T.C. AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI TEZ PROJESİ ÖNERİ FORMU 1. GENEL BİLGİLER Öğrenci No : Öğrenci Adı Soyadı :. Anabilim Dalı : İnternet ve Bilişim Teknolojileri ABD Enstitüye Kayıt Tarihi :. Teze Başlama Dönemi :. Tezin Türkçe Başlığı : Tezin İngilizce Başlığı : Fatih Projesi Paralelinde 9. Sınıf Fizik Dersi Kuvvet ve Hareket Konusunda Ders Materyalleri Geliştirme Parallel Fatih Project 9th Grade Force and Motion in Physics Teaching Course Materials Development Tezin Niteliği : Yerel Ulusal Evrensel Etik Kurul Raporu : Ektedir. Başvurusu Yapılmıştır. Başvuru Belgesi Ektedir. Gerekli Değildir. 2. TEZİN AMACI FATİH Projesi, eğitim ve öğretimde fırsat eşitliğini sağlamak ve okullarımızdaki teknolojiyi iyileştirmek amacıyla Bilişim Teknolojileri araçlarının öğrenme-öğretme sürecinde daha fazla duyu organına hitap edilecek şekilde, derslerde etkin kullanımı için; okulöncesi, ilköğretim ile ortaöğretim düzeyindeki tüm okullarımızın Etkileşimli Tahta ve internet ağ altyapısı ile koordine etmeyi hedeflemektedir. (TC Milli Eğitim Bakanlığı, 2012) Teknoloji sayesinde ortaya çıkan araç gereçlerin, eğitim kurumlarında kullanılması, bunların alanında uzman eğitimciler tarafından bilgiyi aktarmada ve öğrenme öğretme ortamlarının kalitesini arttırmada kullanılmalıdır (Emrahoğlu ve Bülbül, 2010). Eğitim teknolojilerinin tamamı birer öğrenme aracıdır. Aktiflik ve kalıcılık ön planda olduğu için eğitim teknolojisi anlamlı öğrenmeler oluşturmak için iyi bir aracı olarak kullanılır (Kurt, 2006). Bilişim teknolojisindeki gelişmelere paralel olarak bilgisayar ortamında canlandırma, benzeşim vb. görsel ve işitsel materyal geliştirilmiş ve eğitimde kullanılmaya başlanmıştır. Bu bağlamda bilgisayar destekli ve bilgisayar tabanlı eğitim kavramları ortaya çıkmıştır. Bilgisayar Destekli Eğitim, okullardaki ders dışı etkinliklerin kolaylaştırılması ve ders içi faaliyetlerde öğrencilerin hedeflenen amaçlara ulaşmaları, beklenen davranışları kazanmaları ve bu süreçte bireysel ve grup içi etkileşimli meydana gelen her türlü eğitim-öğretim faaliyetlerinde ve öğretimde öğrenmenin meydana geldiği bir ortam olarak bilgisayarın kullanılması, öğrencinin kendi öğrenme hızına göre yararlanabileceği, kendi kendine öğrenme ilkelerinin bilgisayar teknolojisiyle birleşmesinden oluşmuş bir öğretim yöntemi olup bilgisayarların ders içeriklerini doğrudan sunma, başka yöntemlerle öğrenilenleri tekrar etme, problem çözme, alıştırma yapma ve benzeri etkinliklerde öğrenme-öğretme aracı olarak kullanılmasıyla ilgili uygulamalar olarak tanımlanmaktadır (Emrahoğlu ve Bülbül, 2010) Animasyon genel anlamı ile bir nesneye hayat ve canlılık verme sanatı olarak tanımlanabilir. Daha açık bir ifadeyle animasyon, bir nesneyi hareket halinde gösteren birçok durağan görüntü oluşturmak ve bu görüntüleri hızla arka arkaya oynatarak nesnenin gerçekten hareket ettiğini düşünmemizi sağlamak şeklinde tanımlamışlardır (Arıcı ve Dalkılıç, 2006). Diğer bir tanımda animasyon, ekranda bir dizi görüntü ve resmin hızlı bir şekilde gösterilmesi, el veya bilgisayar yardımıyla çizilen ve birbirlerinden farklı olan hareketsiz resimlerin, hazırlanmış bir mekanik düzenek yardımıyla belli bir sırada gösterilmesi, hareketli tarzda gerçeğin veya hayalin canlandırılmasıdır