Ekonomi Bülteni, Sayı: 9 Yurtdışı Gelişmeler Yurtiçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Görünüm Bankacılık Sektörünün İki Temel Problemi Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ercan Ergüzel Doğukan Ulusoy 1
Yurtdışı Gelişmeler Yunanistan ın kurtarma paketi onaylandı. Uzun süredir sürüncemede kalan Yunanistan a ilişkin 13 milyar luk kurtarma fonu Şubat ta gerçekleşen Eurogroup toplantısında onaylandı. Toplantıda Yunanistan ın borcunu azaltmaya yönelik bir dizi önlem alındı. Toplantı sonunda, kurtarma paketinin yanı sıra özel sektör kreditörlerinin gönüllü saç tıraşı oranı %53.5 olarak belirlendi ve yeniden yapılandırılan tahvillerin kupon faizlerinin daha da düşürülmesi kararlaştırıldı. Yapılan kesintinin ve faizlerin düşürülmesinin ülkenin borç yükünü 17 milyon azaltması bekleniyor. Toplantıda ayrıca ECB nin sürece katkı yapması da kararlaştırıldı. ECB nin 1-11 yılında ikincil piyasadan aldığı (45-5 milyar olduğu tahmin edilen) tahvillerden elde edeceği karlardan vazgeçeceği açıklandı. Euro Bölgesi ülkelerinin merkez bankaları da ellerinde bulunan 1 milyar luk tahvillerden elde edecekleri karları almayacaklarını açıkladı. Bunun yanında ilk kurtarma paketinin 53 milyar luk bölümünden alınacak faizlerde de bir indirime daha gidilmesi kararlaştırıldı. Anlaşma çerçevesinde daha önce tartışmalara neden olan bazı şartlar da kabul edilmiş oldu. Bunlar kurtarma paketiyle beraber Yunanistan ın şartları yerine getirdiğine ilişkin kontrol mekanizması olarak ülkede daimi bir ekibin yer alması, Yunanistan ın en az 3 aylık ödemelerinin bulunacağı geçici hesap uygulaması ve Yunanistan ın anayasasında değişiklik yaparak borç ödemelerini hükümet harcamalarında birinci sıraya yerleştirmesi olarak yer aldı. AB de resesyon endişeleri arttı. Euro Bölgesi Satın Alma Müdürleri Endeksleri (PMI) beklentileri karşılayamadı ve daralmayı işaret etti. Büyümenin en önemli öncü göstergelerinden olan endeksin Ocak ayında sınırlı da olsa bir genişlemeyi işaret etmesinin ardından Şubat ayında 49.7 değerini alarak tekrar daralmayı işaret etmesi, bölge için büyümeye yönelik endişeleri arttırdı. AB büyüme hedeflerini aşağı doğru revize etti. AB Komisyonu dün yayınladığı raporda daha önce Euro Bölgesi için açıkladığı %.5 olan büyüme hedefini aşağı yönlü revize ederek %.3 luk daralma beklediğini duyurdu. Raporda Euro Bölgesi dışındaki ülkelerinde aralarında olduğu 7 AB ülkesinin ise 1 yılında % büyüceğini öngörüldü. Rapora göre en ciddi daralma %4.4 ile Yunanistan da yaşanacak iken, Portekiz in %3.3, İtalya nın %1.3, İspanya nın ise %1 küçüleceği tahmin edildi. Euro Bölgesi nin en büyük iki ekonomisi Almanya ve Fransa nın ise büyüme tahminleri % oranında düşürülerek sırasıyla %.6 ve %.4 olarak tahmin edildi. Almanya da IFO beklenti endeksi beklentilerin üzerinde. Almanya da açıklanan IFO beklenti Endeksi 1 olan piyasa beklentilerin üzerinde 1.3 olarak gerçekleşti ve son yedi ayın en yüksek seviyelerine ulaştı. ABD de İşsizlik Maaşı Başvuruları 4 yılın en düşük seviyelerinde. 