AYLIK EKONOMİ BÜLTENİ ee Eylül 2014
1 Özet Değerlendirme İçindekiler 1 Özet Değerlendirme 2 3 Dünya Ekonomisi Türkiye Ekonomisi Piyasa Gelişmeleri Makroekonomik Gelişmeler Büyüme Enflasyon Sanayi Üretimi, Kapasite Kullanımı, İmalat PMI Güven Endeksleri İşgücü İstatistikleri Sayfa 1 2 4 4 5 5 6 7 8 9 Özet Değerlendirme Ağustos ayında devam eden Orta Doğu ve Ukrayna krizleri küresel piyasalardaki risk algısının dalgalı bir şekilde seyretmesine sebep olmuştur. Ayın sonuna doğru Rusya ve Ukrayna arasındaki sürtüşmenin artması risk algısının da artmasına yol açmış ve karşılıklı yaptırımlar sonucunda zaten durgun olan AB ekonomilerinin daha da negatif yönlü etkilenmesi beklentisi oluşmuştur. ABD deki pozitif gelişmelerin ışığında Euro/USD paritesinde gerileme yaşanmış ve Ağustos ayı sonunda son bir senenin en düşük düzeyi olan 1.31 olarak gerçekleşmiştir. Temmuz sonunda düzenlenen FED para politikası toplantısı tutanakları Ağustos ayının ikinci yarısında açıklanmıştır. Gayri Safi Yurtiçi Milli Hasıla'nın (GSYİH) ikinci çeyrekte %4.2 artması ve iş gücü piyasasındaki olumlu gelişmelerin ümit verici olarak nitelendirildiği tutanaklarda, zikredilen pozitif gelişmelere rağmen iş kaynaklarından tam olarak istifade edilemediğine dikkat çekilmiştir. Konut sektöründeki iyileşmenin hala yavaş seyrettiği, tüketici harcamalarının sınırlı olarak arttığı ifadelerine yer verilen toplantı bildirisinde mali politikaların büyümeyi sınırladığı vurgulanmıştır. Enflasyonun ise Fed'in uzun dönemli hedefi olan %2'ye biraz daha yaklaştığı ve bundan sonraki dönemde bu seviyenin altında seyretme olasılığının düştüğü belirtilmiştir. Açıklama doğrultusunda ABD ekonomisindeki toparlanmanın öngörülenden daha hızlı bir şekilde devam etmesi halinde, faiz artırımının da beklenenden daha önce gerçekleşebileceği öngörüsü piyasalarda ağırlık kazanmaya başlamıştır. Avrupa da Euro bölgesi GSYİH sı birinci çeyrekte gerçekleştirdiği %0.2 lik mütevazi büyümeden sonra ikinci çeyrekte büyüme kaydedemedi. Bunda birliğin büyümesine en fazla katkıda bulunan Almanya nın 2013 yılının ilk çeyreğinden bu yana ilk kez küçülmesi (%0.2) etkili olurken, Fransa ekonomisinin durgunluğu ve İtalya ekonomisinin art arda ikinci kez daralarak teknik olarak yeniden resesyona girmesi etkili oldu. Bölgede zayıf talep koşulları nedeniyle yıllık enflasyondaki gerileme eğilimi devam etmiş ve Ağustos ayında yıllık fiyat artışının %0.3 ile son 5 yılın en düşük seviyesinde gerçekleşmesi bölge ekonomisine ilişkin endişeleri artırmıştır. 4 5 Dış Ticaret 10 Ödemeler Dengesi 11 Merkezi Yönetim Bütçesi 13 TCMB 14 Bankacılık Sektörü 15 Özet Makroekonomik Veriler 17 Veri Gündemi 19 ABD nin beklenenden önce faiz arttırma ihtimalinin öne çıkması gelişmekte olan piyasalarda oynaklığa sebep olmaktadır. Gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere yönelik sermaye akımlarında faiz oranlarının artması ile sermaye girişlerinin azalması beklentisi artmış ve Ağustos ayında gelişmekte olan ülkelere yönelik sermaye akışlarında azalma görülmüştür. Gelişmekte olan ülkeler arasında en büyük ekonomi konumunda olan Çin de PMI verisi 50.2 ile üretimdeki artışını devam ettirse de, son üç aydaki en düşük gerçekleşme olmuştur. Türkiye tarafında ise ABD faiz artırımı beklentisinin öne çekilmesi ve jeopolitik risklerden kaynaklı kaygıların olumsuz etkilerine karşın, Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin sorunsuz bir şekilde gerçekleştirilmesi ve sonrasında ekonomi yönetiminin güvenilen isimlerden oluşturulmasının pozitif etkileri yaşanmaktadır. Merkez Bankası nın Ağustos sonu toplantısında politika faizi (1 hafta vadeli repo faizi) değişmemiştir. Marjinal fonlama (gecelik borç verme faizi) oranı %12 den %11.25 seviyesine indirilmiştir. Haziran ayında takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretiminde yıllık %1.4 artış gerçekleşmiş ve geçen senenin aynı çeyreğine göre %3.1 lik bir artış yaşanmıştır. Kapasite kullanım oranı %74.1 ile beklentilerin bir miktar altında gerçekleşmiştir. Temmuz ihracatı Irak taki gelişmelerin etkisi ile %2.6 