan mal tablolardan elde edlen fnansal oranlar arasında farklılık olup olmadığını belrlemektr. Çalışmanın knc ve üçüncü amacı se, farklı muhasebe düzenlemelerne göre hazırlanan mal tablolardan elde edlen fnansal oranlar le şrketlern hsse sened getrler ve pyasa değerler arasındak lşkler belrlemek ve bu lşklern farklılık gösterp göstermedğn tespt etmektr. Borsada şlem gören şrketler mal tablolarını 2005 yılında lk kez UFRS ye göre hazırlamışlar ve mal tabloların karşılaştırılablr olması adına 2004 yılı verlern buna göre yenden düzenlemşlerdr. Dolayısıyla 2004 yılı boyunca hsse sened getrler ve pyasa değerler UFRS ye uygun olmayan verler üzernden oluştu. Br başka deyşle, 2005 dönem sonunda UFRS ye uyarlanan 2004 verlernn, 2004 yılı şrket hsselerndek fyatı etklemes mümkün olamazdı. Ancak çalışmanın knc ve üçüncü amacının elde edlmes çn başkaca br ver set bulmak mümkün olmadığından bu çalışma, karşılaştırılablr lgl ver setne ulaşmanın mümkün olduğu durumlar çn br model öners olarak gelştrlmştr. Çalışmanın kapsamı, 2004 yılında İMKB malat sektöründe faalyet gösteren 91 şrkettr. Araştırma bulguları, Türkye de 2004 yılına lşkn olarak UFRS ye göre hazırlanmamış ve UFRS ye göre hazırlanmış mal tablolardan elde edlen fnansal oranlar arasında statstksel açıdan anlamlı farklılık olduğunu göstermektedr. Elde edlen sonuçlara göre UFRS ye göre hazırlanmamış mal tablolardan elde edlen fnansal oranların, UFRS ye göre hazırlanmış mal tablolardan elde edlen fnansal oranlara göre şrketlern hsse sened getrlern ve pyasa değerlern açıklamada daha üstündür. Sonuç olarak, araştırma kapsamındak şrket yatırımcılarının 2004 yılına lşkn yatırım kararlarını alırken UFRS ye göre hazırlanmış mal tablolar yerne, UFRS ye göre hazırlanmamış mal tablolardan elde edlen fnansal oranları kullandıkları söyleneblr. Anahtar Kelmeler: UFRS/UMS, Fnansal Oranlar, Hsse Sened Getrs, Pyasa Değer. JEL Sınıflaması: C12, G00, M41 Relaton Between Market Values, Stock Returns of Companes and Fnancal Ratos from Fnancal Statements Prepared to Dfferent Accountng Regulatons ABSTRACT Ths study has three objectves. One of them s to determne f there are any dfferences between fnancal ratos whch obtaned from fnancal statements prepared wth dfferent accountng regulatons. The second and thrd purposes of the study are to determne the relatonshp between market values, stock returns of companes and fnancal ratos whch obtaned from fnancal statements prepared wth dfferent accountng regulatons and also to menton about whether these relatons dffer from each other. The fnancal statements were prepared n accordance wth UFRS n 2005 for the frst tme for companes beng dealt n exchange, and data belongng to the year 2004 were re-organzed to compare these fnancal statements. So stock prce returns and market values conssted of unsutable data for UFRS durng the year In other words, t was not possble for 2004 data adapted to UFRS at the end of the perod 2005 to affect stock prces n companes n Ths study has been developed as an advsory model for the stuatons t s possble to reach a comparable data set snce t s mpossble to provde another data set for the second and thrd am of the study. 91 companes actvatng n ISE (Istanbul Stock Exchange) manufacturng sector n 2004 are ncluded n ths study. Research fndngs show statstcally meanngful dfferences between fnancal ratos whch obtaned from fnancal statements prepared to IFRS and unprepared to IFRS n Turkey n relaton to the year Results are that fnancal ratos whch obtaned from fnancal statements unprepared to IFRS are more predomnant than fnancal ratos whch obtaned from fnancal statements prepared to IFRS n descrbng stock returns and market values of companes. Fnally, t can be sad that nvestors of companes use fnancal ratos whch obtaned from fnancal statements unprepared to IFRS nstead of fnancal statements prepared to IFRS whle makng nvestment decsons n relaton to the year Keywords: IFRS/IAS, Fnancal Ratos, Stock Return, Market Value. Jel Classfcaton: C12, G00, M41 Yrd. Doç. Dr. Ahmet Büyükşalvarcı, Selçuk Ünverstes, Sağlık Blmler Fakültes, asalvarc@selcuk.edu.tr Doç. Dr. Süleyman Uyar, Akdenz Ünverstes, Alanya İşletme Fakültes, suyar@akdenz.edu.tr 25

2 The Journal of Accountng and Fnance January/ Grş Ekonomde yaşanan küreselleşme, çok uluslu şrketlern artması, şletmelern ülke sınırları dışında kaynak bulma htyaçlarının ortaya çıkması, ülkeler arasındak yoğun sermaye akışı muhasebe uygulamalarını etklemektedr. Küreselleşme sonucu gelşen ve brden fazla ülkeye yayılarak faalyette bulunan uluslararası şletmelerde ortak dl olarak muhasebeden yararlanmaktadırlar. Muhasebenn gerek ülke düzeynde gerek uluslararası düzeyde global br yaklaşımla ortak muhasebe dl olarak şlevn sürdürmes yönünde muhasebe dünyasında sürekl br yenleşme ve gelşme sürec yaşanmaktadır. Muhasebe uygulamaları arasındak farklılıklar mal tabloların karsılaştırılablrlğn azaltmakta ve çeştl sorunları berabernde getrmektedr (Kuba, 2007: 18; Türker, 2009: 357). Farklı ülkelerde, farklı muhasebe poltkalarının uygulanması fnansal tabloların karşılaştırılablrlğn zorlaştırmaktadır (Üstündağ, 2003: 7-8). Örneğn, Türkcell şrketnn hsse senetler hem Türkye hem de Amerka Brleşk Devletler nde (ABD), yne Alman şrket Damler-Benz hem Almanya hem de ABD borsalarında şlem görmektedr. Bu şrketler, uygulanan muhasebe poltkaları farklı olduğu çn her k ülkeye farklı fnansal tablolar hazırlamak zorunda kalmışlardır (İbş ve Özkan, 2006: 26 27). Bu ve benzer nedenler tüm dünyada ortak br muhasebe standartları setnn uygulanması gereğn ortaya çıkarmıştır. Muhasebe uygulamaları arasındak bu farklılıkları gdermek amacıyla yapılan çalışmaların en önemls Uluslararası Fnansal Raporlama Standartları'dır (UFRS). Br blg sstem olan muhasebeden beklenen faydaların sağlanablmes güvenlr fnansal tabloların üretlmesne bağlıdır. Fnansal tabloların güvenlr olması tüm dünyada ortak kabul görmüş muhasebe poltkalarının uygulanması le mümkündür. Bunu sağlayacak olan muhasebe standartlarıdır. Aynı fnansal tablo farklı yerlerde benzer şeklde yorumlanableceğnden, uluslararası alanda faalyet gösteren kş/kuruluşların karşı karşıya kaldıkları rskler bu standartlar sayesnde bell br oranda azalacaktır (Kuba, 2007: 18). Ortak muhasebe set (Mazars, 2005: 7): Farklı muhasebe uygulamalarından doğan ek malyetler azaltablr, Yenden fnansal tablo hazırlama gereğn ortadan kaldırablr, Fnansal tablolara ve şletmelere olan güven arttırablr. Buna karşın Sunder (2006) gb bazı yazarlar tekdüze br fnansal raporlama standardı setn eleştrmektedrler. Bunun yerne farklı kesmlerce oluşturulacak ve rekabete açık değşk standartların daha başarılı olacağını düşünmektedrler. Onlara göre her standart kend müştersn çekecek ve oluşan rekabet ortamında dama en güzel uygulama ortaya çıkablecektr. Çünkü tek set standartta muhasebe mesleğnn sosyal yönü göz ardı edlmekte ve her şey standartta belrlenmektedr. Bu se muhasebeclern yaratıcılığını olumsuz yönde etklemektedr (Sunder, 2006: 6-10). Uluslararası Muhasebe Standartları (UMS/UFRS) tüm dünyada gderek yaygınlaşmaktadır. Brçok ülke ulusal düzenlemeler le UMS/UFRS arasında harmonzasyon 26

