Önsöz 1... V Önsöz 2... Vİ Önsöz 3... Vİİ Önsöz 4... Vİİ Önsöz 5... Vİİİ Önsöz 6... Vİİİ İçindekiler... Xİ Şekiller Dizelgesi...

Transkript

1 İçindekiler Önsöz 1... V Önsöz 2... Vİ Önsöz 3... Vİİ Önsöz 4... Vİİ Önsöz 5... Vİİİ Önsöz 6... Vİİİ İçindekiler... Xİ Şekiller Dizelgesi... XXİİ BÖLÜM 1. REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMANIN KONUSU, AMACI, İLKELERİ VE YARARLANDIĞI BİLİM DALLARI Rehberlik ve Psikolojik Danışmanın Okullara Giriş Nedenleri..1 Okulun Ortaya Çıkışı Kişi Haklarına İlişkin Gelişmeler Eğitim ve Öğretimin Kazandığı Yeni Boyutlar Rehberlik ve Psikolojik Danışmanın Konusu Rehberlik ve Psikolojik Danışma Nedir? Rehberlik ve Psikolojik Danışmanın İşlevleri Rehberlik ve Psikolojik Danışmanın Amaçları Rehberlik ve Psikolojik Danışmanın İlkeleri Rehberlik ve Psikolojik Danışmanın Sınırlılıkları Rehberlik ve Psikolojik Danışmada Yararlanılan Bilim Dalları Ruhbilim Toplumbilim Toplumsal Ruhbilim Ekonomi İnsanbilim Eğitbilim BÖLÜM 2. REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMANIN ÖĞRETİM VE YÖNETİMLE İLŞKİSİ Ayırıcı Özellikler Görev ve Rol Ayrılığı Bireysel Yardım Gönüllülük Kişinin Öznel Dünyasına Yöneliş BÖLÜM 3. REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMAMAYI GEREKLİ KILAN NEDENLER Toplumsal Değişim Özdevinimsel Gelişim Gençlik Alt Kültürünün Oluşması Okulun Yaratığı Sorunlar xi

2 Sınıfların Kalabalıklığı Boş Zaman Sorunu Gelişim Görevlerini Gerçekleştirme BÖLÜM 4. REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA ALANINDAKİ GELİŞMELER ABD deki Gelişmeler ABD de Geliştirilen Rehberlik Modelleri Mesleksel Yardım Süreci Olarak Rehberlik Eğitimle Kaynaştırılmış Bir Süreç Olarak Rehberlik Klinik Yaklaşım Süreci Olarak Rehberlik Gelişimsel Yaklaşım Olarak Rehberlik Karar vermeye Yardım Süreci Olarak Rehberlik Eğitim Hizmetlerinin Bir Parçası Olarak Rehberlik Eğitime Katkıları Sınırlılıkları Bir Psikolojik Yardım Hizmeti Olarak Rehberlik Eğitime Katkıları Sınırlılıkları Avrupa daki Gelişmeler Türkiye deki Gelişmeler İlk Rehberlik Yaklaşımı ABD den Yararlanılarak Yapılan Girişimler Rehberlik ve Araştırma Merkezlerinin Kurulması Rehberliğin Yasalar, Yönetmelikler, Kalkınma Planları, Öğretim Programları, Şuralar, Genelgeler ve Yönergelerde Yer Alışı. 42 BÖLÜM 5. REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMANIN DAYANDIĞI TEMELLER Felsefi Temel Ekonomik Temel Toplumsal Ruhsal Temel Bireysel Ayrılıklar Bireyde Var Olan Ayrılıklar Cinsel Ayrılıklar Öğrenme Ortamı Kişilik Gelişimi Benlik Gelişimi Eşduyumsal Gelişim Başkalarını Tanıma Benzer Biçimde Algılama ve Bunu Koruma Birlikte Katılma Kurulan İletişimi Sürdürme xii