ile düşük bir büyüme sergilemiştir. Ancak ithalatın %13.5 düşmesi ile dış ticaret açığı 6.5 milyar seviyesinde gerçekleşmiş ve geçen seneye göre %34.8 oranında azalmıştır. Dış ticaret açığındaki daralmaya paralel olarak cari açık %34.9 oranında daralarak 4.1 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. Ağustos ayında enflasyon yüksek seyrini devam ettirmiş ve TÜFE yıllık %9.54, Yİ-ÜFE ise %9.88 lik bir artış kaydetmiştir. Bu artışta özellikle kuraklık dolayısı ile artan yiyecek fiyatları etkili olmuştur. BIST-100 endeksi Ağustos ayında %1.6 düşüş ile ayı 80,838 seviyesinde bitirmiştir. PMI endeksi 50.3 gerçekleşme ile eşik değerin üzerine çıkarak üretim yönünde önümüzdeki dönem için pozitif bir beklenti oluşturmuştur. Not: Rapordaki tüm veriler raporun çıktığı tarih itibariyle güncellenmiştir. 1
2 Dünya Ekonomisi Seçilmiş Ülkeler Hisse Senedi Piyasaları Hisse Senedi Piyasası Ağustos Sonu Değeri Aylık % Yılbaşından % BİST - 100 80,838-1.6 19.2 DOW JONES 17,080 3.1 3.0 S&P 500 1,997 3.4 8.0 NASDAQ 4,558 4.3 9.1 NIKKEI 15,460-1.0-5.1 Euro bölgesi ülkelerinin 2. çeyrekte büyüyememesi ve Rusya ile karşılıklı yaptırımların artması sonucunda zaten durgun olan AB ekonomilerinin daha da negatif yönlü etkilenmesi Euro ekonomileri ile ilgili beklentileri zayıflatmıştır. ABD deki pozitif gelişmelerin ışığında Euro/USD paritesinde gerileme yaşanmış ve Ağustos ayı sonunda son bir senenin en düşük düzeyi olan 1.31 oranı gerçekleşmiştir. DAX 9,463 0.6-0.9 SHANGAI 2,220 0.8 5.2 BOVESPA 57,561 3.1 12.9 Kaynak: Yahoo Finance, Investing Ağustos ayında IŞİD mevzilerinin ABD tarafından vurulması ile Irak a yönelik endişeler bir miktar azalmış ve bunun sonucunda da petrol fiyatları gerilemiştir. Bu pozitif gerçekleşmenin yanı sıra Cumhurbaşkanlığı seçimleri ve ekonomi yönetimi ile ilgili belirsizlikler piyasaların dalgalı seyretmesine yol açmıştır. Ayın ikinci yarısında bu belirsizliklerin büyük oranda giderilmesi ile risk iştahında artış yaşanmıştır. Bu çerçevede BİST-100 ayı %1.6 azalış ile 80,838 seviyesinden kapatmıştır. ABD deki olumlu gelişmelerin ışığında ABD borsaları güçlü bir şekilde yükselirken Asya borsaları daha durağan bir seyir izlemiştir. ABD ekonomisindeki olumlu gelişmelerin ışığında küresel yatırımcıların ABD varlıklarına yönelik ilgisi artmış, bunun sonucunda da ABD faiz oranları düşüşe geçmiştir. 28 Ağustos ta 10 yıllık Hazine tahvilinin faizi Haziran 2013 ten bu yana en düşük seviyesine yaklaşarak %2.33 düzeyinde gerçekleşmiştir. 2
2 Dünya Ekonomisi Irak ve Ukrayna gelişmeleri karşısında dalgalı bir seyir izleyen altın, ABD ekonomisindeki olumlu gelişmelerin etkisinde dolar karşısında son dönemde yaşadığı zayıf konumu sürdürmüştür. Daha önce IŞİD in Irak taki petrol sahalarını hızla ele geçirmesi ile artan petrol fiyatları Ağustos başında IŞİD in ABD tarafından vurulması ve genişleme sürecinin durması ile inişe geçmiştir. Bu gelişmeler sonucunda Brent türü ham petrol fiyatı 103 dolar ile son 14 ayın en düşük seviyesinde gerçekleşmiştir. Değerleniyor Değer kaybediyor Ağustos ayında artan jeopolitik riskler ve Fed politikalarına ilişkin beklentiler sonucunda aralarında Türkiye nin de bulunduğu Avrupa ya yakın GOÜ para birimleri değer kaybederken Asya GOÜ lerinin para birimleri bir miktar değer kazanmıştır. Mayıs ayında dip seviyeleri gördükten sonra Haziran ayında dalgalı bir seyir izleyen VIX endeksi, Temmuz ayında artan jeopolitik risklerin de etkisiyle yükseliş eğilimine geçmiş, Ağustos başında ise ABD nin IŞİD mevzilerini vurması ile hızlı bir düşüş yaşamıştır. lllllvix, hisse senedi işlemcileri tarafından piyasadaki stresi ölçmek için takip edilir. Basit tabiriyle, piyasanın S&P 100 indeks opsiyonlarının bir yıl içerisinde ne VIX llllllllllllkadar dalgalanacağının matematiksel ifadesidir. VIX yüzde olarak ifade edilmese de yüzde olarak algılanmalıdır. Örneğin, 22 seviyesinde bir VIX değeri Endeksi llllllllllllllllönümüzdeki bir yılda endeksin mevcut seviyesinin %22 altında veya üstünde gerçekleşeceğini ifade eder. 3
