Baskın El ile Baskın Olmayan El Medyan Sinir Dallarının Uyarılabilirlik Özelliklerinin Karşılaştırılması

Benzer belgeler
EŞİK İZLEME YÖNTEMİYLE SAĞ BASKIN DENEKLERDE SOL EL VE SAĞ EL BAŞ PARMAK SİNİRİ UYARILABİLİRLİĞİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

OKSALİPLATİN VE SİSPLATİNİN SIÇAN PERİFERAL SİNİR UYARILABİLİRLİK VE İLETİM PARAMETRELERİNE ETKİLERİNİN KARŞILAŞTIRMALI ARAŞTIRILMASI

ELEKTROMYOGRAFİ (EMG) ve SİNİR İLETİ HIZI

GENÇ BADMiNTON OYUNCULARıNIN MÜSABAKA ORTAMINDA GÖZLENEN LAKTATVE KALP ATIM HIZI DEGERLERi

BASKETBOL OYUNCULARININ DURUMLUK VE SÜREKLİ KAYGI DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ

Sınavlı ve Sınavsız Geçiş İçin Akademik Bir Karşılaştırma


Postmenopozal Kadınlarda Vücut Kitle İndeksinin Kemik Mineral Yoğunluğuna Etkisi

ÖRNEK BULGULAR. Tablo 1: Tanımlayıcı özelliklerin dağılımı

daha çok göz önünde bulundurulabilir. Öğrencilerin dile karşı daha olumlu bir tutum geliştirmeleri ve daha homojen gruplar ile dersler yürütülebilir.

EMG nin Kullanım Alanları ve Uyarılmış Potansiyeller. Uzm Dr Pınar Gelener

BİYOİSTATİSTİK DERSLERİ AMAÇ VE HEDEFLERİ

BASKETBOLCULARDA DOlVliNANT VE NON-DOMiNANT BACAKLARIN

RiTMiK CiMNASTiKÇiLERDE sıçrama

Örneklemden elde edilen parametreler üzerinden kitle parametreleri tahmin edilmek istenmektedir.

THE IMPACT OF AUTONOMOUS LEARNING ON GRADUATE STUDENTS PROFICIENCY LEVEL IN FOREIGN LANGUAGE LEARNING ABSTRACT

İSTİRAHAT MEMBRAN POTANSİYELİ & AKSİYON POTANSİYELİ. Prof.Dr. Mitat KOZ

Dr. Semih Demir. Tez Danışmanı. Doç.Dr.Barış Önder Pamuk

Başarısız Bel Cerrahisi Sendromunda Nörofizyolojik Değerlendirme

ÖZET OTOMATİK KÖKLENDİRME SİSTEMİNDE ORTAM NEMİNİN SENSÖRLERLE HASSAS KONTROLÜ. Murat ÇAĞLAR

Okul Öncesi (5-6 Yaş) Cimnastik Çalışmasının Esneklik, Denge Ve Koordinasyon Üzerine Etkisi

DENEYSEL DESENLER GERÇEK DENEYSEL DESENLER YARI DENEYSEL DESENLER FAKTÖRYEL DESENLER ZAYIF DENEYSEL DESENLER

PROBLEM:1. 11 yeni doğan rata günlük 1000 unts/kg epo uygulanmış, kontrol grubuna ise salin uygulanmıştır.

ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DÖNEM PROJESİ TAŞINMAZ DEĞERLEMEDE HEDONİK REGRESYON ÇÖZÜMLEMESİ. Duygu ÖZÇALIK

ÇND BİYOİSTATİSTİK EĞİTİMİ

WiNGATE ANAEROBiK PERFORMANS PROFiLi VE CiNSiYET FARKLıLıKLARı

Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Kruskal Wallis H Testi

ÖZET Amaç: Yöntem: Bulgular: Sonuç: Anahtar Kelimeler: ABSTRACT The Evaluation of Mental Workload in Nurses Objective: Method: Findings: Conclusion:

SERVİKAL YETMEZİĞİNDE MCDONALDS VE MODDIFIYE ŞIRODKAR SERKLAJ YÖNTEMLERININ KARŞILAŞTIRILMASI

MESLEKİ EĞİTİM ÇALIŞANLARINDA E-ÖĞRENME FARKINDALIĞININ ARTTIRILMASI

The Study of Relationship Between the Variables Influencing The Success of the Students of Music Educational Department

İkiden Çok Grup Karşılaştırmaları

BÖLÜM 3 KURAMSAL ÇATI VE HİPOTEZ GELİŞ

T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ISPARTA İLİ KİRAZ İHRACATININ ANALİZİ

ULUSLARARASI 9. BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR ÖĞRETMENLİĞİ KONGRESİ

REKOMBİNANT E.coli KÜLTÜRLERİ İLE ENZİM ÜRETİMİNİN KİNETİK ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ. Dilek KAZAN, Amable HOKTAÇSU ve Agnes ÇAMURDAN

ÜZERiNE ETKiSi. performansı etkilemediğini göstermektedir. Anahtar Kelime/er: Kreatin, kreatin fosfat, futbol, slalom koşusu, performans.

