SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK SANAYİ TİC. A.Ş. 200700175 RUHSAT NO LU KALKER KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE ARTIŞI

SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK SANAYİ TİC. A.Ş. 200700175 RUHSAT NO LU KALKER OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE ARTIŞI ADANA İLİ, CEYHAN İLÇESİ ÇED Raporu Nihai ÇED Raporu TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 1 / 326 ADANA AĞUSTOS-2013

Proje Sahibinin Adı Adresi SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK SANAYİ TİC. A.Ş. Yeni Yalova Yolu 9. Km. Osmangazi/BURSA Telefon Numaraları 0 224 368 2525 Faks Numaraları --- Projenin Adı Proje Bedeli Proje İçin Seçilen Yerin Açık Adresi (İli,İlçesi,Beldesi,Mevkii) Proje için seçilen yerin koordinatları VE KIRMA- ELEME TESİSİ KAPASİTE ARTIŞI 2.021.815 TL ADANA İLİ, CEYHAN İLÇESİ Ruhsat Alanına Ait Koordinatları Nokta No UTM Koordinatları Coğrafik Koordinatlar Koor. Sırası Sağa- Yukarı Koor. Sırası Enlem- Boylam Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Coğrafik D.O.M. 33 D.O.M. - Zon 36 Zon - Ölçek Faktörü 6 derecelik Ölçek Faktörü y x Enlem (K) Boylam(B) 1 765500 4102550 37.03001288 35.98441023 2 766000 4102000 37.02492031 35.98983000 3 766325 4101750 37.02257774 35.99339046 4 766800 4102000 37.02469347 35.99881174 5 766750 4101425 37.01953154 35.99804680 6 765237 4101380 37.01955472 35.98104530 Alan 94,67 ha - TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 2 / 326

Proje Sahibinin Adı SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK SANAYİ TİC. A.Ş. ÇED Alanına Ait Koordinatları Nokta No UTM Koordinatları Coğrafik Koordinatlar Koor. Sırası Sağa- Yukarı Koor. Sırası Enlem-Boylam Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Coğrafik D.O.M. 33 D.O.M. - Zon 36 Zon - Ölçek Faktörü 6 derecelik Ölçek Faktörü y x Enlem (K) Boylam(B) 1 765500 4102550 37.03001288 35.98441023 2 766000 4102000 37.02492031 35.98983000 3 766325 4101750 37.02257774 35.99339046 4 766580 4101884 37.02371169 35.99630072 5 766784 4101820 37.02307766 35.99856836 6 766750 4101425 37.01953154 35.99804680 7 765237 4101380 37.01955472 35.98104530 - Alan 92,77 ha Kırma-Eleme Tesisi Alanı Koordinatları Nokta No UTM Koordinatları Coğrafik Koordinatlar Koor. Sırası Sağa- Yukarı Koor. Sırası Enlem- Boylam Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Coğrafik D.O.M. 33 D.O.M. - Zon 36 Zon - Ölçek Faktörü 6 derecelik Ölçek Faktörü y x Enlem (K) Boylam(B) 1 765307 4101531 37.02089428 35.98188433 2 765367 4101531 37.02087733 35.98255793 3 765367 4101498 37.02058026 35.98254631 4 765307 4101497 37.02058820 35.98187236 Alan 0,201 ha - TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 3 / 326

Proje Sahibinin Adı SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK SANAYİ TİC. A.Ş. Malzeme Stok Alanı Koordinatları Nokta No UTM Koordinatları Coğrafik Koordinatlar Koor. Sırası Sağa- Yukarı Koor. Sırası Enlem- Boylam Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Coğrafik D.O.M. 33 D.O.M. - Zon 36 Zon - Ölçek Faktörü 6 derecelik Ölçek Faktörü y x Enlem (K) Boylam(B) 1 765294.1775 4101491.4463 37.02054183 35.98172645 2 765354.1775 4101491.4463 37.02052489 35.98240005 3 765354.1775 4101458.4463 37.02022782 35.98238842 4 765294.1775 4101457.4463 37.02023576 35.98171447 Alan 0,201 ha - Pasa Stok Alanı Koordinatları Nokta No UTM Koordinatları Coğrafik Koordinatlar Koor. Sırası Sağa- Yukarı Koor. Sırası Enlem- Boylam Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Coğrafik D.O.M. 33 D.O.M. - Zon 36 Zon - Ölçek Faktörü 6 derecelik Ölçek Faktörü y x Enlem (K) Boylam(B) 1 765383 4101503 37.02062076 35.98272770 2 765443 4101503 37.02060381 35.98340130 3 765441 4101469 37.02029830 35.98336686 4 765383 4101469 37.02031468 35.98271572 Alan 0,2006 ha Bitkisel Toprak Stok Alanı Koordinatları - Nokta No UTM Koordinatları Coğrafik Koordinatlar Koor. Sırası Sağa- Yukarı Koor. Sırası Enlem- Boylam Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Coğrafik D.O.M. 33 D.O.M. - Zon 36 Zon - Ölçek Faktörü 6 derecelik Ölçek Faktörü y x Enlem (K) Boylam(B) 1 765352.7845 4101445.9915 37.02011609 35.98236840 2 765412.7845 4101445.9915 37.02009915 35.98304200 3 765410.7845 4101411.9915 37.01979364 35.98300757 - TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 4 / 326

Proje Sahibinin Adı SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK SANAYİ TİC. A.Ş. 4 765352.7845 4101411.9915 37.01981002 35.98235643 Alan 0,2006 ha Şantiye Binası Alanı Koordinatları Nokta No UTM Koordinatları Coğrafik Koordinatlar Koor. Sırası Sağa- Yukarı Koor. Sırası Enlem- Boylam Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Coğrafik D.O.M. 33 D.O.M. - Zon 36 Zon - Ölçek Faktörü 6 derecelik Ölçek Faktörü y x Enlem (K) Boylam(B) 1 765298.3683 4101444.2027 37.02011535 35.98175686 2 765328.3683 4101444.2027 37.02010688 35.98209366 3 765328.3683 4101411.2027 37.01980981 35.98208204 4 765298.3683 4101410.2027 37.01980928 35.98174489 - Projenin ÇED Yönetmeliği kapsamındaki yeri (sektörü, alt sektörü) Raporu Hazırlayan Kuruluşun /Çalışma Grubunun Adı Adresi Alan 0,1005 ha Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği nin 7. Maddesi (b) bendinde Ek-1 Listesi Madde 28 (a), (d) TOPÇUOĞLU MAD. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 8.Cad. (Bişkek) 123/5 Emek/ANKARA Telefon Numaraları 0312 213 31 38-0312 213 31 44 Faks Numaraları 0312 213 31 48 E-mail Web Rapor Sunum Tarihi topcuoglumaden@hotmail.com topcuoglumaden@gmail.com www.topcuoglumaden.com.tr /08/2013 TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 5 / 326

İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER... 6 TABLOLAR... 9 ŞEKİLLER...11 EKLER...13 BÖLÜM 1: A) PROJENİN TANIMI VE AMACI...15 a) Tanımı...15 b) Ömrü...23 B) Çıkarılacak Malzemenin Fiziksel Kimysal ve Mineralojik Özellikleri ve Kullanım Amaçları...25 BÖLÜM 2. PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU...28 Proje Yer Seçimi ( İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan yerin, Onanlı Çevre Düzeni Planı veya İmar Planı sınırları içinde ise bu alan üzerinde, değil ise mevcut arazi kullanım haritası üzerinde koordinatları ile birlikte gösterimi)...28 BÖLÜM 3. PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI...42 3.1. Projenin Zamanlama Tablosu...42 3.2. Projenin Fayda Maliyet Analizi...43 3.3. Diğer Hususlar...47 BÖLÜM 4. Proje İçin Seçilen Yerin Ve Projenin Etki Alanının Çevresel Özellikleri...49 4.1. Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı...50 4.1.1. Meterolojik ve İklimsel Özellikler...50 4.1.2. Jeolojik Özellikler...67 a) Bölge Jeolojisi (İlgili kesitler ve haritalar)...67 4.1.3. Hidrojeolojik Özellikler (İlgili kesitler ve haritalar)...80 a) Sahanın Genel Karakteri...80 b) Yer Altı Su Seviyesi...80 c) Yer Altı Suyundan Faydalanma Durumu (Mevcut her türlü keson, derin artezyen v.b. kuyu)...81 4.1.4. Hidrolojik Özellikler (İlgili kesitler ve haritalar)...81 a) Projenin Göl, Baraj, Gölet, Akarsu Ve Diğer Sulak Alanlara Göre Konumu...82 b) İçme, Kullanma, Sulama Amaçlı Kullanım Durumları...85 4.1.5. Toprak Özellikleri...85 a) Toprak Yapısı ve Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfı...85 b) Yamaç Stabilitesi...92 c) Sahanın Erozyon Açısından Durumu...92 d) Doğal Bitki Örtüsü Olarak Kullanılan Mera, Çayır v.b....93 4.1.6. Tarım ve Hayvancılık...93 a) Tarımsal Gelişim Projeleri...94 b) Sulu ve Kuru Tarım Arazi Büyüklüğü...95 c) Ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları...96 d) Hayvancılık Türleri, Adetleri ve Beslenme Alanları...99 4.1.7. Flora ve Fauna... 103 a) Türler, Endemik Türler, Yaban Hayatı Türleri ve Biyotoplar, Ulusal ve Uluslar Arası Mevzuatla Koruma Altına Alınan Türler... 103 b) Nadir ve Nesli Tehlikeye Düşmüş Türler ve Bunların Yaşama Ortamları, Bunlar İçin Belirlenen Koruma Kararları... 129 c) Av Hayvanları ve Bunların Popülasyonu İile Yaşama Ortamları... 130 4.1.8. Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Arkeolojik Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Çevre Koruma Alanları, Turizm Bölgeleri)... 170 4.1.9. Orman Alanları... 174 a) Ağaç Türleri ve Miktarları veya Kapladığı Alan Büyüklükleri... 175 TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 6 / 326

