Anonim fiirketlerde fiartl Sermaye Dr. Levent BİÇER
Yay n No : 2352 Hukuk Dizisi : 1109 1. Bas A ustos 2010 - STANBUL ISBN 978-605 - 377-273 - 6 Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : B e t a B a s m A. fi. Bask - Cilt : Net K rtasiye Tan. ve Matbaa San. Tic. Ltd. fiti. T aksim Cad. Yo utçu Faik Sok. No: 3 Taksim Beyo lu/ ST. (Sertifika No. 13723) (0-212) 249 40 60 Kapak Tasar m : Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 www.betayayincilik.com
De erli Hocam; Prof. Dr. Mehmet BAHT YAR a Sayg yla
ÖNSÖZ Bir sermaye ortakl olan anonim ortakl k için sermaye ve sermaye art r m hayati bir öneme sahiptir. Anonim ortakl klarda flartl sermaye art r m, TTK. da yer almayan, TTK. Tasar s ile kabul edilmek istenen bir sermaye art r m yöntemi olup, bu özelli i konuyu doktora tezi olarak seçme amac m z da ortaya koymaktad r. Anonim fiirketlerde fiartl Sermaye bafll kl bu eser, 9 Kas m 2009 tarihinde, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi doktora salonunda, Prof. Dr. Merih Kemal OMA baflkanl nda, Prof. Dr. Mehmet BAHT - YAR, Prof. Dr. Cevdet YAVUZ, Prof. Dr. Ayfle Nur BERZEK, Doç. Dr. Murat ALIfiKAN dan oluflan jüri taraf ndan oybirli i ile baflar l bulunmufl olan doktora tezimdir. Doktora tezimin yay mlanmas esnas nda, metnin jüri üyeleri önünde savunulan haline sad k kal nm fl, yaz m hatalar n n düzeltilmesi ve jüri üyelerinin önerilerinin yans t lmas d fl nda herhangi bir de ifliklik yap lmam flt r. Öncelikle, akademik hayata ad m m atmamdan itibaren, hiçbir zaman benden yard mlar n esirgemeyen, beni her zaman dinleyen, en s - k nt l anlar mda yan mda olan, bana her zaman yol gösteren hocam Prof Dr. Mehmet BAHT YAR a teflekkürlerimi sunuyorum. Ö rencisi ve asistan olmakla her zaman gurur duyaca m. Tezimin her aflamas nda, karfl l k beklemeksizin gösterdi i ilgi, anlay fl ve destek nedeniyle kendisine yürekten minnettar m. Tez çal flmalar m s ras nda, yap c elefltirileri ve fikirleriyle bana yol gösteren tez dan flman m Prof. Dr. Merih Kemal OMA a da flükranlar - m sunar m. Tezimi büyük bir titizlikle okuyan ve görüfl ve katk lar n sunan Prof. Dr. Cevdet YAVUZ a, Prof. Dr. Ayfle Nur BERZEK e ve Doç. Dr. Murat ALIfiKAN a teflekkür etmeyi borç bilirim. Akademik çal flmalar m s ras nda her zaman bana destek olan ve cesaret veren eflim Mine B ÇER e sabr ve anlay fl ndan dolay sonsuz minnettar m. Çal flmalar m n yo unlu u nedeniyle kendisine yeterince zaman ay ramad m için, k z m Ayfle nin büyüdü ünde beni daha iyi anlayaca n umuyorum. Bu süreçte, kardeflim Zennun B ÇER ve annem
VI fiükran B ÇER in de, vermifl olduklar maddi ve manevi deste i asla unutamam. Özellikle, tezimin kitap olarak yay mlanmas n kabul eden Beta Bas m Afi. nin yetkilisi Seyhan SATAR a ve Beta Bas m Afi. çal flanlar na teflekkür ediyorum. Bu eseri, emeklerini hiçbir zaman unutmayaca m hocam Prof. Dr. Mehmet BAHT YAR a ithaf ediyorum. Kocaeli, 16 Mart 2010 Dr. Levent B ÇER