Elazığ İli Karakoçan İlçesinden Elde Edilen Sütlerde Yağ ve Protein Oranlarının AB ve Türk Standartlarına Uygunluklarının Belirlenmesi

Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi, Deri ve Zührevi Hastalıklar Anabilim Dalı, Antalya, Türkiye 2

ANAOKULU ÇOCUKLARlNDA LOKOMOTOR. BECERiLERE ETKisi

SĐNAPTĐK POTANSĐYELLER

ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNİN BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR DERSİNE İLİŞKİN DEĞERLERİNİN İNCELENMESİ

ANALİTİK YÖNTEMLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ. Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜTF Biyokimya AD 2004

T.C. Hitit Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. İşletme Anabilim Dalı

IMRT - VMAT HANGİ QA YÜCEL SAĞLAM MEDİKAL FİZİK UZMANI

BÖLÜM 5 MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ

4- Aksiyon Potansiyeli

PARAMETRİK OLMAYAN TESTLER

2- Bütün Kasın Kasılması

ELYAF İŞLETMELERİNDE İSTATİSTİKSEL SÜREÇ KONTROLÜNÜN UYGULANMASI * An Application of Statistical Process Control in Polyester factory

Serum Separatör Tüplerin Tiroid Fonksiyon Testlerinin Stabilitesine Etkisi. Müjgan ERCAN Aydın Halk Sağlığı Laboratuvarı, Biyokimya Bölümü

İŞLETMELERDE KURUMSAL İMAJ VE OLUŞUMUNDAKİ ANA ETKENLER

VARYANS ANALİZİ (ANOVA)

Hasan ÇAKMAK Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hareket ve Antrenman Blimleri

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 72, Haziran 2018, s

TEMEL EĞİTİMDEN ORTAÖĞRETİME GEÇİŞ ORTAK SINAV BAŞARISININ ÇEŞİTLİ DEĞİŞKENLER AÇISINDAN İNCELENMESİ

Temel EKG. Mehmet OKUMUŞ Acil Tıp Uzmanı AEAH Acil Tıp Kliniği ELEKTROKARDİYOGRAFİ

BÖLÜM 9 NORMAL DAĞILIM

Prof.Dr.Ahmet ÖZKAĞNICI Prof.Dr. Saim AÇIKGÖZOĞLU Prof.Dr. V.Meltem ENERGİN Prof.Dr. Mehmet KOÇ Doç.Dr. Mehmet ÖZDEMİR

RATLARDA ANNE YOKSUNLUĞU SENDROMUNA ZENGĠNLEġTĠRĠLMĠġ ÇEVRENĠN ETKĠSĠ. Serap ATA, Hülya İNCE, Ömer Faruk AYDIN, Haydar Ali TAŞDEMİR, Hamit ÖZYÜREK

SAĞLIK BİLİMLERİ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ DERS PLANLARI ve KREDİLERİ

BÖLÜM I GİRİŞ (1.1) y(t) veya y(x) T veya λ. a t veya x. Şekil 1.1 Dalga. a genlik, T peryod (veya λ dalga boyu)

BİR ÖRNEKLEM İÇİN T TESTİ İLİŞKİSİZ ÖRNEKLEMLER İÇİN T-TESTİ

Hatalar Bilgisi ve İstatistik Ders Kodu: Kredi: 3 / ECTS: 5

TÜRKiYE'DEKi ÖZEL SAGLIK VE SPOR MERKEZLERiNDE ÇALIŞAN PERSONELiN

BOĞAZİÇİ UNIVERSITY KANDİLLİ OBSERVATORY and EARTHQUAKE RESEARCH INSTITUTE GEOMAGNETISM LABORATORY

İçindekiler vii Yazarların Ön Sözü xiii Çevirenin Ön Sözü xiv Teşekkürler xvi Semboller Listesi xvii. Ölçme, İstatistik ve Araştırma...

T.C. Hitit Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. İşletme Anabilim Dalı

MENSTRUALOÖNGÜNÜN VE ORAL SU ALıMıNıN TOTAL VÜCUT SUYU VE VÜCUT KOMPOZiSYONU ÜZERiNE ETKisi:

Kontrol Sistemlerinin Analizi

Bilimsel yazı formülü IMRAD. Bilimsel Makale. Bilimsel makale. Çalışmayı yaparken taslak yazmaya başla

TÜRKİYE DEKİ ÜÇ TIP FAKÜLTESİNİN SON ÜÇ YILDAKİ YAYIN ORANLARI THE THREE-YEAR PUBLICATION RATIO OF THREE MEDICAL FACULTIES IN TURKEY