b) Ormanın Teknik Özellikleri (kapalılığı, cari artım, hektardaki servet)... 175 c) Ocak Yerinin İşlendiği Mescere Harita ve Yorumu... 177 d) Saha Döküm Tablosu... 177 e) Sahanın Yangın Görüp Görmediği... 178 4.1.10. Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak Bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar, 7/16349 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Sınırlandırılmış Alanlar v.b.)... 178 4.1.11. Peyzaj Değeri Yüksek Yerler ve Rekreasyon Alanları... 179 4.1.12. Diğer Özellikler... 179 4.2. Sosyo-Ekonomik Çevrenin Özellikleri:... 179 4.2.1. Ekonomik Özellikler (Yörenin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler)... 179 4.2.2. Nüfus (Yöredeki kentsel ve kırsal nüfus)... 186 4.2.3. Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, sağlık, kültür hizmetleri)... 191 4.2.4. Sağlık (Bölgede mevcut endemik hastalıklar)... 198 4.2.5. Diğer Özellikler... 198 BÖLÜM 5. PROJENİN ÇEVRE ÜZERİNE ETKİLERİ ve ALINACAK ÖNLEMLER... 200 (Bu bölümde projenin fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri tanımlanır; bu etkileri önlemek, en aza indirmek ve iyileştirmek için alınacak yasal, idari ve teknik önlemler ayrı ayrı ve ayrıntılı bir şekilde açıklanır.)... 200 5.1.1. Üretim Sırasında Nerelerde ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat Sırasında Kullanılacak Malzemeler, Patlayıcı Maddeler, Hafriyat Miktarı, Nerelere Taşınacakları Veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları... 200 5.1.2. Suyun Temin Edileceği Kaynaklardan Getirilecek Su Miktarları, İçme ve Kullanma Suyu ve Diğer Kullanım Amaçlarına Göre Miktarları... 202 5.1.3. Proje Kapsamındaki Ulaştırma Altyapısı Planı (ulaştırma güzergâhı, şekli, güzergah yollarının mevcut durumu ve kapasitesi, hangi amaçlar için kullanıldığı, mevcut trafik yoğunluğu, yerleşim yerlerine göre konumu, yapılması düşünülen tamir, bakım ve iyileştirme çalışmaları vb.)... 204 5.1.4. Proje Sırasında Kesilecek Ağaçların Tür ve Sayıları, Etkilenecek Tabii Bitki Türleri ve Ne Kadar Alanda Bu İşlerin Yapılacağı, Orman Yangınları ve Alınacak Önlemler... 207 5.1.5. Elden Çıkarılacak Tarım Alanlarının Büyüklüğü, Arazi Kullanım Kabiliyeti... 208 5.1.6. Üretimde Kullanılacak Makinelerin, Araçların ve Aletlerin Miktar ve Özellikleri... 208 5.1.7. Üretim Sırasında Tehlikeli, Toksik, Parlayıcı ve Patlayıcı Maddelerin Kullanım Durumları, Taşınmaları ve Depolanmaları... 210 5.1.8. Kullanılacak Üretim Yöntemleri, Üretim Miktarları ve İmalat Haritaları... 215 5.1.9. Depolama İşleminin Ne Şekilde Gerçekleştirileceği, Miktar ve Sevkiyatı... 217 5.1.10. İçme ve Kullanma Amaçlı Suların Kullanımı Sonrası Oluşacak Atık Suların Miktarı ve Bertarafı... 217 5.1.11. Üretim Sırasında Toz Kaynakları ve Çıkacak Toz Miktarı... 219 5.1.12. Üretim Sırasında Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültü Kaynakları ve Seviyelerin İçin Hesaplamaların Yapılması... 225 5.1.13. Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde ve Nasıl Temin Edileceği... 242 5.1.14. Üretim Sırasında Oluşacak Katı Atıklar ve Atık Yağların Miktarı ve Bertarafı... 243 5.1.15. İnsan Sağlığı ve Çevre Açısından Riskli ve Tehlikeli Projeler... 246 5.1.16. Sağlık Koruma Bandı Mesafesi... 248 5.1.17. Proje Alanında Kültür ve Tabiat Varlıkları Durumu... 249 5.1.18. Diğer Projeler... 250 5.2. Projenin Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri:... 250 Gerçekleşmesi beklenen gelir artışları; yaratılacak istihdam imkanları, nüfus... 250 BÖLÜM 6. İŞLETME PROJE KAPANTIKTAN SONRA OLABİLECEK VE SÜREN ETKİLER VE BU ETKİLERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER... 252 6.1. Reklamasyon Çalışmaları... 252 6.2. Arazi Islahı... 253 TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 7 / 326

6.3. Mevcut Su Kaynaklarına Etkiler... 253 BÖLÜM 7. PROJENİN ALTERNATİFLERİ... 257 (Bu bölümde teknoloji, alaınacak önlemlerin alternatiflerinin karşılaştırılması yapılcak ve tercih sıralaması belirtilecektir.)... 257 BÖLÜM 8. İZLEME PROGRAMI... 259 8.1. Projenin İnşaatı İçin Önerilen İzleme Programı, Projenin İşletmesi ve İşletme Sonrası İçin Önerilen İzleme Programı ve Acil Müdahale Planı... 259 8.2. ÇED Olumlu Belgesinin Verilmesi Durumunda, Yeterlilik Tebliğ nde Yeterlilik Belgesi Alan Kurum/Kuruluşların Yükümlülükleri Başlığının 4. Maddesinde Yer Alan Hususların Gerçekleştirilmesi İle İlgili Program... 269 BÖLÜM 9. HALKIN KATILIMI... 272 (Projeden etkilenmesi muhtemel yöre halkının nasıl ve hangi yöntemlerle bilgilendirildiği, proje ile ilgili halkın görüşlerinin ve konu ile ilgili açıklamaların ÇED Raporuna yansıtılması)... 272 BÖLÜM 10. SONUÇLAR... 277 (Yapılan tüm açıklamaların özeti, projenin önemli çevresel etkilerinin sıralandığı ve projenin gerçekleşmesi halinde olumsuz çevresel etkilerin önlenmesinde ne ölçüde başarı sağanabileceğinin belirtildiği genel bir değerlendirme)... 277 NOTLAR VE KAYNAKLAR... 289 EKLER... 293 TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 8 / 326

TABLOLAR Tablo 1. Proje Kapsamında Mevcut ve Planlanan Durumlar...16 Tablo 2. Üretim Sırasında Kullanılacak Ekipmanlar...19 Tablo 3. Zamana Bağlı Üretim Değerleri...24 Tablo 4. Kalkerin Fiziksel Özellikleri...25 Tablo 5. Yakın Yerleşim Yerlerini ve Mesafelerinin Gösterir Tablo...32 Tablo 6. Ruhsat Alanına Ait Koordinatları...32 Tablo 7. ÇED Alanı Koordinatları...33 Tablo 8. Kırma-Eleme Tesisi Alanı Koordinatları...34 Tablo 9. Malzeme Stok Alanı Koordinatları...35 Tablo 10. Pasa Stok Alanı Koordinatları...36 Tablo 11. Bitkisel Toprak Stok Alanı Koordinatları...37 Tablo 12. Şantiye Binası Alanı Koordinatları...38 Tablo 13. Projenin Zamanlama Tablosu...43 Tablo 14. Alınacak Makine Ekipman Gideri...44 Tablo 15. Yakıt ve Yağ Gideri...45 Tablo 16. Patlayıcı Madde Gideri...45 Tablo 17. Personel Gideri...46 Tablo 18. Toplam Yatırım Tutarı...47 Tablo 19. Yıllık İşletme Geliri...47 Tablo 20. Yıllık İşletme Gideri...47 Tablo 21. Projenin Ülke Ekonomisine Katkısı...47 Tablo 22. 1970-2011 Yılları Arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonu Basınç Değerleri...50 Tablo 23. 1970-2011 Yılları Arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen Sıcaklık Değerleri...51 Tablo 24. 1970-2011 Yılları Arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen Yağış Değerleri...52 Tablo 25. 1970-2011 Yılları Arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen Nem Değerleri...53 Tablo 26. 1970-2011 Yılları Arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen Sayılı Günler Dağılımı...54 Tablo 27. 1970-2011 Yılları Arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen En Yüksek Kar Örtüsü Kalınlığı Değerleri...55 Tablo 28. 1960-2012 Yılları Arasında Adana Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen Buharlaşma Değerleri ve Grafiği...55 Tablo 29. 1970-2011 Yılları Arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen Yönlere Göre Aylık Rüzgar Esme Sayıları...56 Tablo 30. 1970-2011 Yılları Arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen Mevsimlik Rüzgar Esme Sayıları...60 Tablo 31. Ceyhan Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Arasında Yönlere Göre Rüzgâr Hızı...62 Tablo 32. Ceyhan Meteoroloji İstasyonu (1970-2011) Aylık Ortalama Rüzgâr Hızı ve Grafiği...63 Tablo 33. Ceyhan Meteoroloji İstasyonu (1970-2011) Maksimum Rüzgâr Hızı, Yönü ve Grafiği...64 Tablo 34. Ceyhan Meteoroloji İstasyonu (1970-2011) Ortalama Fırtınalı Gün Sayısı ve Grafiği...65 Tablo 35. Adana İli Yeraltı Su Kaynakları...81 Tablo 36. Adana İlindeki Barajlar ve Kullanım Durumları...85 Tablo 37. Adana İlçelerinin Toprak Sınıfları Dağılımı...89 Tablo 38. Adana İli Arazi Kullanım Kabiliyet...90 Tablo 39. Adana İlinde Arazi Varlığı ve Dağılımı...93 Tablo 40. Adana İli Tarım Arazileri Dağılımı...94 TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 9 / 326