Bilgisayar animasyonu ise, bilgisayarlarda grafik araçlar kullanılarak görsel etkilerin oluşturulması, ekranda bir dizi görüntü ve resmin hızlı bir şekilde gösterilmesi, çeşitli bilgisayar yazılımları kullanılarak ekranda hareketli grafik, resim veya görüntülerin oluşturulmasıdır (Arıcı ve Dalkılıç, 2006). Bilgi çağında yaşamamızdan dolayı doğru ve güvenilir bilgiye ulaşabilme gelişmeye açık olan insanın amacı haline gelmiştir. Günümüz öğrencilerinin teknolojiyi kullanmada daha çok imkânı vardır ve bilgi teknolojileri arasında en çok bilgisayarı kullanmaktadırlar. Fizik dersinin, deneylerle birlikte işlenmesi öğrencilerin bu derse ilişkin başarı ve tutumlarını artırmakta ve öğrencilerin dersi daha çok sevmelerine neden olmaktadır. Okullarda sınıflar kalabalık olması, laboratuvarın yeterli derece olmaması, mevcut laboratuvarlarda ise teknik malzemelerin yetersizliği söz konusudur. Birçok okulda fizik deneyleri tatmin edici bir şekilde yapılamamakta, yapılabilen deneyler ise konuyu tamamen yansıtamamaktadır. Bu bağlamda yapılacak olan bu tez çalışması, öğrencilerin sanal bir laboratuvar ortamında Fatih projesine uygun olarak kuvvet ve hareket ünitesinde başarıyı artırma ve akılda kalıcılığı artırmayı amaçlanmaktadır. 1
3. TEZİN ÖNEMİ Türkiye, eğitimde bilgi teknolojilerinin kullanılması açısından büyük bir hamlenin başlangıcındadır. Eğitim sistemimiz son yıllarda başta müfredat reformu olmak üzere; merkezi yönetim örgütünün dinamik bir yapıya kavuşturulması, müfredatın dijital ortama taşınması gibi dünyadaki bilimsel ve teknolojik gelişime paralel olarak hızlı bir dönüşüm süreci içerisine girmiştir. Ancak hiç kuşkusuz, bu yapısal ve teknolojik değişim ve dönüşümler eğitim sistemimizin 21. Yüzyılın ihtiyaçlarını karşılayabilecek bir düzeye gelmesi için sadece bir başlangıçtır. Asıl olan tüm paydaşların bir araya gelerek yeni eğitimin şekillenmesinde katkıda bulunmasıdır. Bu konu aynı zamanda e-devlet uygulamalarının da önemli bir parçasıdır. (Fatih Projesi Geleceğin Eğitimi Çalıştayı, 2012) Günümüzde bilgi iletişim teknolojilerindeki gelişmelere bağlı olarak uluslararası bilgi kaynakları, birer öğretim ortamı olarak dikkate alınmalıdır. Bunu sağlayan en önemli ve etkili teknolojilerden biri de bilgisayar teknolojileridir. 15. yy da kitap ile başlayan öğretim araçları uygulaması; fotoğraf, film, radyo, televizyon, video ve diğer araçlarla eğitim sürecinin ayrılmaz bir parçası olmuştur (Akçay, Tüysüz, Feyzioğlu ve Uçar, 2007). Özellikle 1990'lı yıllarda geliştirilen çeşitli yazılımlar ve çoklu ortamlar bilgi kaynaklarının paylaşımına kolaylık getirmiş; tüm dünyayı kapsayan, yüksek hız ve büyük bant genişliğine sahip bilgi ve iletişim ağı, bilginin bu denli hızlı artışı ve yaygınlaşmasını mümkün kılan altyapıyı sağlamıştır. Bilginin ekonominin başlıca hammaddesi haline geldiği ve diğer kaynakların ötesine geçtiği çağımızda, bilgi ve iletişim teknolojisi araçlarının giderek artan kullanımı; yeni bir yaşam şeklini beraberinde getirmiş ve Bilgi Toplumu nun oluşumuna zemin hazırlamıştır (Somyürek, 2008). Bilgi toplumunda insanların sahip olması gereken nitelikler de değişmiştir. Bilgi toplumunda sürekli değişen ve gelişen bilgi karşısında, insanların bunları ezberlemesi gereksiz ve olanaksız hale gelmiştir (Günay, 2008). Bilginin