Sitokinler Dr. A. Gökhan AKKAN İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Farmakoloji ve Klinik Farmakoloji Ab. Dalı www.farmakoloji.org
Sitokinler Doğal ve adaptif immünitede rol alan ve hücrelerin immün fonksiyonlarını sağlayan proteinlerdir Bu moleküller; Lenfositlerin büyüme ve farklılaşmasında Antijenlerin eliminasyonunda Hematopoetik hücrelerin gelişiminde rol oynarlar.
Kökenlerine Göre Sitokinler Mononükleer fagositler Lenfositler Lökositler monokin lenfokin interlökin Genel anlamda biyolojik yanıt değiştiricileridir
Genel Özellikler (1) Sitokinler; mikrop ve diğer antijenlere karşı yanıtta salgılanan ve immün ve inflamatuvar reaksiyonları düzenleyen polipeptid moleküllerdir Sitokin sekresyonu kendini sınırlayıcı özelliktedir. Sitokin etkileri sıklıkla birbirleriyle ile kesişen etkilerdir (pleiotropik ve redundant..vs ).
Sitokinlerin Özellikleri
Konak Defansında Sitokinlerin Fonksiyonları Doğal İmmünite Adaptif İmmünite Doğal İmmünite: Makrofajlarda ve NK hücrelerinde yapılan sitokinler mikroplara karşı erken inflamatuvar reaksiyonları düzenler ve mikropların eliminasyonunu kolaylaştırır. Adaptif İmmünite: Sitokinler antijen- ile uyarılmış lenfositlerin farklılaşmasını ve çoğalmasını uyarırlar ve makrofajlar gibi özel efektör hücreleri aktive ederler.
Genel Özellikler (2) Sitokinler genellikle diğer sitokinlerin sentez ve etkilerini değiştirebilirler. Sitokinlerin etkileri lokal veya sistemik olabilir (otokrin, parakrin ve endokrin). Sitokinler etkileri, hedef hücrelerdeki spesifik membran reseptörlerine bağlanmaları ile başlar.
Genel Özellikler (3) Eksternal sinyaller sitokin reseptörlerinin ekspresyonlarını düzenleyerek hücrelerin sitokin yanıtlarını değiştirebilir Çoğu sitokinlere hücresel yanıt, hedef hücrelerde gen ekspresyon değişimleri ile meydana gelir. Böylece hedef hücreler yeni fonksiyonlar geliştirebilir veya prolifere olabilir
Fonksiyonel Sınıflama Doğal (Innate( Innate) immünite İnfeksiyöz ajanlara karşı genelde mononükleer hücreler tarafından sentezlenir (bakteriyel LPS, viral -double- stranded- ds RNA). Adaptif immünite Yabancı antijenlerin spesifik tanımlanması sonrası cevapta genelde T lenfositleri tarafından sentezlenir. Hematopoez uyarıcı Kİ stroma hücreleri, lökositler ve diğer hücrelerden immatür lökositlerin uyarılması ve farklılaşmasında rol alırlar.
Özellikler Doğal İmmünite Adaptif İmmünite Örnekler TNF α, IL-1, IL-12, IFN γ IL-2, IL-4, IL-5, IFN γ Ana Hücre Kaynağı Makrofajlar, NK hücre. T lenfositler Önemli fizyolojik fonksiyonları Uyarılar Üretilen miktarlar Lokal veya sistemik etkiler Hastalıklarda rolleri Doğal immünite ve inflamasyonun mediatorleri (lokal ve sistemik) LPS (endotoksin), bakteriyal peptidoglikanlar, viral RNA, T- hücre türevi sitokinler (IFN γ ) Yüksek olabilir; serumda ölçülebilir Herikisi de Sistemik hastalıklar (örn. Septik şok) Adaptif immünite: lenfosit büyüme ve farklılaşmasının düzenlenmesi; efektör hücrelerin aktivasyonu (makrofajlar, eozinofiller, mast hücreleri) Protein antijenler Genellikle düşük; genellikle serumda ölçülemez Genellikle yalnız lokal Lokal doku hasarı (örn. Granulomatöz inflamasyon) Sentez İnhibitörleri Kortikosteroidler Siklosporin, FK- 506
Sitokin Reseptörleri ve Sinyal Oluşumu Tüm sitokin reseptörleri iki ana birimden oluşmaktadır: Ekstrasellüler bölge Bağlanma Sitoplazmik bölge Sinyal iletimi
Sitokin Reseptörleri ve Sinyal Oluşumu Tip I Sitokin Reseptörleri (Hematopoetin Reseptörleri) Tip II Sitokin Reseptörleri Ig Süperailesi TNF Reseptörleri 7 Transmembran α-helix Reseptörler
Tip I Sitokin Reseptörleri Hematopoetin reseptörleri olarak da adlandırılırlar. İki veya daha fazla sistein rezidü süne sahip bölge içerirler. Membran proksimalinde WSXWS motifi içerirler (Triptofan-serin-Xtriptofan-serin).
