KÖK HÜCRE TRANSPLANTASYONU VE ENDİKASYONLARI Dr. Tunç FIŞGIN Medical Park Samsun Hastanesi Çocuk Kan Hastalıkları Bölümü Samsun 1. PUADER Kongresi, 23-27.04.2012, Antalya
SAĞLIK HASTALIK TEDAVİ Ebers Papirüsü, M.Ö. 1550 Teb kentinde bir mumyanın kucağında bulundu Leipzig Üniversitesi Kütüphanesi'nde korunuyor Dolaşım sistemi, damarların tüm vücudu sardığı, kalbin kanı dağıtan bir merkez olduğu gibi bilgileri içerir 700 reçete ile, timsah ısırmasından, ayak tırnağı ağrısına kadar çeşitli tedavileri anlatır
SAĞLIK HASTALIK TEDAVİ Dünya Sağlık Örgütü 1948 Sağlık, sadece hastalık ve sakatlık halinin olmayışı değil, İlaçlar Kimyasallar ile hastalığı tedavi etme Cerrahi tedaviler Hasta doku organı vücuttan uzaklaştırarak Yerine koyma Transplantasyon (Nakil) bedensel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik halidir Rejeneratif Tıp???? Doku Mühendisliği????
SAĞLIK HASTALIK TEDAVİ İLK TRANSPLANTASYON KAN 1455 Papa Innocent VIII 10 yaşlarındaki 3 çocuktan alınan kan komaya giren Papa ya ağız yolu ile verilmiş Papa ölmüş Üç çocuk ölmüş
KÖK HÜCRE Kendini yenileyebilen (self renewal) Farklılaşma yeteneği olan (differentiation) Yerleşeceği alanı bilen (homing) Bulunduğu alandan kana geçebilen (mobilization) Hatalı hücrelerin ölümü (planlanmış hücre ölümü) Bu özelliklere sahip olan hücrelere Kök Hücre adı verilir.
KÖK HÜCRE Totipotent kök hücre Sınırsız Farklılaşma Farklı yönlere gidebilme (~ 8-30 hücre, ilk 4 gün) Pluripotent kök hücre Organizmada birçok dokunun oluşmasına kaynak oluşturan kök hücreler Embriyo oluşumu ve 250 çeşit hücreye farklılaşırlar Unipotent (Multipotent) kök hücre Tek bir yönde farklılaşmak üzere programlanmış olan kök hücreler
KÖK HÜCRE KAYNAKLARI Kemik İliği Plasental ve Umblikal Kord Kanı Uyarılmış Periferik Kan Fetal Karaciğer
Otolog Sinjenik Allojenik Xenogenik
HLA
HLA HLA Uyumlu (HLA-matched) HLA Tam Uyumlu Olmayan (HLA-mismatched) Baba Hücreleri Anne Hücreleri Çocuk Hücreleri
HLA HLA TİPLEMESİ NİÇİN ÖNEMLİ? HLA UYUMSUZLUĞUNUN DERECESİ ARTTIKÇA VERİCİ ATAK HASTALIĞI (VAH) GRAFT REJEKSİYONU OLASILIK VE ŞİDDETİ ARTAR
AŞAMALAR Alıcının seçilmesi Vericinin seçilmesi Alıcı ve vericinin hazırlanması Hazırlık Rejimi Kök hücre toplanması ve infizyonu Verici Atak Hastalığı proflaksisi Komplikasyonların tedavisi Destek tedavi Yamanma (Engraftman) takibi Kimerizm takibi
KÖK HÜCRE İNFİZYONU Alıcının seçilmesi Vericinin seçilmesi Alıcı ve vericinin hazırlanması Hazırlık Rejimi Kemoterapi Radyoterapi Nötrofil Yamanması Trombosit Yamanması Kimerizm Kimerizm Kimerizm.. -14...0....14...21.....30...90.....180.GÜN Antimikrobiyal, antifungal, antiviral proflaksi İmmünosüpressif Tedavi (VAH proflaksisi) Destekleyici Tedavi (Eritrosit ve trombosit süspansiyon transfüzyonları)