ANALYSIS OF THE RELATIONSHIP BETWEEN LIFE SATISFACTION AND VALUE PREFERENCES OF THE INSTRUCTORS

ARAŞTIRMA (Research Report)

İskelet Kasının Egzersize Yanıtı; Ağırlık çalışması ile sinir-kas sisteminde oluşan uyumlar. Prof.Dr.Mitat KOZ

AEROBiK VE ANAEROBiK EGZERSiZ

Doç. Dr. Ahmet ALACACIOĞLU

THOMAS TÜRKİYE PPA Güvenilirlik, Geçerlilik ve Standardizasyon Çalışmaları Özet Rapor

İngilizce Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutumları 1. İngilizce Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutumları

MEMBRAN POTANSİYELLERİ HÜCRELERİN ELEKTRİKSEL AKTİVİTESİ

ANKARA ili YAŞ GRUBU

DENEY 7 DALGALI GERİLİM ÖLÇÜMLERİ - OSİLOSKOP

ÖĞRETMEN ADAYLARININ PROBLEM ÇÖZME BECERİLERİ

ORTALAMA ÖLÇÜLERİ. Ünite 6. Öğr. Gör. Ali Onur CERRAH

İstatistik ve Olasılık

Olaya Ġlişkin Potansiyel Kayıt Yöntemleri Kognitif Paradigmalar

SPOR YAPAN VE YAPMAYAN BAYANLARıN

HATHA YOGANIN VE KALiSTENiK EGZERSiZLERiN STATiK DE GE ÜZERiNDEKi ETKiLERi

1. RC Devresi Bir RC devresinde zaman sabiti, eşdeğer kapasitörün uçlarındaki Thevenin direnci ve eşdeğer kapasitörün çarpımıdır.

T E NISÇILERE UYGULANAN P I LATES REFORMER EGZERSIZLERININ ITN TENIS B E CERI TESTINE E T K I S I

BİYOİSTATİSTİK İstatistiksel Tahminleme ve Hipotez Testi-III Yrd. Doç. Dr. Aslı SUNER KARAKÜLAH

Prof.Dr.Celalettin VATANSEV Prof.Dr. Ayşe Saide ŞAHİN Prof.Dr. Faruk AKSOY Prof.Dr. Nizamettin DALKILIÇ Doç.Dr. Mehmet ÖZDEMİR

T.C. İZMİR KÂTİP ÇELEBİ ÜNİVERSİTESİ ATATÜRK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ İÇ HASTALIKLARI KLİNİĞİ

T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ AŞIRI PLASTİK DEFORMASYON METOTLARININ ALÜMİNYUM ALAŞIMLARININ MEKANİK ÖZELLİKLERİNE ETKİSİ

Malzemelerin Mekanik Özellikleri

ÖNSÖZ. beni motive eden tez danışmanım sayın Doç. Dr. Zehra Özçınar a sonsuz

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK 402 MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY 11 ELEKTRİK MOTOR TORKUNUN BELİRLENMESİ

ANADOLU ÜNİVERSİTESİ. ENM 317 MÜHENDİSLİK İSTATİSTİĞİ PARAMETRİK OLMAYAN TESTLER Prof. Dr. Nihal ERGİNEL

Örnek 4.1: Tablo 2 de verilen ham verilerin aritmetik ortalamasını hesaplayınız.

Transkript:

Özgün Araştırma / Original Article Akdeniz Tıp Dergisi / Akdeniz Medical Journal Baskın El ile Baskın Olmayan El Medyan Sinir Dallarının Uyarılabilirlik Özelliklerinin Karşılaştırılması Comparison of Excitability Properties of Dominant and Recessive Hands Median Nerve Branches Seçkin TUNCER 1, İlksen BURAT 2, Nizamettin DALKILIÇ 2 1 Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Biyofizik Anabilim Dalı, Eskişehir, Türkiye 2 Necmettin Erbakan Üniversitesi, Meram Tıp Fakültesi, Biyofizik Anabilim Dalı, Konya, Türkiye Yazışma Adresi Correspondence Address Nizamettin DALKILIÇ Necmettin Erbakan Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Biyofizik Anabilim Dalı, Konya, Türkiye E-posta: ndalkilic@konya.edu.tr ORCID ID: 0000-0002-2306-4467 Geliş tarihi \ Received : 06.12.2017 Kabul tarihi \ Accepted : 03.04.2018 Elektronik yayın tarihi : 25.09.2018 Online published Tuncer S, Burat İ, Dalkılıç N. Baskın el ile baskın olmayan el medyan sinir dallarının uyarılabilirlik özelliklerinin karşılaştırılması. Akd Tıp D 2018;3:245-50. ÖZ Amaç: Eşik izleme threshold tracking yöntemi sinir uyarılabilirlik özelliklerinin detaylı olarak belirlenmesini sağlaması nedeniyle son yıllarda sıklıkla tercih edilmektedir. Yapmış olduğumuz çalışma ile bu non-invazif yöntem kullanılarak temel ve klinik çalışmalara bir altyapı oluşturmak için sağ eli baskın gönüllülerin her iki elinin medyan sinirinin uyardığı baş, orta ve işaret parmakların uyarılabilirlik özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Aynı zamanda, sağ ve sol el parmakları arasındaki olası uyarılabilirlik farklılıkları da karşılaştırmalı olarak araştırılmıştır. Gereç ve Yöntemler: Çalışmada, eşik izleme yöntemi protokolleri sağ el baskın 21 sağlıklı gönüllü deneğe uygulanmıştır. Uyarılabilirlik ölçümlerini gerçekleştirmek amacıyla medyan sinir el bileğinden uyarılarak, halka biçimindeki kayıt elektrotları ile sağ ve sol el baş, işaret ve orta parmaklarından bileşik sinir aksiyon potansiyelleri kaydedilmiştir. Her bir deneyde, eşik izleme protokollerine ait eşik elektrotonus, toparlanma döngüsü, eşik akım uyaran-yanıt ilişkisi ve eşik yük-uyaran süresi ilişkisi verileri toplanmıştır. Bulgular: Şiddet süre zaman sabiti, 2. ms deki refraktörlük (%), dinlenim akım-voltaj eğimi, reobaz ve maksimal yanıtın %50 sini elde etmek için gerekli uyaran şiddeti ortalamaları karşılaştırılmış, sağ ve sol el parmakları arasında fark görülmemiştir (p<0,05). Uyaran-yanıt, şiddet-süre ilişkisi, % 40 eşik elektrotonus, akım-eşik ilişkisi ve toparlanma döngüsü eğrilerinin karşılaştırılmasında da anlamlı fark bulunmamıştır (p<0,05). Sonuç: Bulgularımız, parmak kaslarını innerve eden medyan sinire ait zardaki hem Na + kanalları hem de hızlı, yavaş ve doğrultucu K + kanallarının aktivitelerinin benzer olduğunu göstermiştir. Sonuç olarak, hangi elin baskın olduğunun distal motor ünitelerde yani nöromüsküler düzeyde herhangi bir farka neden olmadığını, aksine el baskınlığında insan motor kontrolünün daha üst seviyelerinin ve motor öğrenmenin (davranışsal seviyede) rolü olduğunu göstermesi açısından önem taşımaktadır. Anahtar Sözcükler: Medyan sinir, Eşik izleme yöntemi, Sinir uyarılabilirliği, Medyan sinir parmak dalları DOI: 10.17954/amj.2018.962 ABSTRACT Objective: Threshold tracking is a commonly preferred method in recent years to provide excitability properties in detail. With this study, we aimed to determine the excitability properties of the thumb and the index and medius fingers innervated by the median nerve by using non-invasive threshold tracking methods from both the right and left hands of right-handed volunteers to provide a basis for basic and clinical studies. Additionally, possible differences between the fingers of left and right hands were investigated. Material and Methods: Protocols of threshold tracking method were applied to 21 right-handed healthy volunteers. The median nerve was stimulated at the elbow, and nerve compound action potential recordings were then performed from the thumb and index and medius fingers of the left and right hand with ring-shaped electrodes to conduct excitability measurements. The threshold electrotonus, recovery cycle, threshold current stimulus-response relationship and the amount of threshold charge-stimulus duration relationship data were collected for each experiment. 245