3 BÖLÜM 6. REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA TÜRLERİ Eğitsel Rehberlik Okula ve Yakın Çevreye Alışmayı Sağlama Verimli Çalışma ve Tam Öğrenmeyi Sağlama Üst Eğitim Kurumlarını Tanımayı Sağlama Meslek Rehberliği Mesleksel Gelişimi Belirleyen Etkenler Ekonomik Etken Politik Etken Bedensel Etken Toplumsal Ruhsal Etken Edinilmiş Olan Deneyim Rastlantısal Etken Mesleksel Gelişim Dönemleri Büyüme Dönemi Araştırma Dönemi Yerleşme Dönemi Koruma ve Sürdürme Dönemi Emeklilik Dönemi Orta Öğretim Döneminin Mesleksel Gelişim Görevleri Yöneltmede Uyulması Gereken İlkeler Kişisel Sorumluluk Süreklilik Fırsat Eşitliği Bütünlük Yöneltmede Göz Önünde Tutulacak Ölçütler ve Durumlar Öğrencinin Yetenek ve Başarı Durumu Öğrencinin İsteği ve İşin Nitelikleri Ailesinin Görüşü Program, İşe Girme ve Devam Edebilme Koşulları İnsan Gücü Gereksinimi Okul Rehberinin ve Sınıf Rehber Öğretmeninin Genel Görüşü Bir Mesleği Tanımak İçin Gerekli Bilgiler Konusu ve Etkinlik Alanı Gerektiği Yetenek ve Bilgiler Eğitimi Çalışma Koşulları İş Olanakları ve Sağladığı Kazanç Bir Eğitim Kurumunu Tanımak İçin Gerekli Bilgiler Eğitim Kurumunun Kimliği Eğitim Süresi ve Gerekli Giderler Öğrencide Aranan Özellikler Yapılan Eğitimin Konuları Kurumun Eğitim Olanakları xiii

4 Okulu Bitirenlerin Sayısı, İşe ya da Üst Okullara Yönelenler Kurumun Geleceği Kişi Kendine Uygun Mesleği ve Okulu Nasıl Seçmelidir? Kişisel Rehberlik BÖLÜM 7. PSİKOLOJİK DANIŞMA Psikolojik Danışma Nedir? Güdümlü ve Güdümsüz Psikolojik Danışma Psikolojik Danışmanın Kuramsal Temelleri Psikanalitik Yaklaşım Ruhsal Yapı Altbenlik Benlik Üstbenlik Davranışçı Ruhbilim Yaklaşımı İnsancı Ruhbilim Yaklaşımı Rogers ın Yaklaşımı Maslow un Yaklaşımı Kendini Gerçekleştiren Bir Kişinin Özellikleri İnsancı Psikolojik Danışma Varoluşçu Ruhbilimi Yaklaşımı Biçim Ruhbilimi Yaklaşımı Seçmeci Yaklaşım Psikolojik Danışmanın İlkeleri Psikolojik Danışmanın Sınırları Amaca Yönelik Sınırlar Yönteme Yönelik Sınırlar Danışman ve Ruhsal Sağaltımcının Yetişmesine Yönelik Sınırlar Psikolojik Danışmanın Ahlaksal Kuralı Psikolojik Danışman Danışmanda Bulunması Gereken Nitelikler Psikolojik Danışmada Başvuru Psikolojik Danışma Teknikleri Sözel Teknikler Sözel Teknikler ve Eşduyum Başlıca Sözel Teknikler Dinleme ve Onaylama Yansıtma ve Açıklığa Kavuşturma Yöneltme Soru Sorma Yorumlama Öğretme, Bilgi verme, Yol Gösterme Yapılandırma xiv