Tip II Sitokin Reseptörleri Tip I reseptörlere benzer şekilde 2 sisteinli bölge içerir. Fakat WSXWS motifi içermez.
Ig Süper Ailesi Ekstresellüler Ig bölgesi içerir. Sinyal iletiminde farklı mekanizmalar kullanır.
TNF Reseptörleri Sisteinden zengin ekstrasellüler bölgeler içerir. Gen ekspresyonu veya apoptozisi indükler.
Yedi Transmembran Reseptörler Serpentin reseptörleri olarak da adlandırılır. GTP bağlayan G proteinleri ile sinyal iletimi gösterir. Özellikle kemokin reseptörleri oldukları bilinmektedir.
Sitokin Reseptörlerinin Sinyal Yolakları Aktive ettikleri sinyal ileti yollarına göre farklı şekilde sınıflandırılabilmektedir.
Sitokin Reseptörlerinin Sinyal İleti Mekanizmaları Sinyal İleti Yolağı JAK/ STAT Yolağı TRAF lar tarafından TNF reseptör sinyallenmesi Ölü Bölgeler (TRADD) tarafından TNF reseptör sinyallenmesi Reseptör ile ilişkili tirozin kinazlar Bu yolağı kullanan Sitokin Reseptörleri Tip I ve Tip II sitokin resep. TNF res. Ailesi: TNR-RII, CD40 TNF res. Ailesi: TNR-RI, Fas M-CSF resep., kök hücre faktör resep. Sinyalleme Mekanizması JAK- aracılı fosforilasyon ve STAT transkripsiyon faktörlerinin aktivasyonu Adaptör proteinlerin bağlanması, transkripsiyon faktörlerinin aktivasyonu Adaptör proteinlerin bağlanması, kaspas aktivasyonu Reseptörlerde intrinsik tirozin kinaz aktivitesi G protein sinyallemesi Kemokin reseptörleri GTP değişimi ve Gβγ dan Gα.GTP nin dissosiyasyonu, G α çeşitli hücresel enzimleri aktive eder
Sitokin Reseptörlerinin Sinyal İleti Mekanizmaları (JAK/( STAT Yolağı) JAKs: Janus Kinases STATs: Signal Transducers and Activators of Transcription
Doğal İmmünitede Rol Alan Sitokinler TNF IL-1 IL-12 IL-10 IL-6 IL-15 IFN IL-18
TNF (Tümör Nekroz Faktör) Gram (-) bakterilere ve diğer infeksiyöz mikroplara karşı gelişen akut inflamatuvar yanıtın ana mediyatörüdür.
TNF Sentezleyen ana hücreler mononükleer fagositlerdir. Antijen-stimüle T, NK ve mast hücreleri tarafından da sentezlenir. Makrofajlardan sentezlenmesinde en kuvvetli uyaran LPS dir. T ve NK hücreleri de IFN-γ sentezleyerek TNF i arttırırlar.
TNF ve Biyolojik Etkileri (1) İnfeksiyon bölgesine nötrofil ve monositlerin çekilmesinin ana fonksiyonudur. Vasküler endotel hücrelerinde adezyon moleküllerinin ekspresyonunu arttırır (özell( özell. selektinler). Endotelyal hücrelerden ve makrofajlardan kemokin salınımını arttırır. Makrofajlardan IL-1 salınımını arttırır. Bazı hücre tiplerinin apoptozisini arttırır (?).
TNF ve Biyolojik Etkileri (2) Ciddi infeksiyonlarda TNF fazla miktarda yapılır ve sistemik klinik ve patolojik olaylara neden olur!
TNF nin Biyolojik Etkileri: Düşük kons.da TNF lökositler ve endotelde akut inflamasyonu indükler. Orta kons.da TNF inflamasyonun sistemik etkilerini düzenler. Yüksek kons.da TNF septik şokun patalojik anormalliklerine neden olur.
