Doç.Dr.Onur POLAT Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp Anabilim Dalı
İçerik: Diz Yaralanmaları Fraktürler Dislokasyonlar Tendon, Ligament ve Menisküs Yaralanmaları Aşırı Kullanıma Bağlı Yaralanmalar
Diz Yaralanmaları
Diz Yaralanmaları Diz yaralanmaları sıklıkla ligamentöz ve kartilaja ait yaralanmalar sonucu oluşur fakat fraktür ve dislokasyonları da içerebilir. Ottawa diz kuralları dizin radyografi istemleri için kullanılan bir rehberdir.
Diz Yaralanmaları Takip eden kriterlerden herhangi birinin varlığında radyografik inceleme önerilmektedir. a) Hasta > 55 yaş, b) Fibula başında hassasiyet, c) İzole patellar hassasiyet, d) Dizi 90 O fleksiyona getirememe, e) Yaralanmadan hemen sonra veya acil serviste 4 adım atacak kadar diz üzerine ağırlık verememe.
Fraktürler
Patellar Fraktürler Patella fraktürleri en sık direkt vurma veya fleksiyondaki diz üzerine düşme nedeniyle meydana gelir, fakat quadriceps kasının güçlü kontraksiyonu ile de oluşabilir. Semptomlar patella üzerinde ağrı ve şişliği içerir. Patella üzerinde palpe edilebilir defekt ve hassasiyet genellikle bulunur. Dizin ekstensör mekanizması değerlendirilmelidir.
Patellar Fraktürler Düz grafiler, ek olarak gün doğumu (sunrise) grafisi, tanıyı doğrular. Tedavi fraktürün tipine bağlıdır. Dizin ekstensör mekanizmasını bozmayan minimal veya displase olmayan fraktürler, diz immobilizatörü ve koltuk değneği ile tedavi edilir, ardından 6 hafta uzun bacak alçısı uygulanır.
Patellar Fraktürler Üç mm' den daha fazla displase, parçalı, veya ekstensör mekanizmayı bozan fraktürler operatif tedavi için erken ortopedi kontrolünü gerektirir.
Patellar Fraktürler
Femoral Kondil Fraktürleri Femoral kondil fraktürleri sıklıkla yüksekten düşme veya direkt vurma nedeniyle olur. Bulgu ve semptomlar ağrı, şişme, deformite, nadiren de kısalma ve rotasyonu içerir. Popliteal arter ve derin peroneal sinir (birinci ve ikinci ayak parmağı arasının duyusu) bölgesi değerlendirilmelidir.
Femoral Kondil Fraktürleri Femoral kondil fraktürleri sıklıkla yüksekten düşme veya direkt vurma nedeniyle olur. Bulgu ve semptomlar ağrı, şişme, deformite, nadiren de kısalma ve rotasyonu içerir. Popliteal arter ve derin peroneal sinir (birinci ve ikinci ayak parmağı arasının duyusu) bölgesi değerlendirilmelidir.
Femoral Kondil Fraktürleri Aynı taraftaki kalça ve quadriceps kası da tam olarak değerlendirilmelidir. Ortopedi konsültasyonu endikedir. Displase olmayan fraktürler immobilizasyon, displase fraktürler açık redüksiyon ve internal fiksasyon (ARIF) ile tedavi edilir.
Femoral Kondil Fraktürleri
Tibial Spina Fraktürleri Tibial spina fraktürleri fleksiyondaki dize karşı uygulanan anterior ve posterior güçlerce meydana getirilir ve sıklıkla cruciate ligaman avulsiyonlarıyla birliktedir. Muayenede, diz şiş, hassas ve hemorajik eklem efüzyonu nedeniyle tam ekstensiyona getirilemez. Lachman testi pozitiftir.
Tibial Spina Fraktürleri Displase olmayan fraktürler dizin tam ekstensiyonda immobilizasyonu ile tedavi edilir. Displase fraktürler ARIF gerektirir.
Tibial Spina Fraktürleri
Tibial Plato Fraktürleri Tibial plato fraktürleri tibia üzerinde femoral kondillere güç uygulayan aksiyal yüklenme veya direkt vurma sonucu oluşur. En sık yaralanan lateral platodur. Semptomlar dizde ağrı, şişlik ve hareket kısıtlılığını içerir.
Tibial Plato Fraktürleri Radyografiler fraktürü veya yağ/sıvı seviyesini içeren eklem efüzyonunu gösterebilir. Bilgisayarlı tomografi (BT) fraktürün değerlendirilmesi için yararlıdır. Deprese olmayan farktörlerin tedavisi uzun bacak alçısı ve üzerine basmadan yapılan aktivitedir. Deprese fraktürler operatif olarak fragmanlann elevasyonu şeklinde tedavi edilir.
Tibial Plato Fraktürleri
Tibial Şaft Fraktürleri Tibial şaft fraktürleri ağrı, şişme ve krepitsayon ile başvurur. Tam bir nörovasküler değerlendirme gerekir. Düz radyografiler tanıyı doğrular. Diz ve ayak bileği radyografileri de çekilmelidir.
Tibial Şaft Fraktürleri Tedavi lokalizasyon, sayı ve kemik fragmanların displasmanına bağlıdır. Çoğu tibial şaft fraktürleri acil ortopedi konsültasyonu gerektirir. Acil operatif tedavi endikasyonları açık fraktürler, vasküler yaralanma (kapalı redüksiyon ile düzelmeyen) ve kompartman sendromudur.
Tibial Şaft Fraktürleri
Fibula Fraktürleri Fibula fraktürleri çoğunlukla ayak bileğinde distal fibulayı içerir. İzole şaft fraktürleri genellikle direkt vurma sonucu oluşur. Fibula küçük ve ağırlık taşımadığından fraktürlerin büyük kısmı immobilizasyon, koltuk değneği, elevasyon ve analjeziklerle tedavi edilir.
Fibula Fraktürleri Stres fraktürleri fibulanın distal üçte birlik bölümünde en sıktır. Hastaların konforu için yürümeye izin veren kısa bacak alçısı ve koltuk değneği ile tedavi edilebilir.
Fibula Fraktürleri
Fibula Fraktürleri
Dislokasyonlar
Patellar Dislokasyon Patellar dislokasyonlar en sık burkulma sonrasında patellanın laterale displasmanı olarak görülür. Medial eklem kapsülünde zedelenme dislokasyon ile birlikte olabilir. Diz grafileri eşlik eden bir fraktürü dışlamak için istenir.
Patellar Dislokasyon Bilinçli sedasyon altında redüksiyon, kalça hafif fleksiyonda iken dizin ekstensiyona getirilmesi ve bu esnada patellanın mediale doğru yerine itilmesi şeklinde yapılır. Redüksiyondan sonra, diz ekstensiyonda immobilize edilmelidir. Bir iki hafta içinde ortopedi kontrolü sağlanmalıdır.
Patellar Dislokasyon
Patellar Dislokasyon
Patellar Dislokasyon
Diz Dislokasyonu Posterior dislokasyon diz dislokasyonlarının en sık görülen tipidir. Muayenede, diz anstabildir; nadiren diz kendiliğinden redükte olur. Bu dislokasyon ile popliteal arter ve peroneal sinir yaralanmalarının birlikteliği yüksek insidans gösterdiğinden tam nörovasküler muayene yapılmalıdır. Diz grafileri eşlik eden fraktürlerin ekarte edilmesi için istenmelidir.
Diz Dislokasyonu Bilinçli sedasyon altında, longitudinal traksiyon uygulanarak dislokasyon düzeltilmelidir. Vasküler durum redüksiyon öncesi ve sonrası ayak bileği - brakial indeks ile değerlendirilmelidir. Vasküler sorun varsa, arteriogram uygulanmalıdır. Bazı ortopedik cerrahlar ABI normal olsa bile arteriografiyi desteklemektedir. Bu yaralanma için acil ortopedi konsültasyonu ve yatış gereklidir.
Diz Dislokasyonu
Diz Dislokasyonu
Tendon, Ligament ve Menisküs Yaralanmaları
Patellar Tendon Rüptürü Patellar tendon rüptürleri < 40 yaş ve patellar tendinit veya steroid enjeksiyonu öyküsü olan hastalarda daha sıktır. Quadriceps kasının güçlü kontraksiyonu sonrasında olur. Ana semptom patella altında ağrıdır.
Patellar Tendon Rüptürü Muayenede, patella altında defekt ve dizin ekstensiyonunda yetersizlik vardır. Patella yüksek yerleşimli (patella alta) veya alçak yerleşimli (Patella baja) olabilir. Radyografiler patella fraktür veya avulsiyonunu ekarte ettirir. Tedavi diz immobilizasyonu ve 7-1O gün içinde onarım için ortopedi konsültasyonunu içerir.
Patellar Tendon Rüptürü
Patellar Tendon Rüptürü
Quadriceps Tendon Rütürü Quadriceps tendon riiptürü kasın ani kasılmasını takiben (zıplama sonrası) yaşlı hastalarda daha sık olarak görülür. Semptomlar yürüyüşte dizin proksimalinde keskin ağrıyı içerir. Yırtık tam ise, düz bacağı kaldırmak mümkün olabilse de, hasta dizini fleksiyondan ekstensiyona getiremeyecektir.
Quadriceps Tendon Rütürü Suprapatellar bölgede palpe edilebilen defekt, hassasiyet, şişlik ve patella distale yer değiştirmiş (patella baja) olabilir. Radyografiler patellar veya femoral avulsiyon fraktürünü ekarte eder. Parsiyel yırtıklar quadriceps kas yırtığı gibi tedavi edilir. Tam yırtıklar operatif onarım için ortopedi konsültasyonu gerektirir.
Quadriceps Tendon Rütürü
Quadriceps Tendon Rütürü
Ligament Yaralanmaları Ligament yaralanması olan hastaların dizlerinde ağrı ve şişlik vardır. Hemartroz sıktır fakat eklem kapsülünde tam yırtık var ise görülmeyebilir. Anterior cruciate ligaman (ACL) yaralanması en sık olandır. ACL gerilmesi medial menisküs yırtığı ile birlikte olabilir.
Ligament Yaralanmaları Hastalar ağrı ve şişme yanında sıklıkla duyulabilen bir "pop" sesi tariflerler. Lachman ve pivot-shift testi ACL yırtığı tanısı için sensitiftir. Posterior cruciate ligaman yırtıkları ACL yırtıklarından daha nadirdir ve sıklıkla bacağın alt bölümünün büyük posterior güçlere maruz kalması ile olur.
Ligament Yaralanmaları Posterior çekmece bulgusu tespit edilebilir fakat sensitif değildir. Radyografiler sıklıkla sadece eklem efüzyonunu gösterir. Tedavi diz immobilizasyonu, tolere edebildiğince üzerine basma, analjezi ve ortopedi kontrolünü içerir. Artrosentez sadece ciddi ağrı yapan gergin hemartrozlann semptomatik rahatlaması için yararlıdır.
Ligament Yaralanmaları
Ligament Yaralanmaları
Ligament Yaralanmaları
Menisküs Yaralanmaları Menisküs yaralanmalarının semptomları arasında dizin ağrılı kilitlenmesi, pop veya klik sesi hissi, veya dizde boşalma hissi bulunur. Muayenede aynı taraftaki quadriceps kasında atopi bulunabilir, McMurray testi tamda yardımcı olabilir. Tedavi dizin immobilizasyonu, tolere edilebildiği kadar üzerine basma, analjezikler ve ortopedi kontrolünü içerir.
Menisküs Yaralanmaları
Menisküs Yaralanmaları
Aşırı Kullanıma Bağlı Yaralanmalar
Patellar Tendinit Petallar tendinit veya "jumper knee" yokuş çıkarken veya oturur pozisyondan kalkarken patellar tendon çevresinde ağrı hissedilmesi ile gelir. Tedavi buz uygulama, NSAI ilaçlar, ve quadriceps kasım güçlendirici egzersizleri içerir. Patellar tendinitin Acil servisteki tedavisinde steroid enjeksiyonunun yeri yoktur.
Patellar Tendinit
Patellar Tendinit
Patellar Kondromalazi Patellar kondromalazi eklem kıkırdağında lateral stres yaratan patellofemoral kayma nedeniyle oluşur. En sık genç aktif kadınlarda olur ve merdiven çıkarken veya oturur pozisyondan kalkarken kötüleşen anterior diz ağrısı ile gelir. Tam patellar kompresyon ve kavrama testi ile desteklenir. Tedavi nonsteroid antienflamatuar ilaçlar, istirahat ve quadricepsi kuvvetlendirici egzersizi içerir.
Patellar Kondromalazi
Patellar Kondromalazi
İncik Kemiği (Shin Splint) İncik kemiği egzersiz ile tibia anterlor veya lateralinde ağrı ile gelir. Radyografiler stres fraktürünün dışlanmasında yararlıdır (fakat sensitif değildir). Tedavi 2-3 hafta aktivitenin kesilmesini içerir.
İncik Kemiği (Shin Splint)
İLGİNİZE TEŞEKKÜR EDERİM Acil Tıp