5 Yüzleştirme Sessizlik, Susma Öteki Psikolojik Danışma Teknikleri Psikolojik Danışma Modelleri Eğitsel-Mesleksel Model Sağaltımsal Model Psikolojik Danışma Biçimleri Bireysel Psikolojik Danışma Bireysel Psikolojik Danışmayı Gerekli Kılan Nedenler Danışma Odasının Düzenleniş Biçimi ve Oturuş Bireysel Psikolojik Danışma Sürecinin Aşamaları Danışmayı Başlatma ve Amacı Oluşturma Psikolojik Danışma Sürecini Tanımlama Danışanın Gereksinimlerini Anlama ve Açıklığa Kavuşturma Amaca Doğru Gelişimi Sağlama Pekiştirme ve Planlama Grupta Psikolojik Danışma Grupta Psikolojik Danışmayı Gerekli Kılan Nedenler Grupta Psikolojik Danışmanın İlkeleri Psikolojik Danışma Gurubunun Oluşturulması ve Danışma Süreci Grupta Psikolojik Danışma Teknikleri Tepki Kartları Kullanma Duygularını Anlatma Özgeçmişini Yazma Grupta Psikolojik Danışma Sürecinin Aşamaları Grupta Psikolojik Danışma Oturumlarında Yer Alan Etkinlikler Psikolojik Danışma ve Ruh Sağlığı Ruhsal Yönden Sağlıklı Bir Kişi Hangi Nitelikleri Taşımaktadır? Kendini Tanımlayıp Benimsemektedir Gerçeklik İlkesine Göre Davranmaktadır Sorunlarla Savaşımdan Hoşlanmaktadır Geleceğe Umutla Bakmakta ve Oraya Yönelik Planlar Yapmaktadır Zorlanmaları Giderecek Gücü ve Esnekliği Göstermektedir Kaygıdan Oldukça Uzak Kalmaktadır Almak Kadar Vermekten de Doyum Sağlamaktadır Olumsuz Duygularını da Olumlu ve Yaratıcı Amaçlara Yöneltebilmektedir Doyurucu Bir Meslek Edinmektedir Sağlıklı Bir Evlilik Gerçekleştirmektedir xv

6 BÖLÜM 8. REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMADA GRUP YAKLAŞIMI Grup Yaklaşımını Gerekli Kılan Nedenler Grup Yaklaşımının Yararları Kendini Yönlendirici Öğrenme Olanakları Sağlama Ekonomik ve Etkili Bir Rehberlik Hizmeti Verme Bireysel Psikolojik Danışmayı Kolaylaştırma Sağaltıcı Bir Katkıda Bulunma Grup Yaklaşımında Kullanılan Teknikler Bilgi verme Grup Tartışması Grup Tartışmasını Yönetenlerin Göz Önünde Tutacakları Noktalar Grup İçi Etkileşim Teknikleri Grup Yaklaşımı İle Gerçekleştirilen Hizmetler Sınıf Rehber Öğretmenliği Eğitici Kol Rehber Öğretmenliği Psikolojik Danışma Ruhsal Sağaltım BÖLÜM 9. BİREYİ TANIMA TEKNİK VE ARAÇLARI Bireyi Tanıma Bireyi Tanıma Teknik ve Araçlarını Kullanma ve Alınan Süreçleri Değerlendirme İlkeleri Bireyi Tanıma Teknik ve Araçlarının Sınıflandırılması Bireyin Anlattıklarına Dayanan Teknik ve Araçlar Görüşme Psikolojik Danışma Öğrenci Tanıma Fişi Özgeçmiş İstek Listesi Zaman Çizelgesi Sorun Tarama Tekniği Anı Defteri Anket Anketin Hazırlanışı ve Uygulanışı Gözlem İle Gözleme Dayanan Teknik ve Araçlar Gözlem ve Olay Yazımı Rastlantısal Gözlem Düzenli Gözlem Gözlem Verilerini Güçlü Kılmak İçin Yapılması Gereken İşler Olay Yazımı Dereceleme Ölçekleri Sayısal Dereceleme Ölçeği Grafikle Dereceleme Ölçeği xvi