3 Türkiye Ekonomisi: Piyasa Gelişmeleri Cumhurbaşkanlığı seçimleri ve ekonomi yönetimi ile ilgili belirsizlikler piyasaların dalgalı seyretmesine yol açmıştır. Ayın ikinci yarısında bu belirsizliklerin büyük oranda giderilmesi ile risk iştahında artış yaşanmıştır. Bu çerçevede BİST-100 ayı %1.6 azalış ile 80,838 seviyesinden kapatmıştır. Ayın ilk yarısında siyasi belirsizlikler ve FED in faiz artırımına beklenenden erken başlayabileceğine yönelik endişeler sonucunda TL değer kaybetmiş ve 2.19 seviyesine kadar çıkmıştır. Ayın ikinci yarısında ise siyasi belirsizliklerin giderilmesi ışığında kur 2.16 seviyesine kadar inmiştir. Ay başında siyasi belirsizliklerin de etkisi ile %9.51 düzeyine tırmanan gösterge tahvil bileşik faizi, siyasi belirsizliklerin giderilmesinden sonra düşüşe geçmiştir. Ay sonunda Merkez Bankasının politika faizini değiştirmemesi ile daha yatay bir seyre geçerek ayı %9.07 ile tamamlamıştır. Ağustos ayında Irak a yönelik endişelerin göreceli olarak azalması ile gelişmekte olan borsalarda risk iştahı artış göstermiştir. Türkiye de ise bu gelişmeye paralel olarak yaşanmakta olan siyasi belirsizlikler ayın ilk yarısında borsanın düşmesine sebep olmuştur. İkinci yarıda bu belirsizliklerin büyük oranda giderilmesi ile risk iştahında artış yaşanmıştır. MSCI Endeksleri, global çapta borsaların performansını ölçen temel endekslerdir. Gelişmiş ve gelişmekte olan piyasalar için MSCI llllllllllllhesaplanmakta olan bu endeksler, yatırımcılara ilgilendikleri pazarlardaki borsaların performansını karşılaştırmalı olarak takip etme Endeksleri llllllllllllll llşansı vermektedir. 4
3 Makroekonomik Gelişmeler: Büyüme Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) yılın ilk çeyreğinde 2013 yılı 1. çeyreğine göre %4.3 ile beklentilerle uyumlu bir artış kaydetti. Böylece, 4. çeyrekte %4.0 olan 12 aylık birikimli büyüme 2014 1. çeyreğinde %4.4 e çıktı ve 2013 2. çeyreği itibariyle başlayan yukarı yönlü eğilimini korudu. Öte yandan, mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış verilere göre bir önceki çeyreğe kıyasla %1.7 lik bir artış sergiledi. Talep kaynaklarına göre büyüme cephesinde, TL de görülen değer kaybı, Euro Bölgesindeki toparlanmanın ihracata yansımasıyla ve altın ticaretinin olumlu desteği ile net ihracat kalemi 2012 4. çeyreğinden bu yana ilk kez pozitif katkı sağlayarak ilk çeyrek büyümesinin temel belirleyicisi oldu (%2.7 puan). Öte yandan, BDDK nın aldığı son önlemler ve MB nin sıkı para politikasının etkisiyle özel tüketimin katkısı 2013 yılının son çeyreğine kıyasla kısmen azalarak %2.1 e geriledi. Öne çıkan bir diğer unsur ise 2013 yılının 2. yarısında büyümeyi yukarı çeken özel sektör yatırımlarının Mart yerel seçimlerine kadar etkili olan belirsizlik nedeniyle ilk çeyrekte yıllık bazda daralması ve toplam büyümeyi %0.3 puan aşağı çekmesi oldu. 5
3 Makroekonomik Gelişmeler: Enflasyon Ana Harcama Gruplarına göre TÜFE-ÜFE ve Değişim Oranları Ağustos 2014 - (2003=100) Harcama Grupları Aylık Bazda Değişim (%) Yıllık Bazda Değişim (%) Endeks TÜFE 0,09 9,54 243,4 Gıda ve Alkolsüz içecekler 0,89 14,44 264,14 Alkollü içecekler ve tütün -0,46 4,56 418,09 Giyim ve Ayakkabı -4,92 8,62 162,76 Konut 0,31 5,39 277,42 Ev eşyası 0,31 9,64 191,58 TÜFE ve Yİ-ÜFE Ağustos ayında sırasıyla bir önceki aya göre %0.09 ve %0.42, bir önceki yılın aynı ayına göre %9.54 ve %9.88, ve on iki aylık ortalamalara göre ise %8.46 ve %9.55 artış gerçekleştirdiler. Ana harcama gruplarına göre TÜFE de aylık en yüksek artış %1.64 ile lokanta ve oteller grubunda, Yİ-ÜFE de ise dayanıksız tüketim mallarında %1.35 ile gerçekleşmiştir. Sağlık Ulaştırma Haberleşme 0,16-0,06 0,14 9,08 9,45 1,53 146,37 239,70 124,86 Eğlence ve kültür 0,59 8,95 176,38 Eğitim 0,75 8,56 245,79 Lokanta ve oteller 1,64 14,73 340,85 Çeşitli mal ve hizmetler 0,65 8,13 277,15 Yurtiçi ÜFE 0,42 9,88 235,78 Ara Malı 0,35 10,01 235,25 Dayanıklı Tüketim 0,06 9,57 163,61 Dayanıksız Tüketim 1,35 13,61 213,73 Enerji -1,04 0,89 344,97 Sermaye Malı 0,41 9,81 197,52 Ağustos ayında yaşanan fiyat artışları genele yayılmış olsa da gıda ve alkolsüz içecekler grubu %0.89 artış ile enflasyona 22 baz puanlık etki yaparak ön plana çıkmıştır. Enflasyonun genel gidişatı hakkında fikir veren çekirdek enflasyonu tarafında ise yüksek seyir devam etmektedir. H ve I endekslerindeki yıllık artışlar sırasıyla %10.4 ve %9.7 seviyesinde gerçekleşmiştir. Kaynak: TÜİK llllllltüik in yeni hesaplamaya başladığı ve AB normlarına uyumlu Yurt İçi Üretici Fiyat Yurt İçi lllllllllllllendeksi (Yİ-ÜFE), sanayi sektöründeki üreticilerin yurt içine sattıkları ürünlerin ÜFElllllllllllllllllllfiyat değişimini kapsamaktadır. 6