Tuncer S. ve ark. Results: Strength duration time constant, refractoriness (%) at 2 ms, resting current-voltage slope, rheobase and 50% stimulus intensity required to elicit the maximal response did not differ significantly for three fingers of the left and right hand (p<0.05). There was also no significant difference for the stimulus-response, strength-duration relationship, 40% threshold electrotonus, current-threshold relationship and recovery cycle curves (p<0.05). Conclusion: The findings indicated that the activities of Na + and all fast, slow and rectifier K + channels in the membrane of the median nerve that innervates finger muscles were similar. In conclusion, our results may suggest that the distal end of the movement circuit (neuro-muscular level) has no role in handedness and rather addresses the importance of higher levels of human motor control and motor learning (neural-behavioral level). Key Words: Median nerve, Threshold tracking method, Nerve excitability, Median nerve finger branches GİRİŞ Medyan sinir, üst ekstremitelerin ana periferik sinirlerinden biridir. Bileği geçtikten sonra avuç içinde dallanır ve bu dallar işaret, baş ve orta parmak ile yüzük parmağının yarısını innerve eder. Bazı sebeplere bağlı olarak bu dallar arasında farklılıklar görülebilmekte, dolayısıyla da insanların baskın olarak kullandığı eldeki medyan sinir dalları uyarılabilirlik açısından da farklılıklar gösterebilmektedir. Sinir uyarılabilirliği hakkında detaylı bilgi, Bostock tarafından geliştirilen eşik izleme yöntemi sayesinde elde edilebilmektedir. Bir aksonun uyarılabilirliği, yanıtın belirli bir düzeyini elde etmek için gerekli akım olarak tanımlanabilir (1). Bir aksonun depolarize olması uyarılabilirliğini artırır ve dolayısıyla uyarmak için gerekli eşik akımının şiddetini azaltır; bunun sonucu olarak daha zayıf bir akım aynı genlikte bir yanıtı oluşturabilir ve bunun tam tersi de geçerlidir. Diğer taraftan aksonun hiperpolarize olması ise uyarılabilirliği azaltır. Bu yöntemde, sinir liflerinin bireysel aktivitelerinin toplamını içeren hedef bileşik sinir aksiyon potansiyelinin (BSAP) belirlenmiş genliği, hedef genlik olarak isimlendirilir ve önceden ayarlanır. Eşik akım şiddeti bu sabit hedef yanıtı oluşturmak için otomatik olarak belirlenir. Eşik akım şiddetindeki bu otomatik belirleme eşikte % değişim olarak çizdirilir ve uyarı bölgesinin altındaki aksonal uyarılabilirliğin tam bir temsili olarak alınır (2-4). Bu çalışma ile sağ eli baskın kişilerin sağ ve sol ellerinden eşik izleme yöntemi kullanarak medyan sinirin uyardığı işaret, baş ve orta parmakların uyarılabilirlik parametrelerinin dökümante edilmesi ve bu sayede temel ve klinik çalışmalara bir dayanak sağlanması amaçlanmıştır. Buna ilaveten, elde edilen verilerin karşılaştırılmasıyla, sağ ve sol el parmakları arasındaki olası farklar belirlenmeye çalışılmıştır. Parmak sinirlerinin uyarılabilirliğini konu edinen ilk çalışma olması yönüyle literatüre önemli bir katkı sağlamaktadır. GEREÇ ve YÖNTEMLER Çoklu uyarılabilirlik ölçümleri 18-24 yaş arasındaki sağlıklı, bilgilendirilmiş gönüllülerden alınmıştır. Sağ eli baskın insanların medyan sinirleri non-invazif eşik izleme yöntemi kullanılarak bilekten uyarılmış ve BSAP yanıtları halka 246 Ag/AgCl elektrotlarla sağ ve sol elin baş, işaret ve orta parmaklarından kaydedilmiştir. Çoklu uyarılabilirlik parametrelerini incelemek için, standart eşik izleme yöntemi uygulanmıştır (1,5). Deneysel TRONDNF protokolü QtracS programı kullanılarak uygulanmıştır. Bu prosedürde kullanılan ekipmanın detayları ve metodoloji önceki çalışmalarda tanımlanmıştır (6-8). TRONDNF protokolü esasen, maksimal BSAP genliğinin %40 ının hedef yanıtını oluşturmak için gerekli akımı izlemek üzerine kuruludur. Uyaran-yanıt, şiddet-süre ilişkisi, eşik elektrotonus (EE), akım-eşik ilişkisi (I/V) ve toparlanma döngüsü (RC) parametreleri, çoklu uyarılabilirlik testi prosedürü süresince araştırılmıştır. Uyarılabilirliğin kavramsal temeli Şekil 1 de verilmiştir. Veriler QtracP yazılımı kullanılarak analiz edilmiş ve grafikler çizilmiştir. Uyarılabilirlik ölçümlerinin analizleri uyaran yanıt ilişkisi, şiddet-süre ilişkisi, eşik elektrotonus, akım-eşik ilişkisi ve toparlanma döngüsünden elde edilen veriler kullanılarak yapılmıştır. Gruplar arasındaki istatistiksel karşılaştırmalar, veriler Kolmogorov-Smirnov (K-S) testi ile normal dağılıma uyup uymadıkları kontrol edildikten sonra One-Way ANOVA ve Tukey s post-hoc testi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Normallik sınamasını geçemeyen dağılımlar için karşılaştırmalar Kruskal-Wallis One-Way ANOVA ve Dunn s posthoc testi ile yapılmıştır. Karşılaştırma ve sınamalar Graph- Pad Prism 5.0 Demo paket programı kullanılarak yapılmıştır. Metin boyunca veriler ortalama±standart hata olarak verilmiş, istatistik anlamlılık sınırı ise p<0,05 seçilmiştir. BULGULAR Sağ el baskın bireylerin sağ ve sol el baş, işaret ve orta parmaklarından ölçülmüş olan bazı uyarılabilirlik parametrelerinin ortalama değerleri standart sapmalarıyla birlikte Tablo I de verilmiştir. Sağ el baskın bireylerin sağ ve sol ellerinin baş, işaret ve orta parmaklarına ait hedef yanıtın %40 ı için eşik elektrotonus eğrileri Şekil 3A-C te karşılaştırmalı olarak verilmiştir. Eşik elektrotonus eğrileri kontrol eşiğinin %40 ında 100 ms lik depolarize ve hiperpolarize edici akımlar kullanılarak belirlenmiştir.