18 şubat itibariyle ABD haftalık işsizlik maaşı başvuruları verisi bir önceki haftaya göre aynı kalarak 355 bin olan piyasa beklentisinin altında 351 bin olarak gerçekleşti ve 4 yılın en düşük en düşük seviyelerine gerilemiş oldu. ABD de. el konut satışları %4.3 arttı. ABD de Ocak ayında. El Konut Satışları %4.3 luk artış ile 4.57 milyon olarak gerçekleşti. Beklentinin hafif altında gerçekleşen satışlar Aralık ayında 4.38 milyon olarak gerçekleşmişti. Çin Merkez Bankası zorunlu karşılık oranlarını düşürdü. Çin Merkez Bankası (PBOC) aldığı karar ile 4 Şubat tan itibaren geçerli olmak üzere, likiditeyi arttırarak ekonomiyi desteklemek adına zorunlu karşılıklarda 5 baz puanlık bir indirime gittiğini belirtti. İndirimden sonra büyük bankaların karşılık oranlarının yaklaşık olarak %.5 e gerileyecek. Çin de zorunlu karşılıkların bu yıl içinde -3 puan daha gerilemesi bekleniyor. Çin den bir yavaşlama sinyali daha geldi. Dünya nın en büyük ikinci ekonomisi Çin den ekonomik aktivitenin yavaşlayacağına dair bir sinyal daha geldi. Satın Alma Müdürleri Endeksi (PMI) Şubat ayında Ocak ayına göre yükselmesine rağmen bu ayda 49.7 olarak gerçekleşerek sınırlı bir daralmayı işaret etti. 5 nin altının daralmayı işaret ettiği endeks Ocak ayında 48.8 olarak gerçekleşmişti. İran, İngiltere ve Fransa ya petrol ihracatını durdurdu. Petrol bakanlığından yapılan açıklamaya göre İngiliz ve Fransız petrol şirketlerine ham petrol ve petrol ürünleri satılmayacağı duyuruldu. Gelişmelerin ardından Brent petrol 15$ seviyesinin üzerine çıktı.
Yurtiçi Gelişmeler TCMB PPK Kararları, Ocak 11 1 Şubat ta yapılan toplantıda alınan kararlar ve yorumlar şu şekilde oldu, MB haftalık repo faiz oranını %5.75 düzeyinde sabit tutuldu. Merkez Bankası Ekim ayında gerçekleştirdiği toplantının ardından gecelik borç verme faizinin üst bandını % 9 dan %1.5 e yükseltmesinden sonra, Şubat ayında ilk defa bu oranda 1 puanlık bir daralmaya giderek bu oranı %11.5 e indirildi. MB nin borç alma ve borç verme faiz aralığı olan faiz koridoru %5-11.5 aralığına çekilmiş oldu. Koridorda yapılan daralmaya paralel Piyasa Yapıcı (PY) bankalarında gecelik borçlanma faizi %1 seviyesinden %11 e düşürüldü. Cuma günleri gerçekleşen 1 ay vadeli (8 gün) repo ihalelerinin üst sınırı 4 milyar TL ye çıkartıldı. Böylece her bir ihaleye ilişkin üst sınır 6 milyar TL ye yükseldi. (Önceki: 4 milyar TL) MB yılın ikinci PPK toplantısın ardından açıkladığı karar metninde MB Aralık ayı kararında da iç ve dış talepteki dengelenmenin devam ettiğini tekrar vurgulanırken, net ihracatın büyümeye katkısına değinildi cari işlemler açığındaki düzelmenin ise daha da belirginleştiği ifade edildi. Enflasyon tarafında ise Şubat ayından itibaren çekirdek enflasyon göstergelerinde aşağı yönlü bir eğilimin görüleceği belirtildi. Faiz koridorunun üst sınırındaki genişlemenin ise küresel ölçekte parasal genişlemeye ilişkin kararların göz önüne alındığı belirtildi. Bu ay da faiz koridorunun sağladığı esneklik açısından gerekliliğine dikkat çekilirken, geçen ay yayınlanan karardan farklı olarak sıkılaştırıcı para politikasının bir süre daha sürmesinin gerekliliği yerine temkinli duruşun bir müddet daha sürdürülmesi gerekliliği ifadesi kullanılarak sıkı para politikasına ilişkin dilin biraz daha yumuşadığı görüldü. Kapasite Kullanım Oranı, Şubat 1 Merkez Bankası tarafından yılın ikinci ayına ilişkin İmalat Kapasite Kullanım Oranı (KKO) açıklandı. KKO Şubat ayında %7.9 oldu ve bir önceki aya göre 1.8 puanlık bir azalışı işaret etti. Oran Ocak ayında da.8 puanlık bir gerilemeyi işaret etmişti. Geçen yılın aynı dönemine göre ise %.1 lık bir gerileme