Ç NDEK LER KISALTMALAR...XV G R fi...1 B R NC BÖLÜM ANON M ORAKLIKLARDA SERMAYE S STEMLER VE SERMAYE ARTIRIMI YÖNTEMLER AÇISINDAN fiartli SERMAYE 1. Sermaye Kavram ve Türleri...5 I. Esas Sermaye Kavram...5 II. A. Esas Sermayenin Nitelikleri...7 1. Önceden Belirlenmifl ve Sabit Olmas...7 2. Nakitle fade Edilmesi...8 3. tibari De erli Paylara Bölünmesi...9 4. Tamamen Taahhüt Edilmesi...14 B. Esas Sermaye Kavram n n Benzer Kavramlarla liflkisi...17 1. Ödenmifl Sermaye...17 2. Ortakl k Malvarl...17 3. Öz Sermaye...19 4. Kat lma ntifa Senedi Sermayesi...20 Esas Sermaye Art r m n n Nedenleri ve Hukuki Niteli i...21 1. Esas Sermaye Art r m n n Nedenleri...21 2. Esas Sermaye Art r m n n Hukuki Niteli i...23 III. Esas Sermaye Sisteminin Sak ncalar...24 A. Esas Sermaye Art r m n n Zor ve A r Formalitelere Ba l Olmas...24 1. Art r ma Karar Verme Yetkisinin Genel Kurulda Olmas...24
VIII 2. Gerekti inde Bakanl k zni Al nmas Zorunlulu u...28 3. Tescil ve lan fiart...29 B. Pay Senediyle De ifltirilebilir Tahvil Ç kar lmas na Elveriflli Olmamas...31 C. Ortakl n Gerekti inde Pay Ç karamamas...34 2. Kay tl Sermaye...35 I. Kavram...35 II. Anglo- Sakson Hukukunda Kay tl Sermaye...35 A. Amerikan Hukuku...35 B. ngiliz Hukuku...37 III. Kara Avrupas Hukukunda Kay tl Sermaye...37 A. Alman Hukuku...38 B. sviçre Hukuku...40 C. Avrupa Birli i Hukukunda Kay tl Sermaye...41 D. Türk Hukuku nda Kay tl Sermaye...42 1. SerPK. da Kay tl Sermaye...42 2. Türk Ticaret Kanunu Tasar s nda Kay tl Sermaye...45 3. fiartl Sermaye (Das bedingte Kapital)... 48 I. Kavram...48 II. fiartl Sermayenin Öngörülüfl Amaçlar...51 III. Karfl laflt rmal Hukukta fiartl Sermaye...53 A. Alman Hukuku...53 B. sviçre Hukuku...56 C. Avusturya Hukuku...60 D. Avrupa Birli i Hukukunda fiartl Sermaye...61 E. Anglo- Sakson Hukukunda fiartl Sermaye...61 F. Di er Baz Hukuklar...61 4. fiartl Sermayeye Alternatif Olabilecek Yöntemler...62 I. Ortakl n Kendi Paylar n ktisap Etmesi...62 II. Yedek Pay Senetlerinden Yararlanma...66 III. Pay Sahiplerinin Senetlerinden Yararlanma Yöntemi...69 IV. Raf Kay t Sistemi...70 V. Kay tl Sermaye Sisteminden Yararlanma...72
IX K NC BÖLÜM TÜRK HUKUKUNDA fiartli SERMAYEN N KABULÜ 1. fiartl Sermayeye liflkin Düzenlemeler...75 I. Türk Ticaret Kanunu...75 II. Türk Ticaret Kanunu Tasar s...76 2. fiartl Sermayenin Anasözleflmesel Dayana...77 I. Genel Olarak...77 II. Anasözleflmede Bulunmas Zorunlu Hususlar...81 A. fiartl Sermaye Art r m n n Miktar...81 B. Paylar n Say lar, tibari De erleri, Türleri...82 C. De ifltirme veya Al m Hakk ndan Yararlanabilecek Gruplar...85 D. Mevcut Pay Sahiplerinin Rüçhan Haklar n n Kald r lm fl Bulundu u ve Bunun Miktar...86 E. Pay n Ödenme fiekil ve fiartlar...87 III. Öngörülmeleri Koflulu ile Anasözleflmede Yer Almas