Üretim Yönetimi
Üretim Yönetimi Nedir? Üretim süreçlerini ilgilendiren tüm kararların alınması ile ilgili disiplindir. Üretilen malların istenilen nicelikte ve zamanda en az giderle oluşmasını amaçlar ve bunu temel tutar.
Sorumlulukları Üretim Sisteminin Tasarımı Kontrol Sistemlerinin Geliştirilmesi
Üretim Sisteminin Tasarımı Yapım Süreç İşletme Araç ve gereçler
Kontrol Sistemlerinin Geliştirilmesi Envanterler Yapım Kalitesi Üretim Programları Verimlilik
6M Materials (malzeme) Machinery (makine) Methods (metod) Men (insan) Money (para) Minutes (zaman)
6M kavramı tüm üretim yönetimi anlayış ve uygulamalarını tanımlamaya ve geliştirmeye yeterli temel kurgudur. Bu kavramdan yola çıkarak üretim yönetimi, işletmenin elinde bulunan malzeme,makine ve insan gücü kaynaklarının belirli miktarlardaki mamulün istenilen kalitede, istenilen zamanda ve mümkünse en düşük maliyetle üretimini sağlamayı amaçlar.
Üretim yönetiminin ana amacı, üretilen ürün ile bağlı olarak miktar, kalite, zaman ve maliyet faktörleri için OPTIMUM değerlerin bulunmasına yönelmiştir.
Amaçları Tüketici isteklerinin fiyat, zaman, miktar ve kalite açısından en iyi şekilde karşılanması Stok düzeyinin mümkün olduğu kadar düşük tutulması veya stok devir hızının arttırılması İşletmenin insan gücü ve makine kaynaklarından yararlanma derecesinin yükseltilmesi
TAM ZAMANINDA ÜRETİM SİSTEMLERİ (JUST IN TIME PRODUCTION) İlk başlarda Japonya da geliştirilmiştir. Bir envanter yönetimi metodu olarak algılanmıştır. Tam zamanında üretim artık bir üretim sistemi olarak kabul edilmiştir. Tam zamanında üretim esası şudur.eğer işe değer katmayan atığın ve değişkenliğin yok edilmesi ve malzemelerin gerektiği yerde ve gerektiği zamanda kullanılmasıdır.
Bu sistem çekme sistemine dayalıdır.
Çekme sistemi üretim ve dağıtım talebini gerçekleştirmek için iş istasyonları arasında çeşitli sinyaller kullanılır. Örnek olarak ;ürün talebi geldiğinde bu talep son istasyona iletilir ve Kanban kartları ile istasyonlar arası mal çekimi sağlanır.
Çekme sistemi sadece ihtiyaç olduğunda küçük partilerden oluşan malzemelerin üretilmesini sağlar. Bu sistem problemleri gizleyen stokların oluşumunu engeller ve dolayısı ile stoklara yapılan yatırımı azaltırken imalat çevrim zamanları da indirgenir.
TZÜ felsefesinde en büyük israf kaynağı stoklardır. Fakat genelde hammadde stokları tutulur(tedarikçilere olan güvensizlikten dolayı) TZÜ ilk defa Toyota firması başmühendisi Taciihi Ohno tarafından geliştirilmiştir ve uygulanmıştır. Savaştan sonra zaten sınırlı olan doğal kaynaklara,işgücü ve sermaye kaynaklarının da yetersizliği ilave edilince Japonya iktisadi varlığını devam ettirmek için elinde bulunan kaynakları mümkün olan en düşük maliyetle kullanmayı öğrenek durumunda kalmıştır.
1971 petrol krizi sonrasında JIT in önemi diğer Japon işletmecilerce de anlaşılmıştır. Buna dayalı üretim 1980lerin başından itibaren Amerika ve Avrupa da uygulanmaya başlamıştır. Bugün General Motors, Apple Computer ve IBM firmaları bu yöntemi kullanmaktadırlar. Japonya dışında bu sistem genellikle stok kontrol sistemi olarak tanınmıştır.