7 İşaretleme Listesi Kimdir Bu Tekniği Toplumsal İlişki Ölçümü Toplumsal İlişki Ölçümüne İlişkin İlkeler Toplumsal İlişki Ölçümünü Gerçekleştirme ve Değerlendirme 160 Rol Dağıtım Tekniği Toplumsal Oyun Ruhsal Oyun Grupta Sağaltım Oyunla Sağaltım Kitapla Sağaltım Ölçmeye Dayanan Teknik ve Araçlar Genel Yetenek Testleri Sözel Düşünme Testi Sayısal Düşünme Testi Soyut Düşünme Testi Özel Yetenek Testleri Uzay İlişkileri Testi Mekanik Düşünme Testi Büro İşleri, Hız ve Doğruluk Testi Okuma Yeteneği Testleri Başarı Testleri Öğretmen Yapısı Başarı Testleri Standart Başarı Testleri Başarı - Yetenek Karşılaştırması İlgi Testleri Kuder İlgi Alanları Tercihi Envanteri Strong Meslek İlgi Testi Tutum Testleri Kişilik Test ve Envanterleri Minnesota Çok Yönlü Kişilik Envanterleri Edwards Kişilik Envanteri Cattel Kişilk Envanteri Bell Kişilik Envanteri Yansıtma Testleri Mürekkep Lekesi Testi Konusal Algılama Testi Beier Cümle Tamamlama Testi Resim Yorumlama Testi CAT Goodenough (İnsan Resmi Çiz) Testi Ağaç Testi Öğrenci Gelişim Dosyası(Toplu Dosya) Öğrenci Gelişim Dosyası Nedir? İyi Bir Dosyanın Özellikleri xvii

8 Dosya Biçimleri Karton Yaprak Tipi Dosya İki Yaprak Karton Tipi Dosya Defter Tipi Dosya Kardeks Tipi Dosya Gelişim Dosyasında Bulunması Gereken Bilgiler Açıklama Kimlik ve Fotoğraf Veli Sayfası Devam Edilen Okullar ve Alınan Belgeler Ailenin Toplumsal Ekonomik Durumu ve Aile İçi İlişkiler Bedensel Gelişim ve Sağlık Devinişsel Gelişim Bilişsel ve Dilsel Gelişim Toplumsal-Duygusal Gelişim Okul Eğitimi ve Başarı Durumu Sınıf ve Okul Dışı Etkinlikler ve İş Deneyimi İlgiler,Geleceğe Yönelik Planlar ve Mesleksel Eğilim Uygulanan Testler,Öbür Rehberlik ve Psikolojik Danışma Teknikleri ve Bunların Sonuçları Disiplin Durumu Psikolojik Danışma Sonuçları Öğrenciye ve Öğrenci velisine Yapılan Öneriler Öğrenci Gelişim Dosyasını Kim, Nasıl İşlemelidir? Dosyadaki Bilgiler Nasıl Değerlendirilmelidir? Dosyadaki Bilgilerden Kim, Nasıl Yararlanmalıdır? BÖLÜM 10. REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA ÖRGÜTÜ VE ÖRGÜTÜN GÖREVLİLERİ Milli Eğitim Müdürlüklerinde Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri İl Danışma Komisyonu Kuruluş ve Toplanma Komisyonun Görevleri Milli Eğitim Müdür Yardımcılığı / Şube Müdürlüğü Milli Eğitim Müdür Yardımcısının / Şube Müdürünün Görevleri Rehberlik ve Araştırma Merkezinin İşleyişi ve Yönetimi İşleyiş Kuruluş Merkez Komisyonu Komisyonun Görevleri Merkez Müdürünün Görevleri Merkez Müdür Yardımcılarının Görevleri Bölüm Başkanının Görevleri: xviii