IL-1 Ana fonksiyonu TNF gibi infeksiyon ve diğer inflamatuvar uyaranlara karşı konak yanıtının medyatörüdür. TNF ile beraber etki gösterir.
IL-1 Ana kaynağı; TNF gibi aktive mononükleer fagositlerdir. TNF den farklı olarak nötrofiller, epitelyal hücreler ve endotel hücreleri tarafından da sentezlenir. α ve β olmak üzere iki % 30 birb. homolog moleküldür ve aynı reseptöre bağlanmaktadır. Dolaşımda en çok IL-1β bulunmaktadır.
IL-1 1 ve Biyolojik Fonksiyonları Düşük konsantrasyonlarda; lokal inflamasyon medyatörüdür. Endotelyal hücrelerde lökosit adezyonunu düzenleyen yüzey moleküllerin ekspresyonunu arttırır. Yüksek konsantrasyonlarda; dolaşıma geçerek endokrin etkiler gösterir (ateş, karaciğerden akut faz plazma proteinlerinin arttırılması ve kaşeksi). Etkileri konsantrasyona bağlıdır!
IL-1 1 ve Biyolojik Fonksiyonları TNF ile farklılıkları: Sitokinler ve reseptörleri tamamen farklı! IL-1 apoptozisi uyarmaz! Tek başına septik şoktaki patolojik değişikliklere sebep olmaz! Mononükleer fagositler doğal bir IL-1 antagonisti sentezler ve biyolojik anlamda inaktif olan IL-1a aynı reseptöre bağlanarak yarışmalı inhibisyon yaratır ve IL-1ra olarak adlandırılır.
Kemokinler Lökosit hareketini uyaran ve birbirleriyle yapısal homoloji gösteren, aynı zamanda dolaşımdan dokulara lökosit migrasyonunu düzenleyen geniş bir sitokin ailesidir. Kemotaktik sitokin= Kemokin
Kemokinler Kemokinler; eksternal uyaranlara verilen cevapta lökositler tarafından geliştirilen inflamatuvar reaksiyonsiyonlarda rol alırlar ve dokularda bulunan farklı hücreler tarafından yapılarak dokulararası hücre trafiğini düzenlerler.
Kemokinler (Biyolojik Biyolojik Etkileri) Kemokinler, konak savunmasında hücrelerin infeksiyon bölgesine göçünde önemlidir. Lenfosit ve diğer lökositlerin periferik lenfoid dokular arasındaki trafiğini düzenler. Non-lenfoid organların gelişiminde rol oynar (Örn.CXCR4 yokluğunda farede kalp ve cerebellum gelişimi olmaz!).
IL-12 İntrasellüler mikroplara karşı erken doğal yanıtta ana medyatördür ve bu mikroplara karşı adaptif immün cevabın anahtar indükleyicisidir. Özellikle NK sitolitik aktivitesini aktive eder, ayrıca en önemli etkilerinden biri de T ve NK hücrelerinden IFN-γ salınımını arttırmaktır.
IL-12 IL-12 için ana kaynaklar, aktive mononükleer fagositler ve dendritik hücrelerdir. Doğal immünitede LPS, viral inf. ve intrasellüler bakterilere karşı savunmada etkilidir. Adaptif immünitede ise; APC ler tarafından T hücrelerine tanıtım yapılırken sentezlenir.
IL-12 (Biyolojik Biyolojik Etkileri) NK ve T lenfositlerden IFN-γ sentezini uyarır. Mikrop Makrofaj yanıtı IL-12 IFN- γ Mikrobun öldürülmesi CD4 + yardımcı T lenfositlerinin IFN-γ salgılayan Th1 hücrelerine farklılaşmasını stimüle eder. Aktive NK ve CD8 + T hücrelerinin sitolitik fonksiyonlarını arttırır.
IL-12 nin Biyolojik Etkileri: IL-12, mikroplara veya CD40 ligantı gibi T hücre sinyallerine yanıt veren dendritik hücrelerden ve makrofajlardan salınır. IL-12, herikisi de intraselüler mikropları eradike eden IFN-γ yapımını ve sitolitik antiviteyi stimüle etmek için NK hücreleri ve T lenfositlerinde etki yapar.
Tip I İnterferonlar Tip 1 interferonlar viral infeksiyonlara karşı erken doğal immüniteyi düzenlerler.