gerçekleşti. Mevsim etkilerinden arındırılmış kapasite oranı ise bir önceki aya göre 1 puan gerileyerek %75.8 olarak gerçekleşti. Mevsimlikten arındırılmış veri Ocak ayında son 11 ayın en yüksek seviyelerine çıkmışken, Şubat ayında ilk defa bir yavaşlama sinyali vermiş oldu. (%) Kapasite Kullanım Oranı, (ağırlıklı ortalama) Sektör bazında KKO ları incelediğimizde 11 yılında kötü performans sergileyen medya sektörlerinin olumsuz performansı 1 nin ilk iki ayında da devam etti. Şubat ayında ayrıca makine ve ekipmanlardaki artışın devam etmesi dikkat çekiyor. 85 8 75 7 65 6 7.9 55 Şubat 8 Şubat 9 Şubat 1 Şubat 11 Şubat 1 Mal gruplarına göre incelediğimizde ise Ara Malları nın %76 ile ilk sıradaki yerini koruduğu görülürken, Gıda ve İçecekler grubu ise %69 ile en düşük KKO ya sahip mal grubu olmaya devam etti. 3
H. Senedi Piyasaları Para Piyasaları Haftalık ve Aylık Getiri DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler 5 Günlük Değ (%, $ Bazında) 1 Aylık Değ (%, $ Bazında) DIBS End..6 DIBS End..8 Emtia End. 3.1 Emtia End. 7. Altın 3. Altın 6.8 TL-Basket -1.6 TL-Basket 1.6 EURO/$. EURO/$.9 MSCI TR -.8 MSCI TR 8.1 MSCI EM -.3 MSCI EM 6. ABD-S&P 1.5 ABD-S&P 3.7-3 - -1 1 3 4 3 6 9 Risk iştahındaki artış bu hafta durakladı....4 USD Libor 1 ay, 3 ay ve 1 ay (%) 3 3 Aylık Libor Faizi (%) 1.6 1 Aylık USD Libor 1..8 1.7 3 Aylık USD Libor.4 1 Aylık USD Libor.49 4 Aralık 8 Ağustos 9 Mart 1 Ekim 1 Haziran 11 Ocak 1 1 USD JPY EUR.9.49 Aralık 8 Ocak 1 Ocak 11 Ocak 1 USD libor faizleri uzun süreli gerilemenin ardından geçen hafta yatay seyretti... USD'ye Karşı Değişim (%, Pozitif Değerler= $'a karşı değerleniyor) BRL.8 MXN. -.4 CZK 4. PLN 5.5.4 HUF 6.5.5 ZAR 4.3 1.8 KRW. TRY 3.1 -.6 JPY -3.6-1.3 1 Aylık Değ (%) GBP 1.3.1 5 Günlük Değ (%) EURO.9-4 4 8 Hisse Senedi Endeksleri (Eylül 8=1) MSCI IMKB Endeksi MSCI GOÜ Endeksi 15 1 5 Eylül 8 Temmuz 9 Mayıs 1 Mart 11 Ocak 1 IMKB haftalık bazda en çok gerileyen endeks oldu... Not: Tüm veriler rapor tarihinde saat 1: itibarı ile güncellenmiştir. 4
Emtia Piyasaları Döviz Piyasaları Değer Kaybediyor Değerleniyor Tahvil Piyasaları DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler 14 1 1 8 6 4 Politika Faiz Oranları (%) Gösterge Tahvil Faiz Oranı MB Haftalık Repo Faizi Gecelik Borç Alma ve Borç Verme Faiz Koridoru MB Haftalık Ağırlıklı Ortalama Fonlama Faizi Ocak 11 Nisan 11 Temmuz 11 Ekim 11 Ocak 1 GOÜ CDS'leri ve Ratingler (5 Yıl; Fitch, LT FX) 9 TR, BB+ Poland, A- Rus, BBB Bra, BBB 6 3 Aralık 8 Aralık 9 Aralık 1 Aralık 11 Bu olumsuz verilere kaşın hafta ortasında %9 a kadar gerileyen tahvil getirisi %9. ye çıktı. USD'ye Karşı Değişim (%, Pozitif Değerler= $'a karşı değerleniyor) BRL.8 MXN -.5 CZK 4. PLN 5.4.4 HUF 6.5.4 ZAR 4.4 1.9 KRW. TRY 3. -.5 JPY -3.5-1. 1 Aylık Değ (%) GBP 1. -.1 5 Günlük Değ (%) EURO.9-4 4 8 Kasım 1 Şubat 11 Mayıs 11 Ağustos 11 Kasım 11 Şubat 1 9 TL GOÜ Ortalaması 1 11 1 13 14 GOÜ Para Birimleri ($'a Karşı) Temel Endişe: Cari Açık Temel Endişe: Enflasyon Para birimi tarafında da Türkiye diğer GOÜ lerden negatif ayrıştı. Emtia Endekslerinde Değişim (%) Tarım 1. 1.4 1 Aylık Değ (%) Tem. Maden -.1 5 Günlük Değ (%) 1.5 Değ. Maden 6.8 3.8 Enerji 9.4 4.5 Top. Endeks 7. 3.1-6 1 VIX Endeksi 5 45 4 35 3 5 15 1 Ocak 1 Temmuz 1 Ocak 11 Temmuz 11 Ocak 1 Tüm olumsuz resme karşın emtia endeksleri hızla yükseldi ve VIX endeksi 17 civarında yatay... Not: Tüm veriler rapor tarihinde saat 1: itibarı ile güncellenmiştir. 5