Gerçekte bu yöntem ;sıfır stokla üretime karşılık gelmektedir. JIT in şirketin bütün bölümlerini etkileyen satın alma, mühendislik, pazarlama, personel, kalite-kontrol, müşteri ve satıcı arasındaki ilişkiyi belirleyerek israfın azalmasını verimliliğin artmasını sağlayan bir üretim sistemidir. Yani JIT in felsefesi bazen üretim sistemi bazen de yönetim tarzı olarak ifade edilir.
Sıfır stok felsefesi idealize edilmiş sıfır stok ve stok hata hedeflerine ulaşmak için az sayıda satıcıdan yüksek kalite ürünleri ufak miktarda gecikme zamanında teslimi zorunludur.bir ürüne ihtiyaç duyulduğunda üretmek veya temin etmektir.buda az sayıda ki satıcıdan kaliteli mal almak ile mümkündür
DİĞER ÜRETİM TÜRLERİ Araştırma üretimi Model ve prototip üretimi Test modelleri üretimi Pilot üretim Dizaynı tamamlanmış mamullülerin üretimi Yeni modele geçiş devresi üretimi Başlangıç devresi üretimi İhracat mamulleri üretimi Modifikasyon,tamir ve iade mamulleri üretimi Geçici üretim
ÜRETİM YÖNETİM FONKSİYONLARI Bir işletmede üretim yönetimi departmanı fonksiyonları ; İşletmenin büyüklüğü, yönetim politikası, organizasyon yapısı, üretim tipi, endüstri dalı, üretim miktarı gibi faktörlerin etkisine değişiklik gösterir.üçe ayrılır: ÖN PLANLAMA PLANLAMA KOTROL
ÖN PLANLAMA Bu aşama üretim planlaması için çok önemlidir.güvenli bir üretim planlaması için bu aşamanın başarılı olması gerekir.ön planlama aşağıdaki konuları içerir; Piyasa araştırması,satış tahminleri, Ürün tasarımı ve geliştirilmesi, Tesis yatırım politikası, İş yeri düzeni.
PLANLAMA Bu aşamada dört üretim faktörüne yönelik gerçekleşir. -Malzeme, Makine,İşgücü, metoda yönelik faaliyetlerdir.üretim olayının gerçekleşebilmesi için gerekli malzeme planlamasından sonra makine ve işgücünün teknik yapısı üretim olayın için aktif hale getirilir. Bu işlemler gerçekleştikten sonra rotalama olarak adlandırılan iş akışı planlaması, işin verimli ve ekonomik hale getirilmesi için zaman ve metot analizleri yapılır.bu tahminler gerçekleştikten sonra üretim olayına geçilebilir.ve aşağıdaki veriler kullanılır. -Envanter seviyeleri, -Sipariş miktarları, -Talep tahminleri, -İmalat ara stok düzeyleri, -İşgücü seviyeleri, -Malzeme temin edilebilirliği, -Üretim standartları, -Maliyet standartları ve satış fiyatları -Yönetim politikaları.
Üretim yöneticisi gelecekte ürünün ne kadar ve ne zaman talep edileceğini belirlemek ve ilerde ihtiyaç duyulacak Üretim faktörlerini de zaman, miktar, ve nitelikler yönünden tahmin etmek ve planlamaktır.
KONTROL Üretim kontrolü elemanları, dağıtım, takip kontrol,muayene ve değerleme olarak tanımlanır.en önemli fonksiyonu, üretimdeki aksamların ve plandan sapmaların tespit edilmesi ve bilgi geri bildiriminin sağlanmasıdır.stokların kontrolü,üretim sırasında kontrol,ve kalite kontrolü olmak üzere üç aşamada gerçekleşir. Bir üretim sisteminde üretilen ürüne dolaylı veya dolaysız olarak katılan bütün fiziksel varlıklar ve ürün stok kavramının içindedir.stoklar söz konusu varlıkların miktarları veya parasal değeri ile ölçülür. Üretimde kullanılan hammadde, yardımcı madde, gaz,elektrik,basınçlı hava,akaryakıt ve buhar ile ürün,yarı ürün ve hazır parçaların tümüne stok denir.işletmeler gelecekteki ihtiyaçları için ürünlerini stoklarlar ve bunları düzenli olarak denetlerler.hangi malın ne kadar stoklanacağı ve siparişlerin ne zaman verileceği işlemi envanter (stok) kontrolü olarak bilinir.