Tablo 41. Bölgeler Bazında Tarımla Uğraşan Hane Sayısı ve Faaliyet Alanlarına Göre Dağılımı...94 Tablo 42. Adana İli Alt Bölgelere Ait İşletme Büyüklüğü (Ha)...95 Tablo 43. Arazi Kullanımı...96 Tablo 44. Adana İli ve Ceyhan İlçesi Tarım Alanları...96 Tablo 45. Adana İlinde Yetiştirilen Sebzeler 2011 yılı Üretim Miktarları...97 Tablo 46. Adana İlinde Yetiştirilen Meyveler, İçecek ve Baharat Bitkiler 2011 yılı Üretim Miktarları...98 Tablo 47. Adana İlindeki Büyükbaş Hayvan Verileri... 100 Tablo 48. Adana İlindeki Küçükbaş Hayvan Verileri... 101 Tablo 49. Adana İli Kümes Hayvanları ve Yumurta Üretimi... 102 Tablo 50. Flora Tablosu... 109 Tablo 51. Proje Alanı ve Yakın Çevre İkiyaşamlı (Amphibia) Türleri ve Koruma Statüleri... 136 Tablo 52. Proje Alanı ve Yakın Çevre Sürüngen Türleri (Reptilia) ve Koruma Statüleri.. 137 Tablo 53. Proje Alanı ve Yakın Çevre Kuş (Aves) Türleri, Koruma Statüleri... 139 Tablo 54. Proje Alanı ve Yakın Çevre Memeli Hayvan (Mammalia) Türleri ve Koruma Statüleri... 145 Tablo 55. Çalışma Bölgesinin Tatlısu Alg Türleri... 159 Tablo 56. Çalışma Bölgesinin Zooplanktonik Organizmaları... 162 Tablo 57. Çalışma Alanındaki Bentik Omurgasızlar... 163 Tablo 58. Çamdan deresinin balık türleri... 165 Tablo 59. Adana İlinin Orman Varlığı... 174 Tablo 60. Amenajman Planı... 176 Tablo 61. Saha Döküm Tablosu... 178 Tablo 62. Adana Sanayisinin Sektörel Dağılımı, 2008 (Üretimden satıslara doğru)... 180 Tablo 63. Adana İlindeki Metalik Madenler, Endüstriyel Ve Enerji Hammaddeleri Tablosu... 182 Tablo 64. Şehir, Belde ve Köy Nüfusları - 2012... 186 Tablo 65. Adana İlçelerine Ait Cinsiyet ve Yerleşim Yerine Göre 2012 Yılı Nüfus Dağılımı... 187 Tablo 66. Ceyhan İlçesi ve Köyleri Cinsiyete Göre Nüfus Dağılımı (2012)... 187 Tablo 67. Ceyhan İlçesinin Yaşa Göre Nüfus Dağılımı (2012)... 190 Tablo 68. Ceyhan İlçesi Toplam Hanehalkı Nüfusu, Hanehalkı Sayısı - 2000... 190 Tablo 69. Adana İlindeki Okul Türleri ve Öğrenci Durumu... 193 Tablo 70. Ceyhan İlçesinin Bitirilen Eğitim Düzeyi, Cinsiyet ve Yaş Grubuna Göre Nüfus - 2011... 194 Tablo 71. Adana İlindeki Hastane Sayıları... 195 Tablo 72. Adana İli Bildirimi Zorunlu Hastalık Vakaları,2008... 195 Tablo 73. Üretim Sırasında Kullanılacak Ekipmanlar... 208 Tablo 74. Patlatma Bilgileri... 211 Tablo 75. Kullanılacak Patlayıcı Maddeler ve Özellikleri... 212 Tablo 76. Powergel Magnum Özellikleri... 213 Tablo 77. Zamana Bağlı Üretim Değerleri... 219 Tablo 78. Toz Emisyonu Kütlesel Debi Hesaplamalarında Kullanılacak Emisyon Faktörleri... 220 Tablo 79. Toz Emisyon Faktörleri ve Debileri (Arazi Hazırlığı)... 221 Tablo 80. Toz Emisyon Faktörleri ve Debileri (İşletme Aşaması İçin)... 223 Tablo 81. Ses Gücü Düzeyleri... 226 Tablo 82. Kullanılacak Araç ve Ekipmanların Adet ve Ses Gücü Düzeyleri... 227 Tablo 83. Ses Gücü Düzeylerinin Oktav Bantlarına Dağılımı... 228 Tablo 84. Ses Basınç Düzeyleri... 229 Tablo 85. Atmosferik Yutuş... 231 Tablo 86. Nihai Ses Basınç Düzeyleri... 232 TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 10 / 326

Tablo 87. Düzeltme Faktörleri... 233 Tablo 88. Ses Düzeyleri... 234 Tablo 89. Lgündüz Değerleri... 235 Tablo 90. Endüstri Tesisleri İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri (Tablo-4)... 237 Tablo 91. Maden ve Taş Ocakları ile Benzeri Alanlarda Patlama Nedeniyle Oluşacak Titreşimlerin En Yakın Çok Hassas Kullanım Alanının Dışında Yaratacağı Zemin Titreşimlerinin İzin Verilen En Yüksek Değerleri... 238 Tablo 92. Ocakta Yapılacak Patlatmaların Mesafeye Göre Oluşturacağı Titreşim Hızları... 240 Tablo 93. Patlatma Yapılan Kaya Türü ve Bina Temeli Altındaki Kayaç Türüne Bağlı Olarak Değişim Gösteren K Katsayısı Asgari ve Azami Değerleri... 241 Tablo 94. Proje Alanında Olması Muhtemel Kaza Riskleri... 247 Tablo 95. Acil Durum Ekibinin Görevleri... 262 Tablo 96. Çevre İzleme Planı... 270 ŞEKİLLER Şekil 1. Ocaktaki Kademeli Çalışma Yöntemi ve Yol Bağlantıları Perspektif Görünümü...20 Şekil 2. Ocaktaki Kademeli Çalışmanın Yandan Görünüşü...20 Şekil 3. Üretim Akım Şeması...21 Şekil 4. Kırma-Eleme Tesisi İş Akım Şeması...22 Şekil 5. Kırma-Eleme Tesisi Ünite Yapılarını Gösterir Temsili Şema...23 Şekil 6. Projenin Yerini Gösterir Yer Bulduru Haritası...30 Şekil 7. En Yakın Konutu ve Mesafesini Gösterir Google Earth Resmi...31 Şekil 7.1. Yakın Yerleşim Yerlerini ve Mesafelerinin Gösterir Google Earth Resmi...31 Şekil 8. Ruhsat Alanını Gösterir Google Earth Resmi...33 Şekil 9. Çalışma Alanını Gösterir Google Earth Resmi...34 Şekil 10. Kırma-Eleme Tesisini Gösterir Google Earth Resmi...35 Şekil 11. Malzeme Stok Alanını Gösterir Google Earth Resmi...36 Şekil 12. Pasa Stok Alanını Gösterir Google Earth Resmi...37 Şekil 13. Bitkisel Toprak Stok Alanını Gösterir Google Earth Resmi...38 Şekil 14. Şantiye Binası Alanını Gösterir Google Earth Resmi...39 Şekil 15. Nakliye Güzergâhını Gösterir Google Earth Fotoğrafı...40 Şekil 16. 1970-2011 Yılları Arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Ölçülen Basıç Değerleri...51 Şekil 17. 1970-2011 yılları arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen Sıcaklık Grafiği...52 Şekil 18. 1970-2011 Yılları Arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen Yağış Değerleri...53 Şekil 19. 1970-2011 Yılları Arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen Nem Değerleri...53 Şekil 20. 1970-2011 Yılları Arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen Sayılı Günler Dağılımı-1...54 Şekil 20. 1970-2011 Yılları Arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen Sayılı Günler Dağılımı-2...55 Şekil 21. Esme Sayıları Toplamına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı...57 Şekil 22. 1970-2011 Yılları Arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen Aylık Rüzgar Esme Sayıları...59 Şekil 23. 1970-2011 Yılları Arasına Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen Mevsimlik Rüzgar Esme Sayıları...61 Şekil 24. Ceyhan Meteoroloji İstasyonu (1970-2011 yılları) Yönlere Göre Ortalama Rüzgar Hızı Diyagramı...62 Şekil 25. Tektono-stratigrafik birimleri gösterir harita (MTA Özgül ve Kozlu, 1993 ten değiştirerek)...76 TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 11 / 326