Haftalık Görünüm Bankacılık Sektörünün İki Temel Problemi Bankacılık sektörünün Aralık ayına ilişkin aylık verileri yayınlandı ve böylece sektörün 11 performansı ortaya çıktı. Buna göre, 11 in en önemli iki gelişmesi kredi artış hızındaki yavaşlama ve karlılığının önemli oranda gerilemesi oldu. Kur etkisinden arındırılmış oranlar açısından yıllık kredi artışı 11 sonunda %3 e indi. Tek başına bu orana bakıldığında gayet yüksek bir hedef gibi görünse de, hem önceki yıllarla karşılaştırıldığında hem de BDDK haftalık verilerinden 1 nin ilk 1.5 ayına ilişkin verilerin Kredi artış hızındaki yavaşlamanın 1 de daha da ivmelendiğini göstermesi ile birlikte, bu yılın sektör açısından en temel problemlerinden biri bu olacak gibi görünüyor. Kredilerin yavaşlamasının nedenlerine baktığımızda 6 sebep öne çıkıyor: 1- Ekonomik aktivite yavaşlıyor. Her ne kadar ilk çeyrek öncü verileri beklenen rakamların üzerinde bir performans gösterse de ekonomik aktivitedeki yavaşlama çok net bir şekilde görülüyor. Şubat ayına ilişkin dün açıklanan kapasite kullanım verilerinin son iki yılın en düşük düzeyinde gelmesi bunun en belirgin göstergesi. Ekonomik aktivitenin yavaşladığı ortamda şirketlerin yatırım, bireylerin ise tüketim için kredi iştahı doğal olarak azalıyor. - Önlemler etkisini gösteriyor. Geçen yıl TCMB ve BDDK nın aldığı önleyici tedbirler etkisini özellikle yılın son çeyreğinden itibaren göstermeye başladı. Buna paralel kredi faizleri yükseldi. Tüketici Kredileri Kredi faizlerindeki yükselişe paralel tüm kredi alt segmentlerinde yavaşlama (4 Haftalık Hareketli Ortalama, Yıllıklandırılmış Artış) 8% oldu. 3- Bu yavaşlama özellikle bireysel kredilerde belirgin. Merkez Bankasının munzam kararlarına ek olarak BDDK tarafından bireysel kredilere ilişkin genel karşılık oranlarının yükseltilmesi bunda etkili oldu. Son yıllarda %-%7 arası bir bantta hareket eden bireysel kredi artış trendi geçen yılın son çeyreğinden itibaren önce % nin altına indi, bu senenin ilk 1.5 aylık döneminde ise sürekli gerileyerek %3 lü seviyelere kadar geriledi. Son yıllarda kredilerdeki büyümenin lokomotifi olan bireysel kredilerindeki yavaşlamanın bundan sonraki dönemdeki seyri kredi artış hızını belirleyecek en önemli etken olacak. 4- Kamu bankaları hız kesti. Geçen yıllarda sektörün kredi artışına önemli orana katkı veren kamu bankaları da geçen yılın yaz aylarından itibaren önemli oranda frene bastı. Bugün itibarıyla hali hazırda kredi artış oranına kamu dışı bankalara kıyasla daha fazla destek veriyor olsalar da geçen yılın ilk yarısındaki performanslarının ancak yarısı düzeyindeler. 5- Kredi riski yükseldi. Sorunlu kredilerin ekonominin yavaşlamasına paralel artacağı endişeleriyle bankalar da kredi kararlarını daha fazla ince eleyip sık dokumaya başladılar. % Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağus Eyl Ek Kas Ara 6- Mevduat tarafında belirgin bir yavaşlama var. Mevduat artış hızı 16% tarihi düşük seviyelerinde. Bu da bankaları kredi artışında daha temkinli Mevduat Faizi olmaya yönlendiren bir başka etken. Bunda özellikle yeni düzenlemelere paralel reel mevduat getirisinin düşmüş olması, nominal anlamda da 14% Enflasyon Beklentisi 1% (son aylarda biraz yükselmiş olsa da) tek haneli seviyelere gelmiş mevduat faizleri, yeni regülasyonların (munzam karşılıklarda artış) mevduat 1% %3.4 maliyetini yükseltmesi nedeni ile mevduat getirileri üzerinde aşağı yönlü baskı oluşturması gibi etkenler öne çıkıyor. Tüm bunlara ek olarak 8% 6% daha önce % civarı mevduat faizlerinin olduğu ortamda mevduat Ocak 9 Aralık 9 Kasım 1 Ekim 11 hacmi sadece bu etkiyle beraber çok kaba bir hesapla yıllık bazda otomatik olarak % civarı artıyordu. Şimdi faiz oranının %1 seviyelerine gerilemesi ile beraber buradan yıllık artışa gelecek katkı yarı yarıya azaldı. (Aynı etki yabancı para cinsinden mevduatlarda da var) 6% % 45% 35% 3% 5% Kamu Kamu Dışı 6-1 1 11 1 Kredi Artışı (%, Yıllık, Kur Etkisinden Arındırılmış) % Aralık 1 Mart 11 Haziran 11 Eylül 11 Aralık 11 18% Reel Mevduat Faizi (Son Veri: Aralık) 6
Haftalık Görünüm 7- Toptan fonlama da hız kesti. Sadece mevduat artışı değil bankaların kaynaklarının ikinci önemli kalemi yurtdışından fonlamada da son 6 aylık seyre baktığımızda yatay bir trend söz konusu. Bu anlamda kaynak temin etmekte eskiye kıyasla zorlanan bankalar kredi tarafında o kadar rahat büyüyemiyorlar. Bankalar karlılıktaki azalmayı hacimlerdeki artışla telafi edebilirdi, fakat geçen yıl uygulamaya konulan %-5 lik kredi hedefi nedeni ile bunu yapamadılar. İkinci yol net faiz marjını yükseltmekti. Bunu ya kredi faizlerini arttırarak ya da mevduat faizlerini düşürerek yapabilirlerdi. Fakat yukarıda anlatılan kredi ve mevduat dinamikleri nedeni ile bu da çok mümkün olmadı. Geriye maliyet yönetimi (verimlilik artışı) ve faiz dışı gelirler kaldı. Bu ikisinde beklenenin üzerinde bir performans gösterilince sektörün karındaki azalış % 1 la sınırlı kaldı (Senenin ortalarında 11 için karlılıkta %15- arası gerileme bekleniyordu). Kredi ve Mevduat Yıllık Artış - Kur Etkisinden Arındırılmış Bu sene için otoriteler geçen yılki gibi maksimum %-5 kredi -5% büyümesi gibi bir hedef koymadı, fakat mevcut 1.5 aylık trend zaten 1 yi % nin altında bir artışla kapacağımızı gösteriyor. Bu Ocak 8 Mayıs 9 Eylül 1 Ocak 1 anlamda geçen yıl olduğu gibi bankalar hacimlerdeki artıştan yine Karlılıktaki Değişim (%, Yıllık, 1 Ay Kümülatif) yararlanamayacak. Faiz marjında da mevcut gidişat uyarınca 6% önemli bir değişiklik olacak gibi görünmüyor. Bankalar yine faiz dışı 5% gelirlere ve verimlilik artışlarına yönelecek. Maliyet / Faaliyet Gelirleri oranı anlamında Türk Bankalarının alacak biraz daha yolu var. 3% Türk bankaları için %47 olan oran global gelişmekte olan ülke bankaları için (piyasa değeri 3 milyar $ üzerinde olanlar hesaplamaya % dahil edilmiştir) %45.9 düzeyinde. Son olarak şayet kredi artış hızı 1% Merkez Bankası nın beklentisi olan %15 li seviyelerin dahi altına % inme sinyalleri vermeye başlarsa MB %1.5 lu seviyelere çıkmış -1% olan munzam karşılık oranlarını indirmeye başlayabilir. Bu da önümüzdeki yıl bankacılık sisteminin karlılığını destekleyecek bir baş- Ocak 8 Ocak 9 Ocak 1 Ocak 11 -% ka unsur olabilir. Özetle, mevcut global ve yerel ekonomik dinamikler, düşünüldüğünde geçen yılın %1 düşen karlılığından sonra 1 de düşük baz etkisi ile bankaların karlılıkları artar yaklaşımına sahip olmak çok doğru değil. Buna ek olarak kaynak tarafı (mevduat ve toptan fonlama) önceki yıllara kıyasla daha önemli hale gelecek. 35% 3% 5% % 15% 1% 5% % Kredi Mevduat 7