Baskın El ile Baskın Olmayan El Medyan Sinir Dallarının Uyarılabilirlik Özelliklerinin Karşılaştırılması Şekil 1: Uyarılabilirlik testinin kavramsal temeli ve bileşik sinir aksiyon potansiyeli (BSAP) kayıtlama biçimi. BSAP yanıtı supramaksimal uyaranla elde edildikten sonra hedef genliği (genellikle maksimumun %40 ı) elde etmek için ardışık test uyaranları tanımlanmış ve uygulanmıştır. Eşik akımı bu hedef genliğe ulaşmak için yeterli akımın şiddeti olarak tanımlanır ve sürekli bir hata sinyali ile geri beslemeli olarak belirlenir. Uzun süreli (100 ms) eşik-altı koşullandırıcı akım zar uyarılabilirliğinde değişime neden olur. Bu akımın üzerine bir test pulsu eklenerek hedef yanıtı oluşturmak üzere uygulanır. Koşullandırıcı akım ile test uyaranı arasındaki süre değiştirilerek eşik akımındaki değişim ölçülür. Sonuç olarak bu verilerle eşik elektrotonus (EE) eğrileri elde edilir (3). A B C Şekil 2: Sağ el baskın bireylerin sağ ve sol ellerinin orta (A), işaret (B) ve baş (C) parmaklarına ait eşik elektrotonus (EE) (%40) eğrileri (ort ± st hata). * anlamlılık düzeyini gösterir (p<0.05). Tablo I: Sağ el baskın bireylerin sağ ve sol el baş, işaret ve orta parmaklarından ölçülmüş bazı uyarılabilirlik parametreleri (ort ± st hata). * başparmak ile karşılaştırıldığında farkın istatistiksel anlamlılığını göstermektedir (p<0.05). Sol El Sağ El Baş İşaret Orta Baş İşaret Orta Maksimum BSAP genliğinin %50 sine ulaşmak için gerekli 3,22±0,25 3,36±0,38 2,64±0,31 2,65±0,27 2,61±0,24 2,16±0,12 uyaran şiddeti (ma) Şiddet-süre zaman sabiti (ms) 0,60±0,02 0,60±0,03 0,55±0,02 0,56±0,03 0,60±0,03 0,57±0,03 Reobaz (ma) 1,36±0,10 1,43±0,15 1,18±0,15 1,21±0,15 1,13±0,12 0,95±0,06 Uyaran-yanıt eğimi 2,86±0,20 2,69±0,18* 2,25±0,14 2,95±0,15 2,65±0,13 2,87±0,14 Uyum yarı-zamanı (ms) 36,70±1,44 37,95±4,50 35,52±1,30 33,70±1,18 33,15±2,25 35,88±1,34 Dinlenim I/V eğimi 0,63±0,03 0,65±0,03 0,68±0,04 0,64±0,03 0,69±0,03 0,66±0,02 247

Tuncer S. ve ark. A B C Şekil 3: Sağ el baskın bireylerin sağ ve sol ellerinin orta (A), işaret (B) ve baş (C) parmaklarına ait RC eğrileri(ort ± st hata). * farkın istatistiksel anlamlılığını gösterir (p<0.05). A B C Şekil 4: Sağ el baskın bireylerin sağ ve sol ellerinin orta (A), işaret (B) ve baş (C) parmaklarına ait I/V eğrileri (ort ± st hata). * farkın istatistiksel anlamlılığını göstermektedir (p<0.05). A B C Şekil 5: Sağ el baskın bireylerin sağ ve sol ellerinin orta (A), işaret (B) ve baş (C) parmaklarına ait eşik yük (Q)-uyaran süresi (T) eğrileri (ort±st hata). Veri değerlerine yatay ekseni kesecek şekilde bir doğruya oturtulmuştur. Doğrunun eğimi reobaz değerini hesaplamak için kullanılırken, doğrunun x-eksenini kestiği negatif değer, kronaksi değerine karşılık gelen şiddet-süre zaman sabiti (SDTC) olarak belirlenmiştir. * farkın istatistiksel anlamlılığını gösterir (p<0.05). *Yatay olarak çakışmayan değerler istatistiksel olarak farklıdır. Bir sinir lifinin depolarizasyonu esnasında uyarılabilirliğindeki değişim dizisi toparlanma döngüsü olarak adlandırılır (2). Sağ el baskın bireylerin sağ ve sol ellerinin baş, işaret ve orta parmaklarına ait toparlanma döngüsü eğrileri Şekil 3A-C te görülmektedir. Eşik akım (%)-eşik değer azalması eğrisi, elktrikteki akımvoltaj (I/V) grafiğinin bir analoğudur ve akson zarının doğrultucu (rektifikasyon) özelliğini göstermesi açısından önem taşır (9). Sağ el baskın bireylerin sağ ve sol ellerinin baş, işaret ve orta parmaklarına ait akım-eşik azalması (%) eğrileri Şekil 4A-C te verilmiştir. Sağ el baskın bireylerin sağ ve sol ellerinin baş, işaret ve orta parmaklarına ait eşik yük (ma.ms)-uyaran süresi (ms) 248 (QT) eğrileri Şekil 5A-C da verilmiştir. Eğrinin x-eksenini kestiği negatif nokta şiddet-süre zaman sabiti (SDTC) olarak adlandırılır ve kronaksi değerinin karşılığıdır. Doğrusal eğrinin eğimi ise reobaz değerine karşılık gelir (10). TARTIŞMA Bu çalışmada, temel ve klinik çalışmalara altyapı teşkil etmesi amacıyla, sağ ve sol el baş, işaret ve orta parmaklarının uyarılabilirlik özellikleri karşılaştırmalı olarak araştırılmıştır. Bu amaçla non-invaziv olarak akson zar uyarılabilirliğini test eden ve zardaki kanal aktivitesi hakkında bilgi sağlayan eşik değer izleme threshold tracking yöntemi kullanılmıştır.