Şekil 26. Stratigrafik birimleri gösterir harita (MTA Rapor 231nolu)...78 Şekil 27. Stratigrafik birimleri gösterir harita...79 Şekil 28. Adana İli Hidroloji Planı...82 Şekil 29. Proje Alanı ve Etki Alanının Hidroloji Planı...84 Şekil 29.1. Proje Alanı ve Etki Alanının Hidroloji Planı Yakın Görüntüsü...85 Şekil 30. Yamaç Stabilitesini Gösterir Diyagram...92 Şekil 31. Adana İlinin Orman Varlığı Grafiği... 174 Şekil 32. Adana İli Maden Haritası... 184 Şekil 33. Nakliye Güzergâhını Gösterir Harita... 205 Şekil 34. Adana İli Trafik Hacim Haritası... 207 Şekil 35. Delme-Patlatma Dizaynı... 212 Şekil 36. Gürültü Yayılım Grafiği... 236 Şekil 37. Üretim Sonrası Ve Doğaya Yeniden Kazandırma Çalışmaları Sonrası Oluşacak Basamaklar... 253 Şekil 38. İş Kazası İçin Acil Müdahale Planı... 263 Şekil 39. Yangın İçin Acil Müdahale Planı... 266 Şekil 40. Deprem İçin Acil Müdahale Planı... 268 TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 12 / 326

EKLER EK-1 EK-2 EK-3 EK-4 EK-5 EK-6 EK-7 EK-8 Resmi Yazılar ve Belgeler A) Ruhsat Fotokopisi B) ÇED Gerekli Değildir Belgesi C) MİGEM Devir Yazısı D) Lisanlı Harita Kadastro Mühendislik Bürosunun Hazırladığı Kadastro Krokisi E) Yumurtalık Belediyesi nin Vidanjör İle İlgili Görüşü F) Yumurtalık Belediyesi nin Evsel Nitelikli Katı Atık İle İlgili Görüşü G) BOTAŞ Boru Hatları İle Petrol Taşıma A.Ş. Doğal Gaz İşletmeleri Bölge Müdürlüğü nün Yazısı H) Adana İl Özel İdaresi ne Verilen Taahhütname Proje Alanına Ait 1/25.000 Ölçekli Topografik Harita Proje Alanına Ait 1/25.000 Ölçekli Hidrojeolojik Harita Proje Alanına Ait 1/25.000 Ölçekli Jeolojik Harita Proje Alanına Ait 1/10.000 Ölçekli Vaziyet Planı Proje Alanı Ait 1/25.000 Ölçekli Etki Alanını Gösterir Harita Proje Alanına Ait 1/100.000 Ölçekli Arazi Varlığı Haritası Proje Alanına Ait 1/25.000 Ölçekli Mescere Haritası ve ÇED İnceleme Değerlendirme Raporu Onaylı 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı, Lejantı ve Plan Hükümleri Proje Alanı Ait Termin Planı Proje Alanı Ait İmalat Haritası Proje Alanına Ait Yer Bulduru Haritası Proje Alanına Ait Fotoğraflar Proje Alanına Ait Google Earth Fotoğrafları Ceyhan İlçesi Meteorolojik Verileri Faaliyet Alanı ve Çevresinde Yer Alan Katmanları Gösterir Harita EK-9 EK-10 EK-11 EK-12 EK-13 EK-14 EK-15 EK-16 EK-17 Ölçeksiz Fosseptik Planı EK-18 EK-19 EK-20 EK-21 EK-22 EK-23 EK-24 Rehabilitasyon Projesi - 1/5.000 Ölçekli Topografik Harita ve 1/25.000 Ölçekli Topografik Harita - 1/25.000 Ölçekli Faaliyet Sonrası Kullanım Senaryolarını Gösterir Topografik Harita Doğaya Yeniden Kazandırma Planı - 1/5.000 Ölçekli Topografik Harita ve 1/25.000 Ölçekli Topografik Harita - 1/25.000 Ölçekli Jeolojik Harita - Vaziyet Planı - Faaliyet Sonrası Kullanım Senaryolarını Gösteren 1/25000 Ölçekli Topoğrafik Harita - Morfoloji Haritası Toz Modelleme Raporu Halkın Katılım Toplantısı Gazete İlanları Ekosistem Değerlendirme Raporu Proje Alanına Ait 1/10.000 Ölçekli Sağlık Koruma Bandını Gösterir Harita Topçuoğlu Mad. San. ve Tic. Ltd. Şti. Adına Yeterlik Belgesi TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 13 / 326

SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK SANAYİ TİC. A.Ş. 200700175 RUHSAT NO LU KALKER OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE ARTIŞI BÖLÜM 1. ADANA İLİ, CEYHAN İLÇESİ PROJENİN TANIMI VE AMACI TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 14 / 326

BÖLÜM 1: A) PROJENİN TANIMI VE AMACI Adana İli, Ceyhan İlçesi sınırları içerisinde SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK SANAYİ TİC. A.Ş. ye ait 200700175 Ruhsat No lu 94,67 hektarlık alanın; 24,58 hektarlık çalışma alanı için (Yunus GÜRTAŞ) adına 07.10.2009 tarihinde ÇED Gerekli Değildir Belgesi alınmış (Bkz. Ek-1B) olup proje alanı içerisinde henüz bir faaliyet gerçekleştirilmemiştir. Söz konusu 24,58 hektarlık çalışma alanının 68,19 hektar daha eklenerek 92,77 hektara genişletilmesi planlanmaktadır. Ayrıca proje kapsamında ocak ve kırma-eleme tesisi kapasitelerinin 100.000 ton/yıl dan 1.200.000 ton/yıl a çıkartılması planlanmaktadır. 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan ve 30.06.2011 tarih ve 27980 sayılı Resmi Gazete de değişikliği yayımlanmış olan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği nin 7. Maddesi (b) bendinde Bu Yönetmelik kapsamında ya da kapsamı dışında bulunan projelere ilişkin kapasite artırımı ve/veya genişletilmesi halinde, kapasite artışı toplamı bu Yönetmeliğin EK-I inde belirtilen eşik değer veya üzerindeki projelere, Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu hazırlanması zorunludur. denilmektedir. Söz konusu proje ise Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği Ek I-Madde (28)-Madencilik projeleri; Ruhsat hukuku ve aşamasına bakılmaksızın a) 25 hektar ve üzeri çalışma alanında (kazı ve döküm alanı toplamı olarak) açık işletmeler ve d) Kırma- Eleme-Yıkama tesisleri (3213 sayılı Maden Kanunu 1. (a) ve 2.(a) grup madenler ile hafriyat malzemeleri-400.000 ton/yıl) içerisinde yer almaktadır. Bu nedenle söz konusu proje ÇED Yönetmeliği nin 7. Maddesi (b) bendi kapsamında değerlendirilmiş ve ÇED Yönetmeliği nin 8. Maddesi kapsamında Ek III ÇED Genel Formatı doğrultusunda ÇED Başvuru Dosyası hazırlanarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı na sunulmuştur. Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği nin 9. Maddesi gereğince Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nda yapılan Bilgilendirme, Kapsam ve Özel Format Belirleme Toplantısı sonucu ÇED Raporu Özel Formatı belirlenmiştir. Dolayısıyla bu ÇED Raporu, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğünün 30.01.2013 tarih ve 1753 sayılı yazısında belirlenen ÇED Raporu Özel Formatı doğrultusunda hazırlanmıştır. a) Tanımı Adana İli, Ceyhan İlçesi sınırları içerisinde SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK SANAYİ TİC. A.Ş. ye ait 200700175 Ruhsat No lu 94,67 hektarlık alanın; 24,58 hektarlık çalışma alanı için (Yunus GÜRTAŞ) adına 07.10.2009 tarihinde ÇED Gerekli Değildir Belgesi alınmış (Bkz. Ek-1B) olup proje alanı içerisinde henüz bir faaliyet gerçekleştirilmemiştir. Söz konusu 24,58 hektarlık çalışma alanının 68,19 hektar daha eklenerek 92,77 hektara genişletilmesi planlanmaktadır. Ayrıca proje kapsamında ocak ve kırma-eleme tesisi kapasitelerinin 100.000 ton/yıl dan 1.200.000 ton/yıl a çıkartılması planlanmaktadır. Ayrıca proje kapsamında ocak ve kırma-eleme tesisi kapasitelerinin 100.000 ton/yıl dan 1.200.000 ton/yıl a çıkartılması planlanmaktadır. Proje alanı ile ilgili olarak BOTAŞ a görüş sorulmuş olup yazı Ek-1G de verilmektedir. BOTAŞ Boru Hatları İle Petrol Taşıma A.Ş. Doğal Gaz İşletmeleri Bölge Müdürlüğü nün 21.03.2013 tarih ve 9346 sayılı yazısında Kalker Ocağı olarak işletilecek bölgenin yakınından BOTAŞ a ait (inşaatı devam eden) 20 lik Egemer Elektrik Doğal Gaz Boru Hattının (DGBH) geçmekte olduğu ve söz konusu proje alanımız ile DGBH arasındaki en kısa mesafe 80 m olduğu belirtilmiştir. Ayrıca Teknik Emniyet ve Çevre Güvenliği Yönetmeliği nin Doğal Gaz Boru Hatları güzergahlarında yapılabilecek her türlü dinamit patlatmalarının doğal gaz boru hattına olan emniyet mesafesi 200 metreden az olmamak üzere; (m=k q) formülüne göre hesap edilir hükmüne göre, söz konusu faaliyet TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 15 / 326