Tip I İnterferonlar IFN-α ve IFN-β şeklinde iki farklı proteinden oluşmaktadır. IFN-α mononükleer fagositlerden sentezlenir ve lökosit interferon olarak da adlandırılır. IFN-β fibroblast ve pekçok farklı hücre tarafından sentezlenir. Yapısal olarak farklı olmalarına karşın Tip I interferonlar aynı reseptör üzerinden benzer etki gösterirler.
Tip I İnterferonlar (Biyolojik Biyolojik Etkileri) Viral replikasyonu inhibe eder. Bu parakrin bir etkidir, viral infekte hücre daha infekte olmamış komşusunu korur veya otokrin olarak virüs replikasyonunu azalır! Sınıf I MHC moleküllerinin ekspresyonunu arttırır. Th1 hücrelerinin gelişimini uyarır. NK hücrelerinin sitolitik aktivitesini arttırır. In vitro olarak lenfositlerin ve bazı hücrelerin proliferasyonunu inhibe eder.
Tip I Interferonların Biyolojik Etkileri: Tip I Interferonlar (alfa ve Beta) virüs ile infekte olmuş hücrelerde ve makrofajlarda yapılırlar. Tip I IFN lar virüs infeksiyonunu inhibe ederler ve CTL (sitolitik T lenfositler) aktivitesini virüs ile infekte olmuş hücrelere karşı arttırırlar.
IL-10 Aktive makrofaj ve dendritik hücrelerin inhibitörüdür. Doğal immün reaksiyonların ve hücresel immünitenin kontrolünde rol oynar. Aktive makrofajlardan ve makrofajların fonksiyonlarını inhibe etmesinden dolayı negatif feedback için mükemmel bir örnektir.
IL-10 (Biyolojik Biyolojik Etkileri) Aktive makrofaj ve dendritik hücrelerden IL- 12 salınımını inhibe eder. Kostimülatör moleküllerin ve sınıf II MHC moleküllerinin makrofaj ve dendritik hücrelerde ekspresyonunu inhibe eder.
IL-6 Doğal İmmünitenin Diğer Sitokinleri Doğal ve adaptif immünitede yeralır. Mononükleer fagositler, vasküler endotelyal hücreler, fibroblastlar ve başka hücreler tarafından sentezlenir. Hepatositlerden akut faz reaktanlarının sentezlenmesi, kemik iliği progenitörlerinden nötrofil yapımı doğal immünitedeki görevleridir. Adaptif immünitede ise antikor yapımı için farklılaşmış B hücrelerinin büyümesini uyarır ve myelomlardan köken alan monoklonal antikor yapan hibridomaların gelişimini indükler.
Doğal İmmünitenin Diğer Sitokinleri IL-15 Viral yanıtta mononükleer fagositlerden sentezlenir. IL-2 ye homoloji gösterir ve aynı reseptöre bağlanır. NK hücrelerinin proliferasyonunu uyarır. Erken viral yanıtta görev alır ve daha sonraki evrelerde görevini IL-2 ye devrettiği düşünülmekte.. T hücrelerinin büyüme ve sağkalımlarında gerekli olan bir faktördür ( özell.. CD8+ bellek T hücreleri).
Doğal İmmünitenin Diğer Sitokinleri IL-18 Fonksiyonel olarak olmasa da yapısal olarak IL-1 e homoloji gösterir. Makrofajlar tarafından bakteriyel LPS gibi ürünlere yanıt olarak sentezlenir. NK ve T hücrelerinden IFN-γ yapımını uyarır ve IL-12 ile sinerji gösterir. Hücresel immünitenin indükleyicisidir.
Doğal İmmünitenin Diğer Sitokinleri IL-19, IL-20, IL-22 ve IL-24 IL-10 ile homoloji,, IL-19 biyolojik etkileri?, diğerlerinin özell.. deri inflamatuvar olaylarına katıldıkları düşünülmekte... IL-21 IL-15 ile homoloji (NK hücre proliferasyonu) IL-23 IL-12 ye benzer (hücresel yanıt)
Doğal İmmünitede Sitokinlerin Mikroplara karşı Rolleri: LPS, makrofajlarda TNF, IL-1 ve IL-12 gibi birçok sitokinin salınımını serumda da ölçülebilecek düzeyde indükler. TNF ve IL-1, endotel hücrelerinde ve lökositlerdeki etkileriyle akut inflamasyonu stimüle ederler. IL-12, IFNγ yapımını serumda ölçülebilecek düzeyde uyarır.