Baskın El ile Baskın Olmayan El Medyan Sinir Dallarının Uyarılabilirlik Özelliklerinin Karşılaştırılması Eşik elektrotonus eşik değer izleme yönteminin en önemli protokollerinden birisidir. Bu protokolde zar potansiyeli uzun süreli (100 ms) eşik altı bir akımla depolarize ve hiperpolarize edilerek zar uyarılabilirliğindeki değişimler gözlemlenir. Bu şekilde aksonda boğumlar arası bölgenin iletkenliği ve K + kanallarının aktivitelerindeki değişimler hakkında bilgi sağlanmasına olanak verir (2,3). Eşik Elektrotonus (EE) protokolü ile elde edilen maksimum yanıtın %40 ı için depolarize ve hiperpolarize edici EE eğrileri incelendiğinde, sağ ve sol elin her üç parmakları arasında anlamlı farkın (p<0,05) bulunmadığı görülmüştür (Şekil 2A-C). Direnç ve kapasitans gibi zarın pasif özellikleri ile K + kanallarının (hızlı, yavaş ve rektifiye K + kanalları) aktivitesi zar iletkenliğini önemli derecede karakterize eder. Zar iletkenliği ise sinir uyarılabilirliğini dolayısıyla EE eğrisinin zamansal formunu belirlemektedir (3,4). Elektrotonus eğrileri arasında anlamlı farkın bulunmaması, sağ ve sol elin üç parmağı arasında zarın pasif özellikleri ve K + iletkenliği açısından anlamlı farklılığın bulunmadığı anlamına gelebilir. Bir aksonda uyaranın ardından uyarılabilirlikteki artma veya azalma yönündeki değişim dizisi toparlanma döngüsü olarak adlandırılır. Bu protokolün uygulanması sonucu elde edilen sağ ve sol elin üç parmağına ait toparlanma döngüsü eğrilerinin analizi, relatif rekrakter dönem ve süpernormal fazı bölgeleri boyunca benzer yolların izlendiğini göstermektedir. Bununla birlikte gecikmiş subnormal fazı bölgesinde anlamlı farklılıklar da görülmektedir (Şekil 3A-C). Gecikmiş subnormal fazı bölgesinin yavaş K + kanalları tarafından karakterize edildiği bilinmektedir (11, 12). EE eğrilerinde fark olmayıp toparlanma döngüsü eğrisinin gecikmiş subnormal fazında farkın olması çelişki oluşturmaktadır. Bu çelişki bu protokolün uygulanması sırasında oluşan kayıt hatalardan kaynaklanmış olabileceğini akla getirmektedir. Relatif refrakter dönem ve süpernormal fazlarında anlamlı farkın görülmemiş olması, belirtilen faz bölgelerinde Na + kanal iletkenliğinin test etmesi nedeniyle, sağ ve sol elin bu üç parmağı arasında Na + kanal aktivitesi açısından bir fark olmayabileceğini göstermektedir. Eşik değer izleme yönteminin akım-eşik ilişkisi protokolü aksonda boğumlar arası bölgenin doğrultucu (rectifier) özelliğini belirler ve elektronikteki akom-voltaj (I/V) gösteriminin bir analojisidir. I/V eğrisinin karakteristik biçimini, depolarize veya hiperpolarize edici akıma karşılık olarak oluşan zarın iyonik iletkenlik (aktivasyonu) değerindeki değişim belirler (2, 13). Sağ el baskın deneklerin her iki elin orta, işaret ve başparmaklar için elde edilen akım-eşik eğrilerinin birbirine benzer yolu izledikleri görülmektedir (Şekil 4A-C). Grafiğin sol alt bölgesi içeri doğrultucu K + kanallarının aktivitesini, sağ üst kısmı ise yavaş ve hızlı dışarı doğrultucu K + kanallarının aktivitesini gösterir. Yani, sağ ve sol elin bu üç parmakları arasında yavaş ve içeri doğrultucu K + kanalları açısından anlamlı bir farklılığın olmayabileceği söylenebilir. Şiddet süre zaman sabiti ve reobaz parametreleri zardaki persistan Na + kanal aktivitesini göstermeleri bakımından aksonun nodal özelliğini yansıtırlar (14). Bu iki parametrenin elde edildiği eşik yük miktarı-uyaran süresi değişimini gösteren eğriler Şekil 5A-C da görülmektedir. Karşılaştırma sonucunda, eğrilerin anlamlı farklılık göstermediği anlaşılmaktadır. Bu sonuç sağ ve sol elin orta, işaret ve başparmakları arasında persistan Na + kanal aktivitesi açısından da anlamlı fark olmadığı düşünülebilir. Sağ el baskın kişilerin sağ ve sol el baş, işaret ve orta parmaklarından eşik değer izleme yöntemi protokolleri bulgularından seçilmiş bazı uyarılabilirlik parametreleri karşılaştırmalı olarak Tablo I de görülmektedir. Tablo verilerinde de her iki ele ait baş, orta ve işaret parmakları arasında seçilmiş uyarılabilirlik parametreleri açısından da anlamlı farkın olmadığı (p<0,05) anlaşılmaktadır. SONUÇ Sonuç olarak, sağ el baskın bireylerin medyan sinirin innerve ettiği parmakları arasında aksonal uyarılabilirlik parametreleri açısından anlamlı farkın bulunmadığı şeklinde değerlendirilebilir. Buna göre, hangi elin baskın olduğunun distal motor ünitelerde yani nöromüsküler düzeyde herhangi bir farka neden olmadığı söylenebilir. Aksine bu durum, el baskınlığında insan motor kontrolünün daha üst seviyelerinin ve motor öğrenmenin (davranışsal seviyede) rolünün olduğunu göstermektedir. TEŞEKKÜR Bu çalışma Necmettin Erbakan Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü (BAP) tarafından desteklenmiştir (Proje No. 151218022). KAYNAKLAR 1. Tuncer S, Peker TT, Burat I, Kiziltan E, Ilhan B, Dalkilic N. Axonal excitability and conduction alteration caused by levobupivacaine in rat. Acta Pharm 2017;67(3):293-307. 2. Krishnan AV, Lin CSY, Park SB, Kiernan MC. Axonal ion channels from bench to bedside: A translational neuroscience perspective. Progress in Neurobiology 2009; 89:288-313. 249