alanı için elde edilen yaklaşım mesafesi 250 metrelik mesafenin korunması ve 250 metrelik sınırlar içerisinde Kalker Ocağı çalışmalarının yapılmaması gerekmekte olduğu ve bu bölgede gündeme gelebilecek diğer faaliyetler için BOTAŞ dan tekrar izin alınması gerektiği bildirilmiştir. Bu bağlamda Ruhsat sahasının tamamı olan 94,67 hektarlık alan, proje alanı olarak çalışılması planlanırken BOTAŞ ın yazısında yer alan 250 m mesafe göz önünde bulundurularak proje alanının kuzeydoğu sınırı ile DGBH nın mesafesi 250 m olacak şekilde proje alanının kuzeydoğu sınırı ruhsat sahası içine çekilerek alan tekrar düzenlenmiştir. Sonuç olarak proje alanı 92,77 hektarlık olarak belirlenmiş olup çalışma alanı ile DGBH arasında yer alan 250 m lik bölgede ise hiçbir faaliyet gerçekleştirilmeyecektir. Proje sahibi olan SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK SANAYİ TİC. A.Ş. ye ait 200700175 Ruhsat No lu Kalker Ocağı dışında 3 adet kalker ocağı ve 2 adet Marn Ocağı yer almaktadır. Kalker ocakları proje alanının yaklaşık 550 m kuzeydoğusunda 200700109 Ruhsat No lu ocak, yaklaşık 2920 m kuzeydoğusunda 200705287 Ruhsat No lu ocak, yaklaşık 3400 m kuzeydoğusunda 200705306 Ruhsat No lu ocak yer almaktadır. Marn ocakları ise proje alanının yaklaşık 1300 m güneybatısında 3268451 Erişim No lu ocak ve yaklaşık 2920 m güneybatısında 3268445 Erişim No lu ocak yer almaktadır. Kalker ocakları ile birlikte 200700175 Ruhsat No lu Kalker ocağı aynı anda çalıştırılmayacak olup planlanan 4 kalker ocağında sırasıyla çalışılacaktır. Söz konusu proje için kapasite artışı ile birlikte 92,77 hektarlık alandan yılda 1.200.000 ton kapasite ile patlatmalı ve basamaklı olarak açık işletme yöntemi ile kalker üretimi yapılacak ve kırma-eleme işlemine tabi tutulduktan sonra çalışma alanında oluşturulacak olan malzeme stok alanında geçici olarak depolandıktan sonra proje alanına yaklaşık 18 km mesafede yatırımcı firmaya ait inşaatı devam eden çimento fabrikasına sevk edilecektir. SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK SANAYİ TİC. A.Ş. ait çimento fabrikası işletmeye geçtikten sonra 200700175 Ruhsat No lu Ocak faaliyete geçecektir. Proje kapsamında mevcut ve planlanan durumları gösterir tablo aşağıda verilmiştir. Tablo 1. Proje Kapsamında Mevcut ve Planlanan Durumlar Mevcut Durum Planlanan Durum Toplam ÇED Alanı 24,58 hektar 68,19 hektar 92,77 hektar Sosyal Tesis Alanı 300 m 2 705 m 2 1.005 m 2 (0,1005 ha) Kırma-Eleme Tesisi Alanı 1.000 m 2 1.010 m 2 2.010 m 2 (0,201 ha) Pasa Stok Alanı 300 m 2 1.706 m 2 2.006 m 2 (0,2006 ha) Malzeme Stok Alanı 400 m 2 1.610 m 2 2.010 m 2 (0,201ha) Bitkisel Toprak Stok Alanı 500 m 2 1.506 m 2 2.006 m 2 (0,2006 ha) Ocak Kapasitesi 100.000 ton 1.100.000 ton 1.200.000 ton Kırma-Eleme Tesisi Kapasitesi 100.000 ton 1.100.000 ton 1.200.000 ton Çalışılacak Ay Sayısı 12 ay - 12 ay Çalışılacak Gün Sayısı 25 gün 3 28gün Vardiya Sayısı Tek Vardiya (8 saat) Tek Vardiya (10 saat) Tek Vardiya (10 saat) Personel sayısı 10 Kişi 30 Kişi 40 Kişi Fosseptik çukur kapasitesi 20 m 3 30 m 3 50m 3 TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 16 / 326

Ruhsat Sahası ile ilgili olarak 200700175 Ruhsat Nolu Kalker Ocağı ve Kırma- Eleme Tesisi Kapasite Artışı ÇED Raporunda belirtilen kapasite artışı ve diğer hususlarla uyumlu olarak revize bir işletme projesi hazırlanarak Maden İşleri Genel Müdürlüğü ne verilecektir. Söz konusu projeye ait 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita Ek-2 de, 1/10.000 ölçekli vaziyet planı Ek-5 de, 1/25.000 ölçekli jeolojik haritası Ek-4 de verilmiştir. Ayıca Projenin Türkiye deki yerini ve ulaşım yollarını gösterir yer bulduru haritası eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-12). Proje alanına ait fotoğraflar Ek-13 de, Google Earth Fotoğrafları ise Ek-14 de verilmiştir. Malzeme Ocağı Ocak işletme faaliyetleri bilindiği gibi açık ve kapalı işletme yöntemlerinden biri seçilerek ya da her ikisi ile birlikte yapılmaktadır. Herhangi bir işletmede yöntem seçimi ve/veya değişimi, topografya, maden yatağının jeolojik durumu, pazar durumu, faaliyet sahibinin finansal kaynakları gibi etkenler değerlendirilerek ekonomik olanın tespit edilmesi suretiyle yapılmaktadır. Söz konusu malzeme ocağında; yukarıda belirtilen koşullar (örtü tabakasının kalınlığı, kaya formasyonlarının sertliği, basma dayanımı, kazılabilirlik parametreleri, topografya, cevherleşmenin olduğu damarın eğimi, yapısı ve kalınlığı, ilk yatırım sermayesi ve birim üretim maliye kriterleri) dikkate alınarak üretim yöntemi belirlenmiş ve faaliyetin açık işletme yöntemiyle gerçekleştirilmesi kararlaştırılmıştır. Açık işletme tekniği, üretimde planlanan malzemenin varsa üzerinde bulunan örtü tabakasının alınarak ve uygun şev açısı (heyelan ve tehlikeli kaya düşmelerinin önlenebilmesi amacıyla) verilerek basamak basamak üretimin gerçekleştirilmesi tekniğidir. Açık işletme yönteminde basamaklar oluşturularak ilerleme sağlanmaktadır. Basamak genişliği kullanılacak olan iş makinelerinin manevra kabiliyetlerine göre projelendirilmiştir. Açık işletmelerde kullanılacak olan iş makineleri ile kamyonların geri ve ileri manevra yapabileceği ve dönüşlerde rahat ve emniyetli bir şekilde hareket edebileceği bir basamak genişliği yeterli olmaktadır. Bu genişlik uygulamada 14-18 m arasında değişmektedir. Basamak yüksekliği ise kullanılacak olan iş makinesinin bom yüksekliği ile orantılı olarak projelendirilmektedir. Projede bu yükseklik maksimum 10 m olarak planlanmıştır. Kullanılacak olan makine ekskavatör ise basamak yüksekliği bom uzunluğu kadar, paletli veya lastikli yükleyici ise maksimum kova yüksekliğinin 1.5 katı kadar basamak yüksekliği düşünülür. Saha geneli göz önünde bulundurularak ve yapılan ölçümler sonucunda kalınlık 100 metre olarak saptanmıştır. İşletmede basamak yüksekliği 10 metre olarak alınmıştır. Ocak sahasında cevherleşmenin ortalama kalınlığı 100 m olarak değerlendirilmiş olup, muhtemelen 10 kademede cevher alınacaktır. Basamak yüksekliği 10 m, genişliği 14-18 m, basamak şev açısı ortalama 70 0, genel şev açısı 60 0 olarak düşünülmektedir. İşletmede malzeme kalınlığı ortalama 100 m olması dolayısıyla üretimin buna bağlı olarak 10 basamak halinde çalışılarak gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Ocakta kapasite artışıyla birlikte yıllık 1.200.000 ton malzeme üretimi yapılması planlanmaktadır. Faaliyet alanında cevher yan kayaçlarının durumuna bağlı olarak bazı TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 17 / 326