Zorunlu Hususlar...88 A. Belli Pay Gruplar na Tan nacak mtiyazlar...88 B. Nama Yaz l Paylar n Devrine liflkin S n rlamalar...90 C. De ifltirme/opsiyon Hakk n n Kullan m yla lgili Bilgiler...94 D. hraç Bedelinin Hesaplanmas ile lgili Esaslar...94 IV. Anasözleflmede Bulunabilen ( htiyari) Hususlar...96 A. hraç Edilen Tahvillerin Niteli i...96 B. Temettü Hakk n n Bafllang c...96 C. Kullan lmayan veya Kald r lan Önerilmeye Muhatap Hakk n n Tahsisi...96 3. fiartl Sermayenin Kabul Edilmesi...98 I. Genel Olarak...98 II. Kuruluflta fiartl Sermayenin Kabul Edilmesi...98 A. Türk Hukuku nun sviçre Hukuku ile Karfl laflt r lmas...99 B. Türk Hukuku nun Alman Hukuku ile Karfl laflt r lmas...99 C. Türk Hukuku nda Kuruluflta fiartl Sermayenin Kabul Edilmesi...100
X III. Kurulufltan Sonra fiartl Sermayenin Kabul Edilmesi...102 A. Halka Kapal Anonim Ortakl klarda...103 1. Eski Sermaye Taahhütlerinin Tamamen Ödenmifl Olmas Ön Koflulu...103 a. Esas Sermaye Art r m ndan Sonra fiartl Sermaye Art r m Yap lmas nda...103 b. fiartl Sermaye Art r m ndan Sonra Bir fiartl Sermaye Art r m Yap lmas Durumunda...106 2. Halka Kapal Ortakl klarda fiartl Sermayenin Kabul Edilmesine liflkin Usul...107 a. Yönetim Kurulunun Teklifi...107 b. Genel Kurul Karar...108 c. mtiyazl Pay Sahipleri Genel Kurulunun Onay...108 d. Tescil ve lan...109 B. Halka Aç k Anonim Ortakl klarda...109 1. Halka Aç k Anonim Ortakl klarda Eskiden Ç kar lm fl Olan Pay Senetlerinin Tamamen Sat larak, Bedellerinin Ödenmifl Olmas Koflulu...111 2. Halka Aç k Anonim Ortakl klarda fiartl Sermayenin Kabul Edilmesine liflkin Usul...113 a. Yönetim Kurulunun Teklifi...113 b. Sermaye Piyasas Kurulunun Onay...113 c. Sanayi ve Ticaret Bakanl n n zni...114 d. Genel Kurul Karar...114 e. mtiyazl Pay Sahipleri Genel Kurulunun Onay...119 f. fiartl Sermayenin Kabulünde De ifltirme/ Al m Hakk Sahiplerine Verilecek Pay Senetlerinin Kurul Kayd na Al nmas...121 g. Tescil ve lan...123 aa. Tescil...123 bb. lan n Zorunlu Olmamas...124 IV. Tasfiye ve flas Halinde fiartl Sermayenin Kabulü...126 4. fiartl Sermayenin S n rland r lmas...128 I. Art r lan Sermayenin Toplam tibari De erin Yar s n Aflamamas (Miktar Olarak S n rlama)... 128
XI II. Sermaye Koyma Borcunun Ay n ile fa Edilememesi...130 III. Tam ve Nakden Ödeme...133 IV. Zamansal Aç dan S n rlama Olmamas...138 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TTK. TASARISI NA GÖRE fiartli SERMAYE ARTIRIMINA KATILMAYA HAKKI OLAN K fi LER 1. Tahvil Alacakl lar...139 I. Tahviller...139 II. Pay Senedi le De ifltirilebilir Tahviller...141 A. Genel Olarak...141 B. De ifltirilebilir Tahvillerin Ç kar lmas...143 1. Ön Koflullar...144 2. De ifltirilebilir Tahvil Ç karma Usulü...149 a. Yönetim Kurulunun Teklifi...149 b. Sermaye Piyasas Kurulunun Onay...149 c. Genel Kurul Karar...149 d. Tahvillerin Kurul Kayd na Al nmas...150 e. zahnamenin Tescil ve lan...152 f. Mevcut Pay Sahipleri Taraf ndan Önerilmeye Muhatap Olma Hakk n n Kullan lmas...155 g. Halk n Tahvilleri Sat n Almaya Davet Edilmesi ve Sirkülerin Yay nlanmas...156 h. Halka Arz ve Sat fl...156 i. Tahvillerin Sat n Al nmas Taahhüdü...159 j. Sat lan Tahvillerin Bedellerinin Ödenmesi...161 k. Tahvillerin Al c lara Teslim Edilmesi...161 l. Tahvillerin Tamam n n Sat lamamas Hali...163 C. De ifltirme Hakk n n Hukuki Niteli i...164 1. Seçimlik Borç Görüflü...164 2. Alacakl n n Yedek Edim Yetkisi Görüflü (Fakultas Alternativa)... 165 3. Yenilik Do urucu Hak Görüflü...165 4. Takas Görüflü...166 D. De ifltirme Hakk n n Kullan lmas...166
XII 1. Süre...166 2. De ifltirme Fiyat ve Oran...168 3. Ödeme Plan na Ba l Olarak De ifltirme Hakk n n Kullan lmas...169 4. Ortakl n Talebine Ba l Olarak De ifltirme Hakk n n Kullan lmas...172 5. Tasarruf Sahibinin Talebine Ba l Olarak De ifltirme Hakk n n Kullan lmas...173 6. De ifltirme Hakk n n Kullan m fiekli ve Esaslar...174 7. De ifltirme Hakk n n Topluluk fiirketlerinden Birine Karfl Kullan l p Kullan lamayaca...177 8. De ifltirme Hakk n n Sona Ermesi...178 a. Pay Senediyle De ifltirilmesi...178 b. De ifltirme Süresi Gelince Ödemeyi Tercih Etme...179 c. De ifltirme Süresi Gelmeden Ödemenin Tercih Edilmesi...179 d. fiirketin flas...179 2. Benzeri Borçlanma Araçlar n n Alacakl lar...179 I. Benzeri Borçlanma Araçlar Kavram...179 II. Benzeri Borçlanma Araçlar n n Nitelikleri...180 III. Benzeri Borçlanma Araçlar Say labilecek Durumlar...181 3. Çal flanlar n Kat l m...186 I. Genel Olarak...186 II. Çal flan Kavram (Çal flan ve flçi Kavramlar )... 187 III. Çal flanlar n Anonim Ortakl a Ortak Yap lmak stenmesinin Nedenleri...188 IV. Çal flanlar n Kat l m n n Düzenlenmesi...190 V. Çal flanlar n Kat l m na liflkin Modeller...193 VI. Pay Sahiplerinin Çal flanlar n Kat l m na Karfl Korunmas...194 4. fiartl Sermayeden Yararlanabilecek Kifli Çevresinin Genifllemesi...197 I. Genel Olarak...197 II. Tasar n n 463/1. Maddesi ve Yorumu...198 A. Söze Göre Yorum (Deyimsel Yorum)... 198
XIII B. Tarihi Yorum Yöntemi...199 C. Amaca Göre Yorum Yöntemi...199 II. Tasar n n 463/2. Maddesi ve Yorumu...200 III. sviçre Hukuku...202 A. Yarg Kararlar...202 B. Botschaft ve Ö reti...202 IV. Alman Hukuku...204 V. Kanaatimiz...205 5. fiartl Sermayenin Kanunda Öngörülmeyen Uygulanma Durumlar...206 I. Pay Sahibi Opsiyonlar...206 II. Pay Senetlerini veya Kâr Pay n Seçebilme Hakk Veren Opsiyon Sözleflmeleri...210 III. Basit Opsiyon...211 IV. Birleflme...212 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM fiartli SERMAYE ARTIRIMININ GERÇEKLEfiMES, PAY SAH PLER N N VE DE fit RME/ ALIM HAKKI SAH PLER N N KORUNMASI 1. fiartl Sermaye Art r m n n Gerçekleflmesi...215 I. Yönetim Kurulu Karar...215 II. fiart Kavram ve fiartl Sermayede fiart n Gerçekleflmesi...216 III. Pay