3 Makroekonomik Gelişmeler: Sanayi Üretimi & Kapasite Kullanımı Haziran ayında sanayi üretimi %1.4 ile bu seneki en düşük büyümesini gerçekleştirmiştir. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış sanayi üretimi endeksi ise aylık bazda %0.1 ile çok düşük bir büyüme sergilemiştir. Cumhurbaşkanlığı seçimi öncesindeki yaşanan siyasi belirsizlikler ile jeopolitik belirsizliklerin etkili olduğu düşük büyüme oranlarının Ağustos sonrasında tekrar yükselişe geçmesi beklenmektedir. Sanayi üretimine paralel olarak mevsimsellikten arındırılmış kapasite kullanım oranlarında da son birkaç ayda düşüş yaşanmış ve Ağustos ayında %74.1 seviyesinde gerçekleşmiştir. PMI Ağustos ayında Nisan'dan bu yana en yüksek değer olan 50.3'e yükseldi. Bir önceki aya göre 1.8 puan artan HSBC Türkiye İmalat Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI), Türkiye mal üretim sektörü ticaret ortamının genel anlamda iyileştiğine işaret etmiştir. Endekse göre Ağustos ayında Türkiye imalat sektöründe iş faaliyetlerinde marjinal seviyede iyileşme meydana gelmiştir. Marjinal oranda olsa da, fabrika çıkışları üç aydan bu yana ilk kez artarken, ihracat piyasalarından gelen yeni sipariş seviyesinin yükselmesi, toplam yeni iş akışının genel anlamda istikrara kavuşmasına yol açmıştır. İmalat Sanayi KKO, TCMB nin imalat sanayi sektöründeki işyerlerine her ay lllllllluyguladığı İktisadi Yönelim Anketi kapsamında hazırlanıp yayımlanır. İmalat Kapasite lllllllllllsanayi geneli ve alt sektörleri itibarıyla hesaplanan kapasite kullanım oranları, Kullanım llllllllllllllankete katılan işyerlerinin bildirdikleri, fiziki kapasitelerine göre fiilen Oranı llllllllllllllllllgerçekleşen kapasite kullanımlarının ağırlıklı ortalaması alınarak bulunur. PMI (Purchasing Managers Index - Satın Alma Endeksi) Markit Group tarafından aylık bazda llllllüretilen ve şirketlerin satın alma yöneticilerinin mal ve hizmet satın alma eğilimlerini İmalat llllllllllgösteren bir göstergedir. Endeks, öncü bir gösterge niteliğindedir ve değişimin yönünü PMI llllllllllllllgösteren basit bir ölçüdür. Endeksin 50 değerinin üzerinde olması bu değişkende artış llllllllllllllllllolduğunu, 50 değerinin altında olması düşüş olduğunu göstermektedir. 7
3 Makroekonomik Gelişmeler: Tüketici & Reel Kesim Güveni TÜİK tarafından açıklanan verilere göre, Tüketici Güven Endeksi Ağustos ayında bir önceki aya göre %0.9 oranında arttı; Temmuz ayında 73.9 olan endeks, Ağustos ayında 73.2 değerine düştü. Endeksin alt kalemleri incelendiğinde tüketicilerin gelecek 12 aylık dönemde tasarruf etme ihtimalleri ile işsiz sayısı beklentilerine yönelik değerlendirmelerindeki bozulma dikkat çekmektedir. CNBC-e Tüketici Güven Endeksi Ağustos ayında bir önceki aya göre %8.8 oranında artarak 75.58 değerini aldı. Endeksin detaylarına bakıldığında, tüketicinin hem mevcut durum algısında hem de geleceğe ilişkin beklentilerinde bozulma olduğu görülüyor. Bu durumda Ağustos başında mevcut olan siyasi ve jeopolitik risklerin etkisi olduğu görülüyor. Ağustos ayı Reel Kesim Güven Endeksi (RKGE) bir önceki yılın aynı ayına kıyasla % 0.7 oranında gerileyerek 106.8 olarak gerçekleşmiştir. Mevsimsellikten arındırılmış bazda 0.3 puanlık bir düşüş göstermiştir. 8
