Stok Yönetimi. UTL510 Lojistik Yönetimi Doç. Dr. Dilay Çelebi Stok Yönetimi. UTL 510 Lojistik Yönetimi

Transkript

1 UTL510 Lojistik Yönetimi Doç. Dr. Dilay Çelebi

2 Stok yönetiminin amacı envanter yatırımı ile müşteri hizmet seviyesi arasındaki dengeyi sağlamaktır. 2

3 Stokların Önemi Toplam sermayenin 50% sine varabilen önemli bir varlıktır. 3

4 Stok (envanter) tanımı Firmanın gelecekte kullanmak üzere elinde bulundurduğu hammadde, yarı mamul, mamul ya da varlıklardır. Envanteri elde etme ve elde tutmaya ilişkin harcamalar büyük bir maliyet oluşturur. Envanter yöneticileri hem talebi karşılayacak kadar stok bulundurmak hem de en düşük stok maliyetlerini sağlamaya çalışırlar. 4 4

5 Stok problemleri Nasıl bir stok politikası izlensin? (tasarım problemi) Stok Yönetimi Ne zaman sipariş verilsin? (kontrol problemi) Ne kadar sipariş verilsin? (planlama problemi) 5 5

6 Stok Bulundurmanın Sebepleri Zaman Temin Süreleri Tedarik Zincirindeki Olağan Gecikmeler Belirsizlik Talep Tedarik Ölçek Ekonomisi Toplu Alım Depolama Kapasite 6

7 Neden stok bulundurulur? Satışlar ve üretim zamanındaki değişimlerin dalgalanmaların etkisini yok etmek için (güven stoğu) Mevsimlik talebe sahip ürünlerin, sınırlı üretim kapasitesinden ötürü ölü sezonda üretilip bekletilmesi Üretim ve satın almada ölçek ekonomisinin avantajından yararlanmak için (fiyat indirimi) Üretimde çeşitli aşamalarda beklenmeyen durumlar ve darboğazlar için stok bulundurulur. 7

8 Stokların Önemi Stok Maliyeti Hizmet Seviyesi 8

9 Stok Bulundurma Sebepleri 1. Üretim süreçlerinin ayrılması ve düzenli üretim akışının sağlanması 2. Talep belirsizliklerinin çözümlenmesi 3. Fiyat indirimlerinden yararlanılması 4. Finansal risk yönetimi 9

10 Stok Türleri 10

11 Hammadde Stok Türleri Satın alınmış fakat işlenmemiş İşletmede üretime giren ve üzerinde işlem yapılarak değer kazanan tüm varlıklardır.hammadde tanımı işletmeye göre değişmektedir. Örneğin bir demir-çelik fabrikasında demir filizi hammadde,pik mamul iken; kalorifer radyatörleri üreten bir fabrikada pik hammadde, radyatör dilimleri mamuldür. 11

12 Stok Türleri Ara mamül Üzerlerinde yapılması gereken işlemler henüz tamamlanmamış bulunan ve iş istasyonları arasındaki ara depolarda biriktirilen varlıklardır. 12

13 Stok Türleri Mamül İşlemlerin tümü tamamlandıktan sonra tüketiciye teslim edilmek üzere depoya konan varlıklardır. Mamullerin üretimi tamamlandığından dolayı hammadde ve yarı-mamullere göre stok kontrolü daha kolaydır. 13

14 Stok Türleri Bakım/onarım/işletme (MRO) Mamulde doğrudan kullanılmayan tamir parçaları, kesme sıvısı, makine yağı vb. malzemelerdir. 14

15 Stok Döngüsü Çevrim Zamanı 95% 5% Girdi Tetkik Taşıma Taşıma Operasyon Kurulum İşlem Çıktı kuyruğu kuyruğu kuyruğu süresi süresi 15

16 ABC Analizi Analiz birçok farklı envanter kaleminin olması durumunda envanterleri incelemede yardımcı olur. Bu analiz önemli stok kalemlerini belirleme ve kontrol etmek amacıyla çok sayıdaki stok kalemini 3 gruba ayırır. Stoktaki tüm kalemlere aynı stok yönetim tekniklerini uygulamamak için, yakın izleme ve kontrol gerektiren önemli kalemler, diğerlerinden ayrıt edilir. ABC envanter sınıflandırma sistemi, yakın kontrol gerektiren kalemleri yakın izleme ve kontrol gerektirmeyen kalemlerden ayırmaya yarayan etkin basit bir tekniktir. 16