Tuncer S. ve ark. 3. Nodera H, Kaji R. Invited review article: Nerve excitability testing and its clinical application to neuromuscular diseases. Clin. Neurophysiol 2006; 117:1902-16. 4. Bostock H, Cikurel K, Burke D. Review article: Threshold tracking techniques in the study of human peripheral nerve. Muscle Nerve 1998;21:137-58. 5. Kiernan MC, Lin CSY, Andersen KV, Muray NMF, Bostock H. Clinical evaluation of excitability measures in sensory nerve. Muscle Nerve 2001; 24:883-92. 6. Boerio D, Greensmith L, Bostock H. Excitability properties of motor axons in the maturing mouse. J Peripher Nerv Syst 2009; 14:45-53. 7. Yang Q, Kaji R, Hirota N, Kojima Y, Takagi T, Kohara N, Kimura J, Shibasaki H, Bostock H. Effect of maturation on nerve excitability in an experimental model of threshold electrotonus. Muscle Nerve 2000; 23:498-506. 8. George A, Bostock H. Multiple measures of axonal excitability in peripheral sensory nerves: An in vivo rat model. Muscle Nerve 2007;36:628-36. 9. Kiernan MC, Burke D, Andersen KV, Bostock H. Multiple measure of axonal excitability: A new approach in clinical testing. Muscle and Nerve 2000;23:399-409. 10. Burke D, Kiernan MC, Bostock H. Excitability of human axon. Clinical Neurophysiology 2001;112:1575-85. 11. Kaji R. Physiology of conduction block in multifocal motor neuropathy and other demyelinating neuropathies. Muscle Nerve 2003;27:285-96. 12. Bostock H, Lin CS, Howells J, Trevillion L, Jankelowitz S, Burke D. After-effects of near-threshold stimulation in single human motor axons. J Physiol 2005;564:931-40. 13. Lin CSY, Kiernan MC, Burke D, Bostock H. Assessment of nerve excitability properties in peripheral nerve disease. Peripheral Nerve Diseases. Handbook of Clinical neurophysiology. Elsevier 2006;7:381-403. 14. Mogyoros I, Kiernan MC, Burke D, Bostock H. Strengthduration properties of sensory and motor axons in amyotrophic lateral sclerosis. Brain 1998;121:851-9. 250