3 Makroekonomik Gelişmeler: İşgücü İstatistikleri Temel İşgücü İstatistikleri Mayıs 2014 Mayıs 2013 2014 Değişim 15 +yaştaki nüfus (000) 55,842 56,869 1,027 İşgücü (000) 27,450 29,089 1,639 İstihdam (000) 25,186 26,538 1,352 Tarım 5,446 5,820 374 Tarım Dışı 19,741 20,719 978 İşsiz (000) 2,263 2,551 288 İşgücüne Dahil Olmayanlar (000) 28,392 27,780-612 İşgücüne katılma oranı (%) 49.2 51.2 2.0 Mayıs ayında işsizlik oranı, önceki yılın aynı ayına göre 0.6 puanlık artış ile %8.8 e yükseldi. Tarım dışı işsizlik oranı da 0.7 puan artarak %10.7 oldu. İşgücüne katılım oranı da önceki yılın aynı ayına göre 2 puanlık artış göstererek %51.2 olarak gerçekleşti. 2013 Mayıs ayında 2 milyon 263 bin olan işsiz sayısı bu yılın aynı ayında 288 bin kişi artarak 2 milyon 551 bine yükseldi. Bunda istihdam artışının (1 milyon 352 bin kişi) işgücündeki genişlemenin (1 milyon 639 bin kişi) gerisinde kalması etkili oldu. Diğer yandan mevsimsellikten arındırılmış işsizlik oranı da Mayıs ayında 0.3 puan yükselerek %9.5 seviyesine çıktı. Mayıs ayında istihdam önceki yılın aynı ayına göre tarımda 374 bin kişi artarken, sanayide ise 164 bin kişilik artış kaydetti. İstihdamın 705 bin arttığı hizmet sektörü önceki aylarda olduğu gibi Mayıs'ta da istihdam artışının sürükleyicisi olurken, inşaat sektöründe istihdam ise aynı dönemde 109 bin kişilik sınırlı artış yaşadı. İstihdam oranı (%) 45.1 46.7 1.6 İşsizlik oranı (%) 8.2 8.8 0.6 Tarım dışı işsizlik oranı (%) 10.0 10.7 0.7 Genç nüfusta işsizlik oranı (%) 15.9 15.5-0.4 Not: Rakamlar yuvarlamadan dolayı toplamı vermeyebilir. Kaynak: TÜİK 9
3 Makroekonomik Gelişmeler: Dış Ticaret 12 aylık birikimli dış ticaret açığı kur etkisi ve devletin bireysel kredi kartı kullanımlarında getirdiği sınırlamaların etkisiyle yaşadığı düşüşünü Ağustos ta da sürdürmüş ve düşen ithalat ve artan ihracatın etkisiyle 85.3 milyar USD ye gerilemiştir. Enerji hariç dış ticaret dengesi de yaşanan gelişmeler doğrultusunda Aralık ayından bu yana devam eden düşüşünü sürdürerek 35.4 milyar USD olmuştur. 2013 ün ikinci yarısından itibaren yaşanmaya başlayan TL nin değer kaybetme süreci ve devletin bireysel kredi kartı kullanımlarında getirdiği sınırlamaların etkisiyle artan ihracat ve düşen ithalat bu trendlerini Ağustos ayında da sürdürmüşlerdir. %2.6 oranında büyüyen ihracat 13.4 milyar $ seviyesinde gerçekleşirken, ithalat ise %13.5 lik düşüş ile 19.9 milyar $ seviyesine inmiştir. Dış Ticaret Dengesi (milyar USD) Temmuz Değişim (%) Ocak - Temmuz 2013 2014 2013 2014 Değişim (%) İhracat 13,1 13,4 2,6 88,2 95,5 6,1 İthalat 23,0 19,9-13,5 148,8 139,6-6,2 Temmuz ayında altın ithalatı %88.7 düşerek 182 milyon $ civarında gerçekleşmiştir. İhracat ise %80.2 artarak 324.7 milyon $ a çıkmıştır. Yılın ilk yarısında toplam altın ihracatı %6.1 artarak 93.5 milyar $ olurken altın ithalatı ise %6.2 düşüşle 139.6 milyar $ seviyesinde gerçekleşmişti. Dış Ticaret Dengesi Karşılama Oranı (%) -9,9 56,9-6,5 67,5-34,8 - -60,6 59,3-46,1 67,0-24,0 - Kaynak: TÜİK 10
3 Makroekonomik Gelişmeler: Ödemeler Dengesi Ödemeler Dengesi Haziran 2014 milyon USD Haziran 2014 Ocak - Haziran 2013 2014 (%) Değişim 12 Aylık Birikimli Cari İşlemler Dengesi -4.093-37.085-24.151-34,9-52.176 Dış Ticaret Dengesi -6.213-40.590-29.322-27,8-68.755 Hizmetler Dengesi 2.744 8.413 9.296 10,5 23.969 Turizm (Net) 2.748 8.885 9.231 3,9 23.526 Gelir Dengesi -699-5.445-4.489-17,6-8.398 Cari Transferler 75 537 364-32,2 1,008 Sermaye ve Finans Hesapları 5.424 41.482 17.781-57,1 38.877 Doğrudan Yatırımlar (Net) 742 3.859 4.639 20,2 10.584 Portföy Yatırımları (Net) 7.046 18.036 10.139-43,8 15,794 Varlıklar 139 2.094-1,079 - -572 Yükümlülükler 6.907 15.942 12.218-29,6 16.366 Diğer Yatırımlar (Net) -877 26.127 4.274-83.6 17.233 Dış ticaret dengesinde kaydedilen iyileşmenin yansımasıyla Haziran da cari açık geçtiğimiz yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında gerileyerek 4.1 milyar USD olurken, piyasa beklentisinin bir miktar üzerinde gerçekleşti. Paralel olarak, 12 aylık birikimli cari açıktaki toparlanma eğilimi devam etti ve Haziran da 52.2 milyar dolar ile Nisan 2013 sonrasında görülen en düşük düzeye geldi. Öte yandan, iç talepteki görünümü anlamak açısından önemli olan enerji dışı cari dengeye bakıldığında, Ocak ayından bu yana etkili olan daralma eğiliminin korunduğu, dolayısıyla iç talepte ılımlı bir seyrin olduğu anlaşılıyor. Varlıklar Yükümlülükler Rezerv Varlıklar (Net) Net Hata ve Noksan -1.050 886-655 - 841 173 25.241 4.929-80.5 16.392-1.487-6.488-1.258-80,6-4.681-1.331-4.397 6.370-13.299 11