ENDİKASYONLAR Alıcının seçilmesi Hastalık Hastalığın Evresi Tam Uyumlu Kardeş Varlığında Akut Myeloid Lösemi Akut Lenfoblastik Lösemi Tam Remisyon 1 (düşük risk) Tam Remisyon 1 (yüksek risk) Tam Remisyon 1 (çok yüksek risk) Tam Remisyon 2 Tam Remisyon 1 (düşük risk) Tam Remisyon 1 (yüksek risk) Tam Remisyon 2 (çok yüksek risk) > Tam Remisyon 2 Genellikle Önerilmez Genellikle Önerilmez Kronik Myeloid Lösemi Kronik Faz İleri Faz
ENDİKASYONLAR Alıcının seçilmesi Hastalık Myelodisplastik Sendrom Primer İmmün Yetmezlik Talasemi Orak Hücreli Anemi (Yüksek Risk) Aplastik Anemi Blackfan Diamond Anemisi Fanconi Aplastik Anemisi Costman Hastalığı MPS-1H Hurler Osteopetrozis Tam Uyumlu Kardeş Varlığında
AŞAMALAR Alıcının hazırlanması Kronik Karaciğer Hastalığı (Biopsi? Siroz) Kalb fonksiyonlarının gözden geçirilmesi Enfeksiyon (fungal, bakteri, viral)
AŞAMALAR Alıcının hazırlanması Diş Kontrolleri Malign hastalık var ise remisyonda mı? Çift Lümenli Hickmann Katater Takılması
AŞAMALAR Vericinin seçilmesi ve hazırlanması Sağlıklı Verici Hastalık Yok Gönüllü Olmalı Çocuk ise aileden onam formu alınmalı
AŞAMALAR Hazırlık Rejimi Anormal Hücrelerin Öldürülmesi - İmmün Sistemin Baskılanması Myelosüpresyon: Busulfan, Fludarabin, Etoposit Kemik İliğinin Boşaltılması Total Vücut Işınlaması İmmünsüpresyon: Siklofosfamid, ATG
AŞAMALAR Kök hücre toplanması ve infizyonu Kemik İliği Kemik İliği
AŞAMALAR Kök hücre toplanması ve infizyonu Plasental ve Umblikal Kord Kanı Periferik Kök Hücre Aferez
AŞAMALAR Kök hücre toplanması ve infizyonu
AŞAMALAR Verici Atak Hastalığı (VAH) proflaksisi METOTREKSAT SİKLOSPORİN TACROLİMUS STEROİD
AŞAMALAR Komplikasyonların tedavisi ERKEN KOMPLİKASYONLAR 1. Graft Reddi 2. Verici Atak Hastalığı (VAH) 7-60 gün Eritamatöz rash, sekratuvar diare, hepatit 3. Veno Okluzzif Hastalık Hepatomegali, sağ kadran ağrısı, sarılık 4. Enfeksiyonlar
AŞAMALAR Destek tedavi Eritrosit süspansiyonu Hb>8gr/dL Trombosit Süspansiyonu Trom>20 000mm 3 Antibiyotik, Antifungal, Antiviral Proflaksi
AŞAMALAR Yamanma (Engraftman) takibi Nötrofil >500 mm 3 (3 günün 1. günü) 14 21 gün Trom>20 000mm 3 (3 günün 1. günü) 18 25 gün (Trombosit destegi vermeksizin)
AŞAMALAR Kimerizm Takibi Hastanın kan hücreleri kime ait? 3. 6. ve 12. aylarda alıcının kan örneği FISH, VNT, STR gibi moleküler yöntemler ile araştırılarak hücrelerin kime ait oldukları tanımlanır %95 verici hücreleri Kötülcül hastalıklarda > %99
Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Sadettin-Vasfi Baysal Çocuk Kök Hücre Nakil Merkezi 2009 2011 arası 44 çocuk hastada 32 Kür (%72), 6 Hastalık Tekrarı (%14), 6 Eksitus (%14)
ÖZET KHT Çocuk Hematoloji disiplininde standart bir tedavi şeklidir Morbidite ve mortalite oranları akılda tutulmalı Aileye hastalık, olası sonuçlar, nakil süreci ve riskler konusunda ayrıntılı bilgilendirme yapılmalı Nakil kararı aile ile ortak alınmalıdır
TEŞEKKÜR EDERİM E-Posta: fisgint@yahoo.com tunc.fisgin@medicalpark.com.tr