3 Muhasebe ve Fnansman Dergs Ocak/2012 çalışmaları yapmaktadır. UMS/UFRS çerçevesnde hazırlanan fnansal tablolarda gerçeğe uygun görünümün ön planda tutulması amaçlanmaktadır. Ülkelern ulusal muhasebe standartlarına ve düzenlemelerne göre hazırlanan fnansal tablolar, özellkle uluslararası pyasalara ve yabancı yatırımcılara stenen fnansal blgy sunmada yetersz kalmaktadır. Bu bakımdan fnansal tabloların gerçek, şeffaf, tutarlı, anlaşılablr ve karşılaştırılablr olmaları gerekmektedr. Bu bağlamda uluslararası pyasalarda yer alan şletmeler, kurumsal yatırımcılar, fnansal analstler ve dğer unsurlar arasında letşmn sağlanmasında, malyetlern azaltılmasında UMS/UFRS ler önem arz etmektedr (Atmaca ve Çelenk, 2011: 114; Üstünel, 2006: 18). UMS/UFRS lern en belrgn faydası, ulusal yerne daha global br yaklaşımın benmsenecek olmasıdır. Pek çok şletme UFRS y benmsemenn yabancı pyasalara grş önces etkl br yöntem olduğunu kabul etmektedr. Küresel sermaye pyasalarının UMS/UFRS lerden faydalanması le fnansal tabloların karşılaştırmaları da kolaylaşmaktadır. Ayrıca bu standartların dünya genelnde kullanılması, yatırımcıların güven düzeylern olumlu yönde etklemektedr (Atmaca ve Çelenk, 2011: 115; Cabrera, 2008: 36-37). UMS/UFRS şletmelern düzenledkler fnansal tabloları hem bçmsel hem de çerk olarak etklemektedr. Bu tür etkler, şletmeler çn stratejk kararların alınmasında öneml yer olan fnansal analz sonuçlarını da değştrmektedr (Atmaca ve Çelenk, 2011: 113). Bu çalışmanın üç temel amacı vardır. Bunlardan brncs, farklı raporlama standartlarına göre hazırlanmış mal tablolardan elde edlen fnansal oranlar arasında farklılık olup olmadığını belrlemektr. Çalışmanın knc amacı, farklı standartlara göre hazırlanmış mal tablolardan elde edlen fnansal oranlar le hsse sened getrler arasındak lşklern belrlenmes ve bu lşklern farklılık gösterp göstermedğnn tespt edlmesdr. Çalışmanın üçüncü amacı se, farklı standartlara göre hazırlanmış mal tablolardan elde edlen fnansal oranlar le frma değerler arasındak lşklern belrlenmes ve bu lşklern farklılık gösterp göstermedğnn tespt edlmesdr. Çalışmada şrketlern pyasa değerlernn fnansal oranlarla karşılaştırılmasının yapılablmes çn doğal logartmaları dkkate alınmıştır. Şrketlern hsse sened getrler se al-ve-tut getr (buy and hold) yöntem kullanılarak hesaplanmıştır. Yukarıdak amaçları gerçekleştrmek çn 2004 yılında İMKB malat sektöründe faalyet gösteren 91 şrketn mal tabloları kullanılmıştır. Borsada şlem gören şrketler, 2005 yılında UFRS ye göre lk kez mal tablo düzenlemşlerdr. Daha sonra, düzenlenen mal tabloların karşılaştırılablr olablmes çn br yıl önce açıklanan 2004 tablo verlern UFRS ye dönüştürmüşlerdr. Dolayısıyla 2004 yılı boyunca hsse sened getrler ve pyasa değerler UFRS ye uygun olmayan verler üzernden oluşmuştur. Br başka deyşle, 2005 yılı sonunda UFRS ye uyarlanan 2004 yılı verlernn, 2004 yılı şrket hsselerndek fyatı etklemes mümkün olamazdı. Zaten yatırımcılar kararlarını UFRS ye uygun olmayan 2004 verleryle almışlardır. Dolayısıyla, makaleden beklenen sonucun elde edlmes kaçınılmazdı. Ancak çalışmanın knc ve üçüncü amacının elde edlmes çn başkaca br ver set bulmak 27

4 The Journal of Accountng and Fnance January/2012 mümkün olmadığından bu çalışma, karşılaştırılablr lgl ver setne ulaşmanın mümkün olduğu durumlar çn br model öners olarak gelştrlmştr. 2. Lteratür Araştırması Fnansal tabloların amacı, br şletmenn faalyetler ve çnde bulunduğu durum hakkında dış dünyaya blg vermektr. Başka br deyşle, çeştl fnansal tablo kullanıcılarına, ekonomk kararlar verrken faydalanmaları çn şletmenn fnansal durumu, performansı (faalyet sonuçları) ve fnansal durumundak değşklkler hakkında blg sağlamaktır. Fnansal tablolar aracılığıyla sunulan blglern, üçüncü kşlern ve özellkle yatırımcıların karar almalarına yardımcı olacak şeklde doğru, anlaşılır, güvenlr, karşılaştırılablr olması ve fnansal blgden beklenen faydanın arttırılması belrgn br şeklde öne çıkmıştır (Türker, 2009: 3; Mısırlıoğlu, 2006: 23-34). Fnansal tabloların bu faydaları sağlaması onların genel kabul görmüş br standart çerçevesnde hazırlanmasına bağlıdır. Yukarıda da fade edldğ gb uygulanan standartların farklı olması fnansal tabloları şekl ve çerk olarak değştrmektedr. Fnansal tabloların karşılaştırablrlk düzeylern azaltıcı etklern başında farklı fnansal tablo hazırlama yükümlülüklernn olması gelmektedr. Bu durum aynı zamanda fnansal tablolarda şeffaflık problemn de berabernde getrmektedr. UMS/UFRS le uyumlu fnansal tablolardan sağlanan blgler, bu tür sorunlardan kaçınmada öneml br adım durumundadır. Bunun yanında bu tür standartlara göre hazırlanan fnansal tablolar, lgl kullanıcılar çn yenden düzenleme gereğn ortadan kaldırmakta ve sonuç olarak bu tabloların fnansal analz surec daha etkn br hale gelmektedr. Aynı şlemn farklı şekllerde kayıtlara alınması ve bunun sonucunda farklı fnansal tabloların elde edlmes fnansal tablo kullanıcılarının yanlış kararlar vermesne neden olablmektedr. Bu durum şletmenn fnansal tablolar ve analznde öneml kararların etknlğn azaltmaktadır (Atmaca ve Çelenk, 2011: 116; Sağlam vd., 2009: 3; Bekç ve Özdemr, 2006: 144). Uygulanan muhasebe poltka ve amaçlarının farklı olması da fnansal tabloları etklemektedr. Örneğn SPK kamuyu aydınlatma lkesn amaç ednrken, verg mevzuatı mal kârlar üzerne odaklanmıştır. Bu amaçla oluşturulacak k farklı fnansal tablonun kalemler de farklı olmaktadır (Kshalı, 2001: 46-48). UFRS nn fnansal tablolar üzerndek etks çeştl araştırmacılar tarafından ele alınmıştır. Bu araştırmaların brçoğunda UFRS nn fnansal raporlamanın kaltesn arttırdığı sonucuna varılmıştır. Yatırımcılar açısından ele alındığında hsse sened fyatlarından hareketle yatırımcıların standart temell raporlamaya daha fazla dkkat ettkler ve lgl mal tabloları karar alma sürecnde kullandıkları sonucuna ulaşılmıştır (Morrs vd., 2006: 57; Daske ve Gebhardt, 2006: 20; Chrstan, 2003: ; Daske, 2006: ; Ashbaugh ve Olsson, 2002: ; Ashbaugh ve Pncus, 2001: ). Buna karşın Dan tarafından Çn de yapılan br araştırmada, Çn standartlarıyla (Chnese GAAP) oluşturulan fnansal 28

5 Muhasebe ve Fnansman Dergs Ocak/2012 tabloların UMS/UFRS ye göre oluşturulan fnansal tablolara göre hsse sened fyatlarıyla daha fazla lşkl olduğu tespt edlmştr (Dan, 2003: 1-25). Söz konusu çalışmalar Türkye de de yapılmıştır. Aksu ve Kösedağ (2006) UMS/UFRS ve kurumsal yönetm lkeler uygulamasının fnansal tabloların şeffaflığı ve kamuyu aydınlatmada etkl olduğu sonucuna varmışlardır. Benzer şeklde Sayar (2006) bankacılık sektöründe UFRS uygulayan bankalarda kamuyu aydınlatma sevyes le lkdte arasında güçlü br lşk tespt etmştr. Kutukız (2005) mal oranları hesaplarken net kar yerne UMS/UFRS ye göre bulunan faalyet kârının kullanılmasının şletme performansını daha doğru gösterdğ sonucuna ulaşmıştır. Gücenme ve Arsoy (2006) muhasebe standartlarına ve ulusal mevzuata göre farklı düzenlenen nakt akım tablosu le fnansal performansın ölçülmesn ncelemşlerdr. Muhasebe standartlarına göre hazırlanan nakt akım tablosunun, Tekdüzen Muhasebe Sstemne göre hazırlanan klask nakt akım tablosuna göre şletmenn performansını daha gerçekç gösterdğ sonucuna ulaşmışlardır. Atmaca ve Çelenk yaptıkları araştırmada, UMS ve UFRS lern şletmelern fnansal analzlernn kalte düzeyne olumlu yönde etkde bulundukları sonucuna ulaşmışlardır. (Atmaca ve Çelenk, 2011: ). Çelk vd. (2007) tarafından yapılan araştırma, muhasebe standartlarının ulusal düzenlemelere göre hazırlanan mal tabloları değştrdğ ve analz sürecnde kullanılan çeştl rasyoları etkledğ sonucunu göstermektedr. Benzer sonuçlar Ağca ve Aktaş (2007) ve Özbarlas (2009) tarafından da tespt edlmştr. 3. Araştırmanın Amacı, Kapsamı ve Yöntem Türkye de hsse senetler borsada şlem gören şrketlerden, 2005 yılında zorunlu olarak lk kez UFRS ye uyumlu mal tablolarını hazırlamış olan şrketler, 2004 yılında hem UFRS ye uyumlu (Ser:XI, No:25) teblğe göre hem de UFRS ye uyumlu olmayan daha öncek düzenlemelere (Tarh malyetl (Ser:XI, No:1)/Enflasyona göre düzeltlmş (Ser:XI, No:20)) göre mal tablolarını hazırlamışlardır. Bu durum farklı muhasebe düzenlemelerne göre hazırlanan mal tablolardan elde edlen fnansal oranlar arasında farklılık olup olmadığını ve farklı muhasebe düzenlemelerne göre hazırlanan mal tablolardan elde edlen fnansal oranların hsse sened getrlern ve frma değerlern açıklamada farklılık gösterp göstermedğn belrlememz sağlayacaktır. Bu doğrultuda çalışmanın üç temel amacı vardır. Çalışmanın brnc amacı, farklı muhasebe düzenlemelerne göre hazırlanan mal tablolardan elde edlen fnansal oranlar arasında farklılık olup olmadığını belrlemektr. Çalışmanın knc amacı, farklı muhasebe düzenlemelerne göre hazırlanan mal tablolardan elde edlen fnansal oranlar le hsse sened getrler arasındak lşkler belrlemek ve bu lşklern farklılık gösterp göstermedğn tespt etmektr. Çalışmanın üçüncü amacı se farklı muhasebe düzenlemelerne göre hazırlanan mal tablolardan elde edlen fnansal oranlar le frma değerler arasındak lşkler belrlemek ve bu lşklern farklılık gösterp göstermedğn tespt etmektr. 29

6 The Journal of Accountng and Fnance January/2012 İstanbul Menkul Kıymetler Borsası nda (İMKB) şlem gören şrketlern fnansal raporlarının sunuluşunda farklılık olması ve fnansal oranların karşılaştırılmasında bütünlük sağlayablmek amacıyla çalışmanın kapsamı malat sektörü le sınırlandırılmıştır yılında mal tablolarını UFRS ye uyumlu SPK teblğne (Ser:XI, No:25) göre zorunlu olarak lk kez yayımlayacak 91 şrket bulunmaktadır. Daha önce belrtldğ üzere bu şrketler 2004 yılına lşkn mal tablolarını hem UFRS ye göre hem de daha öncek düzenlemelere (Tarh malyetl (Ser:XI, No:1)/Enflasyona göre düzeltlmş (Ser:XI, No:20)) göre hazırlamışlardır. Böylece çalışmanın kapsamı 91 şrketten oluşmaktadır. Çalışma kapsamındak şrketlern faalyet gösterdkler malat alt sektörler ve İMKB kodları aşağıdak Tablo 1 de gösterlmştr. Tablo 1: Şrketlern Faalyet Gösterdkler İmalat Alt Sektörler ve İMKB Kodları İMALAT ALT SEKTÖRLERİ Gıda, İçk ve Tütün Dokuma, Gym Eşyası ve Der Orman Ürünler ve Moblya Kağıt Ve Kağıt Ürünler, Basım ve Yayın Kmya, Petrol, Kauçuk ve Plastk Ürünler Taş ve Toprağa Dayalı Sanay Metal Ana Sanay Metal Eşya, Makne ve Gereç Yapım Dğer İmalat Sanay ŞİRKETLERİN İMKB KODLARI ERSU, FRIGO, KERVT, KNFRT, KRSTL, MERKO, PENGD, SELGD, SKPLC, TUKAS, VANET, ULKER AKALT, ALTIN, ARSAN, ATEKS, BERDN, CEYLN, DERIM, DESA, ESEMS, GEDİZ, KRTEK, LUKSK, MEMSA, MNDRS, MTEKS, SONME, VAKKO, YATAS, OKANT GENTS, KLBMO ALKA, BAKAB, DENTA, ISAMB, KAPLM, KARTN, KOZAD, TİRE AKSA, ALKİM, BAGFS, CBSBO, EGGUB, EPLAS, GOODY, GUBRF, HEKTS, PETKM, PİMAS, PRTAS, TUPRS ADANA, AFYON, BOLUC, BSOKE, BTCIM, BUCIM, ECYAP, EGSER, GOLTS, HZNDR, KONYA, KUTPO, MRDIN, NUHCM, UNYEC, USAK BURCE, BURVA, CEMTS, DMSAS, EREGL, FENIS, IZMDC, KRDMD, SARKY ALCAR, BFREN, EGEEN, EMKEL, GEREL, IHEVA, KLMSN, MUTLU, PARSN, PRKAB, VESTL SERVE Çalışmanın amacına yönelk olarak kullanılan fnansal oranlar, şrketlern aylık hsse sened getrler ve şrketlern pyasa değerlerne lşkn verler İMKB nn resm web stesnden ( elde edlmştr. Elde edlen verlerden, değşkenlern hesaplanması Mcrosoft Excell programı yardımıyla yapılmış olup, verlern analz edlmesnde se SPSS 15 İstatstk Paket Programı kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan fnansal oranlar şrketlern lkdte durumunun analznde kullanılan oranlar, varlıkların kullanım etknlğn belrten oranlar, mal yapının analznde kullanılan oranlar ve kârlılık oranları olmak üzere 4 ana başlık altında gruplandırılmıştır. Her br gruba at oranlar ve hesaplanmaları aşağıdak Tablo 2 de gösterlmştr. 30

7 Muhasebe ve Fnansman Dergs Ocak/2012 Tablo 2: Analzde Kullanılan Fnansal Oranlar ve Hesaplanmaları Sembol Oranlar Hesaplanması Lkdte Oranları L1 Car Oran Dönen Varlıklar /Kısa Vadel Borç L2 Ast-Test Oranı (Dönen Varlıklar - Stoklar) / Kısa Vadel Borç L3 Nakt Oranı (Hazır Değerler+Menkul Kıymetler) /Kısa Vadel Borç L4 Stok Bağımlılık Oranı Kısa Vadel Yabancı Kaynaklar-(Hazır Değerler + Menkul Kıymetler + Alacaklar)/Stoklar Faalyet Oranları D1 Stok Devr Hızı Satışların Malyet / Stoklar D2 Alacak Devr Hızı Net Satışlar / Tcar Alacaklar D3 Dönen Varlık Devr Hızı Net Satışlar / Dönen Varlık D4 Duran Varlık Devr Hızı Net Satışlar / Duran Varlık D5 Aktf Devr Hızı Net Satışlar / Aktfler D6 Özkaynak Devr Hızı Net Satışlar / Öz Sermaye Malı Yapı Oranları M1 Kaldıraç Oranı Yabancı Kaynaklar / Toplam Aktf M2 Borçlanma Oranı Yabancı Kaynaklar / Özkaynaklar M3 Kısa Vadel Borç/Toplam Aktf Kısa Vadel Borç/Toplam Aktf M4 Uzun Vadel Borç/Toplam Aktf Uzun Vadel Borç/Toplam Aktf M5 Kısa Vadel Borç/Yabancı Kısa Vadel Borç/Yabancı Kaynaklar Kaynaklar Karlılık Oranları K1 Özsermaye Karlılık Oranı Net Kar / Öz Sermaye K2 Aktf Karlılık Oranı Net Kar / Toplam Aktf Çalışmada şrketlern pyasa değerlernn fnansal oranlarla karşılaştırılmasının yapılablmes çn doğal logartmaları dkkate alınmıştır. Şrketlern hsse sened getrler se al-ve-tut getr (buy and hold) yöntem kullanılarak hesaplanmıştır. Al-ve-tut getr yöntemne (BHR) göre şrket aylık hsse sened getrler r t ;. şrketn t ayı boyunca hsse sened getrsn göstermek üzere aşağıdak Formül (1) e göre hesaplanmıştır. t 1 1 t=12 (1) BHR r t 1 Al-ve-tut getr yöntemne (BHR) göre şrket hsse sened getrler hesaplanırken, şrketlern aylık hsse sened getrlerne lşkn verler İMKB nn resm web stesnden ( elde edlmştr. Şrketlern aylık hsse sened getrler hesaplanırken aşağıdak Formül (2) kullanılmıştır. 1 F * BDL BDZ 1 R* BDL T F G (2) F 1 31

8 The Journal of Accountng and Fnance January/2012 tutarı. Burada; G : ayına at getr. F : ayına at en son kapanış fyatı. BDL : Ay çnde alınan bedell hsse aded. BDZ : Ay çnde alınan bedelsz hsse aded. R : Rüçhan hakkı kullanma fyatı. T : Ay çnde 1.000,-TL/1 YTL nomnal değerl br hsse senedne ödenen net temettü F : ayından br öncek aya at en son kapanış fyatıdır. 1 Çalışmanın brnc amacı olan farklı muhasebe düzenlemelerne göre hazırlanan mal tablolardan elde edlen fnansal oranlar arasında farklılık olup olmadığını belrlemeye yönelk olarak aşağıdak hpotez oluşturulmuştur. Hpotez 1 Ho: Farklı muhasebe düzenlemelerne göre hazırlanan mal tablolardan elde edlen fnansal oranlar arasında farklılık yoktur. Çalışmanın knc ve üçüncü amacı olan, farklı muhasebe düzenlemelerne göre (a: UFRS ye göre hazırlanmamış b:ufrs ye göre hazırlanmış) hazırlanan mal tablolardan elde edlen fnansal oranlar le hsse sened getrler ve frma değerler arasındak lşklern belrlenmes ve bu lşklern farklılık gösterp göstermedğn ortaya koymak amacıyla aşağıdak hpotezler gelştrlmştr. Hpotez 2a H 0 : Şrketlern UFRS ye göre hazırlanmamış mal tablolarından elde edlen fnansal oranlar le hsse sened getrler arasında lşk yoktur. Hpotez 2b H 0 : Şrketlern UFRS ye göre hazırlanmış mal tablolarından elde edlen fnansal oranlar le hsse sened getrler arasında lşk yoktur. Hpotez 3a H 0 : Şrketlern UFRS ye göre hazırlanmamış mal tablolarından elde edlen fnansal oranlar le şrketlern pyasa değerler arasında lşk yoktur. Hpotez 3b H 0 : Şrketlern UFRS ye göre hazırlanmış mal tablolarından elde edlen fnansal oranlar le şrketlern pyasa değerler arasında lşk yoktur. Çalışmanın brnc amacına yönelk oluşturulan hpotez (Hpotez 1) test etmek çn, öncelkl olarak değşkelern normal dağılım gösterp göstermedğ tespt edlmeldr. Değşkenlern normal dağılıma uygunluğunu test etmek çn Kolmogorov-Smrnov ve Shapro-Wlk testler dkkate alınmıştır. Normal dağılıma uygunluk dkkate alınarak farklı raporlama standartlarına göre hazırlanmış mal tablolardan elde edlen fnansal oranlar arasında farklılık olup olmadığı (Hpotez 1) parametrk (bağımlı k örnek t-test) ve parametrk olmayan (Wlcoxon Sgned Rank test) statstk yöntemler kullanılarak tespt edlmeye çalışılmıştır. Bağımlı k örnek t-test, aynı örneklem grubundan elde edlen k 32

9 Muhasebe ve Fnansman Dergs Ocak/2012 farklı ölçüm arasındak ortalamaların test edlmesnde kullanılır. Wlcoxon Sgned Rank test se bağımlı k örnek t-testnn parametrk olmayan alternatfdr. Çalışmanın knc ve üçüncü amacına yönelk oluşturulan hpotezler (H2a, H2b, H3a, H3b) test etmek amacıyla aşağıdak ekonometrk modeller oluşturulmuştur. BHR 0 1 L 1 2 L 2 3 L 3 4 L 4 5 D 1 6 D 2 7 D 3 8 D 4 9 D 5 10 D 6 11 M1 12 M 2 13 M 3 14 M 4 15 M 5 16 K1 17 K 2 LNPİY 0 1 L 1 2 L 2 3 L 3 4 L 4 5 D 1 6 D 2 7 D 3 8 D 4 9 D 5 10 D 6 11 M1 12 M 2 13 M3 14 M 4 15 M5 16 K1 17 K 2 (2) (3) Yukarıdak modellerde; BHR :. Şrketn 2004 yılına lşkn hsse sened getrsn, LNPİY :. Şrketn 2004 yılına lşkn pyasa değernn doğal logartmasını, L 1 :. Şrketn 2004 yılına lşkn car oranını, L 2 :. Şrketn 2004 yılına lşkn ast-test oranını, L 3 :. Şrketn 2004 yılına lşkn nakt oranını, L 4 :. Şrketn 2004 yılına lşkn stok bağımlılık oranını, D 1 :. Şrketn 2004 yılına lşkn stok devr hızını, D 2 :. Şrketn 2004 yılına lşkn alacak devr hızını, D 3 :. Şrketn 2004 yılına lşkn dönen varlık devr hızını, D 4 :. Şrketn 2004 yılına lşkn duran varlık devr hızını, D 5 :. Şrketn 2004 yılına lşkn aktf devr hızını, D 6 :. Şrketn 2004 yılına lşkn özkaynak devr hızını, M 1 :. Şrketn 2004 yılına lşkn kaldıraç oranını, M 2 :. Şrketn 2004 yılına lşkn borçlanma oranını, M 3 :. Şrketn 2004 yılına lşkn Kısa Vadel Borç/Toplam Aktf oranını, M 4 :. Şrketn 2004 yılına lşkn Kısa Vadel Borç/Toplam Aktf oranını, M 5 :. Şrketn 2004 yılına lşkn Kısa Vadel Borç/Yabancı Kaynaklar oranını, K 1 :. Şrketn 2004 yılına lşkn özsermaye karlılık oranını, 33

10 The Journal of Accountng and Fnance January/2012 K 2 :. Şrketn 2004 yılına lşkn aktf karlılık oranını, : Hata term n göstermektedr. Yukarıdak ekonometrk modellern tahmn edlmesnde En Küçük Kareler yöntem kullanılmıştır. Çoklu doğrusal regresyon analznde model seçm ve en y modeln belrlenmes çn modeldek açıklayıcı değşken sayısı 5 n üzernde se adımsal yöntemler uygulanır. Bu yöntemler lerye doğru seçm (forward selecton), adımsal (stepwse) regresyon yöntem ve gerye doğru ayıklama (backward elemnaton) yöntemlerdr. Çalışmada model seçm ve en y modeln belrlenmes çn gerye doğru ayıklama (backward elemnaton) yöntem kullanılmıştır. Bu yöntemde, tüm bağımsız değşkenler modele dâhl edlr. Sonra en güçsüz bağımsız değşken modelden çıkarılır ve regresyon tekrar hesaplanır. Modelden çıkarılan bağımsız değşkenn modele katkısı br hpotez testyle test edlr. Test sonucunda bağımsız değşkenn modele katkısı statstksel olarak anlamlıysa lgl değşken modelde kalır, değlse değşken modelden çıkarılır. Bu süreç sadece yararlı bağımsız değşkenler modelde kalıncaya değn tekrarlanır. Çalışmada yukarıda açıklanan gerye doğru ayıklama (backward elemnaton) yöntem kullanılarak elde edlen modellerden en y modeln seçmnde, düzeltlmş R 2 (açıklayıcılık gücü) ve düzeltlmş R 2 nn anlamlılığının br ölçüsü olan ve aynı zamanda tahmn edlmş regresyonun bütün olarak anlamlılığının da br ölçüsü olan F test değerler kullanılmıştır. (Gujarat, 2001, 249). En y model belrlenrken en yüksek açıklayıcılık düzeyne (düzeltlmş R 2 ) sahp model; düzeltlmş R 2 değer eşt olan modellerde se F test en yüksek (F testnn en düşük olasılık değer, p) olan model en y model olarak dkkate alınmıştır. Çalışmada kullanılan değşkenler arasında otokorelasyon olup olmadığı Durbn- Watson test le belrlenmştr. Durbn-Watson test değerlernn 1,5-2,5 arasında olması değşkenler arasında otokorelasyon olmadığını fade etmektedr (Kalaycı, 2006: 267). Aşağıda her br analz dönem çn model sonuçlarını gösteren tablolar ncelendğnde Durbn- Watson test değerler yukarıda değnlen sınırlar arasında kaldığı çn modellerde kullanılan değşkenler arasında otokorolesyon olmadığı anlaşılmaktadır. 4. Araştırmanın Bulguları Farklı muhasebe düzenlemelerne göre hazırlanan mal tablolardan elde edlen fnansal oranlar arasında farklılık olup olmadığını belrlemeye yönelk oluşturulan hpotez test etmek çn öncelkl olarak değşkenlern normal dağılıma uygunluğunun test edlmes gerekmektedr. Çalışmada değşkenlern normal dağılıma uygunluğu Kolmogorov-Smrnov ve Shapro-Wlk testleryle elde edlmeye çalışılmıştır. Elde edlen test sonuçları aşağıdak Tablo 3 te gösterlmştr. 34

11 Muhasebe ve Fnansman Dergs Ocak/2012 Tablo 3: Kolmogorov-Smrnov ve Shapro-Wlk Normallk Test Sonuçları Fnansal Kolmogorov-Smrnov Shapro-Wlk Oran İstatstk p İstatstk p al1 0,202 0,000 0,770 0,000 bl1 0,180 0,000 0,768 0,000 al2 0,213 0,000 0,719 0,000 bl2 0,208 0,000 0,722 0,000 al3 0,312 0,000 0,524 0,000 bl3 0,306 0,000 0,527 0,000 al4 0,241 0,000 0,674 0,000 bl4 0,207 0,000 0,691 0,000 ad1 0,522 0,000 0,084 0,000 bd1 0,154 0,000 0,874 0,000 ad2 0,450 0,000 0,124 0,000 bd2 0,347 0,000 0,340 0,000 ad3 0,524 0,000 0,083 0,000 bd3 0,102 0,021 0,945 0,001 ad4 0,518 0,000 0,083 0,000 bd4 0,220 0,000 0,578 0,000 ad5 0,526 0,000 0,083 0,000 bd5 0,114 0,005 0,949 0,001 ad6 0,526 0,000 0,106 0,000 bd6 0,495 0,000 0,106 0,000 am1 0,150 0,000 0,769 0,000 bm1 0,133 0,000 0,759 0,000 am2 0,525 0,000 0,087 0,000 bm2 0,499 0,000 0,101 0,000 am3 0,125 0,001 0,821 0,000 bm3 0,124 0,001 0,809 0,000 am4 0,241 0,000 0,642 0,000 bm4 0,254 0,000 0,596 0,000 am5 0,092 0,036 0,929 0,000 bm5 0,154 0,000 0,879 0,000 ak1 0,509 0,000 0,110 0,000 bk1 0,478 0,000 0,099 0,000 ak2 0,499 0,000 0,103 0,000 bk2 0,149 0,000 0,945 0,001 a: UFRS ye göre hazırlanmış mal tablolardan elde edlen fnansal oranları, b: UFRS ye göre hazırlanmamış mal tablolardan elde edlen fnansal oranları göstermektedr. Tablo 3 ncelendğnde farklı muhasebe düzenlemelerne göre hazırlanan mal tablolardan elde edlen fnansal oranların hçbrnn normal dağılıma uygunluk göstermedğ (p<0,05) görülmektedr. Bu yüzden, farklı muhasebe düzenlemelerne göre hazırlanan mal tablolardan elde edlen fnansal oranlar arasında farklılık olup olmadığını test etmede Wlcoxon Sgned Rank test sonuçları kullanılmıştır. 35

12 The Journal of Accountng and Fnance January/2012 Tablo 4: Wlcoxon Sgned Rank Test Sonuçları Sembol Oranlar Wlcoxon Sgned Ranks Test Z İstatstğ p L1 Car Oran -0,336 0,737 L2 Ast-Test Oranı -0,364 0,716 L3 Nakt Oranı -0,610 0,542 L4 Stok Bağımlılık Oranı -4,304 0,000* D1 Stok Devr Hızı -1,593 0,111 D2 Alacak Devr Hızı -5,837 0,000* D3 Dönen Varlık Devr Hızı -1,113 0,266 D4 Duran Varlık Devr Hızı -3,873 0,000* D5 Aktf Devr Hızı -2,747 0,006* D6 Özkaynak Devr Hızı -0,867 0,386 M1 Kaldıraç Oranı -0,360 0,719 M2 Borçlanma Oranı -0,471 0,638 M3 Kısa Vadel Borç/Toplam Aktf -2,986 0,003* M4 Uzun Vadel Borç/Toplam Aktf -1,500 0,134 M5 Kısa Vadel Borç/Yabancı Kaynaklar -2,022 0,043** K1 Özsermaye Karlılık Oranı -0,851 0,395 K2 Aktf Karlılık Oranı -0,211 0,833 *, **; sırasıyla %1 ve %5 anlamlılık düzeylern göstermektedr. Tablo 4 ten de görüldüğü üzere, UFRS ye göre hazırlanmış ve UFRS ye göre hazırlanmamış mal tablolardan elde edlen fnansal oranlardan; stok bağımlılık oranı, alacak devr hızı, duran varlık devr hızı, aktf devr hızı ve kısa vadel borç/toplam aktf oranı %1 anlamlılık düzeynde; kısa vadel borç/yabancı kaynaklar oranı se %5 anlamlılık düzeynde statstksel açıdan anlamlı farklılık göstermektedr. Elde edlen test sonuçları, dğer fnansal oranlar çn statstksel açıdan anlamlı br farklılığın olmadığını göstermektedr. Elde edlen bu sonuçlar çerçevesnde çalışmanın brnc amacına yönelk oluşturulan Hpotez 1; stok bağımlılık oranı, alacak devr hızı, duran varlık devr hızı, aktf devr hızı ve kısa vadel borç/toplam aktf oranı çn reddedlmş, dğer oranlar çn se kabul edlmştr. Çalışmanın knc amacına yönelk oluşturulan Hpotez 2a nın test edlmesne ve UFRS ye göre hazırlanmamış mal tablolardan elde edlen fnansal oranlar le hsse sened getrler arasındak lşkler belrleyecek en y modeln tespt edlmesne yönelk olarak gerye doğru ayıklama (backward elemnaton) yöntemnden elde edlen modellere lşkn statstkler aşağıdak Tablo 5 te gösterlmştr. 36

13 Muhasebe ve Fnansman Dergs Ocak/2012 Tablo 5: BHR Model Seçm (UFRS ye Göre Hazırlanmamış Mal Tablolardan Elde Edlen Fnansal Oranlar İle) MODELDEKİ BAĞIMSIZ MODEL DEĞİŞKENLER R 2 DÜZELTİLMİŞ R 2 F p 1 L1,L2,L3,L4,D1,D2,D3,D4, 0,322 0,176 2,199 0,012 D5,D6,M1,M2,M4,M5,K1,K2 2 L1,L2,L3,L4,D1,D2,D3,D4, 0,322 0,187 2,377 0,007 D5,D6,M1,M2,M5,K1,K2 3 L1,L2,L3,L4,D1,D2,D4,D5, 0,322 0,197 2,577 0,004 D6,M1,M2,M5,K1,K2 4 L1,L2,L3,L4,D2,D4,D5, 0,321 0,206 2,799 0,003 D6,M1,M2,M5,K1,K2 5 L1,L2,L4,D2,D4,D5,D6 0,318 0,213 3,034 0,002 M1,M2,M5,K1,K2 6 L1,L2,D2,D4,D5,D6, 0,317 0,222 3,329 0,001 M1,M2,M5,K1,K2 7 L1,L2,D2,D4,D5, 0,314 0,228 3,663 0,000 M1,M2,M5,K1,K2 8 L1,L2,D2,D4,D5, 0,309 0,232 4,015 0,000 M1,M2,M5,K1 9 L1,L2,D2,D4,D5,M1,M2,K1 0,290 0,221 4,196 0, L1,L2,D2,D4,D5,M2,K1 0,279 0,218 4,579 0,000 Tablo 5 ncelendğnde gerye doğru ayıklama (backward elemnaton) yöntemyle hsse sened getrler ve fnansal oranlar arasındak lşky temsl eden 10 adet regresyon denklem bulunmaktadır. Bu modellere lşkn düzeltlmş R2 ve F test sonuçlarına göre fnansal oranlar le hsse sened getrler arasındak lşkler belrleyecek olan en y modeln 8. model (düzeltlmş R2= 0,232, F= 4,015 ve p= 0.000) olduğu görülmektedr. 8. modele göre elde edlen analz sonuçları aşağıdak Tablo 6 da gösterlmştr. Tablo 6: BHR Model (UFRS ye Göre Hazırlanmamış Mal Tablolardan Elde Edlen Fnansal Oranlar İle) MODEL R 2 Düzeltlmş R 2 Durbn-Watson F Anlamlılık 8 0,309 0,232 2,215 4,015 0,000 Model Standartlaştırılmamış Katsayılar Standartlaştırılmış Katsayılar BHR β Standart hata β t-değer Anlamlılık Sabt 0,845 0,408 2,072 0,041** L1-0,380 0,148-1,036-2,558 0,012** L2 0,384 0,171 0,870 2,242 0,028** D2 0,012 0,003 0,372 3,940 0,000* D4-0,053 0,029-0,237-1,831 0,071 D5 0,469 0,208 0,300 2,258 0,027** M1-0,398 0,251-0,193-1,589 0,116 M2-0,032 0,018-2,493-1,782 0,078 M5-0,540 0,371-0,155-1,453 0,150 K1 0,234 0,133 2,473 1,761 0,082 *, **; sırasıyla %1 ve %5 anlamlılık düzeylern göstermektedr. Tablo 6 dan da görüldüğü üzere modeln br bütün olarak anlamlılığını test etmey sağlayan varyans analz sonucu (F değer= 4,015, Anlamlılık=0,000); modeln br bütün 37

14 The Journal of Accountng and Fnance January/2012 olarak (statstksel açıdan % 1 anlamlılık düzeynde) her düzeyde anlamlı olduğunu göstermektedr. Regresyon analz sonucuna göre modelde yer alan bağımsız değşkenlern bağımlı değşkende meydana gelen değşm açıklama oranı (Düzeltlmş R 2 ) %23,2 dr. UFRS ye göre hazırlanmamış mal tablolardan elde edlen fnansal oranlardan; ast-test oranı (L2), alacak devr hızı oranı (D2), aktf devr hızı (D5) ve özsermaye karlılık oranı (K1) şrketlern hsse sened getrlern poztf yönde etklerken, dğer fnansal oranlar negatf yönde etklemektedr. İstatstksel olarak anlamlılık düzeyler dkkate alındığında se şrketlern hsse sened getrlern, % 1 anlamlılık düzeynde alacak devr hızı (D2), % 5 anlamlılık düzeynde se car oran (L1), ast-test oranı (L2) ve aktf devr hızı (D5) etklemektedr. Bu sonuçlara göre, çalışmanın knc amacı kapsamında oluşturulan Hpotez 2a; car oran (L1), ast-test oranı (L2), alacak devr hızı (D2) ve aktf devr hızı (D5) çn reddedlmştr. Dğer br fadeyle UFRS ye göre hazırlanmamış mal tablolardan elde edlen fnansal oranlardan; car oran (L1), ast-test oranı (L2), alacak devr hızı (D2) ve aktf devr hızı (D5) le şrketlern hsse sened getrler arasında statstksel olarak anlamlı br lşk vardır. Aşağıdak Tablo 7, Hpotez 2b nn test edlmesne yönelk olarak en y modeln tespt edlmesnde kullanılan gerye doğru ayıklama (backward elemnaton) yöntemnden elde edlen modellere lşkn statstkler göstermektedr. Tablo 7: BHR Model Seçm (UFRS ye Göre Hazırlanmış Mal Tablolardan Elde Edlen Fnansal Oranlar İle) DÜZELTİLMİŞ F p MODEL MODELDEKİ BAĞIMSIZ DEĞİŞKENLER R 2 R 2 1 L1,L2,L3,L4,D1,D2, 0,151 0,021 1,159 0,327 M1,M2,M4,M5,K1,K2 2 L1,L3,L4,D1,D2, 0,151 0,032 1,273 0,255 M1,M2,M4,M5,K1,K2 3 L1,L3,L4,D1, 0,150 0,044 1,412 0,190 M1,M2,M4,M5,K1,K2 4 L1,L3,L4,D1, 0,149 0,054 1,573 0,138 M1,M4,M5,K1,K2 5 L1,L3,L4,D1, 0,149 0,066 1,791 0,091 M1,M4,M5,K2 6 L1,L3,L4,D1, 0,146 0,074 2,025 0,061 M4,M5,K2 7 L1,L3,D1, M4,M5,K2 0,142 0,081 2,320 0,040 Tablo 7, gerye doğru ayıklama (backward elemnaton) yöntemyle hsse sened getrler ve fnansal oranlar arasındak lşky temsl eden 7 adet regresyon denklem elde edldğn göstermektedr. Bu modellere lşkn düzeltlmş R 2 ve F test sonuçlarına göre fnansal oranlar le hsse sened getrler arasındak lşkler belrleyecek olan en y modeln 38

15 Muhasebe ve Fnansman Dergs Ocak/ model (düzeltlmş R 2 =0,081, F=2,320 ve p=0.040) olduğu görülmektedr. 7. modele göre elde edlen analz sonuçları aşağıdak Tablo 8 de gösterlmştr. Tablo 8: BHR Model (UFRS ye Göre Hazırlanmış Mal Tablolardan Elde Edlen Fnansal Oranlar İle) MODEL R 2 Düzeltlmş R 2 Durbn-Watson F Anlamlılık BHR 0,142 0,081 2,029 2,320 0,040 Model Standartlaştırılmamış Katsayılar Standartlaştırılmış Katsayılar BHR β Standart β t-değer Anlamlılık hata Sabt 1,955 0,518 3,775 0,000* L1-0,224 0,078-0,650-2,857 0,005* L3 0,226 0,106 0,437 2,130 0,036** D1-0,007 0,004-4,569-1,820 0,072 M4-1,268 0,581-0,324-2,183 0,032** M5-1,396 0,516-0,406-2,704 0,008* K2 1,300 0,726 4,489 1,790 0,077 *, **; sırasıyla %1 ve %5 anlamlılık düzeylern göstermektedr. Tablo 8 e göre modeln anlamlılığını test etmey sağlayan varyans analz sonucu (F değer= 2,320, Anlamlılık= 0,040); modeln br bütün olarak (statstksel açıdan %5 anlamlılık düzeynde) her düzeyde anlamlı olduğunu göstermektedr. Regresyon analz sonucuna göre modelde yer alan bağımsız değşkenlern bağımlı değşkende meydana gelen değşm açıklama oranı (Düzeltlmş R 2 ) % 8,1 dr. UFRS ye göre hazırlanmış mal tablolardan elde fnansal oranlardan; car oran (L1), stok devr hızı (D1), uzun vadel borç/toplam aktf oranı(m4), kısa vadel borç/yabancı kaynaklar oranı (M5) ve aktf karlılık oranı (K2) şrketlern hsse sened getrlern negatf yönde etklerken, nakt oranı (L3) poztf yönde etklemektedr. İstatstksel olarak anlamlılık düzeyler dkkate alındığında se şrketlern hsse sened getrlern, % 1 anlamlılık düzeynde car oran (L1) ve kısa vadel borç/yabancı kaynaklar (M5), % 5 anlamlılık düzeynde se nakt oranı (L3) ve uzun vadel borç/toplam aktf oranı (M4) etklemektedr. Bu sonuçlara göre, çalışmanın knc amacı kapsamında oluşturulan Hpotez 2b; car oran (L1), nakt oranı (L3), uzun vadel borç/toplam aktf oranı (M4) ve kısa vadel borç/yabancı kaynaklar (M5) çn reddedlmştr. Dğer br fadeyle UFRS ye göre hazırlanmış mal tablolardan elde edlen fnansal oranlardan; car oran (L1), nakt oranı (L3), uzun vadel borç/toplam aktf oranı (M4) ve kısa vadel borç/yabancı kaynaklar (M5) le şrketlern hsse sened getrler arasında statstksel olarak anlamlı br lşk vardır. Çalışmanın üçüncü amacına yönelk oluşturulan Hpotez 3a nın test edlmesne ve UFRS ye göre hazırlanmamış mal tablolardan elde edlen fnansal oranlar le şrketlern pyasa değerler arasındak lşkler belrleyecek en y modeln tespt edlmesne yönelk olarak gerye doğru ayıklama (backward elemnaton) yöntemnden elde edlen modellere lşkn statstkler aşağıdak Tablo 9 da gösterlmştr. 39

16 The Journal of Accountng and Fnance January/2012 Tablo 9: Pyasa Değer Model Seçm (UFRS ye Göre Hazırlanmamış Mal Tablolardan Elde Edlen Fnansal Oranlar İle) DÜZELTİLMİŞ F p MODEL MODELDEKİ BAĞIMSIZ DEĞİŞKENLER R 2 R 2 1 L1,L2,L3,L4,D1,D2,D3,D4, 0,428 0,304 3,454 0,000 D5,D6,M1,M2,M4,M5,K1,K2 2 L1,L3,L4,D1,D2,D3,D4, 0,427 0,313 3,731 0,000 D5,D6,M1,M2,M4,M5,K1,K2 3 L1,L3,D1,D2,D3,D4, 0,427 0,322 4,049 0,000 D5,D6,M1,M2,M4,M5,K1,K2 4 L1,L3,D1,D2,D3,D4, 0,427 0,330 4,408 0,000 D5,D6,M1,M2,M4,M5,K2 5 L1,L3,D2,D3,D4, 0,424 0,335 4,785 0,000 D5,D6,M1,M2,M4,M5,K2 6 L1,L3,D2,D3,D4, 0,416 0,335 5,113 0,000 D5,D6,M2,M4,M5,K2 7 L1,L3,D2,D4, 0,410 0,336 5,553 0,000 D5,D6,M2,M4,M5,K2 8 L1,L3,D2, 0,405 0,339 6,122 0,000 D5,D6,M2,M4,M5,K2 9 L1,L3,D2, 0,390 0,331 6,559 0,000 D5,M2,M4,M5,K2 10 L1,L3,D2, 0,379 0,326 7,233 0,000 D5,M4,M5,K2 11 L1,L3, D5,M4,M5,K2 0,365 0,320 8,062 0,000 Tablo 9 a göre gerye doğru ayıklama (backward elemnaton) yöntemyle şrketlern pyasa değerler ve fnansal oranlar arasındak lşky temsl eden 11 adet regresyon denklem bulunmaktadır. Bu modellere lşkn düzeltlmş R 2 ve F test sonuçlarına göre fnansal oranlar le hsse sened getrler arasındak lşkler belrleyecek olan en y modeln 8. model (düzeltlmş R 2 = 0,339, F= 6,122 ve p= 0.000) olduğu görülmektedr. 8. modele göre elde edlen analz sonuçları aşağıdak Tablo 10 da gösterlmştr. Tablo 10: Pyasa Değer Model (UFRS ye Göre Hazırlanmamış Mal Tablolardan Elde Edlen Fnansal Oranlar İle) MODEL R 2 Düzeltlmş R 2 Durbn- F Anlamlılık Watson 8 0,405 0,339 2,183 6,122 0,000 Model Standartlaştırılmamış Katsayılar Standartlaştırılmış Katsayılar LnPİYASA β Standart β t- Anlamlılık hata Değer Sabt 14,632 0,952 15,374 0,000* L1-0,526 0,140-0,748-3,761 0,000* L3 0,793 0,201 0,740 3,952 0,000* D2-0,008 0,006-0,134-1,472 0,145 40

17 Muhasebe ve Fnansman Dergs Ocak/2012 D5 0,868 0,340 0,289 2,554 0,013** D6-0,055 0,039-2,824-1,411 0,162 M2 0,073 0,049 2,937 1,465 0,147 M4-4,874 1,005-0,682-4,850 0,000* M5-4,342 0,984-0,651-4,413 0,000* K2 6,738 1,229 0,506 5,483 0,000* *, **; sırasıyla %1 ve %5 anlamlılık düzeylern göstermektedr. Tablo 10 dan da görüldüğü üzere modeln anlamlılığını test etmey sağlayan varyans analz sonucu (F değer= 6,122, Anlamlılık=0,000); modeln br bütün olarak (statstksel açıdan %1 anlamlılık düzeynde) her düzeyde anlamlı olduğunu göstermektedr. Buna göre regresyon analz sonucunda modelde yer alan bağımsız değşkenlern bağımlı değşkende meydana gelen değşm açıklama oranının (Düzeltlmş R 2 ) %33,9 olduğu görülmektedr. UFRS ye göre hazırlanmamış mal tablolardan elde fnansal oranlardan; nakt oranı (L3), aktf devr hızı (D5), borçlanma oranı (M2) ve aktf karlılık oranı (K2) şrketlern pyasa değerlern poztf yönde etklerken, dğer fnansal oranlar negatf yönde etklemektedr. İstatstksel olarak anlamlılık düzeyler dkkate alındığında se şrketlern pyasa değerlern, % 1 anlamlılık düzeynde car oran (L1), nakt oranı (L3), uzun vadel borç/toplam aktf oranı (M4), kısa vadel borç/yabancı kaynaklar oranı (M5) ve aktf karlılık oranı (K2), % 5 anlamlılık düzeynde se aktf devr hızı (D5) etklemektedr. Bu sonuçlara göre, çalışmanın üçüncü amacı kapsamında oluşturulan Hpotez 3a; car oran (L1), nakt oranı (L3), aktf devr hızı (D5), uzun vadel borç/toplam aktf oranı (M4), kısa vadel borç/yabancı kaynaklar oranı (M5) ve aktf karlılık oranı (K2) çn reddedlmştr. Dğer br fadeyle UFRS ye göre hazırlanmamış mal tablolardan elde edlen fnansal oranlardan; car oran (L1), nakt oranı (L3), aktf devr hızı (D5), uzun vadel borç/toplam aktf oranı (M4), kısa vadel borç/yabancı kaynaklar oranı (M5) ve aktf karlılık oranı (K2) le şrketlern pyasa değerler arasında statstksel olarak anlamlı br lşk vardır. Aşağıdak Tablo 11 Hpotez 3b nn test edlmesne yönelk olarak en y modeln tespt edlmesnde kullanılan gerye doğru ayıklama (backward elemnaton) yöntemnden elde edlen modellere lşkn statstkler göstermektedr. Tablo 11: Pyasa Değer Model Seçm (UFRS ye Göre Hazırlanmış Mal Tablolardan Elde Edlen Fnansal Oranlar İle) DÜZELTİLMİŞ F p MODEL MODELDEKİ BAĞIMSIZ DEĞİŞKENLER R 2 R 2 1 L1,L2,L3,L4,D1,D2, 0,369 0,272 3,798 0,000 M1,M2,M4,M5,K1,K2 2 L1,L2,L3,D1,D2, 0,368 0,280 4,188 0,000 M1,M2,M4,M5,K1,K2 3 L1,L2,L3,D1, 0,362 0,282 4,535 0,000 M1,M2,M4,M5,K1,K2 4 L1,L2,L3,D1, 0,354 0,282 4,933 0,000 M2,M4,M5,K1,K2 5 L1,L3,D1, M2,M4,M5,K1,K2 0,346 0,282 5,423 0,000 41

18 The Journal of Accountng and Fnance January/ L1,L3,D1, M4,M5,K1,K2 7 L1,L3,D1, M4,M5,K2 0,333 0,277 5,931 0,000 0,331 0,283 6,924 0,000 Buna göre gerye doğru ayıklama (backward elemnaton) yöntemyle şrketlern pyasa değerler ve fnansal oranlar arasındak lşky temsl eden 7 adet regresyon denklem bulunmaktadır. Bu modellere lşkn düzeltlmş R 2 ve F test sonuçlarına göre fnansal oranlar le şrketlern pyasa değerler arasındak lşkler belrleyecek olan en y modeln 7. model (düzeltlmş R 2 = 0,283, F= 6,924 ve p= 0.000) olduğu görülmektedr. 7. modele göre elde edlen analz sonuçları aşağıdak Tablo 12 de gösterlmştr. Tablo 12: Pyasa Değer Model (UFRS ye Göre Hazırlanmış Mal Tablolardan Elde Edlen Fnansal Oranlar İle) MODEL R 2 Düzeltlmş R 2 Durbn- F Anlamlılık Watson LnPİYASA 0,331 0,283 2,055 6,924 0,000 Model Standartlaştırılmamış Katsayılar Standartlaştırılmış Katsayılar LnPİYASA β Standart β t- Anlamlılık hata Değer Sabt 13,583 0,878 15,478 0,000* L1-0,294 0,133-0,446-2,220 0,029** L3 0,431 0,180 0,435 2,401 0,019** D1-0,024 0,007-7,799-3,519 0,001* M4-3,649 0,984-0,487-3,707 0,000* M5-2,533 0,875-0,384-2,896 0,005* K2 4,462 1,231 8,030 3,625 0,000* *, **; sırasıyla %1 ve %5 anlamlılık düzeylern göstermektedr. Tablo 12 ye göre modeln anlamlılığını test etmey sağlayan varyans analz sonucu (F değer= 6,924, Anlamlılık= 0,000); modeln br bütün olarak (statstksel açıdan % 1 anlamlılık düzeynde) her düzeyde anlamlı olduğunu göstermektedr. Buna göre regresyon analz sonucunda modelde yer alan bağımsız değşkenlern bağımlı değşkende meydana gelen değşm açıklama oranı (Düzeltlmş R 2 ) % 28,3 dür. UFRS ye göre hazırlanmış mal tablolardan elde fnansal oranlardan; car oran (L1), stok devr hızı (D1), uzun vadel borç/toplam aktf (M4) ve kısa vadel borç/yabancı kaynaklar oranı (M5) şrketlern pyasa değerlern negatf yönde etklerken, nakt oranı (L3) ve aktf karlılık oranı (K2) poztf yönde etklemektedr. İstatstksel olarak anlamlılık düzeyler dkkate alındığında se şrketlern hsse sened getrlern, % 1 anlamlılık düzeynde stok devr hızı (D1), uzun vadel borç/toplam aktf (M4), kısa vadel borç/yabancı kaynaklar oranı (M5) ve aktf karlılık oranı (K2), % 5 anlamlılık düzeynde se car oran (L1) ve nakt oranı (L3) etklemektedr. Bu sonuçlara göre, çalışmanın üçüncü amacı kapsamında oluşturulan Hpotez 3b; car oran (L1), nakt oranı (L3), stok devr hızı (D1), uzun vadel borç/toplam aktf (M4), kısa vadel borç/yabancı kaynaklar oranı (M5) ve aktf karlılık oranı (K2) çn reddedlmştr. Dğer br fadeyle UFRS ye göre hazırlanmış mal tablolardan elde edlen fnansal oranlardan; 42

19 Muhasebe ve Fnansman Dergs Ocak/2012 car oran (L1), nakt oranı (L3), stok devr hızı (D1), uzun vadel borç/toplam aktf (M4), kısa vadel borç/yabancı kaynaklar oranı (M5) ve aktf karlılık oranı (K2) le şrketlern pyasa değerler arasında statstksel olarak anlamlı br lşk vardır. 5. Genel Değerlendrme ve Sonuç Türkye de hsse senetler borsada şlem gören şrketlerden 2005 yılında zorunlu olarak lk kez UFRS ye uyumlu mal tablolarını hazırlayacak olan şrketler, 2004 yılında hem UFRS ye uyumlu (Ser:XI, No: 25 teblğe göre) hem de UFRS ye uyumlu olmayan daha öncek düzenlemelere (Tarh malyetl (Ser:XI, No:1)/Enflasyona göre düzeltlmş (Ser:XI, No:20)) göre mal tablolarını hazırlamışlardır. Bu durum farklı muhasebe düzenlemelerne göre hazırlanan mal tablolardan elde edlen fnansal oranlar arasında farklılık olup olmadığını ve farklı muhasebe düzenlemelerne göre hazırlanan mal tablolardan elde edlen fnansal oranların hsse sened getrlern ve frma değerlern açıklamada farklılık gösterp göstermedğn belrlememz sağlamıştır. Araştırma kapsamında İMKB de malat sektöründe faalyet gösteren ve 2005 yılında mal tablolarını UFRS ye uyumlu SPK teblğne (Ser:XI, No:25) göre zorunlu olarak lk kez yayımlayan 91 şrketn verler ncelenmştr. Çalışmada kullanılan fnansal oranlar şrketlern lkdte durumunun analznde kullanılan oranlar, varlıkların kullanım etknlğn belrten oranlar, mal yapının analznde kullanılan oranlar ve kârlılık oranları olmak üzere 4 ana başlık altında gruplandırılmıştır. Şrketlern pyasa değerlernn fnansal oranlarla karşılaştırılmasının yapılablmes çn doğal logartmaları dkkate alınmıştır. Şrketlern hsse sened getrler se al-ve-tut getr (buy and hold) yöntem kullanılarak hesaplanmıştır. Çalışmanın brnc amacı olan farklı muhasebe düzenlemelerne göre hazırlanan mal tablolardan elde edlen fnansal oranlar arasında farklılık olup olmadığını test etmede Wlcoxon Sgned Rank test sonuçları kullanılmıştır. Elde edlen test sonuçlarına göre; UFRS ye göre hazırlanmış ve UFRS ye göre hazırlanmamış mal tablolardan elde edlen fnansal oranlardan; stok bağımlılık oranı, alacak devr hızı, duran varlık devr hızı, aktf devr hızı, kısa vadel borç/toplam aktf oranı ve kısa vadel borç/yabancı kaynaklar oranları statstksel açıdan anlamlı farklılık göstermektedr. Çalışmanın knc amacı ve üçüncü amacı olan, farklı muhasebe düzenlemelerne göre hazırlanan mal tablolardan elde edlen fnansal oranlar le şrketlern hsse sened getrler ve pyasa değerler arasındak lşklern belrlenmes ve bu lşklern farklılık gösterp göstermedğn test etmek amacıyla ekonometrk modeller oluşturulmuştur. Ekonometrk modellern tahmn edlmesnde En Küçük Kareler yöntem kullanılmıştır. Çoklu doğrusal regresyon analznde model seçm ve en y modeln belrlenmes çn gerye doğru ayıklama (backward elemnaton) yöntem kullanılmıştır. Çalışmadan elde edlen sonuçlar şu şeklde özetleneblr: UFRS ye göre hazırlanmamış mal tablolardan elde edlen fnansal oranlar le hsse sened getrler arasındak lşkler belrleyecek en y modeln bağımsız değşkeler; 43

20 The Journal of Accountng and Fnance January/2012 car oran, ast-test oranı, alacak devr hızı, duran varlık devr hızı, aktf devr hızı, kaldıraç oranı, borçlanma oranı, kısa vadel borç/yabancı kaynaklar ve özsermaye karlılık oranıdır. UFRS ye göre hazırlanmamış mal tablolardan elde edlen fnansal oranlardan; car oran, asttest oranı, alacak devr hızı ve aktf devr hızı le şrketlern hsse sened getrler arasında statstksel olarak anlamlı br lşk tespt edlmştr. UFRS ye göre hazırlanmış mal tablolardan elde edlen fnansal oranlar le hsse sened getrler arasındak lşkler belrleyecek en y modeln bağımsız değşkeler; car oran, nakt oranı, stok devr hızı, uzun vadel borç/toplam aktf, kısa vadel borç/yabancı kaynaklar ve aktf karlılık oranıdır. UFRS ye göre hazırlanmış mal tablolardan elde edlen fnansal oranlardan; ; car oran, nakt oranı, uzun vadel borç/toplam aktf oranı ve kısa vadel borç/yabancı kaynaklar le şrketlern hsse sened getrler arasında statstksel olarak anlamlı br lşk vardır. UFRS ye göre hazırlanmamış mal tablolardan elde edlen fnansal oranlar le şrketlern pyasa değerler arasındak lşkler belrleyecek en y modeln bağımsız değşkeler; car oran, nakt oranı, alacak devr hızı, aktf devr hızı, özkaynak devr hızı, borçlanma oranı, uzun vadel borç/toplam aktf, kısa vadel borç/yabancı kaynaklar ve aktf karlılık oranıdır. UFRS ye göre hazırlanmamış mal tablolardan elde edlen fnansal oranlardan; car oran, nakt oranı, aktf devr hızı, uzun vadel borç/toplam aktf oranı, kısa vadel borç/yabancı kaynaklar oranı ve aktf karlılık oranı le şrketlern pyasa değerler arasında statstksel olarak anlamlı br lşk olduğu tespt edlmştr. UFRS ye göre hazırlanmış mal tablolardan elde edlen fnansal oranlar le şrketlern pyasa değerler arasındak lşkler belrleyecek en y modeln bağımsız değşkeler; car oran, nakt oranı, stok devr hızı, uzun vadel borç/toplam aktf, kısa vadel borç/yabancı kaynaklar ve aktf karlılık oranıdır. UFRS ye göre hazırlanmış mal tablolardan elde edlen fnansal oranlardan; ; car oran, nakt oranı, stok devr hızı, uzun vadel borç/toplam aktf, kısa vadel borç/yabancı kaynaklar oranı ve aktf karlılık oranı le şrketlern hsse sened getrler arasında statstksel olarak anlamlı br lşk olduğu tespt edlmştr. Genel olarak değerlendrldğnde farklı muhasebe düzenlemelerne göre hazırlanan mal tablolardan elde edlen fnansal oranlar arasında farklılıklar olduğu söyleneblr. Ayrıca analz sonuçları farklı muhasebe düzenlemelerne göre hazırlanan mal tablolardan elde edlen fnansal oranların şrketlern hsse sened getrlern ve pyasa değerlern açıklamada farklılık gösterdğn ortaya koymuştur. Özetle elde edlen analz sonuçlarına göre; ülkemzde 2004 yılına lşkn olarak UFRS ye göre hazırlanmamış mal tablolardan elde edlen fnansal oranların, UFRS ye göre hazırlanmış mal tablolardan elde edlen fnansal oranlara göre şrketlern hsse sened getrlern ve pyasa değerlern açıklamada daha üstün oldukları söyleneblr. Bu durum araştırma kapsamındak şrket yatırımcılarının 2004 yılına lşkn 44