Doğal İmmünite Sitokinleri
Adaptif İmmünitede Rol Alan Sitokinler IL-2 IL-4 IL-5 IFN-γ γ TGF-β Lenfotoksin (LT) IL-13 Adaptif immünitede antijenin tanınmasından sonra lenfositlerin farklılaşması ve proliferasyonunda rol alırlar ve efektör fazda özel efektör hücreleri aktive ederler.
IL-2 Antijen-stimüle T lenfositleri için büyüme faktörüdür. Antijen tanıtımından sonra T hücre klonal ekspansiyonundan sorumludur. T hücre büyüme faktörü olarak da adlandırılır (sentezlendiği hücreler üzerine etki gösterir = otokrin büyüme faktörü).
IL-2 CD4 + T hücreleri başta olmak üzere CD8 + T hücrelerinden salgılanır. Antijen stimülasyonu ile fonksiyonel IL-2 reseptörlerinin ekspresyonu artar.
IL-2 (Biyolojik Biyolojik Etkileri) Antijen tanıtımında T hücreleri tarafından salgılanan IL-2, antijen-spesifik hücrelerin proliferasyonundan sorumludur. Başka immün hücrelerin farklılaşma ve proliferasyonunu da arttırır (NK, LAK; ve B hücreleri büyüme ve antikor sentez uyaranı). Antijen ile aktive T hücrelerinin apoptotik ölümünü arttırır.
IL-2 nin Biyolojik Etkileri: IL-12, T ve B lenfositlerin ve NK hücrelerin farklılaşmasını ve çoğalmalarını uyarır. IL-12 ayrıca, Fas- aracılı T hücrelerin apoptozisini kolaylaştırarak ve regulatör T hücrelerinin aktivitesini uyararak immun yanıtlarını inhibe etmek için fonksiyon gösterir.
IL-4 IgE yapımı ve naif CD4 + yardımcı T hücrelerinden Th2 hücrelerinin gelişimi için en önemli uyarıcıdır. Th2 alt grubunda CD4 + T hücreleri ve aktive mast hücreleri tarafından sentezlenir.
IL-4 (Biyolojik Biyolojik Etkileri) En önemli görevi B hücrelerinde IgE switchini sağlamaktır. Naif CD4 + T hücrelerinden Th2 hücre gelişimini uyarır. Farklılaşmış Th2 hücreleri için otokrin büyüme faktörüdür. IFN-γ nın hücresel immünitedeki etkilerini inhibe eder.
IL-4 ün Biyolojik Etkileri: IL-4, B hücre isotipinin -özellikle IgE- gibi bazı immunoglobulin sınıflarına dönüşümünü ve saf (naive) T hücrelerin T H 2 alt gruba farklılaşmasını uyarır. IL-4, ayrıca IFNγ- ile oluşmuş makrofaj aktivasyonun da bir inhibitörü ve mast hücreleri için- özellikle IL-3 ile kombinasyonda- bir büyüme faktörüdür.
IL-5 Eozinofil aktivatörü T hücre aktivasyonu ve eozinofilik inflamasyon arasında bağlantı CD4 + Th2 tip hücrelerden ve aktive mast hücrelerinden salgılanır. Matür eozinofillerin aktivasyonunda rol alır. Eozinofillerin farklılaşma ve büyümelerinde uyarıcı etkilere sahiptir.
IFN-γ En önemli makrofaj-uyarıcı sitokindir. Doğal ve adaptif immünitede kritik öneme sahiptir. NK hücreleri (doğal immünite) CD4 + Th1 ve CD8 + T hücreleri tarafından sentezlenir.
IFN-γ (Biyolojik Biyolojik Etkileri 1) 1 Makrofaj-uyarıcı bir sitokindir. Aktive makrofajların fagosite ettikleri mikropları öldürmesini uyarır. APC ler üzerindeki sınıf I ve II MHC moleküllerinin ve kostimülatörlerin ekspresyonlarını arttırır. Naif CD4 + T hücrelerinin Th1 alt grubuna farklılaşmasını sağlar ve Th2 hücrelerinin proliferasyonunu inhibe eder.
IFN-γ (Biyolojik Biyolojik Etkileri 2) 2 B hücrelerinin özellikle bazı IgG alt tiplerine switchini sağlar (farede IgG2a). Aynı zamanda IL-4 bağımlı izotiplere (IgE ve IgG1 farede) switchi inhibe eder. Nötrofilleri uyarır. NK hücrelerinin sitolitik etkilerini uyarır.