3 Makroekonomik Gelişmeler: Ödemeler Dengesi milyon USD Net Sermaye Girişlerinin Dağılımı (12 aylık kümülatif) Aralık 2013 Haziran 2014 Yüzde Dağılım Aralık 2013 Haziran 2014 Toplam Net Yabancı Sermaye Girişi 75,021 56,857 100.0 100.0 Doğrudan Yatırımlar 9,804 10,584 13,6 18,6 Portföy Yatırımları 23,691 15,794 31,6 27,8 Diğer Yatırımlar 39,095 17,233 52,1 30,3 Net Hata ve Noksan 2,532 13,299 3,4 23,4 Diğer -92-53 -0,1-0,1 Finansman cephesinde ise yerel seçimlerin ardından politik belirsizliğin büyük ölçüde gerilediği algısıyla Nisan ve Mayıs ta artıya dönen kısa vadeli sermaye hareketlerindeki bu eğilim, aylık 3.5 milyar USD yle Haziran da da devam etti. Detaylara göre ise esas belirleyici kalem olarak MB nin politika faizinde indirim sürecine dair beklentilerle tahvil piyasasında gözlenen 3.3 milyar USD yle Nisan 2013 ten beri en yüksek net alım dikkat çekti. Uzun vadeli finansman tarafında ise Temmuz 2012 deki istisna hariç Ekim 2010 dan bu yana devam eden dalgalı giriş eğilimi Haziran da da etkisini korudu ve toplam finansmana 4.8 milyar USD lik dikkate değer bir katkı sağladı. Söz konusu rakamda bankaların 2 milyar USD lik, şirketler kesiminin ise 1.7 milyar USD lik tahvil ihraçları yurtdışındaki olumlu likidite ortamının iyi değerlendirilmesiyle Haziran da öne çıkan kalemler oldu. Net doğrudan yatırımlar yoluyla ise 0.7 milyar USD lik kaynak girişi sağlandı. Böylece, kısa ve uzun vadedeki akımlar sayesinde, toplamda cari açığın iki katı düzeyinde 8.3 milyar USD lik sermaye girişi gerçekleşti. Net hata noksan kaleminde ise 1.3 milyar USD lik çıkış görülürken, tüm bu gelişmelerin ardından resmi rezervler aylık bazda 1.5 milyar USD ye yükseldi. 12
3 Makroekonomik Gelişmeler: Merkezi Yönetim Bütçesi Merkezi Yönetim Bütçesi (milyar TL) Haziran 2013 2014 Değişim (%) Ocak - Haziran 2013 2014 Değişim (%) 2014 Bütçe Hedefi Gerç./ Hedef (%) Merkezi Yönetim Gelirleri 31,4 34,6 10.0 190,9 210,5 10.2 403,2 52.2 Vergi Gelirleri 26,7 24,8-7.3 158,4 168,1 6.1 348,4 48.3 Vergi Dışı Gelirler 4,7 9,8 108.6 32,6 42,4 30.1 54,8 77.3 Merkezi Yönetim Giderleri 32,6 35,2 7.9 187,9 213,9 13.8 436,4 49.0 Faiz Giderleri 1,5 1,6 2.5 23,3 26,5 13.6 52,0 50.9 Faiz Dışı Giderler 31,1 33,6 8.1 164,6 187,4 13.9 384,4 48.7 Bütçe Dengesi -1,2-0,6-48,9 3,1-3,4 - -33,3 10.1 Faiz Dışı Denge 0,3 1,0 186.4 26,4 23,1-12.4 18,7 123,2 Haziran ayında bütçe harcamaları bir önceki yılın aynı ayına kıyasla %7.9, bütçe gelirleri ise %10 artış kaydetti. Bu çerçevede, geçen yılın Haziran ayında 1.2 milyar TL düzeyinde gerçekleşen merkezi yönetim bütçe açığı, 2014 yılının aynı döneminde 613 milyon TL ye geriledi. Yılın ilk altı ayı itibariyle, 2013 te 3.1 milyar TL fazla veren bütçenin, 2014 te 3.4 milyar TL açık verdiği görüldü. Aynı dönemde, faiz dışı fazla da gerileyerek 23.1 milyar TL düzeyinde gerçekleşti. Yılın ilk yarısında, iç talepteki yavaşlamaya paralel olarak vergi gelirlerinin bir önceki yıla kıyasla zayıf bir seyir izlediği ve personel giderlerindeki gelişmelere bağlı olarak faiz dışı harcamalardaki artışın belirginleştiği görüldü. Bütçe gerçekleşmelerinin yılsonu hedeflerine uyumlu bir performans sergilediği göze çarparken, yılın ikinci yarısında iç talep koşullarının iyileşmesi ile birlikte vergi gelirlerinde toparlanma gözlenebileceği öngörülüyor. Kaynak: Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı 13
3 TCMB Nisan ayından itibaren hareketlenen sermaye girişleri Ağustos ayındaki siyasi belirsizliklerin giderilmesi ile artış trendine girmiştir. Aynı süreçte döviz yükümlülüklerindeki artış daha mütevazi gerçekleşmiş ve TCMB nin net dış varlıkları Ağustos ayında 40 milyar $ civarında gerçekleşmiştir. Ağustos ayında siyasi belirsizlikler çerçevesinde gösterge tahvilin bileşik faiz oranı ayın başında %9.51 seviyesine kadar yükselmiştir. Daha sonra belirsizliklerin ortadan kalkması ile tekrar düşüşe geçmiştir. Ayın sonunda Merkez Bankası toplantısından politika faizinde indirime gitmeme kararı ardından gösterge tahvilin faiz oranı yatay bir seyir izlemiş ve ayı %9.07 den kapatmıştır. Toplantıda gecelik borç verme faizinin 11.25 olmasına karar verilmiştir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından yayımlanan geçici verilere göre, 2003=100 bazlı reel efektif döviz kuru endeksi TÜFE bazında ağustos ayında bir önceki aya göre 0.57 puan değer kaybederek, 109.85'ten 109.28'e gerilemiştir. 14
