BÖBREK YETMEZLİĞİ TANI VE TEDAVİ SEÇENEKLERİ DR MÜMTAZ YILMAZ EÜTF İÇ HASTALIKLARI NEFROLOJİ BİLİM DALI
Kronik böbrek hastalığı-tanım Glomerül filtrasyon hızında (GFH=GFR) azalma olsun veya olmasın, böbrekte 3 aydan uzun süren yapısal veya işlevsel bozukluklarla giden idrar, kan ya da görüntüleme yöntemleri ile saptanan bir hasar olması GFH nın 3 aydan uzun bir sürede düşük olması 60 ml/dk/1.73 m 2 den
Kronik böbrek hastalığı-evreleme Evre Tanım GFH (ml/dk/1.73 m 2 ) Artmış risk 90 1 Böbrek hasarı 90 (Normal veya artmış GFH ile birlikte) 2 Hafif GFH azalması 60-89 3 Orta düzeyde GFH azalması 30-59 4 Ağır GFH azalması 15-29 5 Böbrek yetmezliği <15 (veya diyaliz) NKF, Am J Kidney Dis, 2002
GFH-kreatinin ilişkisi
Kronik böbrek hastalığı-klinik Ödem Hipertansiyon Anemi Nörolojik bulgular (İleri evrede veya akut böbrek yetmezliğinde üremik ensefalopati, üremik nöropati) Renal osteodistrofi (kemik mineral bozuklukları) Noktüri, hematüri
Kronik böbrek hastalığı-klinik kardiyovasküler sistem Halsizlik Göğüs ağrısı Nefes darlığı-düz yatamama Çarpıntı Bayılma Ani ölüm hematolojik sistem Anemi..halsizlik Lökosit disfonksiyonu..enfeksiyon Trombosit disfonksiyonu..kanama
Kronik böbrek hastalığı-klinik gastrointestinal sistem Bulantı kusma Tat alma bozukluğu Ağız içinde yaralar Dispeptik yakınmalar Üre kokusu endokrin sistem Tüm hormonlar etkilenir Böbrekte yıkılan hormonlar artar (insülin) Böbrekte yapılan hormonlar azalır (vitd, eritropoetin) T4 ün T3 e dönüşümü azalır lökomotor sistem Yumuşak doku kireçlenmeleri Ciddi kemik ve eklem ağrıları Spontan patolojik kırık El ayaklarda uyuşukluk
Kronik böbrek hastalığı-klinik nöropsikolojik sistem Ensefalopati- koma Otonom nöropati (gastroparazi, aritmi) Periferik nöropati (uyuşukluk, felç) Depresyon Hastalık reddi üreme sistem Fertilitede azalma Libidoda azalma Düşük riskinde artma Anovulatuvar siklusta artma
Kronik böbrek hastalığı-klinik deri Yaygın kuruma-çatlama Kaşıntı Nekrotik lezyonlar El ayaklarda uyuşukluk
Kronik böbrek hastalığı-tanı tanı Semptomlar: nokturi, kaşıntı, halsizlik, bulantı Böbrek hasarı yapacak hastalık: DM, HT, GN Bilinen böbrek fonksiyon bozukluğu Ciddi PTH yüksekliği Anemi Fosfor yüksekliği Atrofik böbrekler
Kronik böbrek hastalığı KBH lı hastalara yaklaşımda genel prensipler Böbreğin fonksiyonel kapasitesinin tesbiti İlerlemenin durdurulması Altta yatan hastalığın tedavisi Üremik komplikasyonların önlenmesi ve tedavisi Renal replasman tedavisine hazırlık
Kronik böbrek hastalığı-laboratuvar KBH-laboratuvar inceleme Serum kreatinin (GFH saptanması) İdrarda protein varlığı İdrar sedimenti 24 saatlik idrar değerlendirilmesi Renal ultrasonografi Serum elektrolitleri
GFH nın saptanması Kronik böbrek hastalığı olan tüm bireylerde (en az) yılda bir GFH saptanmalıdır GFH Cockcroft-Gault formülü ile hesaplanır (diğer formüller: CKD-EPI, MDRD)
Proteinürinin saptanması Proteinürinin saptanması Proteinüri varlığı ve derecesi kronik böbrek hastalığı için tanısal, prognostik ve tedavi göstergesi olan bir parametredir Bu sebeple tarama için spot idrarda (sabah ilk idrar) standard dipstick test ile protein aranmalıdır