bölümlerde patlatma yapılmasına ihtiyaç duyulmadan ekskavatör ile de üretim yapılacağı düşünülmektedir. Fakat proje kapsamında en kötü koşulların değerlendirilmesi nedeniyle kalker çıkartılırken üretimin tamamen delme-patlatma ile olacağı düşünülerek hesaplamalar yapılmıştır. Kapasite artışı ile birlikte ocak alanında yapılacak delme-patlatma işlemi Wagon- Drill ile deliklerin delinmesi ANFO nun hazırlanması, sıkılanması ve patlatılması sırasıyla yapılacaktır. Delikler şeşbeş düzende, yan yana, 75 derecelik eğimle ve 89 mm. genişlikte delinecektir. Gecikmeli numaralı elektrikli tavikli bakır kapsüllerle ateşleme yapılacaktır. Daha sonra deliklere ANFO tatbik edilecek ve delikler sıkılanacaktır. Patlatmanın yaratacağı ses ve sarsıntı etkisini en aza indirmek için patlatması yapılacak deliklerden 1 tanesine 0 numaralı kapsül diğerine ise ml-sn gecikmeli numaralı kapsüllerden kullanılacaktır. Bu şekilde yapılan patlatma ile deliklerin aynı anda patlaması önlenecektir. Patlatmada milisaniye gecikmeli kapsüller kullanılacaktır. Patlatma sonrası tüm deliklerin patlayıp patlamadığı kontrol edilecek ve patlamayan delik varsa temizlenecek veya düzenek kontrol edilerek aksaklık giderilip tekrar patlatılacaktır. Patlatma ile gevşeyen kalker ekskavatör ile çıkarılıp yükleyicilerle kamyonlara yüklenecek ve çalışma alanında kurulacak olan kırma eleme tesisinde boyutlandırıldıktan sonra stok alanında geçici bir süre depolanacak ve arkasından proje alanına yaklaşık 18 km mesafede yatırımcı firmaya ait inşaatı devam eden çimento fabrikasına sevk edilecektir. Patlatma ehliyetli kişilerce ve gerekli emniyet tedbirleri alındıktan sonra yapılacaktır. Faaliyet alanında patlayıcı madde olarak ANFO ismiyle adlandırılan Amonyum Nitrat ve Motorin karışımından oluşan madde kullanılacaktır. Bu patlayıcı jelatinit tipi dinamit ve milisaniye gecikmeli kapsüller yardımıyla patlatılacaktır. ANFO Amonyum Nitrat ve motorin karışımı bir patlayıcıdır. Bünyesinde % 96 amonyum nitrat ve % 4 motorin bulunur. Bu karışımın her ortamda yapılabilmesi, ucuz olması ANFO nun tercih edilmesinin sebebidir. Karışımda homojenliğin sağlanması amacı ile bir miktar karışıma talaş eklenir. Kullanılacak olan ANFO ister patlatmadan hemen önce istenirse daha önce hazırlanarak rutubet geçirmeyen özel kaplarda muhafaza edilebilir. Milisaniye gecikmeli kapsüle verilen elektrik akımı ile patlatılan ANFO patlama sırasında doğal hacminin yaklaşık 1500 katı bir hacme ulaşır ve patlatma gerçekleşir. Patlatmanın verimli olması için deliklerin sıkılanması bu sebepten dolayı çok önemlidir. Açık işletmede şev duyarlılığının sağlanması çok önemlidir. Faaliyet sona erdikten sonra topoğrafyaya uygun bir biçimde düzenlemeler yapılacaktır. Faaliyet süresince genel şev açısının 60º olması planlanmaktadır. Kapasite artışı ile birlikte malzeme üzerinde bulunan bitkisel toprak iş makineleri ile sıyrılarak alınacaktır. Bitkisel toprak sıyrılırken taşlı kısımların sıyrılmamasına dikkat edilecektir. Gereken kısımlarda üst örtü tabakasının hafriyatı sonucu oluşan elde edilen toprak tabakası üretim alanı içerisinde üretimi ve ocak giriş-çıkışını engellemeyecek şekilde uygun bir alanda düzenli bir şekilde muhafaza edilecektir. Ayrıca saha üzerinde çevre koşulları ile ana kayadan kopan parçalar mevcuttur. Bu malzemenin, daha sonra üretimi sona eren alanların düzenlenmesi ve rekreasyon işlemlerinde kullanılması planlanmaktadır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 18 / 326

Proje kapsamında kalker ocağından yılda 1.200.000 ton/yıl malzeme çıkarılması planlanmış olup, üretimin %10 oranındaki kısmının pasa olacağı varsayılmıştır. Pasanın tamamı pasa alanına taşınacak, daha sonra bu pasa üretimin tamamlandığı alanlarda üste serilecek ve üretimle birlikte rehabilitasyonda bitmiş olacaktır. Kapasite artışıyla birlikte ocaktan çıkarılan malzeme kurulacak kırma-eleme tesisinde boyutlandırılarak ve çalışma alanında oluşturulacak olan malzeme stok alanında geçici olarak depolandıktan sonra proje alanına yaklaşık 18 km mesafede mesafede yatırımcı firmaya ait inşaatı devam eden çimento fabrikasına sevk edilecektir. Adana İli, Ceyhan İlçesi sınırları içerisinde SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK SANAYİ TİC. A.Ş. ye ait 200700175 Ruhsat No lu 94,67 hektarlık alanın; 24,58 hektarlık çalışma alanı için (Yunus GÜRTAŞ) adına 07.10.2009 tarihinde ÇED Gerekli Değildir Belgesi alınmış (Bkz. Ek-1B) olup proje alanı içerisinde henüz bir faaliyet gerçekleştirilmemiştir. Bu nedenle kullanılacak makine ekipman yeni oluşturulacak olup Tablo 2. de verilmiştir. Tablo 2. Üretim Sırasında Kullanılacak Ekipmanlar Makine ve Ekipman Adet 110 luk Çeneli Kırıcı 1 adet 140 lık Seconder Kırıcı 1 adet 160 lık Seconder Kırıcı 1 adet Dik Milli Kırıcı 1 adet by-pas eleği (3 katlı) 1 adet 4 Katlı Elek Serisi 4 adet Bunker 10 adet Bant 15 adet Lastikli Yükleyici 2 adet Ekskavatör 3 adet Kamyon 5 adet Rock-drill 1 adet Tır 5 adet Kompresör 1 adet Arazöz 1 adet Proje alanında örtü tabakası bulunduğundan çalışmalara başlamadan önce sıyırma işlemi yapılacak ve sonra üretime geçilecektir. Şekil 1. ve Şekil 2. de proje alanında oluşturulacak basamak yapısı şematik olarak, Şekil 3. de ocak alanı iş akım şeması verilmiştir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 19 / 326

2. Kademe Yolu 2. Kademe Sahası 1. Kademe Sahası 1. Kademe Yolu Şekil 1. Ocaktaki Kademeli Çalışma Yöntemi ve Yol Bağlantıları Perspektif Görünümü Ayna tabanı Yol ve rampa genişliği Basamak Basamak tepesi Ocak tabanı Basamak aynası Genel ocak eğim açısı Basamak şev açısı Basamak yüksekliği Taban taşı yapısı Şekil 2. Ocaktaki Kademeli Çalışmanın Yandan Görünüşü Eklem Tabaka düzlemi TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 20 / 326

Şekil 3. Üretim Akım Şeması Kırma-Eleme Tesisi Söz konusu kırma-eleme tesisinde bulunacak bunker, kırıcılar, elekler ve bantlar Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın 08.07.2009 tarih ve 5102-40174 sayılı ÇED Uygulamaları yazısında belirtildiği şekilde kapalı ortam içerisine alınacak olup pulvarizasyon tekniği kullanılarak kırma-eleme tesisine beslenen malzemenin yüzeyi nemlendirilerek tesiste toz oluşumu minumum seviyelere indirilecektir. Kırma işleminden geçen malzeme bant konveyör vasıtasıyla eleklere gelerek burada elemeden geçirilerek boyutlarına göre stoklanacaktır. Elek üstü malzeme tekrar kırıcıya beslenecek ve istenilen boyutlara gelmesi için yeniden kırma eleme işlemlerinden geçirilecektir. İşletmede kurulması planlanan kırma-eleme tesisinde gelen malzemenin 80mm - 35mm boyutlarına getirilmesi planlanmaktadır. Üretimi yapılan farklı ebatlardaki madenler ilk olarak 110 lük kırıcı (Çeneli kırıcı) ve dik milli kırıcıdan işleme tabi tutulacak ve daha sonra by-pass eleğine sevk edilerek buradan elenen malzeme 140 lık ve 160 lık kırıcılara (Sekonder kırıcı) beslenecek büyük boyutlu malzeme ise tekrar 110 luk kırıcıya sevk edilecek. 140 lık ve 160 lık kırıcılardan çıkan malzeme 4 katlı elek serilerine gönderilecek ve boyutlarına göre sınıflandırıldıktan sonra bunkerlere gönderilecektir. Kırma-eleme işlemi tamamlanan malzeme boyutlarına göre 4 gruba ayrılacaktır. Elek üstü malzeme tekrar kırıcıya beslenerek ve istenilen boyutlara gelmesi için yeniden TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 21 / 326

kırma eleme işlemlerinden geçirilecektir. Elek altı malzeme ise boyutlarına göre 4 farklı şekilde sınıflanacaktır. Proje kapsamında kırma-eleme tesisinde üniteleri gösterir şema Şekil 4. de, üretim akım şeması Şekil 5. de verilmiştir. BESLEME BUNKERİ ÇENELİ KIRICI PRİMER KIRICI ELEK SERİSİ SECONDER KIRICI ELEK SERİSİ 1 NOLU MALZEME 2 NOLU MALZEME 3 NOLU MALZEME 4 NOLU MALZEME B NDI SEVKİYAT Şekil 4. Kırma-Eleme Tesisi İş Akım Şeması TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 22 / 326