3 Bankacılık Sektörü BDDK nın aldığı tedbirlerin etkisiyle kredi hacmindeki yıllık artış hızının ivme kaybetmesi Ağustos başında durağanlaşmış ve hafif bir artışa geçerek geçen ayki %20.8 seviyesinden %21.3 seviyesine yükselmiştir. Toplam mevduatlarda da benzer bir trend gerçekleşmiş ve geçen ayki %16.5 seviyesinden %17 seviyesine yükselme olmuştur. Yerel seçimler ile siyasal belirsizliklerin büyük oranda giderilmesi, TCMB nin ara PPK toplantısında para politikasını sıkılaştırması ve MB nin art arda gerçekleştirdiği faiz indirimleri neticesinde yılın ilk aylarında artış eğiliminde olan kredi faiz oranları yönünü aşağıya çevirmiştir. Ağustos ayı başındaki jeopolitik risk algısının da etkisi ile yaşanan ufak bir artışa rağmen aşağı yönlü gidiş devam etmiştir. Mayıs ayında son bir yılda görülen en yüksek seviyeye ulaştıktan sonra bankaların net döviz pozisyonu düşüş eğilimine girmiş ve 15 Ağustos itibariyle - 701 milyon $ düzeyinde gerçekleşmiştir. Nisan ayı itibariyle kredi faizlerinde başlayan düşüş eğilimi paralelinde mevduat faizleri de yönünü aşağıya doğru çevirmiştir. Ancak Ağustos başında Cumhurbaşkanlığı seçimine dair yaşanan risk algısından dolayı faizlerde hafif bir artış yaşanmış, fakat seçim sonrasında artış durmuştur. (*) İhtiyaç, taşıt ve konut kredileri (**) TL üzerinden açılan Kaynak: BDDK Haftalık Bülten, TCMB 15
3 Bankacılık Sektörü Genel Görünümü (milyar TL) 2009 2010 2011 2012 2013 Haziran - 14 (%) Değişim* AKTİF TOPLAMI 834.0 1,006.7 1,217.7 1,370.7 1,732.4 1,830.2 5.65 Krediler 392.6 525.9 682.9 794.8 1,047.4 1,123.5 7.26 TP Krediler 288.2 383.8 484.8 588.4 752.7 815.1 8.29 Pay (%) 73.4 73.0 71.0 74.0 72.0 72.6 - YP Krediler 104.4 142.1 198.1 206.4 294.7 308.4 4.65 Pay (%) 26.6 27.0 29.0 26.0 28.0 27.4 - Takipteki Alacaklar 21.9 20.0 19.0 23.4 29.6 32.2 8.77 Takipteki Alacaklar Oranı (%) 5.3 3.7 2.7 2.9 2.8 2.8 - Menkul Değerler 262.9 287.9 285.0 270.0 286.7 291.3 1.59 PASİF TOPLAMI 834.0 1,006.7 1,217.7 1,370.7 1,732.4 1,830.2 5.65 Mevduat 514.6 617.0 695.5 777.2 945.8 975.1 3.1 TP Mevduat 341.4 433.5 460.0 520.4 594.1 613.1 3.19 Pay (%) 66.3 70.3 66.1 67.4 62.8 62.9 - YP Mevduat 173.2 183.5 235.5 251.8 351.7 362.0 2.93 Pay (%) 33.7 29.7 33.9 32.6 37.2 37.1 - İhraç Edilen Menkul Kıymetler 0.1 3.1 18.4 37.9 60.6 71.4 17.92 Bankalara Borçlar 86.1 122.4 167.4 173.4 254.2 259.7 2.17 Repodan Sağlanan Fonlar 60.7 57.5 97.0 79.9 119.1 126.1 5.84 ÖZKAYNAKLAR TOPLAMI 110.9 134.5 144.6 181.9 193.7 214.5 10.72 Net Dönem Karı/Zararı 20.2 22.1 19.8 23.5 24.7 12.4-9.41 RASYOLAR (%) Krediler/Aktifler 47.1 52.2 56.1 58.0 60.5 61.41 - Menkul Kıymet/Aktifler 31.5 28.6 23.4 19.7 16.5 15.92 - Mevduat/Pasifler 61.7 61.3 57.1 56.3 54.6 53.27 - Krediler/Mevduat 76.3 85.2 98.2 102.3 110.7 115.27 - Sermaye Yeterliliği (%) 20.6 19.0 16.6 17.9 15.3 16.3 - * Net Dönem Karı haricinde yılsonuna göre yüzde değişimi ifade etmektedir. Net Dönem Karı değişimi bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde değişimi ifade etmektedir. Kaynak: BDDK Aylık İnteraktif Bülten Verileri 16