Kronik böbrek hastalığının diğer göstergeleri İdrar sedimenti (dipstick ile eritrosit ve lökosit aranması) Görüntüleme yöntemleri
Kronik böbrek hastalığı-risk faktörleri Böbrek hastalığı-risk faktörleri Klinik Diyabet (diyaliz hastalarının >%40 ı) Hipertansiyon (%30) Otoimmün hastalıklar Sistemik infeksiyonlar Üriner infeksiyon/taş hastalığı Alt üriner trakt obstrüksiyonu Malignite KBY aile öyküsü Geçirilmiş ABY İlaçlar Azalmış renal kitle Düşük doğum ağırlığı Sosyodemografik İleri yaş (>60) Irk Kimyasal/çevresel maruziyet Düşük gelir/eğitim
Kronik böbrek hastalığı evrelere göre yaklaşım Evre GFH (ml/dk/1.73 m 2 ) 90 Yaklaşım Tarama/Risk azaltımı 1 90 Tanı/Progresyonu yavaşlatma KVH risk azaltımı 2 60-89 Progresyonu saptama 3 30-59 Komplikasyonların saptanması/tedavisi 4 15-29 RRT ye hazırlık 5 <15 (veya diyaliz) RRT (Üremi mevcutsa)
Kronik böbrek hastalığı-tedavi yaklaşım KBH-tedavi yaklaşımı-2 Ek hasardan kaçınma İlaçlar (doz azaltımı, ilaç etkileşimleri, ilaç düzeyi izlemi) Radyokontrast ajanlar Gebelik
Kronik böbrek hastalığı-kardiyovasküler hastalık (KVH) Böbrek hastalığı-kvh ilişkisi KBH lı bireylerde KVH prevalansı artmıştır KBH lı hastalarda geleneksel KVH risk faktörleri genel popülasyondan daha sıktır Azalmış GFH ve proteinüri varlığı KVH için risk faktörüdür KBH da ölümün primer sebebi KVH dır ve hastaların büyük bir kısmı SDBY(diyaliz) gelişmeden kaybedilir
Kronik böbrek hastalığı-renal hasarın progresyonu Kronik böbrek hastalığı doğal olarak progresyon gösterir Hayvan deneylerinde %100 İnsanlarda %87 Tüm etyolojik sebeplere bağlı kronik renal hastalıkta ortalama GFR azalması 4 ml/dk/yıl
Kronik böbrek hastalığı-progresyonun Progresyona yönelik önlenmesi önlemler Etkinliği kesin kanıtlanmış olanlar Sıkı kan şekeri kontrolü (DM) Sıkı kan basıncı kontrolü ACE inhibitörü- anjiotensin reseptör antagonisti
Kronik böbrek hastalığı-evresine göre yaklaşım Evre GFH (ml/dk/1.73 m 2 ) Yaklaşım Hekim 90 Tarama/Risk azaltımı Tüm 1 90 Tanı/Progresyonu yavaşlatma KVH risk azaltımı İç Hst 2 60-89 Progresyonu saptama İç Hst 3 30-59 Komplikasyonların saptanması/tedavisi İç Hst 4 15-29 RRT ye hazırlık Nefrolog 5 <15 (veya diyaliz) RRT (Üremi mevcutsa) Nefrolog
Kronik böbrek hastalığı nefroloji uzmanına yönlendirilmenin sonuçları Uygun diyaliz giriş yollarının zamanında yapılması Daha az sıklıkta ve kısa süreli hospitalizasyon Diyalizin acil koşullar dışında başlatılması Düşük morbidite Daha düşük ekonomik maliyet İyileştirilmiş yaşam süresi
avantajlar Hastaların diyaliz tedavisi öncesinde hastalığı ve tedavi seçenekleri hakkında bilgilendirilmesi ve eğitilmesi Tedavi esnasında oluşacak komplikasyonların azaltılması Tedavi uyumunun artırılması Hastalara planlı şekilde tedavi başlayarak acil ve plansız başlanan tedavilerin en aza indirilmesi Hastaların tedavi seçeneği üzerinde karar vermelerinin sağlanması
Son dönem böbrek yetmezliği ev merkez Böbrek nakli Periton diyalizi hemodiyaliz