IFN-γ nin Biyolojik Etkileri: IFN-γ fagositleri ve APC leri aktive eder ve B hücrelerinin bazı immünoglobulin izotiplerine dönüşümünü indükler. IFN-γ in T H 1- indükleyici etkisi indirekttir ve IL-12 nin yapımı ve reseptör ekspresyonunun artmasıyla düzenlenebilir.
TGF-β En önemli etkisi; lökosit ve lenfositlerin aktivasyon ve proliferasyonunu inhibe etmektir. Antijen-stimüle T hücrelerinden, LPS-aktive mononükleer fagositlerden ve başka hücrelerden salgılanır. Bazı Treg hücreler de salgılamaktadır (Bu hücreler aynı zamanda IL-10 sentez etmektedir) (İmmünsupresyon).
TGF-β (Biyolojik Biyolojik Etkileri) T hücrelerinin ve aktive makrofajların proliferasyon ve farklılaşmasını inhibe eder. B hücrelerini IgA yapımına sevk eder.
Adaptif İmmünitede Diğer Sitokinler Lenfotoksin (LT) T lenfositleri tarafından salgılanır ve endotel hücreleri ile nötrofilleri aktive eder (T hücre ve inflamasyon arasında bağlantı) IL-13 IL-4 benzeri (CD4 + Th2 T hücreleri ve epitel hücrelerinden sentezlenir). Makrofaj inhibisyonu ve IFN-γ antagonistidir. Akc. epitelyal hücrelerinden mukus sekresyonunu arttırır (astım?).
Adaptif İmmünitede Diğer Sitokinler IL-16 T hücre kaynaklı ve eozinofiller için spesifik kemoatraktan IL-17 Aktive ve bellek T hücrelerinden kaynaklanır ve proinflamatuvar sitokinlerin sentezini indükler (TNF, IL-1 ve kemokinler) IL-25 Yapısal anlamda IL-17 benzeri, fakat Th2 hücreleri tarafından sentezlenir ve Th2 sitokinlerinin (IL-4, IL-5 ve IL-13) sentezini arttırır.
Hematopoetik Sitokinler Stem cell (kök hücre) faktör (c-kit kit) IL-7 IL-3 GM-CSF M-CSF G-CSF
Hematopoetik Sitokinler Stem cell faktör Kemik iliği stromal hücreleri tarafından sentezlenir. Kendisi koloni stimülasyonu yapamaz, fakat kemik iliği kök hücrelerinin diğer koloni stimülan faktörlere cevap vermesini sağlar.
Hematopoetik Sitokinler IL-7 T ve B lenfositlerine faklılaşacak olan immatür prekürsörlerin ekspansiyonunu ve sağkalımını sağlar. In vitro olarak IL-2 gibi matür T hücrelerinin büyüme faktörüdür.
Hematopoetik Sitokinler IL-3 3 (Multi( Multi-CSF) CD4 + T hücrelerinde salgılanır. İmmatür kemik iliği progenitör hücrelerine etki ederek bilinen tüm matür hücrelere gelişimi sağlar. GM-CSF, M-CSF M ve G-CSFG Aktive T hücreleri, makrofajlar, endotel hücreleri ve kemik iliği stromal hücrelerinden salgılanır. Kemik iliği progenitörlerinden inflamatuvar lökositlerin gelişiminden sorumludur.
Hematopoetik Sitokinler IL-9 Bazı T hücre serilerinin ve kemik iliği kökenli mast hücre progenitörlerinin büyümesinde rol alır. IL-11 Kemik iliği stromal hücreleri tarafından sentezlenir. Megakaryositopoezi stimüle eder. Klinik açıdan kanser kemoterapisi nedeniyle gelişen trombosit eksikliklerinin giderilmesinde kullanılır.
Hematopoieziste Sitokinlerin Rolleri: Farklı sitokinler kan hücrelerinin farklı tiplerinin olgunlaşmalarını ve büyümelerinin uyarırlar.
Teşekkürler Bu ders sunumu: Abul K. Abbas,, Andrew H. Lichtman. Cellular and Molecular Immunology,, 5th. Ed. Saunders, 243-275, 275, 2003 kitabından Uzm.. Dr. Gaye Erten in (İ.Ü. DETAE, İmmünoloji Ab. Dalı) yaptığı tercümeden hazırlanmıştır