4 Özet Makroekonomik Göstergeler 2009 2010 2011 2012 2013 2014 BÜYÜME 14 - Ç1 14 - Ç2 14 - Ç3 GSYH (milyar USD) 616.7 731.6 774 785.7 820.0 183.8 - - Büyüme Oranı (%) -4.8 9.2 8.8 2.2 4.0 4.3 - - ENFLASYON (%) Haz - 14 Tem - 14 Ağu - 14 TÜFE (yıllık) 6.5 6.4 10.4 6.2 7.4 9.2 9.3 9,54 Yurtiçi ÜFE * (yıllık) 5.9 8.9 13.3 2.5 7.0 9.8 9.5 9,88 İŞGÜCÜ PİYASALARI Mar - 14 Nis - 14 May - 14 İşsizlik Oranı (%) 14 11.9 9.8 9.2 9.7 9.7 9.0 8.8 İstihdam (bin kişi) 21,277 22,594 24,110 24,821 25,524 25,583 26,194 26,538 DÖVİZ KURLARI (1) Haz - 14 Tem - 14 Ağu - 14 Tüfe Bazlı Reel Efektif Döviz Kuru 116.8 125.8 109.6 118.2 106.9 109.6 109.8 109,3 USD/TL 1.4909 1.5413 1.8935 1.7819 2.132 2.125 2.135 2.164 EUR/TL 2.1479 2.0601 2.4497 2.3509 2.937 2.895 2.859 2.855 Döviz Sepeti (0.5*USD + (0.5*EUR) 1.8194 1.8007 2.1716 2.0664 2.535 2.510 2.497 2.510 DIŞ TİCARET DENGESİ (2) (milyar USD) May - 14 Haz - 14 Tem - 14 İhracat 102.1 113.9 134.9 152.5 151.8 156.5 156.8 157.2 İthalat 140.9 185.5 240.8 236.5 251.7 245.8 245.6 242.5 Dış Ticaret Dengesi -38.8-71.7-105.9-84.1-99.9-89.4-88.8-85.3 Karşılama Oranı (%) 72.5 61.4 56.0 64.5 60.3 63.6 63.8 64.8 (1) Dönem sonu (2) 12 aylık kümülatif * Yurtiçi ÜFE Endeksi 2014 yılından itibaren yayınlanmaya başlamıştır. 17
4 Özet Makroekonomik Göstergeler (Devamı) 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ÖDEMELER DENGESİ (2) (milyar USD) Nis - 14 May - 14 Haz - 14 Cari İşlemler Dengesi -12.2-45.4-75.1-48.5-64.9-56.8-52.6-52.2 Sermaye ve Finans Hesapları 9.3 44.0 65.7 47.3 61.6 44.3 40.6 38.9 Doğrudan Yatırımlar (Net) 7.1 7.6 13.7 8.9 9.8 11.1 10.3 10.6 Portföy Yatırımları (Net) 0.2 16.1 22.0 40.8 23.7 7.9 8.4 15.8 Diğer Yatırımlar (Net) 2.1 33.2 28.2 18.4 38.1 18.8 21.8 17.2 Rezerv Varlıklar (Net) -0.1-12.8 1.8-20.8-9.9 6.5 0.1-4.7 Net Hata ve Noksan 2.9 1.4 9.4 1.2 3.4 12.5 12.0 13.3 Cari İşlemler Açığı/GSYH (%)* -2.0-6.2-9.7-6.2-7.9 - - - MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ (3) (milyar TL) Nis - 14 May - 14 Haz - 14 Merkezi Yönetim Gelirleri 215.5 254.3 296.8 331.7 389.4 138.4 175.9 210.5 Vergi Gelirleri 172.4 210.6 253.8 278.8 326.1 111.0 143.3 168.1 Merkezi Yönetim Giderleri 268.2 294.4 314.6 360.5 407.9 142.6 178.7 213.9 Faiz Giderleri 53.2 48.3 42.2 48.4 50.0 17.8 24.9 26.5 Faiz Dışı Giderler 215.0 246.1 272.4 312.1 357.9 124.8 153.8 187.4 Bütçe Dengesi -52.8-40.1-17.8-29.4-18.4-4.2-2.8-3.4 Faiz Dışı Denge 0.4 8.2 24.4 19.6 31.5 13.6 22.1 23.1 Bütçe Dengesi/GSYH (%)** -5.5-3.7-1.4-2.1-1.2 - - - MERKEZİ YÖNETİM TOPLAM BORÇ STOKU (milyar TL) May - 14 Haz - 14 Tem - 14 İç Borç Stoku 330.0 352.8 368.8 386.5 403.0 412.4 408.4 408.2 Dış Borç Stoku 111.5 120.7 149.6 145.5 182.8 182.3 185.0 181.9 Toplam Borç Stoku 441.5 473.6 518.3 532.0 585.8 594.7 593.4 590.2 (3) Yılbaşından itibaren kümülatif * 2013 yılsonu tahmini ** 2013 yılsonu OVP tahmini 18
5 Veri Gündemi Tarih Veri Dönemi 3 Eylül Enflasyon Ağustos 2014 [Glo] AMB Toplantısı Eylül 2014 4 Eylül [Glo] BoE Toplantısı Eylül 2014 [Glo] BoJ Toplantısı Eylül 2014 8 Eylül Sanayi Üretimi Temmuz 2014 10 Eylül Milli Gelir İstatistikleri 2014 2. Çeyrek 11 Eylül Ödemeler Dengesi Temmuz 2014 15 Eylül Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri Temmuz 2014 İşgücü İstatistikleri Haziran 2014 17 Eylül [Glo] FED FOMC Toplantısı Eylül 2014 24 Eylül Reel Kesim Güven Endeksi Eylül 2014 Kapasite Kullanım Oranı Eylül 2014 29 Eylül TÜİK Tüketici Güven Endeksi Eylül 2014 30 Eylül Ticaret İstatistikleri Ağustos 2014 19
AÇIKLAMA: Bu rapor, Kuveyt Türk tarafından, güvenilir olduğuna inanılan kaynaklardan elde edilen bilgi ve veriler kullanılarak hazırlanmıştır. Raporda yer alan ifadeler, hiçbir şekilde veya suretle alış veya satış teklifi olarak değerlendirilmemelidir. Kuveyt Türk, bu bilgilerin doğru, eksiksiz ve değişmez olduğunu garanti etmemektedir. Bu sebeple, okuyucuların, bu raporlardan elde edilen bilgilere dayanarak hareket etmeden önce, bilgilerin doğruluğunu teyit ettirmeleri önerilir ve bu bilgilere dayanılarak aldıkları kararlarda sorumluluk kendilerine aittir. Bilgilerin eksikliği ve yanlışlığından Kuveyt Türk hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz. Ayrıca, Kuveyt Türk ün tüm çalışanları ve danışmanlarının, herhangi bir şekilde bilgiler dolayısıyla ortaya çıkabilecek, doğrudan veya dolaylı zararlarla ilgili herhangi bir sorumluluğu yoktur. Bunlara ilaveten, Kuveyt Türk, raporların Internet üzerinden e mail yoluyla alınması durumunda virüs, hatalı gönderim veya diğer herhangi bir teknik sebepten dolayı alıcının donanımına veya yazılımına gelebilecek herhangi bir zarardan dolayı sorumlu tutulamaz.