9 Rehberlik ve Araştırma Merkezinin Bölümleri ve Bunların Görevlileri Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Bölümü Başkanlığı Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Bölümü Başkanlığının Görevleri Özel Eğitim Hizmetleri Bölümü Başkanlığı Özel Eğitim Hizmetleri Bölümü Başkanlığının Görevleri Uzmanların Görevleri Psikolojik Danışmanın Görevleri Psikoloğun Görevleri Psikometristin Görevleri Eğitim Programcısının Görevleri Sosyal Çalışmacının Görevi Özel Eğitimcinin Görevi Çocuk Gelişimi ve Eğitimcisinin Görevleri Eğitim Öğretim Kurumlarında Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisinin Kuruluşu Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Yürütme Komisyonu Komisyonun Görevleri Okul Müdürünün Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetlerine İlişkin Görevleri Müdür Yardımcısının Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetlerine İlişkin Görevleri Servisin Elemanları Koordinatör Psikolojik Danışmanın Görevleri Psikolojik Danışmanın Görevleri Sınıf Rehber Öğretmeninin Görevleri Diğer Öğretmenlerin Görevleri Sınıf Rehber Öğretmeninin Uygulayabileceği Etkin Yaklaşımlar Deneyime Dayalı Öğrenim Paket Program Öğretmenler Öğrenciyi Odak Alan Öğretmenin Nitelikleri Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmet Birimleri Okula ve Yeni Durumlara Alıştırma Birimi Öğrencileri Tanıma Birimi Psikolojik Danışma Birimi Bilgi Toplama ve Yayma Birimi Bilgi Toplama ve Yayma Hizmetlerinin Kapsamı Bilgi Toplama Yolları xix

10 Toplanan Bilgilerin Düzenlenmesi Düzenlenen Bilgilerin Yayılması Bilgi Toplama ve Yayma Hizmetleriyle Öğrencilere Neler Kazandırılıyor? Yerleştirme Birimi İzleme Birimi Danışma Birimi Çevre ve Velilerle İlişki Birimi Araştırma ve Değerlendirme Birimi Araştırma Değerlendirme Konuları Araştırma ve Değerlendirme Planı Diğer Öğrenci Kişilik Hizmetleri Görevlileri Eğitici Kol Rehber Öğretmenleri Eğitici Kol Rehber Öğretmeninin Görevleri Kredi ve Yurtlar Kurumu (Yurtkur) Öğrenim ve Katkı Kredisi Nedir, Nasıl Alınır? Yurtlar BÖLÜM 11. EĞİTİMDE REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA UYGULAMALARI Ön Hazırlıklar Rehberlik ve Psikolojik Danışmaya Başlama Yolları Kaynak ve Araçları İncelemek Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmeti Veren Okulları Görmek Öğrenci Gereksinim ve Sorunlarından Yola Çıkmak Öğrencilerle Görüşme Yapmak Kimi Öğrenci Sorunlarını İncelemek Öğrenci Kişisel Dosyalarından Yararlanmak Göze Çarpan Gereksinimlerden Yola Çıkmak Yıllık Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışma Programını Hazırlama Okulöncesi, İlköğretim, Ortaöğretim, Yükseköğretim Özel Eğitim, Dersane ve Yaygın Eğitimde Rehberlik ve Psikolojik Danışma Uygulamaları Okulöncesi Eğitimde Rehberlik ve Psikolojik Danışma İlköğretimde Rehberlik ve Psikolojik Danışma Ortaöğretimde Rehberlik ve Psikolojik Danışma Yükseköğretimde Rehberlik ve Psikolojik Danışma Özel Eğitimde Rehberlik ve Psikolojik Danışma Dersanelerde Rehberlik ve Psikolojik Danışma Dersanelerde Verilebilecek Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri xx