17 ABC Analizi A gurubu: Pahalı değerde az sayıda kalem A sınıfı olarak gruplanır. (toplam değerin %70-80, toplam çeşidin % sini oluşturan kalemler) B grubu: orta değerde ve sayıdaki kalemler B sınıfı olarak gruplanır.(değer olarak %15-20,çeşit olarak %40-50) C grubu: çok sayıda fakat ucuz olan kalemler C sınıfı olarak gruplanır.(toplam değerin %5-10, toplam kalemlerin miktar olarak %40-50 sini oluşturan kalemler) 17 17

18 ABC Analizi 18

19 ABC Analysis 19

20 ABC Analizi Stok Kodu Yıllık Tüketim (adet) Birim Maliyet # ,5 # ,42 # # ,5 # ,6 # ,86 # # ,17 # # ,6 20

21 ABC Analizi Ürün Kodu Stok yüzdesi Yıllık Tüketim (adet) x Birim Mallyet = Yıllık Tüketim (TL) Yüzde Değeri Sınıf # % 1, , % A # , % 72% A # , , % B # % , % 23% B # , , % B 21

22 ABC Analizi Ürün Kodu Stok yüzdesi Yıllık Tüketim (adet) x Birim Mallyet = Yıllık Tüketim (TL) Yüzde Değeri Sınıf # , % C # , ,200.5% C # % % 5% C # , % C # % C 8, , % 22

23 ABC Analizi Yıllık Tüketim Değerinden farklı ölçütler de kullanılabilir Beklenen tasarım değişiklikleri Tedarik / Temin Sorunları Kalite Sorunları Yüksek Birim Maliyet Yüksek Elde Bulundurmama Maliyeti Kritiklik 23

24 Örnek Sınıflandırma Kriterleri 24

25 ABC Analizi A Sınıfında yer alan stokların yakından izlenmesi gerekir. Stoklar genellikle az miktarlarda sipariş edilir, müşteri servis seviyesini yüksek tutmak için sık sık gözden geçirilir. C Sınıfı Genellikle büyük miktarlarda sipariş edilir, yakından izlemeyi gerektirmez. B Sınıfı bu iki ekstremin arasında bir yol izlenir Yüksek Yıllık Stok Değeri Düşük A Az B Çok Stok kalemi sayısı C 25

26 ABC karşılaştırması Kalem Kontrol derecesi Kayıt türü A Sıkı Tam, doğru Parti büyüklü ğü Gözden geçirme sıklığı Küçük Sürekli Az Güven stoğu B Orta İyi Orta Arasıra Orta C gevşek basit büyük nadir çok 26

27 Stok kontrol sistemleri Sürekli gözden geçirilen sistem ( Q sistemisabit sipariş miktarı) Periodik gözden geçirilen sistem (P sistemisabit sipariş dönemi) 27

28 Sürekli gözden geçirmeli stok kontrol sistemi Stok sürekli izlenir. Belli bir düzeyin altına (r-yeniden sipariş düzeyi) düştüğünde tekrar ısmarlanır. Her zaman aynı Q miktarı sipariş edilir. Kontrol, gözle, çift kutu yöntemi ile, elle tutulan kayıtlarla veya bilgisayar yardımı ile gerçekleşir. A kalemleri için gereklidir. Stoksuzluk riski minimize edilir. 28

29 Sürekli Stok Kontrolü Sistemi r r Q Bekleme Süresi 29

30 Periodik gözden geçirmeli stok kontrol sistemi Stoklar belirli aralıklarla kontrol edilir. Stok düzeyi, r-yeniden sipariş noktasının altında ise, belirli R düzeyine getirecek kadar sipariş verilir. B ve C kalemleri için daha az kontrol gerektiğinden, uygulanır. Belli aralarla büyük miktarda sipariş verilir, ulaşımdan tasarruf edilir. 30

31 Periyodik Stok Kontrolü Sistemi r r 31

32 Kaynaklar Heizer, J. and Render, B., Operations Management, 9/E, Prentice Hall, 2009, ISBN-10: , Chapter 12 Inventory Management and Production Planning and Scheduling by E.A. Silver, D.F. Pyke, R. Peterson Production & Operations Analysis by S.Nahmias 32