Şekil 5. Kırma-Eleme Tesisi Ünite Yapılarını Gösterir Temsili Şema b) Ömrü Projenin Kapasitesi Faaliyet alanında ocaktan 1.200.000 ton malzemenin çıkarılması planlanmakta olup, çıkarılan malzemenin tamamının kırma-eleme tesisinde boyutlandırılması planlanmaktadır. Ocak ve Kırma-eleme Tesisi Kapasitesi: Yılda Çalışılacak Ay Sayısı Ayda Çalışılacak Gün Sayısı Yılda Çalışacak Gün Sayısı Günde Çalışılacak Saat = 12 ay/yıl = 28 gün/ay = 336 gün/yıl = 10 saat/gün (tek vardiya) Kapasite artışı ile birlikte Kalker Ocağı ve Kırma-Eleme tesisinde yukarıda verilen çalışma şartları kapsamında zaman bağlı üretim değerleri ton ve m 3 olarak Tablo 4. de verilmektedir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 23 / 326

Tablo 3. Zamana Bağlı Üretim Değerleri OCAK KIRMA-ELEME TESİSİ ÜRETİM SÜRESİ ÜRETİM MİKTARI (ton) ÜRETİM MİKTARI (m 3 ) ÜRETİM MİKTARI (ton) ÜRETİM MİKTARI (m 3 ) Yıllık (12 ay) 1.200.000 444.444,4 1.200.000 444.444,4 Aylık (28 gün) 100.000 37.037 100.000 37.037 Gün (10 saat) 3.571,4 1.322,75 3.571,4 1.322,75 Saatlik 357,14 132,27 357,14 132,27 Not: Proje alanında bulunan Kalkerin yoğunluğu 2,7 ton/m 3 tür. Söz konusu yatırımın, bir taraftan iç piyasaya girdi oluşturması, diğer taraftan ise çevresel etkilerinin kontrol edilebilir bir tesis olması sebebiyle olumlu bir işletme olacağı düşünülmektedir. İşletme Ömrü: Sahadan yılda yaklaşık 1.200.000 ton malzemenin çıkarılması ve kırma-eleme tesisinde boyutlandırılması planlanmaktadır. Kalkerin sahada ortalama yoğunluğu 2,7 ton/m 3 olarak belirlenmiştir. İşletme Alanı Görünür Rezervi: Ortalama Alan = 927.700 m 2 Ortalama Derinlik = 50 m Ortalama Yoğunluk = 2,7 ton/ m 3 Görünür Rezerv = Ortalama Alan x Derinlik x Yoğunluk Görünür Rezerv = 927.700 x 50 x 2,7 ton/ m 3 Görünür Rezerv = 125.239.500 ton Kullanılabilir Rezerv Söz konusu proje kapsamında % 10 üretim zayiatı alındığı zaman Kullanılabilir Rezerv : 125.239.500 ton x %90 : 112.715.550 ton Proje Ömrü : Kullanılabilir Rezerv /yıllık üretim Proje Ömrü : 112.715.550 ton/ 1.200.000 ton/yıl Proje Ömrü : ~94 yıl olarak hesaplanmış olup piyasadan gelen talebe göre üretime devam edilecektir. Bu rezerv tamamen topografik harita üzerinde gösterilen ve arazide ölçülmüş yükseklik değerlerine göre hesaplanmış olup, üretim aşamasında açılan aynalarla yapılan kalınlık ölçümlerine göre azalma yönünde değişebilir. Projede Çalışacak Personel Sayısı Söz konusu proje kapsamında yılda 12 ay, ayda 25 gün (300 gün/yıl), günde 8 saat (tek vardiya) 10 kişi çalışması düşünülmüş olup kapasite artışı birlikte yılda 12 ay, ayda 28 gün (336 gün/yıl), 10 saat (tek vardiya) 40 kişi çalıştırılması planlanmaktadır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 24 / 326

B) Çıkarılacak Malzemenin Fiziksel Kimysal ve Mineralojik Özellikleri ve Kullanım Amaçları Proje kapsamında kalker ocağından elde edilecek kalker aynı alan içerisinde kurulacak kırma eleme tesisinde işlem gördükten sonra çalışma alanında oluşturulacak olan malzeme stok alanında geçici olarak depolanacak ve buradan da proje alanına yaklaşık 18 km mesafede yatırımcı firmaya ait inşaatı devam eden çimento fabrikasına sevk edilecektir. Kalker, inşaatlarda yapıtaşı olarak kullanılabildiği gibi ocaklardan büyük ve düzgün bloklar halinde çıkarılabildiği takdirde yontularak kesme taş olarak da kullanılabilmektedir. Kalkerin, en geniş kullanımı kireç ve çimento imalatı sırasındadır. Isıtılarak bünyesindeki CO 2 atılmak suretiyle sönmemiş ya da yağlı kireç elde edilmektedir. Bu nedenledir ki kalkerin bir diğer adı da kireç taşıdır. Kalker, denizel ve tatlı su kökenli olmak üzere iki gruba ayrılır. Kimyasal, organik veya mekanik yollarla çökelir. Kimyasal formülü, CaCO 3 tür. Ancak, aynı kimyasal bileşimdeki Kalsit ve Aragonitin şekilsiz türüdür. Saf kalkerin kimyasal yapısında CaO ve CO 2 bulunur. Homojen yapısı nedeniyle düzgün kırılma yüzeyleri vermesi açısından mıcır konusunda özellikle beton santrali, stabilize malzeme ve dolgu olarak kullanılan bir kayaçtır. Tablo 4. Kalkerin Fiziksel Özellikleri Renk Krem-Kirli Beyaz Sertlik ~3 Yoğunluk 2,7 gr/cm 3 Süreksizlik Bozunma Derecesi Dayanım Kütle Geçirgenliği Çok Kırıklı Taze (Bozunmamış) Dayanaklı Az Geçirgen Kalker (kireçtaşı); tersiyer yaşlı kireç yönünden zengin (kimyasal bileşiminde asgari %90 CaCO 3 ihtiva eden) minerallerdir ve CaCO 3 şeklinde gösterilir. Kalker, saf halde kalsit ve çok az miktarda aragonit kristallerinden oluşur. Kalsit ve aragonit kalsiyum karbonatın iki ayrı kristal sekli olup teorik olarak %56 CaO ve %44 CO 2 ihtiva eder. Ancak tabiatta hiçbir zaman saf olarak bulunmaz. İkinci derecede değişik madde ve bileşiklerin içinde yer alması nedeniyle orjinal halde sari, kahverengi ve siyah renklerde görülebilmektedir. Kalkerin sertlik derecesi 3, özgül ağırlığı 2,5-2,7 gr/cm 3 arasındadır. Yeraltı sularında travertenler seklinde, deniz ya da tatlı sularda ise kimyasal, organik veya mekanik çökelme sonucu kalker yatakları oluşur. Oluşum süreçlerinden de anlaşılacağı üzere kalker 2 ana grupta toplanabilmektedir. Organik ve kimyasal kireçtaşları otokton, klastik kireçtaşları ise allokton olarak kabul edilmektedir. Yaygın olarak oluşan kireçtaşlarının çoğu organik, detritik ve kimyasal materyaller ihtiva etmektedir. Kalker, kristalize kireçtaşlarından oluşan gözeneksiz, su geçirmez, basınca karşı dayanıklı sert taş dır. Basınca karşı direnci 200kg/cm 2 den fazladır. Üretimi yapılacak kalkerin birçok kullanım alanı vardır. Tortul kayaç gurubuna giren kalkerlerin fosfat bakımından zengin olanları gübre sanayisi için önemli bir hammadde kaynağını oluşturur. Kalkerler 900ºC - 1000ºC sıcaklığa ısıtıldığında kalsiyum karbonat bileşenlerine ayrışır ve karbondioksit ve kireç açığa çıkar. Bu yolla elde edilen kireç cam üretiminde ve tarımda yaygın olarak kullanılır. Bazı kalker türlerinden inşaat taşı olarak TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 25 / 326

yararlanılır. Kireçtaşları, döşemecilikte, iç ve dış kaplamalarda ve heykel yapımında da kullanılır. Son yıllarda ülke nüfusunun artması, sanayinin gelişmesi, yerleşim alanlarının genişlemesine paralel olarak yurdumuzda inşaat, altyapı sektörlerinde büyük bir artış gözlenmektedir. Kalkınmakta olan ülkelerin en iyi göstergelerinden birisi budur. Bu nedenle yukarıda adı geçen faaliyet için temel kabul edilecek beyaz kalkere günümüz koşullarında ne kadar gereksinim duyulduğu aşikârdır. Kalkerin dünyada en büyük kullanım yeri ise çimento sanayidir. Ocaktan elde edilen tüvenan kalker, kırıldıktan sonra hammadde (farin) değirmenlerinde bir Al bileşiği olan kil ile birlikte öğütülerek ve fırınlarda pişirilerek çimento sanayinin yarı mamülü olan klinker elde edilmektedir. Kalker ayrıca daha yaygın olarak betonda ve asfaltta agrega malzemesi olarak da kullanılmaktadır. Kalkerin başlıca kullanım alanları inşaat sanayiinde çimento imalinde hammadde, yapı taşı ve beton agrega malzemesi olarak, yol yapımında stabilizasyon malzemesi olarak, asfaltta agrega malzemesi olarak, ziraatta, metalurji endüstrisinde, kâğıt sanayinde, cam sanayinde, şeker sanayinde, kimya sanayinde ve soda sanayindedir. Projeye konu alandan Kalker üretimi yapılacak olup; üretimi yapılan Kalker, malzeme stok alanında geçici olarak depolandıktan sonra proje alanına yaklaşık 18 km mesafede yatırımcı firmaya ait inşaatı devam eden çimento fabrikasına sevk edilecektir. Buradan da yurtdışına satışa sunulacaktır. Böylece doğal kaynaklarımızın amacına uygun olarak en ekonomik şekilde değerlendirilmesi sağlanacak; dolayısıyla hem bölge hem de ülke ekonomisine katkıda bulunulmuş olacaktır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 26 / 326

SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK SANAYİ TİC. A.Ş. 200700175 RUHSAT NO LU KALKER OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE ARTIŞI BÖLÜM 2. ADANA İLİ, CEYHAN İLÇESİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 27 / 326

BÖLÜM 2. PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU Proje Yer Seçimi ( İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan yerin, Onanlı Çevre Düzeni Planı veya İmar Planı sınırları içinde ise bu alan üzerinde, değil ise mevcut arazi kullanım haritası üzerinde koordinatları ile birlikte gösterimi) Adana İli, Ceyhan İlçesi sınırları içerisinde SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK SANAYİ TİC. A.Ş. ye ait 200700175 Ruhsat No lu 94,67 hektarlık alanın; 24,58 hektarlık çalışma alanı için (Yunus GÜRTAŞ) adına 07.10.2009 tarihinde ÇED Gerekli Değildir Belgesi alınmış (Bkz. Ek-1B) olup proje alanı içerisinde henüz bir faaliyet gerçekleştirilmemiştir. Söz konusu 24,58 hektarlık çalışma alanının 68,19 hektar daha eklenerek 92,77 hektara genişletilmesi planlanmaktadır. Ayrıca proje kapsamında ocak ve kırma-eleme tesisi kapasitelerinin 100.000 ton/yıl dan 1.200.000 ton/yıl a çıkartılması planlanmaktadır. İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğin 22. Maddesi Maden üretim faaliyetleri ve bu faaliyetleri ve bu faaliyetlere bağlı geçici tesiler için Çevre İzni veya Çevre İzin ve Lisans Belgesi İşyeri açma ve çalışma ruhsatı verilmesini müteakip işletme faaliyete geçtikten sonra 1 yıl içinde İl Özel İdaresine verilir. Hükmü doğrultusunda Çevre İzni veya Çevre İzin ve Lisans Belgesini Adana İl Özel İdaresine verilecektir (bkz Ek-1H Adana İl Özel İdaresine verilen taahhütname). Söz konusu proje alanın; Ek-1D de verilen kadastro krokisinden görülebileceği gibi proje kapsamında çalışma yapılacak alan şahıs ve hazine arazisidir. Şahıs arazisinde kalan kısım için şahıslardan araziler kiralama ya da satın alma yoluyla tahsis edilecektir. Çalışma alanı içerisinde bulunan hazine arazileri için ise gerekli izinler alınacaktır. Proje kapsamında gerekli izinler alınmadan çalışmalara başlanmayacaktır. ÇED Raporu Ek-8 de verilen ÇED İnceleme Değerlendirme Raporu nda, proje alanı için orman kadastro yapılmamış denilmekte olup orman alan sınırı belirlenmemiştir. Söz konusu raporda proje alanı için ormanla ilişiğinin olduğu kanaatine varılmıştır denilmektedir. Proje alanı içinde orman sayılan alanlar için kamulaştırma söz konusu olmayıp bu alanlar için 6831 Sayılı Orman Kanununun 16 ıncı maddesi kapsamında gerekli izinler alınacaktır. Ek-9 da verilen 1/100.000 ölçekli onaylı Çevre Düzeni Planında, çalışma alanı Marjinal Tarım Arazisi ve Orman alanı içinde kalmaktadır. Marjinal Tarım Arazisi (Diğer Tarım Alanları); Mutlak tarım arazileri dikili tarım arazileri ve özel mahsul arazileri dışında kalan, toprak ve topografik sınırlamalar nedeni ile üzerinde sadece geleneksel toprak işlemeli tarımın yapıldığı arazilerdir. (Mülga Köy Hizmetleri genel Müdürlüğü nce I., II. Ve III. Sınıf tarım toprağı ve özel mahsul alanı olmadığı belirlenen, DSİ Genel Müdürlüğü nce yapılmış sulama uygulaması veya projesi, toplulaştırma alanı, orman alanı olmayan ve düşük nitelikli tarım alanı olarak kabul edilen ve plana veri olarak işaretlenen alanlardır.) Orman Alanları; Mülga Çevre ve Orman Bakanlığı nca 6831/3373 sayılı Orman Kanunu uyarınca orman rejimine tabi alanlardır. Proje alanı içerisinde, 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu'nun 2. maddesinde tanımlanan ve bu kanunun 3. maddesi uyarınca belirlenen "Milli Parklar", "Tabiat Parkları", "Tabiat Anıtları" ve "Tabiat Koruma Alanları" ile, yukarıda belirtilen alanların dışında 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunun 2. maddesinde yer alan "Kültür Varlıkları", "Tabiat Varlıkları", "Sit" ve "Koruma Alanı" olarak tanımlanan ve aynı kanun ile TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 28 / 326

3386 sayılı kanunun ilgili maddeleri uyarınca koruma alanları, kıyı kesimleri, tarım alanları, nüfusça yoğun alanlar, erozyon alanları, heyelan alanları bulunmamaktadır. (Bkz. Ek-9 1/100.000 Ölçekli Onaylı Çevre Düzeni Planı) Ayrıca faaliyet alanının içerisinde Ramsar Sözleşmesi kapsamına giren "Sulak Alanlar", bilimsel araştırmalar için önem arz eden, ülkemiz için endemik türlerin yasama ortamı olan alanlar, biyosfer rezervleri, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, 2872 sayılı Çevre Kanunu'nun 9. maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından "Özel Çevre Koruma Bölgeleri" olarak tespit ve ilan edilen alanlar ile 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu'nun 3. maddesinde tanımlanan Turizm Bölgeleri, Turizm Alanları ve Turizm Merkezleri olarak tespit ve ilan edilen alanlarda bulunmamaktadır. (Bkz. Ek-9 1/100.000 Ölçekli Onaylı Çevre Düzeni Planı) Proje alanı ve çevresinde herhangi bir rekreasyon alanı, turistik öğe, sanayi tesisi, peyzaj değeri yüksek olan herhangi bir alan bulunmamaktadır. Bundan dolayı yapılacak faaliyetten etkilenmesi söz konusu değildir. Söz konusu projeye ait 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita Ek-2 de, 1/10.000 ölçekli vaziyet planı Ek-5 de, 1/25.000 ölçekli jeolojik haritası Ek-4 de verilmiştir. Ayıca Projenin Türkiye deki yerini ve ulaşım yollarını gösterir yer bulduru haritası eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-12). Proje alanına ait fotoğraflar Ek-13 de, Google Earth Fotoğrafları ise Ek-14 de verilmiştir. Çalışma alanının yerini ve konumunu gösterir yer bulduru haritası Şekil 6. da verilmiştir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 29 / 326

Çalışma Alanı Şekil 6. Projenin Yerini Gösterir Yer Bulduru Haritası TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 30 / 326

Projeye konu toplam 92,77 hektarlık çalışma alanı içerisinde yerleşim birimi bulunmamakta olup en yakın yerleşim birimi 565 m mesafede ve çalışma alanının güneyinde yer alan Dokuztekne Köyüne ait konutdur (Bkz. Şekil 7.). 565 m Şekil 7. En Yakın Konutu ve Mesafesini Gösterir Google Earth Resmi 750 m 890 m ÇALIŞMA ALANI 1.680 m 805 m Şekil 7.1. Yakın Yerleşim Yerlerini ve Mesafelerinin Gösterir Google Earth Resmi Faaliyet alanının yerleşim birimlerine uzaklıkları; en yakın yerleşim birimine ve faaliyetin en yakın noktasına göre belirlenmiştir, yerleşim yerleri ve uzaklıkları aşağıda tabloda verilmiştir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 31 / 326

Tablo 5. Yakın Yerleşim Yerlerini ve Mesafelerinin Gösterir Tablo Yerleşim Yeri Dokuztekne Köyü ne Ait Konut İmran Köyü Dokuztekne Köyü Merkezi Soğukpınar Köyü Dutlupınar Köyü 565 m/ Güney 750 m / