Transkript

1 İstanbul Ünverstes İşletme Fakültes Dergs Istanbul Unversty Journal of the School of Busness Admnstraton Clt/Vol:39, Sayı/No:2,, ISSN: Stokastk envanter model kullanılarak ş maknelernn onarımında kullanılanılan krtk yedek parçalar çn envanter yönetm sstem oluşturulması Nhat Kasap 1 Yönetm Blmler Fakültes Sabancı Ünverstes, İstanbul, Türkye İlker Bçer 2 Savunma Blmler Ensttüsü Kara Harp Okulu, Ankara, Türkye Banu Yüksel Özkaya 3 Endüstr Mühendslğ Bölümü, Mühendslk Fakültes Hacettepe Ünverstes, Ankara, Türkye Özet Bu çalışmada, ş maknelernn bakım onarım deposu çn stokastk envanter model oluşturulmuştur. Bu model le ş maknelernn onarımında kullanılan krtk yedek parçalara at envanter yönetm yapılmaktadır. Oluşturulan model, lneer olmayan stokastk br tam sayılı optmzasyon modeldr. Modeln hedef, envanter malyetlern asgarye ndrmek çn yedek parçalara at stok parametrelern ve yenden sparş noktasını belrlemektr. Aynı zamanda krtk yedek parçaların envanterde bulunablrlğ de arttırılmaktadır. Modelde, sparş sıklığı ve servs düzey kısıtları da göz önünde bulundurulmuştur. Çözüm metodu olarak gelştrlmş ABC analzn çeren ve elektronk tablolarda kolayca uygulanablen sezgsel (heurstc) br yöntem önerlmştr. Son olarak, önerlen model le br uygulama ve malyet analz yapılmış ve mevcut durumdak le modelde önerlen optmum envanter düzeyndek malyetlern karşılaştırılması yapılmıştır. Model kullanımı malyetlerde % 5 n üzernde br azalma sağlamaktadır. Anahtar Sözcükler: Stokastk envanter yönetm, yedek parça, buluşsal yöntem, ABC analz, malyet analz. Buldng nventory management system by usng stochastc nventory model for crtcal spare parts used for mantenance of constructon machnes Abstract In ths study, we develop a stochastc nventory model for mantenance depot of the constructon machnes. Wth ths model, the nventory of crtcal spare parts used for the mantenance of constructon machnes s managed. Proposed model s a nonlnear stochastc nteger optmzaton problem. The am of the model s to fnd out reorder ponts, and the maxmum and mnmum stockng levels of crtcal spare parts that mnmze the nventory costs. Moreover, the avalablty of crtcal spare parts s ncreased. The average servce level and replenshment frequency constrants are also consdered n the model. To solve the model, we propose a heurstc that contans a modfed ABC Analyss and can be mplemented wth the spreadsheet applcatons easly. Fnally, an applcaton and cost analyss wth the proposed model are performed. The 1 nhatk@sabancunv.edu (N. Kasap) 2 bcer73@gmal.com (İ. Bçer) 3 byuksel@hacettepe.edu.tr (B. Özkaya) 310

2 N. Kasap, İ. Bçer, B. Yüksel Özkaya / İstanbul Ünverstes İşletme Fakültes Dergs 39, 2, () comparson of total costs for the current stuaton and optmum nventory level that the model proposes s performed durng the cost analyss. Usng nventory levels and reorder amount found by the model satsfes more than 5% cost reducton. Keywords: Stochastc nventory management, spare parts, heurstcs, ABC analyss, cost analyss. 1. Grş Envanter, frmaların ve kurumların gelecekte oluşablecek taleb karşılamaları ve şlemlern verml ve hatasız br şeklde yürümes çn ellernde tuttukları ürün ve hammaddelerdr. Envantern uygun düzeyde bulundurulması sstemlern şleyşn olumlu yönde etklemektedr. Uygulamada oluşablecek beklenmedk durumlara, dalgalanmalara, düzenszlklere ve geckmelere karşı kurumu güvence altına almak esas amaçtır. İşletmeler br yandan kred kaynakları le borçlanırken, dğer yandan da yüksek envanter yükler yaşamaktadırlar. İşletmenn sermayesnn katma değer yaratmayan noktalarda bağlı olması; nakt akıştak problemlere, ürünün durduğu yerde malyetsel olarak negatf yönde değerlenmesne, artan malyetlern de satış mktarında azalma olarak frmaya yansımasına neden olmaktadır. Envanter kontrolü le grşmc, malların frmaya getrdğ malyet mnmum yapablr, sermayenn ne zaman ve nereye yatırılacağı kararını vereblr. Envanter kontrolünde esas amaç en uygun zamanda optmal stok sevyesnn belrlenmes, frmaya malyetnn mnmum olması ve bunun br düzen çersnde sürdürülmesdr. Eğer frmanın envanter düzey yüksek olursa, malların elde bulundurulmasından doğacak belrl br malyet vardır. Elde gereğnden fazla mal bulundurmak; depo krası, yıpranma, bozulma, malların modasının geçmes gb brçok sorun frmaya belrl br malyet yüklemektedr. Eğer envanter düzey düşük olursa, frmanın gelen talepler karşılayamamasına sebep olacaktır. Bunun da frmaya belrl ölçüde malyet yükleyeceğ açıktır. Bu k oranı dengeleyecek ve mnmum malyet sağlayacak optmal envanter düzey belrlenmeldr. Bunun en y şeklde yapılması envanter kontrolüyle mümkündür. Envanter, bugün bütün şletmelern odak noktası halne gelmştr. İşletmelerde başarılı br yönetm çn, stok yönetmnn en y şeklde planlanması gerekldr. İşletmeler stoklarında çeştl nedenlere bağlı olarak belrl br mktardan fazla fnansal kaynak ayıramazlar. Bu bakımdan şletmelern envanter yönetm oldukça önemldr. Üretm ve envanter yönetmnn başarısı vermllk ve malyet analzlernden ve yorumlanablmesnden geçmektedr. Buradan hareketle arzu edlen müşter memnunyetn, en düşük envanter malyet le sağlayablmek envanter yönetmn en öneml amacıdır. Sstemlern kalte ve güvenrlk sevyelern yüksek tutmaları bu amaca ulaşmalarında çok öneml br yere sahptr. Kurumların şleyş açısından envantern etkn br bçmde kontrol edlmes gerekmektedr. Ancak bu kontrol, oluşablecek malyetler mnmze etmek amacıyla, tüm envantern yok edlmes anlamına gelmemeldr. Esas control; doğru malzemey, doğru zamanda, doğru mktarda ve doğru yerde bulundurmaktır. Bu kavramlardan herhang brnn eksklğ halnde sstemde şleyş bakımından aksaklıklar meydana gelecektr. Örneğn, tüketm (taleb) az olan br malzemenn stoklarda aşırı mktarda bulunması, stok malyetn arttıracaktır. Tam tersne, tüketm (taleb) fazla olan br malzemenn stoklarda yeterl mktarda bulunmaması da şleyşn duraklamasına ve servs süresnn uzamasına neden olacaktır. İş makneler sektöründe, herhang br sorun durumunda oluşablecek yedek parça eksklğ, önceden yapılmış olan tüm plan ve programları aksatmakta ve öneml malyetlere yol açmaktadır. Bu nedenle oluşacak talepler zamanında karşılanablmel ve şleyşn aksamaması sağlanmalıdır. Bunun doğal sonucu olarak da oluşan malyetler ve doğablecek rskler azaltmak çn yeterl envanter bulundurmalı ve bu envantern yönetm y br şeklde yapılmalıdır. Frmanın htyaç duyulan malzeme mktarı gerek o yıl çn planlanan nşaat sayısı, gerekse anden belren htyaçlar le doğru orantılıdır. 311

3 N. Kasap, İ. Bçer, B. Yüksel Özkaya / İstanbul Ünverstes İşletme Fakültes Dergs 39, 2, () Dolayısıyla etkn br malzeme htyaç tespt çn nşaat ve tamrat şlernn doğru tahmn edlmes gerekmektedr. Tamrat sayısının tahmn edlmes, dğer mal ve hzmetlern talebnn tahmn edlmesnden daha zordur Stokastk Envanter Model Br mala olan talebn zaman çersnde değşm göstermes ve bunun kesn olarak blnmemes, bunun yanı sıra tedark süresnn de tam olarak belrlenememes durumunda stokastk envanter modeller kullanılmaktadır. Ancak bu değerlern, geçmş yıldak verlere dayanarak, belrl br olasılıkla tahmn mümkündür. Frma, bu verlere dayanarak stok tükenmesn önlemek çn elde fazladan stok bulundurmaktadır. Belrsz olan talepler karşısında frmalar etkn hareket edeblmek ve oluşacak terslklere karşı emnyetl tarafta olablmek çn emnyet stoku bulundururlar. Bunun başlıca sebeb, talepte oluşacak artışın sebep olableceğ stoksuz kalma durumunun, emnyet stoku malyetne oranla daha malyetl ve tehlkel olmasıdır. Talepte oluşan artış veya azalış alıcılar tarafından belrlenmekte ve alıcıların ne zaman sparş verecekler kendler tarafından kararlaştırılmaktadır. Talep artışından farklı olarak, sparş edlen envantern zamanında gelmemes de stoksuz kalma sorunu yaratablmektedr [1]. Aynı zamanda tedark zamanları da sabt olmamaktadır. Stoksuz durumunda maknelerdek arızalardan, şç sorunlarından ve dğer geckmelerden dolayı üretcnn gelen sparş karşılaması daha uzun zaman alablmektedr. Dolayısı le sparşn teslm süres de değşkenlk göstermektedr. Sparş süresndek bu değşkenlk de stoksuzluğa neden olablmektedr [2]. Stokastk modeller, talep dışında dğer Ekonomk Sparş Mktarı (Economc Order Quantty - EOQ) Model varsayımlarını kabul etmektedrler. Bu modellerde frmalar, belrlenen uygun sparş mktarını (Q) belrlenmş olan yenden sparş zamanı (r) geldğnde sparş ederler. Sparş verldkten sonra eğer talepte artış olursa, elde bulunan envanterler güvenlk stokunun altına ner, hatta tükeneblrler. Frma her ne kadar güvenlk stoku bulundursa da gerçekleşen yüksek talep doğrultusunda stoksuz kalınablr. Bu durum da frmaların hzmet sevyelern olumsuz etklemektedr. Hzmet sevyesn arttırmak ve envanter sorunu yaşamamak çn daha fazla güvenlk stoku bulundurmayı terch ederler [1]. Bu çalışmada, br mala olan talebn zaman çersnde değşm göstermes ve bunun kesn olarak blnmemes, bunun yanı sıra tedark süresnn de tam olarak belrlenememes durumunda kullanılan Stokastk Envanter Modeller kullanılarak, XYZ organzasyonunun bakım onarım yapısına en uygun model knc bölümde buluşsal çözüm yöntem le brlkte açıklanacaktır. Üçüncü bölümde se belrlenen çözüm metodu le XYZ organzasyonuna at br uygulama ve malyet analz yapılacaktır. En son bölümde se sonuç ve önerler anlatılacaktır. Br sonrak bölümde Tedark zncr, envanter yönetm, yedek parça envanter ve bakım sstemler le lgl yayın taraması özet br şeklde anlatılmıştır Lteratür Taraması Lteratür araştırıldığında tedark zncrlernde en y stok kararlarının verleblmes amacına yönelk çok sayıda matematksel model önerlmştr [3-7]. Fakat matematksel enyleme (optmzasyon) modeller, belrszlğn yüksek olduğu ve gerçek hayatı yansıtmak amacıyla çok sayıda değşken ve parametrenn hesaba katılması gerektğ durumlarda karmaşık hale geleblmektedr. Dolayısı le bu tür belrszlk ortamlarında smülasyon modelleme yaklaşımı terch edleblmektedr [8]. Tedark zncrlernde stok sstemlern ele alan benzer smülasyon uygulamaları, matematksel optmzasyon modeller gb yaygın olarak lteratürde mevcuttur [9-13]. Bu probleme br alternatf olarak, çoğumuzun yaygın olarak kullandığı elektronk tabloların kullanımı öne sürüleblr. Ntekm, sayısı az da olsa, tedark zncrlernde stok yönetmne lşkn brtakım çalışmalarda elektronk tablolar kullanılmaya başlanmıştır [8, 14]. 312

4 N. Kasap, İ. Bçer, B. Yüksel Özkaya / İstanbul Ünverstes İşletme Fakültes Dergs 39, 2, () Lteratürde özellkle bakım sstemler envanter modeller hakkında çalışmalar da mevcuttur. Kennedy v.d. [15] bakım stokları hakkında bugüne kadar yapılan çalışmaları özetlemş, yedek parça stoklarının farklı yönlern anlatmış, önleyc ya da planlı bakımda yedek parça talebnn tahmn edleblr olduğu çn onarım parçalarına stok yapmanın gerekmedğ, ancak plansız onarımlarda se, stok boşalması durumunun oldukça malyetl üretm ve hzmet kayıplarına sebep olmasından dolayı br mktar güvenlk stoku tutulması gerektğn anlatmıştır. Güvenlk stok mktarının genel yönetm poltkasına, geçerllğ kalkma ve modası geçme durumuna, aşamalı depo yapısına ve şartlara bağlı olduğu anlatılmıştır. Yang ve Du [16], operasyonda hazır bulunma malyetnde öneml br etks olan krtk yedek parçaların başlangıç tedarğn kolaylaştıran ve optmal bakım planı çn kullanılan verml br değerlendrme metodu gelştrmşlerdr. Bu prosedür le, toplam yaşam döngüsü malyetn azaltmak ve bakım planlamanın etksn yleştrmek hedeflenmştr. Dekker v.d. [17], yedek parça stok sstemlernde aynı yedek parçanın farklı krtklktek maknelerde kullanılıp üretm çn farklı önemlere sahp olduğu durumları ncelemş ve bazı taleplern karşılanamaması durumunda büyük elde bulunmama malyetler olableceğn göstermştr. Kurulan modelde talepler krtk ve krtk olmayanlar dye sınıflandırılmış ve farklı servs sevyeler belrlenmştr. Bu tür stoklama sonucunda krtk taleplern servs sevyesnn arttığı gözlemlenmştr. Dhakar v.d. [18] makalelernde, az talepl fakat operasyon çn krtk ve bulunmaması durumunda aşırı malyete neden olan öneml yedek parçaların optmal stok sevyelern bulan gerçekç br model gelştrmşlerdr. S nn stok sevyesn fade ettğ (S-1,S) modelde, arıza olduğu herhang br zamanda stok durumunu S ye tamamlamak çn derhal sparş verlmektedr. Vaughan [19] çalışmasında düzenl bakım ve arıza bakımları sırasında talep oluşan yedek parçaların stok poltkasını tarf etmektedr. Makalede tek yapılı br sparş poltkasını karakterze eden stokastk dnamk programlama model kurulmuş, sparş ve elde bulundurma malyetlernn farklı değerler aldığı senaryolarda optmal poltkanın vermllğ ncelenmştr. Düzenl baskım ve rastgele arıza bakımları çn ayrı sparş poltkalarının zlendğ duruma kıyasla toplam malyette bu model daha ekonomk sonuçlar vermektedr. 2. Model Bu bölümde, ş maknelernn onarımında kullanılan krtk yedek parçalara at envanter yönetm sstemnde kullanılacak model anlatılmaktadır. Oluşturulan model, lneer olmayan stokastk br tam sayı optmzasyon modeldr. Çözüm yöntem olarak sezgsel (heurstc) br yöntem anlatılmıştır. Modeln hedef, envanter malyetlern asgarye ndrmek çn yedek parçalara at stok parametrelern ve yenden sparş noktasını belrlemektr. Modelde, sparş sıklığı ve servs düzey kısıtları da göz önünde bulundurulmuştur. Modele at varsayımlardan aşağıda verlmştr. Talep herhang br zaman aralığında rasgele değşkendr ve olasılık dağılımı durağandır. Talebn olasılık dağılımı normal dağılıma uygundur. Dolayısıyla, talebn olasılık dağılımı normal dağılım se tedark süresnde gelen taleplernde dağılımı normal dağılımdır. Talep küçük değerlerde ve kısa zaman aralıklarında gerçekleşr ve envanter sevyes yenden sparş noktasını atlamaz. Tedark süres (Lead Tme) sabttr. Stoksuzluğa zn verlmemştr. ABC analzndek her grup çn değşk servs düzeyler (S) kullanılmıştır. Bunlar; 313

5 N. Kasap, İ. Bçer, B. Yüksel Özkaya / İstanbul Ünverstes İşletme Fakültes Dergs 39, 2, () o A grubu çn : 97,5 % o B grubu çn : 95,0 % o C grubu çn : 92,5 % dır Formülasyon Envanter malyetlern sparş sıklığı ve servs düzey kısıtları le brlkte değerlendrp asgarye ndrmek (mnmze etmek) olan hedefmz elde etmek çn yedek parçalara at stok parametrelern ve yenden sparş noktasını belrlememz gerekmektedr. Envanter malyetlern düşürürken, yedek parçaların envanterde bulunablrlğn de arttırmış oluyoruz. Modelleme yapılırken Zhang v.d [20] çalışmasından yararlanılmış ve aşağıdak formülasyon oluşturulmuştur. Mn : Envanter Yatırımı (1) Öyle k : Ortalama Sparş Sıklığı F (2) Ortalama Servs Düzey S (3) Yukarıdak denklemlerde F hedef sparş sıklığını, S" se arzulanan servs düzeyn göstermektedr. Model oluşturulurken, en az 2 haftada br sparş verldğ farz edlmş, dolayısı le F değer br yılda 26 olmuştur. Aynı zamanda modelde kullanılan servs düzeyler, ABC sınıflandırması le bulunan lgl gruplar yardımı le oluşturulmuş ve değerler aşağıdak gb kabul edlmştr. S A 0,975 S B 0,950 S C 0,925 Servs düzeylern, ortalama servs düzey olarak kullandığımız çn yüksek servs düzeyne sahp br parçanın kullanılması düşük servs düzeyl dğer br parçayı dengelemştr. Yukarıda verlen formulasyondan anlaşılacağı gb sparş ve stoksuzluk malyetlerne bağlı malyet tabanlı br model yerne kısıtlara bağlı br model gelştrlmştr. İk yaklaşım da aslında brbrnn benzerdr. Lagrange çarpanları yöntem le kısıtlar hedef fonksyonuna getrleblr. Kısıta bağlı model kurmamızın sebeb, gerçek hayattak uygulamalarda şrketlern sparş ve stoksuzluk malyetler yerne kısıtlar çn değerler belrlemey daha çok terch etmelerdr. Bu model yardımıyla belrl servs sevyes ve sparş sıklığı değerlerne ulaşmak çn gerekl envanter malyet hesaplanablmekte, dolayısıyla da karar vercler daha rahat destekleyen br yapı oluşturulmaktadır Notasyon Modelde kullanılan notasyon aşağıda verlmştr. F = Hedef sparş sıklığı S = Servs düzey (Kullanıcı tarafından belrlenmştr) N = Yedek parça sayısı c = Yedek parça nn brm fyatı (TL) D = Yedek parça çn tahmn edlen yıllık talep mktarı N D D total = = 1 p (.) = Yedek parça ye at talebn tedark süres (lead tme) boyunca olasılık yoğunluk fonksyonu P (. ) = Yedek parça ye at talebn tedark süres (lead tme) boyunca olasılık kümülatf dağılım fonksyonu 314

6 N. Kasap, İ. Bçer, B. Yüksel Özkaya / İstanbul Ünverstes İşletme Fakültes Dergs 39, 2, () l = Yedek parça çn tedark süres (Lead tme) θ = Yedek parça çn tedark l süresnce tahmn edlen (ortalama) talep mktarı θ = l D σ = Yedek parça ın tedark süresndek talebn standart sapma değer Q = Yedek parça çn sparş mktarı r = Yedek parça çn yenden sparş noktası A (r,q ) = Yedek parça çn stokun tükenme olasılığı B (r,q ) = Yedek parça çn herhang br zamandak tahmn ger ısmarlama (backorder) sayısı A (r,q ) ve B (r,q ) mktarları aşağıdak gb hesaplanablmektedr. 1 B ( r, Q ) = [ β ( r ) β ( r + Q )] (4) Q Burada; ( r ) = ( u= + 1 r u r 1) 1 [ P ( u 1) ] β (5) [ u ( r + Q ) 1][ 1 P ( u 1) ] ( + ) = β r Q (6) u= r+ Q + 1 olarak hesaplanır ve tedark süres (lead tme) nedenyle oluşan zaman ağırlıklı ger ısmarlamayı temsl etmektedr. 1 A ( r, Q ) = [ α ( r ) α ( r + Q )] (7) Q α (r ) = u= + 1 r ( u r ) p ( u) (8) α (r + Q ) = [ r + Q )] = u r+ Q u ( p ( u) (9) Yukarıdak formüllerde α, r ve (r + Q ) fazlalığı sonucu tahmn tedark süresnce oluşan taleb temsl etmektedr. Yedek parça çn herhang br zamandak tahmn edlen envanter mktarı aşağıdak formül yardımı le hesaplanablr. Q 2 + r θ + B ( r, Q ) (10) Burada tahmn edlen envanter mktarı, envanter düzey + güvenlk stoku (safety stock) + ger ısmarlama mktarı olarak hesaplanır. Yukarıda verlen notasyon le model aşağıdak gb oluşturulur. Q c r θ + + B r, Q (11) 2 N Mn ( ) = 1 315

7 N. Kasap, İ. Bçer, B. Yüksel Özkaya / İstanbul Ünverstes İşletme Fakültes Dergs 39, 2, () Öyle k; N D D = 1 Toplam 1 D N N = 1 Q F [ 1 A( r, Q )] S (12) (13) r θ (14) Q 1 (15) r, Q tamsayı (16) Denklem (12), sparş sıklığı kısıtıdır. Q sparş mktarı, yedek parça çn br yılda D ortalama sparş sayısının olduğunu gösterr. Bu fkre dayanarak sparş sıklığı kısıtı Q yukarıdak gb yazılmıştır. Servs sevyes kısıtını da (13) ortalama servs sevyesnn A r, Q A r, Q, yedek parça çn 1 ( ) olduğu düşünülerek yazılablmektedr. Burada ( ) stokun herhang br zamanda tükenme olasılığını göstermektedr. Denlem (14) te θ y kullanarak, bütün parçalar çn servs sevyesnn yaklaşık olarak en az %50 olduğu garant edlmektedr. Böylelkle bazı yedek parçalar çn stenmeyen düşük servs sevyes oluşması da engellemştr. Oluşturulan bu model lneer olmayan br tam sayılı optmzasyon problemdr. Model, klask (Q,r) modelne benzemektedr ve sezgsel yöntemler le çözüleblr. Model çözümünde kullanılacak olan yöntem br sonrak bölümde özetlenmştr Sezgsel Yöntem Bu bölümde sparş mktarları ve yenden sparş noktalarını bulmak çn kullanılan ve Zhang v.d [20] tarafından önerlen sezgsel yöntem anlatılmaktadır. Öncelkle bu yöntemde yedek parçalar sınıflara bölünmekte ve her sınıf çersnde servs sevyes sabt olmaktadır. Sstem çersndek her br parça çn servs sevyes aramak yerne sadece aramayı brkaç servs sevyes çn yaparak, optmzasyon problemnn boyutu kayda değer br mktarda azaltılmaktadır. Sparş mktarı ve yenden sparş noktası çn, bast kapalı formda fadeler bulunmuştur. Bu fadeler aşağıda açıklamıştır. Bu fadeler kullanarak Excel tablosu yardımıyla bast br analz oluşturup modeldek kısıtları sağlayan ve en düşük malyet verr parametreler kolayca bulunablmektedr. Geleneksel ABC analznde sınıflandırma çn, parçalar brm malyet veya yıllık malyetlerne göre sıralanmaktadır. Burada parçaları sıralama yaparken [20] de önerldğ gb Q D 2 c oranı kullanılmış, azalan şeklde sıralama yapılmış ve daha sonra ABC gruplaması yapılmıştır Sparş Mktarını Hesaplama Sparş mktarı (Q ) geleneksel EOQ denklem kullanılarak aşağıdak gb bulunmuştur. KD Q 2 = (17) c Arzulanan sparş sıklığını belrleyen K değern bulmak çn aşağıdak formül kullanılmıştır. 316

8 N. Kasap, İ. Bçer, B. Yüksel Özkaya / İstanbul Ünverstes İşletme Fakültes Dergs 39, 2, () N N D Q N 1 = N = 1 = 1 D KD 2 c F (18) Daha sonra yukarıdak denklem yardımı le K değer aşağıdak gb bulunmuştur NF N = 1 D c 2 K (19) Eğer Q N 1 = NF 1 D c D = c olarak kullanır ve Q 1 kısıtını getrrsek, EOQ modelnn genel fkrn kullanarak yukarıdak tanımı aşağıdak gb tekrar yazablrz. N 1 = max NF = D c 1 c D,1 (20) Q (21) Sparş sıklığı kısıtını sağlamak ve güvenl aralıkta kalmak çn, Q değerler Excel programında bulunurken, en yakın lk büyük tamsayıya yuvarlanmıştır Yenden Sparş Noktasının Hesaplanması Yedek parça çn yenden sparş noktası r değern bulmak çn [20] de önerldğ gb Nahmas [21] ktabındak Tp I ve Tp II yaklaşımlarını kapsayan karma br yöntem kullanılmaktadır. Verlen sparş mktarı Q ve hedef servs sevyes S değerlern kullanarak yenden sparş noktası r değern bulmak çn talep mktarı normal dağışım olarak düşünülmüştür. Ortalama talep mktarı θ ve standart sapma σ değerler kullanılmaktadır. Tp I servs düzey tedark süresnde stok bulundurma olasılığıdır. Tp II se stok yardımı le zamanında karşılanan talebn oranını göstermektedr Karma Yaklaşım Tp I ve Tp II yaklaşımlarından daha y br uygun sonuç bulmak çn, yenden sparş noktaları çn karma br formül bulunmaktadır. [20] de bu yaklaşımlar aşağıdak karma denklemlerde brleştrlmştr. ( ) 2π 1 S ( Q + z sσ ) r = + θ σ mn 2ln, z s (22) σ 2π (1 S )( ) Q + zsσ σ eğer ln 0 (23) 2π (1 S )( ) Q + zsσ σ Eğer ln > 0 değer, 1 olarak kabul edlr. se stoksuzluk malyetn en azda tutmak çn, r Br sonrak bölümde model le yapılan br uygulama anlatılmıştır. Bu uygulamada excel tabloları yardımıyla model ve önerlen sezgsel yöntem test edlmş ve malyet analz yapılmıştır. 317

9 N. Kasap, İ. Bçer, B. Yüksel Özkaya / İstanbul Ünverstes İşletme Fakültes Dergs 39, 2, () Modeln XYZ Organzasyonundak Uygulaması Uygulama ve malyet analz çn XYZ organzasyonuna at depodak malzemelern le tarhler arasındak stok kayıtları kullanılmıştır. Öncelkle depo kayıtlarındak 200 adet malzeme çn ABC analz yapılmış ve 50 krtk malzeme bulunmuştur ABC Analznn Yapılması ABC analz brçok farklı envanter kalemnn olması durumunda envanterler ncelemede yardımcı olur. Bu analz, envanter oluşturan elemanların, talep ve fyat oranlarına göre önem derecelerne dayanarak sıralanmasını göstermektedr. Yan, ncel br yöntem olan ABC yöntem, öneml le önemsz ayırma şlevn gerçekleştrmektedr. Bu analz öneml stok kalemlern belrleme ve kontrol etmek amacıyla çok sayıdak stok kalemn 3 gruba ayırır. Stoktak tüm kalemlere aynı stok yönetm teknkler uygulamamak çn yakın takp ve zleme gerektren öneml kalemler, dğerlernden ayırt edlr. A grubu malzemeler sstem çn çok öneml, değerde pahalı ve sayıda az kalem grubu olarak ortaya çıkar. B grubu malzemeler se orta değerde ve sayıda ortalama br rakamda oluşur. C grubu malzemeler se sstem çn az öneml, değerde ucuz fakat sayıda çok kalem grubu olarak ortaya çıkar. Sınıflara at toplam değer yüzdes ve toplam kalemlern yüzdes Tablo 1 de verlmştr. Tablo 1 ABC Analznde Kullanılan Toplam Değer ve Kalem Yüzdeler Sınıfı Toplam değer yüzdes Toplam Kalem yüzdes A B C Talep ve fyat krterler le gerçekleşen ş maknelere at yedek parçaların ABC sınıflandırması yapılmış ve ABC analz sonucunda her br sınıf malzemelern toplam değern yüzdes ve toplam kalemlern yüzdes Tablo 2 de verlmştr. Tablo 2 ABC Analz Sonucu Bulunan Yüzdeler Sınıfı Toplam değer yüzdes Kalem Sayısı Toplam Kalem yüzdes A 73, B 22, C 5, Sonuç olarak ABC analz envanter kalemlernn toplam envanter çndek kümülatf yüzdelerne göre sınıflandırmasından barettr. Yüksek değerl A kalemlernden az mktarda bulundurmak fakat kontrolü sıklaştırmak ve ayrıntılı kayıtlar gerekl olacaktır. Buna karşın düşük değerl C kalemlernden bol mktarda bulundurmalı; kontrol, sparş ve kayıt şlemler bast tutulmalıdır. Stok mktarları fazla olduğundan sık sık gözden geçrme ve sparş şlemlerne gerek yoktur. ABC analz le hedeflenen yıllık büyük harcama gerektren kalemlere dkkat çekmek ve böylece A grubu malların stok düzeylern düşürerek toplam malyet azaltmaktır. XYZ organzasyonunun envanternde olan yedek parçalara uygulanan ABC analz sonucunda malzemeler önem derecesne göre ayrılmış olup, A grubu malzemelern tamamı (32 Kalem) le B grubu malzemelern lk 18 kalem; toplam malyet krterler doğrultusunda A grubuna yakın oldukları çn; toplam 50 kalem malzeme krtk malzeme sınıfına dahl edlmştr. 318

10 N. Kasap, İ. Bçer, B. Yüksel Özkaya / İstanbul Ünverstes İşletme Fakültes Dergs 39, 2, () Sparş Mktarı ve Yenden Sparş Noktasının Belrlenmes Krtk malzemelere at sparş mktarları (Q ) Excel programı le hesaplanmış ve EK-C de verlmştr. Ne kadar sparş edleceğn blmek yeterl değldr. Hang noktada sparş verleceğn blmek de önemldr. Eldek mktar önceden belrlenmş br mktara düştüğünde tekrar sparş vermenn zamanıdır. Bu mktar, teslmat süres boyunca gelecek taleb ve stoksuz kalmamak çn br mktar güvenlk stoğunu çerr. Yan kısacası yen sparşn verlmesn gerektrdğ kabul edlen stok düzeydr. Yenden sparş noktasını öncek bölümde verlen denklem (22) kullanarak hesaplayablrz. Sstemmzde belrledğmz krtk malzemelere at yenden sparş noktaları (r ) Excel programı le hesaplanmış ve EK-D de verlmştr. Bütün hesaplamalar sonucunda EK-E de Q() ve r() değerler ve her br malzemenn brm dönemde alacağı maksmum le mnmum envanter düzeyler topluca verlmştr. Güvenl aralıkta kalmak çn Q() ve r() değerler yukarı yuvarlanmıştır Malyet Analz Malyet analznde kullanılan değerler, faalyete dayalı malyetlendrme sayesnde, satın alma (sparş), ürün grş kontrolü ve depolama faalyetlerne göre gruplandırılıp eldek kaynakların bu faalyetler çn ne kadar harcama yaptıkları tespt edldkten sonra hesaplanmıştır. Her br faalyetn kaynaklardan ne kadar kullandığı ve malyetlern elde edlmesnde kullanılan verler Tablolar 3 8 de yer almaktadır. Tablo-3, malyet analznde kullanılan kaynakları (masraf sınıfları), bunların toplam değer ve brm malyetlern çermektedr. Tablo 3 Kaynakların Toplam Değerler ve Malyetler Kaynaklar (Masraf Sınıfları) Kaynak Malyet Anahtarları Toplam Değer Malyet (TL/ay) Brm Malyet Brm Malyet Anahtarı Depo Yönetm Süre (saat) ,5 TL/saat Depo Personel Süre (saat) ,54 1,7111 TL/saat Telefon Konuşma Süres (dak.) ,0125 TL/dakka Mal ve İdar İşler Süre (saat) ,25 TL/saat Sınıflandırılmayan Masraflar (Posta, Su, Elektrk vb.) Personel Sayısı ,5 TL/personel Depo yönetmnden sorumlu br personel vardır ve aylık maaşı Tablo-3 de malyet olarak verlmştr. Depo personel olarak 2 çalışan mevcuttur ve br çalışanın malyet de 273,77 TL/ay olarak verlmştr. XYZ organzayonuna at depo, organzasyonun devlet kuruluşu olması nedenyle kra gder bulunmamaktadır. Deponun yapım yılı 1985 ve 20 yıldan esk olduğu çn amortsman hesabı yapılmasına gerek görülmemştr. Üstelk analz sonrası, depolama malyetnn dğer malyetlere göre kayda değer derecede düşük olduğu ve amortsmanı katmamanın fazla br etk yaratmadığı görülmüştür. Mal ve dar şler (saymanlık ve malye bölümü) malyetn hesaplarken bu bölümlerdek 5 adet personele at toplam maaş mktarı alınmıştır. Bütün bunlara ek olarak, malyet hesabında aylık rsalye sayısı 50 olarak kullanılmıştır. Tablo-4 te Sınıflandırılmayan Masrafların (Posta, Su, Elektrk vb.) ürün grş kontrolü ve depolama faalyetler çn her br rsalye başına olan brm malyet hesaplanmıştır. Sınıflandırılmayan masraflara, sparş süresnce blgsayar kullanımı dolaylı olarak elektrk malyetler eklenmştr. 319

11 N. Kasap, İ. Bçer, B. Yüksel Özkaya / İstanbul Ünverstes İşletme Fakültes Dergs 39, 2, () Tablo 4 Sınıflandırılmayan Masrafların Malyet Personel Sayı Blgler Faalyetler Ortalama Personel Sayısı Kullanım Yüzdes Malyet (TL/rsalye) Ürün Grş Kontrolü 3 0,375 0,75 Depolama 2 0,25 0,5 Tablo 5-6 da depo yönetm, depo personel ve mal ve dar şler kaynaklarının, Tablo 7 de se telefon kullanımının ürün grş kontrolü ve depolama faalyetler çn rsalye başına düşen brm personel malyetler hesaplanmıştır. Tablo 5 Ürün Grş Kontrolü İçn Malyet Değerler Ürün Grş Kontrolü Depo Yönetm Depo Personel Mal ve İdar İşler Ürün Grş Kontrolü Toplamı (saat/rsalye) 1 1 3,5 Malyet (TL/rsalye) 12,5 1, ,375 Ürün Grş Kontrolü Personel Malyet Tablo 6 Depolama Faalyetler İçn Malyet Değerler Depolama Depo Yönetm 60,5861 TL/rsalye Depo Personel Mal ve İdar İşler Depolama Toplamı (saat/rsalye) 0,5 4 0 Malyet (TL/rsalye) 6,25 6, Depolama Personel Malyet Tablo 7 Depo Telefon Blgler 13,0943 TL/rsalye Faalyet % TL/ay Malyet (TL/rsalye) Ürün Grş Kontrolü Kullanımı ,12 Depolama 10 1,5 0,03 İhtyacımız olan br başka ver de rsalye başına sparş malyetdr. Depo çersnde sparş le lgl 3 ana bölüm (satın alma, muhasebe ve depo) vardır. Tablo 8 de bu bölümlerde sparş çn ne kadar zaman ve kaynak harcandığı ve bunların malyete yansıması gösterlmektedr. Tablo 8 Sparş Verme Malyetler Kısım Faalyet Personel (nsan - dakka) Satın Depo Telefon alma (dak.) (dak.) (dak.) Kırtasye (TL/sparş) Telefon ve Dğer (TL/sparş) Depo Satın alma talebnn oluşturulması Sparşn Hazırlanması Satın Tedarkçye Bldrlmes 5 5 1,5 1 Alma Sparş Takb (Telefon Görüşmeler) ,5 Ürün Gelş / Sparş Kontrolü 10 0,5 Depo Teslm Alış, Ürün Kontrolü ,5 0,5 Depo ve Muhasebe Fatura Kontrolü ,5 TOPLAM

12 N. Kasap, İ. Bçer, B. Yüksel Özkaya / İstanbul Ünverstes İşletme Fakültes Dergs 39, 2, () Sparş malyetnn hesaplanmasında, bu bölümlerde sparş çn harcanan zaman dlmlernden, dolayısıyla bu ş çn görevlendrlmş kşlern bu zaman aralığında fabrkadan almayı hak ettğ ücret tutarından faydalanılacaktır. Sparş malyet hesaplamalarında br sparş çn çeştl bölümlern harcadığı süreler ve kaynaklar, uygulamanın yapıldığı organzasyona at güncel ve gerçeğe yakın değer ve süreler kullanılarak tespt edlmştr. Tablo 9 da görüldüğü gb malyet kalemler tespt edldkten sonra hesaplamalar yapılmıştır. Brüt ortalama ş gören malyet, aylık çalışma saatne bölünerek 1 dakkalık şgücü malyet bulunmuştur. Sparş malyet de dakkalık şgücü malyetnn sparş çn harcanan süreler le çarpılıp kırtasye, telefon ve dğer malyetler le toplanması sonucu hesaplanmıştır. Tablo 9 Sparş ve Ürün Depolama Malyetler Brüt Ortalama İşgören Malyet (TL / nsan - ay) 2100 Aylık Çalışma Saat 160 Brüt Ortalama İşgören Malyet (TL / nsan - dakka) 0,21875 Sparş Malyet (TL / sparş) 41,8125 Depo Krası (TL / ay) 0 Depo Efektf Hacm (m3) 10 Ürün Depo Kra Malyet (TL / m3 - ay) 0 Ürünün Sgorta, Isınma ve İşçlk Malyetler (TL / ay) 1000 Ürünün Sgorta, Isınma ve İşçlk Brm Malyetler (TL / m3 ay) 100 Ürünün Depolama Malyet (TL / m3 - ay) 100 Ürünün depolama malyet se, depo krasının efektf hacme bölündükten sonra sgorta, ısınma ve şçlk malyetler toplanarak hesaplanmıştır. Depo efektf hacm hesaplanırken, model sonucu bulunan ve malyet hesaplarında kullanılan her br yedek parça ürün çn aylık ortalama envanter düzey ve bu ürünlern depoda raflarda kapladığı toplam hacm düşünülmüş ve efektf hacm 10 m 3 olarak hesaplanmıştır. Krtk 50 ürünün kapladığı toplam hacm 5,34 m 3 olarak hesaplanmıştır. Depoda toplam 200 ürün olduğu çn, krtk olmayan dğer 150 ürünü de düşününce efektf hacm 10 m 3 olarak hesaplamaya katılmıştır. Ürünün sgorta, ısınma ve şçlk malyetler çn ayda 1000 TL harcandığı, m 3 başına 100 TL ettğ bulunmuştur. Bütün bu hesaplamalar sonucunda oluşan ürün grş kontrolü ve depolama faalyetlerne at malyetler Tablo 10 da özetlenmştr. Tablo 10 Depo Faalyetlerne At Brm Malyetler Faalyet Ürün Grş Kontrolü 61,4561 Depolama 13,6243 Malyet (TL/rsalye) Yukarıdak tablolarda açıklanan brm malyet değerlern kullanarak depo çn toplam envanter malyet (her br malzeme j çn) aşağıdak formül le bulunmaktadır. Toplam Envanter Malyet j = Elde Bulundurma Malyet j + Ürün Grş Kontrol Malyet j + Sparş Malyet j Yukarıdak formülde elde bulundurma malyet aşağıdak gb hesaplanmıştır. Elde Bulundurma Malyet j = Depolama Malyet j + Yatırım Malyet j Her br malzeme çn yatırım malyetn br başka deyşle, stoğa bağlanan sermayenn malyetn hesaplamak çn, bankalardan alınan kred faz kullanılmıştır. Yıllık kred faz, 321

13 N. Kasap, İ. Bçer, B. Yüksel Özkaya / İstanbul Ünverstes İşletme Fakültes Dergs 39, 2, () aylık kred fazne dönüştürülmeldr. Buna göre organzasyonun yıllık sermaye malyet % 14 alınmıştır. Bundan hareketle aylık malyet se %1, olarak hesaplanmıştır. Yıllık fazn, aylığa dönüşümü aşağıda gösterlmştr. Yıllık faz r y, aylık faz se r a le gösterlmştr. r = 1+ r ) a ( y 1/12 (1+ 0,14) 1/ 12 = 1, ve aylık faz = 0, olarak elde edlmştr. Buna göre yatırım malyet, malzemenn alış fyatının aylık faz le çarpımından elde edlr. Malzemelern brm alış fyatları (baf) stok kayıtlarında alınmıştır. Her br ürün çn aylık yatırım malyet, baf x 0, TL olarak hesaplanır. Depolama, ürün grş kontrol ve sparş malyetler aşağıdak formüller le hesaplanmaktadır. Depolama Malyet j = Ortalama Stok j * Brm Depolama Malyet + 13,6243 TL/rsalye Depolama Malyet j = Ortalama Stok j * 100 TL/m ,6243 TL/rsalye Ürün Grş Kontrol Malyet j = 61,4561 TL/rsalye Sparş Malyet j = 41,8125 TL/sparş Aşağıdak bölümlerde model uygulamadan öncek ve sonrak toplam envanter malyet hesaplanmış ve karşılaştırılması yapılmıştır Model Uygulanmadan Öncek Toplam Envanter Malyet Mevcut durumdak toplam malyet hesaplamak ve modelde önerlen optmum envanter düzeyndek malyetler le karşılaştırmak amacıyla, ABC analz sonucu krtk olarak belrlenen 50 kalem ürün çn envanter malyet hesaplanmış ve Ek-A da bu krtk malzemelere at ürün, depolama ve yatırım malyetler verlmştr. ABC analz sonucu krtk olarak belrlenen 50 kalem malzemenn br yıllık satın alma mktarı toplamı 1382 olarak belrlenmştr. Br sparşte ortalama olarak 2 adet ürün olduğu varsayıldığından mevcut durumda aylık sparş mktarı 58 olarak hesaplamıştır. Mevcut durumdak hesaplanan toplam malyetler Tablo 11 de aşağıda verlmştr. Tablo 11 Krtk Malzemeler İçn Toplam Malyetler Sparş Malyet Ürün Grş Kontrol Malyet Depolama Malyet Yatırım Malyet Elde Bulundurma Malyet Toplam Envanter Malyet Toplam Ürün Malyet Toplam Malyet 2.425,13 TL/ay 3.564,45 TL/ay 1.415, 40 TL/ay 2.502,78 TL/ay 3.918,18 TL/ay 9.907,76 TL /ay ,34 TL/ay ,10 TL /ay Model Uygulandıktan Sonrak Toplam Envanter Malyet Toplam malyet hesaplamak çn ABC analz sonucu krtk olarak belrlenen 50 kalem ürün çn envanter malyet hesaplanacaktır. Ek-B de bu krtk malzemelere at ürün, depolama ve yatırım malyetler verlmştr. Toplam envanter malyetn hesaplamak çn bu malzemelern ürün grş kontrol ve sparş malyetlern de hesaba katmak gerekyor. ABC analz sonucu krtk olarak belrlenen 50 kalem malzemenn br yıllık talep mktarı toplamı 1268 olarak belrlenmştr. Aylık sparş mktarı 50 olarak verldğ çn, ortalama olarak br sparş 2 adet ürün çermektedr. Malyet analznde mevcut depo envanter le dördüncü bölümde önerlen model sonucu belrlenen optmum envanter değerlern kıyaslarken br sparşte ortalama olarak 2 adet ürün olduğu varsayılacak ve mevcut durumda aylık sparş mktarı 50 den farklı olacaktır. Dolayısı le ürün grş kontrol ve sparş malyetlern de değşecektr. 322

14 N. Kasap, İ. Bçer, B. Yüksel Özkaya / İstanbul Ünverstes İşletme Fakültes Dergs 39, 2, () Model uygulamasından sonra hesaplanan toplam malyetler Tablo 12 de verlmştr. Tablo 12 Krtk Malzemeler İçn Toplam Malyetler Sparş Malyet Ürün Grş Kontrol Malyet Depolama Malyet Yatırım Malyet Elde Bulundurma Malyet Toplam Envanter Malyet Toplam Ürün Malyet Toplam Malyet 2.090,63 TL/ay 3.072,81 TL/ay 1.146,67 TL/ay 2.361,09 TL/ay 3.507,76 TL/ay 8.671,19 TL /ay ,26 TL/ay ,45 TL /ay Mevcut durumdak ve modelde önerlen optmum envanter düzeyndek malyetlern karşılaştırılması Tablo 13 te verlmştr. Model kullanımı malyetlerde % 5 n üzernde br azalma sağlamaktadır. Ürün satın alma malyet düşünülmedğ zaman, envanter malyetnde % 12 nn üzernde kayda değer br azalma sağlanmaktadır. Tablo 13 Mevcut ve Optmum Malyetlern Karşılaştırılması Mevcut Durum Optmum Durum % Azalma Toplam Ürün Malyet ,34 TL /ay ,26 TL /ay 5,66 Toplam Envanter Malyet 9.907,76 TL /ay 8.671,19 TL /ay 12,48 Toplam Malyet ,10 TL /ay ,45 TL /ay 5,95 Model kullanımının sağladığı dğer br fayda da servs sevyeler üzerne olmuştur. Modeln verdğ stok mktarı kullanıldığı zaman daha y br servs sevyes sağlanmıştır. Krtk olan 50 malzemenn tamamı servs sevyesn sağlarken mevcut durumda krtk malzemelerden 23 tanes servs sevyesn sağlayamamaktadır. Servs sevyes, müşter sparşlernn doğru mktarda, doğru zamanda, doğru fyatla müşterye ulaştırılanların yüzdes şeklnde tanımlanablr. Br başka deyşle, talebn drek stoktan karşılanma olasılığı şeklnde tanımlanan servs sevyes tpk %95 olarak belrlenmektedr. Genellkle envanterdek malzemelere önemlerne göre servs sevyeler verlmektedr. Böylece çok öneml parçalar %97.5 sevyelerndeyken, daha az önemller %92.5 sevyesnde olablmektedr. 4. Sonuçlar A, B, C grubu parçalar, toplam değer çnde nsb önemlerne göre yüksek değerl, orta değerl, düşük değerl stok kalemlern temsl eder. Bu ayırım, stokların kontrol faalyetlernn farklılaştırılmasını sağlamıştır. Buna göre XYZ organzasyonundak A grubu stok kalemler, çok sıkı br kontrole tab tutulmalıdır. Stok yönetm sstemnn mktar ve zaman kararıyla lgl olarak, sparş mktarı, emnyet stoku, tedark süres, fl stoklar gb sstemn temel faktörlernn heps dkkatle kontrol etmeldr. Bütün faktörlern sık sık kontrol edlmes, daha az kabul yapılmasını mümkün kılacağından, kontrol fonksyonunun hassasyet arttıracaktır. Sparşlern sık sık verlmesnden amaç, fl stokların, talebe mümkün olduğu kadar yakın bulunmasını temn etmektr. Böylece emnyet stoklarının, mnmum sevyede tutulması sağlanmış olur. Sık sık sparşlerle, stokların şletmede bekleme sürelernn azalması dolayısıyla, elde stok bulundurma masraflarının azalmasına, talebn karşılanmama htmallernn azalması nedenyle, stok tükenme hadsesnn sebep olacağı, malyetlern azalmasına ve emnyet stok sevyesnn, mnmum tutulablmes nedenyle, yne bu stoklarla lgl, elde bulundurma masraflarının, azalmasını mümkün kılacaktır. C grubu stok kalemlernn kontrolünde, A grubu stok kalemlernn kontrolünde, uyulması gereken yöntem ve poltkaların tamamen aksnde br davranış göstermes beklenmeldr. Büyük mktarda ve uzun aralıklarla sparş verlmel, yüksek sevyel emnyet stokları tess 323

15 N. Kasap, İ. Bçer, B. Yüksel Özkaya / İstanbul Ünverstes İşletme Fakültes Dergs 39, 2, () edlmel, kayıt, raporlama ve kontrol faalyetler azaltılmalıdır. C grubu stok kalemlernn, brm başına elde bulundurma masrafı düşük olduğundan, yüksek emnyet stokları ekonomktr. Bu grup kalemlern, genellkle standart mallar olması nedenyle, eskme ve yıpranma rsk azdır. Belrlenen br poltka le, bütün C grubu kalemler çn emnyet stokları tayn edlmeldr bunun çn her kalem çn, ayrı ayrı emnyet stoku sevyes tayn etmeye lüzum yoktur. C grubu stok kalemler çn, sparşlern az fakat büyük mktarlarda olması netcesnde, ortalama stoklar yükselecektr, dolayısıyla elde stok bulundurma masrafları artar. Ancak, elde bulundurma masrafı, aynı zamanda brm malyetlere de bağlı olduğundan, C grubu stok kalemlernn brm malyet, düşük unsurlar olması nedenyle, bu artışın çok büyük olması beklenmemeldr. Mevcut durumdak toplam ürün malyetnn ,43 TL olduğu ve önerlen model le bu malyet ,26 TL ye düştüğü ve bunun da yaklaşık % 5,66 lık br yleştrme anlamına geldğ hesaplanmıştır. Yne aynı hesaplamalar doğrultusunda mevcut toplam envanter malyetnn 9.907,76 TL ndan 8.671,19 TL ye düştüğü yan % 12,48 lk kayda değer br yleştrme sağladığı bulunmuştur. Toplam malyetlerde se malyet ,10 TL ndan ,45 TL ye düşerek yaklaşık olarak % 5,95 lk br yleştrme sağladığı görülmüştür. Model kullanımının sağladığı dğer br fayda da servs sevyeler üzerne olmuştur. Modeln verdğ stok mktarı kullanıldığı zaman daha y br servs sevyes sağlanmıştır. Krtk olan 50 malzemenn tamamı servs sevyesn sağlarken mevcut durumda krtk malzemelerden 23 tanes servs sevyesn sağlayamamaktadır. Kaynakça [1] Ç. Saraçlar, Lojstk Faalyetler İçnde Envanter Yönetmnn Rolü ve Önem. Yüksek Lsans Tez, Dokuz Eylül Ünverstes, [2] G. Satıcı, Enflasyonst Ortamda Endüstr İşletmelernde Envanter Model Analzler (Üretm ve Stok Sstemler) ve Br Uygulama. Doktora Tez, Dokuz Eylül Ünverstes, [3] F. Chen, et al., Quantfyng the bullwhp effect n a smple supply chan: the mpact of forecastng, lead tmes, and nformaton. Management Scence, 46(3), (2000). [4] C. Chandra, S. Kumar, Taxonomy of nventory polces for supply-chan effectveness. Internatonal Journal of Retal and Dstrbuton Management. 29 (4), (2001). [5] Y.T. Herer, et al., Transshpments: an emergng nventory recourse to acheve supply chan leaglty. Internatonal Journal of Producton Economcs. 80, (2002). [6] M. Khouja, Optmzng nventory decsons n a mult-stage mult-customer supply chan. Transportaton Research Part E. 39, (2003). [7] A. H. L. Lau, H. Lau, Effects of a demand-curve s shape on the optmal solutons of a mult-echelon nventory/prcng model. European Journal of Operatonal Research. 147, (2003). [8] B. Sezen, Tedark zncrnde stok yönetm problemler çn elektronk tablolar yardımı le smülasyon uygulaması. Yönetm ve Ekonom. 11, 1, (2004). [9] S. Banerjee, et al., Controlled partal shpments n two-echelon supply chan networks: a smulaton study. Internatonal Journal of Producton Economcs. 71, (2001). 324

16 N. Kasap, İ. Bçer, B. Yüksel Özkaya / İstanbul Ünverstes İşletme Fakültes Dergs 39, 2, () [10] F.T.S. Chan, et al., A smulaton approach n supply chan management. Integrated Manufacturng Systems. 13, (2002). [11] R. Ganeshan, et al., The mpact of nventory and flow plannng parameters on supply chan performance: an exploratory study. Internatonal Journal of Producton Economcs. 71, (2001). [12] J.S.K. Lau, G.Q. Huang, Web-based smulaton portal for nvestgatng mpacts of sharng producton nformaton on supply chan dynamcs from the perspectve of nventory allocaton. Integrated Manufacturng Systems. 13, 5, (2002). [13] F. Persson, J. Olhager, Performance smulaton of supply chan desgns. Internatonal Journal of Producton Economcs. 77, (2002). [14] L. Lebel, J.S. Carruth, Smulaton of woodyard nventory varatons usng a stochastc model. Forest Products Journal. 47, 3, (1997). [15] W.J. Kennedy, et al., An overvew of recent lterature on spare parts nventores. Internatonal Journal of Producton Economc. 76, , (2002). [16] S.C. Yang, Z.W. Du, Crtcalty evaluaton for spare parts ntal provsonng. IEEE (2004). [17] R. Dekker, et al., A spare part stockng polcy based on equpment crtcalty. Internatonal Journal of Producton Economcs. 56, (1998). [18] T.S. Dhakar, et al., Base stock level determnaton for hgh cost low demand crtcal reparable spares. Computer and Operatons Research. 21(4), (1994). [19] T.S. Vaughan, Falure replacement and preventve mantenance spare parts orderng polcy. European Journal of Operatonal Research. 161, (2005). [20] R.Q. Zhang, et al., Spreadsheet mplementable nventory control for a dstrbuton center. Journal of Heurstcs. 7, (2001). [21] S. Nahmas, Producton and Operaton Analyss. McGraw Hll, New York, NY, 2005, p.256. Ekler Ek A. ABC Analz Sonucu Belrlenen Krtk Malzemelern Mevcut Envanter Durumundak Malyetler S.No. Stok Numarası Brm Fyat (TL) Mevcut Envanter Mktarı Hacm (m3) Ürün Malyet Depolama Malyet Yatırım Malyet Toplam Malyet ,00 2 0, ,00 4,50 129, , ,52 5 0, ,60 10,40 153, , ,40 4 0, ,60 10,00 247, , ,80 3 0, ,40 2,30 91, , ,00 3 0, ,00 12,00 116, , ,00 2 0, ,00 1,20 32, , ,90 4 0, ,60 14,40 39, , ,90 5 0, ,50 10,94 15, ,41 325

17 N. Kasap, İ. Bçer, B. Yüksel Özkaya / İstanbul Ünverstes İşletme Fakültes Dergs 39, 2, () ,00 4 0, ,00 18,00 124, , ,40 7 0, ,80 5,60 16, , , , ,97 3,30 15, , ,00 7 0, ,00 56,00 113, , ,00 1 0, ,00 6,40 18, , ,00 9 0, ,00 10,80 11, , ,00 2 0, ,00 5,63 37, , ,50 3 0, ,50 0,08 16, , , , ,32 0,35 11, , ,88 4 0, ,52 5,81 47, , , , ,40 36,78 25, , ,26 9 0, ,34 56,70 94, , ,50 9 0, ,50 25,31 72, , , , ,00 38,40 72, , ,90 4 0, ,60 38,40 39, , ,61 8 0, ,88 0,50 25, , ,80 5 0, ,00 7,81 33, , ,88 3 0, ,64 7,50 68, , ,63 6 0, ,78 13,13 6,63 623, ,00 7 0, ,00 5,60 40, , ,00 5 0, ,00 4,50 35, , ,49 5 0, ,45 18,75 52, , ,60 6 0, ,60 5,63 44, , ,80 5 0, ,00 63,00 33, , , , ,00 2,25 25, , ,50 3 0, ,50 3,75 16, , ,20 3 0, ,60 37,50 102, , ,00 7 0, ,00 6,56 58, , , , ,96 3,00 24, , ,79 6 0, ,74 0,24 12, , ,00 3 0, ,00 13,50 93, ,78 326

18 N. Kasap, İ. Bçer, B. Yüksel Özkaya / İstanbul Ünverstes İşletme Fakültes Dergs 39, 2, () ,80 8 0, ,40 2,40 42, , ,80 2 0, ,60 3,13 4,15 384, ,60 4 0, ,40 7,50 32, , ,00 2 0, ,00 0,60 7,77 716, ,00 1 0, ,00 2,70 22, , ,74 3 0, ,22 1,01 14, , ,00 1 0, ,00 0,80 3,24 299, ,08 6 0, ,48 2,88 25, , ,00 2 0, ,00 2,80 80, , ,86 4 0, ,44 32,40 29, , ,80 5 0, ,00 2,46 23, ,78 TOPLAM ,34 625, , ,3 Ek B. ABC Analz Sonucu Belrlenen Krtk Malzemelern Malyetler S.No. Stok Numarası Brm Fyat (TL) Aylık Ortalama Envanter Düzey Hacm (m3) Ürün Malyet Depolama Malyet Yatırım Malyet Toplam Malyet ,00 2,5 0, ,00 5,63 161, , ,52 5,5 0, ,36 11,44 168, , ,40 3,5 0, ,40 8,75 216, , ,80 4,5 0, ,60 3,46 137, , ,00 3,5 0, ,00 14,00 136, , ,00 4,5 0, ,50 2,70 72, , ,90 2,5 0, ,25 9,00 24, , ,90 7,5 0, ,75 16,41 23, , ,00 1,5 0, ,00 6,75 46, , ,40 6,5 0, ,60 5,20 15, , ,27 9,0 0, ,43 2,70 12, , ,00 4,5 0, ,00 36,00 72, , ,00 1,5 0, ,00 9,60 27, , ,00 6,0 0, ,00 7,20 7,77 722, ,00 5,5 0, ,50 15,47 103, ,29 327

19 N. Kasap, İ. Bçer, B. Yüksel Özkaya / İstanbul Ünverstes İşletme Fakültes Dergs 39, 2, () ,50 6,5 0, ,75 0,16 35, , ,88 9,0 0, ,92 0,23 7,70 708, ,88 8,5 0, ,48 12,34 100, , ,60 11,0 0, ,60 21,30 14, , ,26 2,5 0, ,65 15,75 26, , ,50 4,5 0, ,75 12,66 36, , ,00 6,5 0, ,50 15,60 29, , ,90 4,5 0, ,05 43,20 44, , ,61 6,0 0, ,66 0,38 19, , ,80 2,5 0, ,50 3,91 16, , ,88 3,5 0, ,58 8,75 80, , ,63 6,0 0, ,78 13,13 6,63 623, ,00 2,5 0, ,50 2,00 14, , ,00 8,5 0, ,50 7,65 60, , ,49 2,5 0, ,23 9,38 26, , ,60 4,5 0, ,70 4,22 33, , ,80 1,5 0, ,70 18,90 9,91 931, ,40 13,0 0, ,20 1,17 13, , ,50 2,5 0, ,75 3,13 13, , ,20 1,5 0, ,80 18,75 51, , ,00 4,5 0, ,50 4,22 37, , ,08 9,0 0, ,72 2,25 18, , ,79 7,0 0, ,53 0,28 14, , ,00 1,5 0, ,00 6,75 46, , ,80 9,5 0, ,10 2,85 50, , ,80 10,0 0, ,00 15,63 20, , ,60 5,5 0, ,80 10,31 44, , ,00 8,5 0, ,00 2,55 33, , ,00 1,5 0, ,00 4,05 33, , ,74 7,5 0, ,55 2,53 35, , ,00 3,5 0, ,50 2,80 11, ,64 328

20 N. Kasap, İ. Bçer, B. Yüksel Özkaya / İstanbul Ünverstes İşletme Fakültes Dergs 39, 2, () ,08 7,5 0, ,10 3,60 31, , ,00 1,5 0, ,00 2,10 60, , ,86 4,5 0, ,87 36,45 33, , ,80 4,5 0, ,60 2,21 20, ,80 TOPLAM ,26 465, , ,80 Ek C. Krtk Malzemelern Q Değerler S. No. Stok No. N D c F 1/(NF) (D*c) (D/c) Q , , ,7240 0,8916 3, , , ,5952 0,5211 2, , , ,1489 0,0531 0, , , ,1799 0,5658 2, , , ,3988 0,2142 0, , , ,9476 0,0469 0, , , ,4222 0,0377 0, , , ,7656 0,0781 0, , , ,2693 0,0683 0, , , ,2452 0,9343 3, , , ,7283 0,3238 1, , , ,1767 0,1381 0, , , ,1388 0,1221 0, , , ,4814 0,0165 0, , , ,1953 0,1708 0, , , ,9329 0,0253 0, , , ,5191 0,0531 0, , , ,2596 0,0266 0, , , ,2468 0,1681 0, , , ,2991 0,0438 0, , , ,3404 0,0316 0, , , ,4184 1,3408 5, , , ,0105 0,1579 0,