ve öğrenci sayısının hızla artması, öğretmen yetersizliği vb. bir takım sorunlar yeni teknolojilerin doğal bir süreç içersinde eğitim ve öğretim alanında kullanılması gerektiğini göstermiştir (Özel, 2008). Yani farklı öğrenme düzeylerindeki bireylerin eğitiminde ortaya çıkan güçlükler nedeniyle eğitimde geleneksel yaklaşımların yeterli olmayacağı kanısı yaygınlaşmış ve yeni arayışlara yönelme bir zorunluluk haline gelmiştir. Bu ihtiyaç ve arayışlar, bilgisayarın eğitim sürecine girmesinin temel nedenleri olarak gösterilebilir (Altun, 2007). Günümüzde teknolojide yaşanan çok hızlı değişimi ülkelerin yakalayarak sosyal, ekonomik ve kültürel anlamda kalkınması, ancak çağdaş bir eğitim sürecinde iyi eğitilmiş bireylerle olanaklıdır ve bilimi-teknolojiyi takip eden, özümseyebilen ülkelerin gelişip ilerlemeleri daha hızlı olmuştur (Çağıran, 2008). Bu gelişen bilim ve teknoloji ile birlikte fen bilimlerinin ve fen eğitiminin önemi giderek artmaktadır. Günümüzde teknolojik anlamda gelişmenin ve ilerlemenin yolu iyi bir fen eğitiminden geçmektedir. Çünkü fen eğitiminin en önemli işlevi, bireylerin bilim okur-yazarı olarak yetişmelerine olanak sağlamasıdır. Fakat fen, birçok öğrenci için zordur ve bilimsel kavramlar, şemalar onların fen derslerinde başarılı olmaları için yetersiz kalmaktadır. Bunun için fen eğitiminin gelişen ve değişen şartlara uygun olacak şekilde yapılandırılması ve yürütülmesi gerekir. Bu süreçte animasyonlar bilimsel olayları görselleştirmek amacıyla kullanılmaktadır. İnsanlar tanımadığından korkar, korktuğunu da başaramaz. Fizik dersi de öğrenciler arasında korkulan ve başarılamayan derslerdendir. Okullarda sözel olarak anlatılan bu dersin zihinde kalıcılığı çok ta fazla olmamaktadır. Bu bağlamda dersi görsel ve işitsel materyallerle zenginleştirmek, dersin başarı düzeyini artıracak, akılda kalıcılığın artmasına neden olacaktır. 4. MATERYAL VE METOT E-öğrenme programları öğrenme malzemesi, iletişim, öğrenciye destek, dönüt verme ve değerlendirme gibi eğitsel etkinliklerin elektronik yollarla yapıldığı yeni iletişim ve etkileşim kanallarından oluşmaktadır. Temel olarak e-öğrenme süreci üç temel unsurdan meydana gelir. Bunlar; Öğretim Yönetim Sistemi (LMS), İçeriklerin senaryolaştırılması ve bu senaryonun animasyon haline getirilmesidir. Öğretim Yönetim Sistemleri (LMS ÖYS) arasında ücretli ve ücretsiz pek çok ürün bulunmaktadır. Ancak içerik hedef kitleye özel, istek ve ihtiyaçlara göre hazırlanmalıdır. Bu aşamada hedef kitle kimdir?, ihtiyaçları nelerdir? sorularına cevap bulmak gerekir. İlk ön çalışma olarak Şubat 2013 tarihinde Afyon ili ve ilçelerinde görev yapan fizik öğretmenleri ile 2 kez Fizik Çalıştayı düzenlendi. Öğretenlere fizik dersinde tüm sınıflarda her bir konunun alt başlıkları olmak üzere dörder tane soru açık uçlu soru sorularak, görüş ve önerileri alındı. 2
Bununla birlikte, otuzüçü beşli likert, beşi açık uçlu olmak üzere toplamda otuz altı sorudan oluşan programın yapısı, amaçları ve odağı ile ilgili bir anket çalışması yapıldı. Örnek anket soruları aşağıdaki gibidir. Ders materyallerini görsel hale getirerek bilişim-iletişim teknolojilerini kullanma becerileri kazandırmalıdır. sorusuna toplam 37 öğretmenlerden %55 i Katılıyorum, %39 u Kesinlikle Katılıyorum cevabı vermişlerdir. Etkileşimli simülasyon ve animasyon çalışmalarıyla laboratuvar ortamında yapılan deneyleri karşılaştırabilme yeteneğine sahip olmalıdır. sorusuna toplam 37 öğretmenlerden %49 i Katılıyorum, %45 u Kesinlikle Katılıyorum cevabı vermişlerdir. 2013-2014 Eğitim Öğretim Yılı 9. Sınıf Fizik müfredatında toplamda 5 ünite bulunmaktadır. Bunlar; Fizik Bilimine Giriş, Madde ve Özellikleri, Kuvvet ve Hareket, Enerji, Isı ve Sıcaklık tır. Kuvvet ve Hareket ünitesi 20 ders saati ile %27,8 lik bir dilime sahiptir. Bu tez çalışmasında 9. Sınıf öğrencileri için fizik dersinde Kuvvet ve Hareket konusunda Bilişim Teknolojileri kullanılarak FATİH projesine uygun ders materyali geliştirilmesi hedeflenmektedir. İlk olarak senaryonun yazım işlemi gerçekleştirilecektir. Teknik olarak bakıldığında Seneryolar (storyboardlar), her sahnede hangi olayların gerçekleştiğini detaylı olarak anlatan bir dizi tariflerden oluşur. Metin, grafik, ses, video, animasyonlar ve etkileşim veya uygulamalar olarak tarif edilir. Senaryoda yazılı açıklamalar kullanılırken storyboard üzerinde taslak resimler veya clipartlar kullanılarak daha görsel bir taslak hazırlanır. Yazılı senaryonun daha kısa zamanda üretilmesinin yanında, storyboard, üretilecek eğitimin nasıl görüneceği hakkında daha çok fikir sahibi olunmasını sağlar. Eğitim tasarımcısı, projeye ve geliştirme ekibine bağlı olarak yazılı senaryo veya storyboard hazırlayabilir. Her iki biçim de aynı amaca hizmet eder ve aynı açıklayıcı unsurları içerir, fakat düzen ve grafik kullanımı yönüyle farklılık gösterirler. E-öğrenme programları hazırlanırken zaman kavramı önemlidir. İçeriğin hazırlanması, sunumu ve etkinliklerin yapılanması gibi işlemler çok zaman ister. Bu gibi problemleri ortadan kaldırabilmek için sunulacak dersin önceden senaryosunun hazırlanması etkin bir çözüm olacaktır. Aslında tasarım aşamasında zaman kaybetmek yerine storyboard hazırlayarak zaman kazanmak daha doğrudur. Uzaktan eğitimde kullanılacak ders materyalleri için genelde Flash programı kullanılmaktadır. Flash animasyonu kullanılması durumunda buna uygun senaryo hazırlanmalıdır. Senaryo genel olarak aşağıdaki bölümleri içermelidir. Proje Bilgisi, Ekran Etiketi, Ses, Video, Grafikler, Ekran Metni, Etkileşim ve Yönlendirme Nesneleri, Notlar, Gerekli görüldüğü takdirde her hareketin zamanı gibi. 3
Bu aşama ile birlikte, diğer bir taraftan karakter seçimi de yapılmalıdır. Senaryoda belirtilen arkaplan ortamında flash programı ile karakter anime edilir. Gerekli yerlerde simülasyonlarla öğrenme ve akılda kalıcılık artırılır. Planlan animasyon görüntüsü aşağıdaki gibidir. Sonuç olarak; Uzaktan eğitimde öğrenciyi derse motive etmenin ve ekran başında aktif tutmanın kolay olmadığı aşikârdır. Bu nedenle fizik gibi zor kabul edilen derslerde soyut verilerin somutlaştırılıp bunu yaparken de verilecek bilginin anlamında değişiklik meydana getirilmemesine dikkat etmek gerekir. Sınıfta, yüz yüze öğretim ortamında yapılacak etkileşimli uygulamalar yanında, web üzerindeki bilgi aktarımları da mümkün olduğunca etkileşimli aktivitelerle, öğrenmenin kalıcılığını sağlayan görsel ve işitsel materyallerle zenginleştirilerek, soyut bilgilerin somutlaştırılması sağlanacak şekilde tasarlanmalıdır. Senaryo tasarlanırken, öğrencinin katılımını sağlayacak etkinlikler konması ve öğrenciye geri bildirim sağlayacak uygulamalar ya da sınavlar konması değerlendirme açısında öğrenmeyi olumlu etkileyecektir. 4
5. TEMEL KAYNAKLAR Akçay, H., Tüysüz, C., Feyzioğlu, B., Uçar, V. (2007). Bilgisayar destekli kimya öğretiminin öğrenci başarısı ve tutumuna etkisine bir örnek: radyoaktivite. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 98 106. Günay, H. (2008). Boşaltım Sistemi Konusunu Öğrenmede Bilgisayar Destekli Öğretimin Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Başarıları Üzerine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: G.Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Somyürek, S. (2008). Uyarlanabilir Eğitsel Web Ortamlarının Öğrencilerin Akademik Başarısına Ve Gezinmesine Etkisi. Doktora Tezi. Ankara: G.Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Özel, S. F. (2008). Bilgisayar Destekli Öğretim Materyallerinin Öğrencilerin Tutum ve Başarılarına Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: G.Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Altun, S. (2007). İlköğretim Okullarında Çalışan Öğretmenlerin Bilgisayar Kullanma Becerileri Ve Bilgisayar Destekli Öğretime İlişkin Tutumları Üzerine Bir Araştırma(Bartın İli Örneği). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: G.Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Çağıran, İ. (2008). İlköğretim 8. Sınıflarda Mitoz Ve Mayoz Hücre Bölünmeleri Konusunun Öğretiminde Bilgisayar Destekli Öğretim Yönteminin Öğrenci Başarısına Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: G.Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Emrahoğlu, N., Bülbül, O. (2010). 9. sınıf fizik dersi optik ünitesinin bilgisayar destekli öğretiminde kullanılan animasyonların ve simülasyonların akademik başarıya ve akılda kalıcılığına etkisinin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(3), 409 422. Kurt, A. İ. (2006). Bilgisayar Ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi ABD Anlamlı Öğrenme Yaklaşıma Dayalı Bilgisayar Destekli 7. Sınıf Fen Bilgisi Dersi İçin Hazırlanan Bir Ders Yazılımının Öğrencilerin Akademik Başarılarına Ve Kalıcılığa Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Adana: Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Arıcı, D., Dalkılıç, E. (2006). Animasyonların bilgisayar destekli öğretime katkısı: bir uygulama örneği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(2), 421 430. Fatih Projesi Geleceğin Eğitimi Çalıştayı, İstanbul Okan Üniversitesi, 11-12 Haziran 2012 TC Milli Eğitim Bakanlığı. (2012). 04 22, 2013 tarihinde Fatih Projesi: http://fatihprojesi.meb.gov.tr/tr/icerikincele.php?id=6 adresinden alındı 6. TEZ PLANLAMASI VE ÇALIŞMA TAKVİMİ Başlıca Aşamalar Ayrıntılı Bilgi Zamanlama Senaryoların Hazırlanması Her bir başlık için ayrıntılı olarak senaryo hazırlanacaktır. 1-4 ay Karakter seçimi ve animasyon Tüm animasyonlar için öğrenci profiline uygun karakter ve animasyon ortamı oluşturulacaktır. Bu karakter ve ortam ile her bir sahne 4-10 ayanime hale getirilecektir. Seslendirme ve yayınlama Hazırlanan animasyonlar için metinler ve yönergeler seslendirilerek, birleştirme işlemi yapılacaktır. 10-11 ay Tez Yazımı Hazırlanan bu çalışma tez haline getirilecektir. 11-12 ay Prof. Dr. Mevlüt DOĞAN Danışman Öğretim Üyesi 5