11 BÖLÜM 12. REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA MESLEĞİ İLE İLGİLİ SORUNLARIMIZ VE BUNLAR İÇİN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Başlıca Sorunlarımız Çözüm Önerileri Okullarımızda Bugün Hangi Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Verilebilir? EKLER İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRGESİ ÇOCUK HAKLARI BİLDİRİSİ GELİŞİM GÖREVLERİ VERİMLİ ÇALIŞMA VE TAM ÖĞRENME YOLLARI BİYOLOJİ, ÖĞRETMENLİĞİ BOĞAZİÇİ ÜNİVERSİTESİ SINIF REHBER ÖĞRETMENLERİ VE ÖĞRETMENLER İÇİN ANKET GÖRÜŞME FORMU GÖRÜŞME SONUÇLARINI DERECELEME ÖLÇEĞİ ÖĞRENCİ TANIMA FİŞİ ÖZGEÇMİŞ SORU KÂĞIDI İSTEK LİSTESİ PROBLEM TARAMA LİSTELERİ A. PROBLEM TARAMA LİSTESİ YANIT KÂĞIDI FORM O B. PROBLEM TARAMA LİSTESİ YANIT KÂĞIDI FORM L OKULDAN KAÇMA İLE İLGİLİ ANKET ÖĞRENCİ GÖZLEM KÂĞIDI BAŞARI, DİL, MATEMATİK, İLGİ VE KİŞİLİK DERECELEME ÖLÇEKLERİ KİMDİR BU? ROL LİSTESİ BAŞARISIZLIK NEDENLERİ İLE İLGİLİ ANKET KUDER İLGİ ALANLARI TERCİHİ ENVANTERİ FROM CH A. KUDER İLGİ ALANLARI TERCİHİ ENVANTERİ YANIT KÂĞIDI B. KUDER İLGİ ENVANTERİ PUAN LİSTESİ C. K.i.A.T.E. PROFİLİ Ç. İLGİ ALANLARI KOMBİNASYONLARI VE İLGİLİ MESLEKLER ÖĞRETMEN TUTUM ENVANTERİ BEİER CÜMLE TAMAMLAMA TESTİ FORM B İL REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ ÇERÇEVE PROGRAMI SÖZLÜK KAYNAKÇA KONU DİZİNİ ADLAR DİZİNİ xxi

12 Şekiller Dizelgesi 1. Öğrenci Kişilik Hizmetlerinin Eğitim İçindeki Yeri Eğitimin Organik Yapısı İçinde Rehberlik ve Psikolojik Danışmanın Yeri Rehberlik ve Psikolojik Danışmayı Öğretim ve Yönetimden Ayıran Özellikler Rehberlik ve Psikolojik Danışmayı Gerekli Kılan Nedenler Rehberlik ve Psikolojik Danışmanın Dayandığı Temeller Mesleksel Gelişimi Belirleyen Etkenler Mesleksel Gelişim Dönemleri Maslow a Göre Gereksinimlerimizin Aşama Sırası Rehberlik ve Psikolojik Danışmadan Tıpsal Sağaltıma, Yardım Hizmetleri Grupta Psikolojik Danışma İletişimi Bireyi Tanıma Teknik ve Araçları Zaman Çizelgesi Kimdir Bu Yanıt Özet Çizelgesi Toplumsal İlişki Ölçümü Yanıt Kâğıdı Toplumsal İlişki Ölçümü Yanıt Özet Çizelgesi Toplumsal İlişki Ölçümü Sonuç Çizelgesi Toplumsal İlişki Çizgesi Rollerle İlgili Yanıtların Dağılım ve Puan Çizelgesi Başarı - Yetenek Karşılaştırma Çizelgesi Mürekkep Lekesi Kartlarından Birisi Konusal Algılama Testleri Kartlarından I ve IV Resim Yorumlama Testinden Bir Örnek (Ç-Y) CAT tan Bir Örnek Elli Yaşlarındaki Bir Adamın Çizdiği Ağaç Resmi On İki Yaşındaki Bir Çocuğun Çizdiği Ağaç Resmi On Beş Yaşındaki Bir Kızın Çizdiği Ağaç Resmi Merkez, İl, Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışma Örgütü Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetlerinin Bütünlüğü xxii