Sahipli i Hakk n n Do mas ve Pay Senetlerinin Verilmesi...218 IV. De ifltirme/ Al m Hakk n n Kullan lmas nda Bankan n fllevi...220 V. Paylar n hrac n n Özel fllem Denetçisi Taraf ndan Denetlenmesi...222 VI. Yönetim Kurulunun Beyanname Düzenlemesi ve Anasözleflmenin Artan Sermayeye Uyarlanmas...225 VII. Anasözleflme De iflikli inin Tescili ve Sermaye Art r m na liflkin Hükmün Anasözleflmeden Ç kar lmas...227 2. Pay Sahiplerinin Korunmas...230
XIV I. De ifltirme ve Al m Hakk n n Öncelikle Pay Sahiplerine Tan nmas...231 II. A. Önerilmeye Muhatap Olma Hakk Kavram ve Tan nma Nedenleri...231 B. Önerilmeye Muhatap Olma Hakk n n Kullan lmas...234 1. Genel Olarak...234 2. Önerilmeye Muhatap Olma Hakk n n Do rudan Do ruya Ortakl k Taraf ndan Tan nmas...235 3. Önerilmeye Muhatap Olma Hakk n n Dolayl Olarak Tan nmas...235 Önerilmeye Muhatap Olma Hakk n n Hakl Nedenle Kald r lmas ve S n rlanmas...237 A. fiekli fiartlar...237 B. Maddi fiartlar...240 3. De ifltirme/al m Hakk na Sahip Kiflilerin Korunmas...245 I. Genel Olarak...245 II. Tasar n n De ifltirme/al m Hakk Sahiplerine Yönelik Getirdi i Koruma...246 III. Sermaye Art r m na Karfl Koruma...248 IV. Yeni De ifltirme/ Al m Hakk na Karfl Koruma...250 V. Sermayenin Azalt lmas na Karfl Koruma...250 VI. Yedeklerin Da t lmas na Karfl Koruma...250 VII. Anonim Ortakl n Tür De ifltirmesine Karfl Koruma...251 VIII. Birleflmeye Karfl Koruma...251 IX. Tasfiyeye Karfl Koruma...252 X. fiartl Sermayenin Kabul Edildi i Genel Kurul Karar n ptali...252 XI. Paylar n Devrini S n rlayan Anasözleflme Hükümlerine Karfl Koruma...254 SONUÇ...255 B BL YOGRAFYA...263
XV KISALTMALAR AB : Avrupa Birli i Abs. : Absatz AktG. : Aktiengesetz Art. : Artikel AT : Avrupa Toplulu u BAT DER : Banka ve Ticaret Hukuku Araflt rma Enstitüsü Dergisi BK. : Borçlar Kanunu bkz. : bak n z C. : Cilt CA. : Companies Act dn. : dipnot E. : Esas HAAO : Halka Aç k Anonim Ortakl klar HD. : Hukuk Dairesi HGK. : Hukuk Genel Kurulu BD. : stanbul Barosu Dergisi ÜHFM. : stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuas kt. Mal. : ktisat ve Maliye Dergisi svbk. : sviçre Borçlar Kanunu karfl. : karfl laflt r n z KHK. : Kanun Hükmünde Kararname K S : Kat lma ntifa Senedi KVK : Kurumlar Vergisi Kanunu MHAD. : Mukayeseli Hukuk Araflt rmalar Dergisi TMK. : Türk Medeni Kanunu N. : Numara NYPS : Nama Yaz l Pay Senetleri OR. : Obligationenrecht
XVI Pr. : Paragraf PSDT : Pay Senediyle De ifltirilebilir Tahvil RG. : Resmi Gazete S. : Say s. : sayfa SE : Societas Europea (Avrupa Anonim Ortakl ) SerPK. : Sermaye Piyasas Kanunu SPK. : Sermaye Piyasas Kurulu STB : Sanayi ve Ticaret Bakanl T. : tarih Tasar : Türk Ticaret Kanunu Tasar s TST. : Ticaret Sicil Tüzü ü TTK. : Türk Ticaret Kanunu TTSG : Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi vb. : ve benzeri vd. : ve devam YKD. : Yarg tay Kararlar Dergisi