STOK KONTROLÜ Stok Maliyetleri:Üç ana grup olarak toplanabilir.bunlar; 1.Stok bulundurma maliyeti 2.Stoksuzluk maliyeti 3.Tedarik veya üretime hazırlık maliyetidir. Stok Değerleme Yöntemleri: -Maliyet Esasına göre değerleme -FIFO(ilk giren ilk çıkar)yöntemi -LIFO(son giren,ilk çıkar)yöntemi -Ortalama Yöntemi -Hareketli ağırlıklı ortalama -Basit ortalama -Cari fiyatlarla değerlendirme -Standart fiyatlarla değerleme -Sabit fiyatlarla değerleme
Stok Kontrol Yöntemleri Stokların kontrol edilmesi işletme için çok önemlidir.çünkü stokların büyüklüğü işletmenin sermaye gücünü azaltır ve diğer maliyetleri azaltır,az miktardaki stoklar ise stoksuz kalma maliyetini yükseltir.amacı;stok maliyetini hesap edecek optimum stok seviyesinin belirlenmesine ilişkin kararların alınmasını sağlamaktır. 1.Gözle Kontrol Yöntemi:Stoklar düzenli olarak deneyimli bir ambar memuru tarafından gözden geçirilir.belirli düzey altına inerse hemen sipariş verilir.bu olay memurun tecrübesine kalmıştır.pratik ve ucuz bir yöntemdir.daha çok küçük işletmeler tarafından kullanılır. 2.Çift Kutu Yöntemi:Her malzeme biri büyük biri küçük iki kutu içerisinde bulundurulur.büyük kutu gündelik işlemler için kullanılan aktif stoklara ayrılmıştır.küçük kutu ise tedarik amaçlı olarak kullanılır.birim değeri düşük,küçük hacimli ve çok sayıdaki malzemeler için kullanılır. 3.ABC Yöntemi:Stoklar önem derecesine göre sınıflandırılır ve bu sıraya göre kontrol altın alınır.bu metotta stoklar yıllık toplam kullanım değeri ve stok miktarı içindeki yüzdelere göre üçe ayrılır; i.a grubu toplam stok miktarının %10-20sini,Maliyetin %70-80 ini ii.b grubu toplam stok miktarının %30-40ını,Maliyetin %10-15ini iii.c grubu toplam stok miktarının %40-50sini,Maliyetinin %5-10unu oluştururlar.
Sabit Sipariş Süresi Yöntemi:Her stok için maksimum stok düzeyi belirlendikten sonra,stokların siparişi için belirli bir sabit süre belirlenir.süre sonunda eksilen stok seviyeleri tamamlanır.yöntemde periyotlar içindeki kullanım miktarı sabit değilse her bir siparişin miktarı diğerinden farklı gerçekleşir.çok kullanılan bir yöntem değildir. Sabit Sipariş Miktarı Yöntemi:Sipariş süresi yönteminin tam tersidir.stoklara belirli bir düzeye düştüğünde önceden belirlenmiş ve stok maliyetlerini en alt düzeyde önceden stoklanmış sabit bir miktar sipariş verilir.sipariş miktarına dayalı çalıştırıldığı için,sipariş periyodu her bir sipariş için değişiklik gösterebilir. Ekonomik Sipariş Miktarı Yönetimi(ESM):Stokta bulundurma giderleri ile sipariş giderlerinin optimum olduğu yöntemdir. VED Yöntemi:Hastanelerde, ilaç ve tıbbi malzemelerin kontrolünde kullanılan yöntemdir. VED yöntemi,abc yönteminde olduğu gibi ilaç ve tıbbi malzemeleri önem derecesine göre sıralayarak üçe ayırır.önem derecesi,insan hayatı açısından ele alınır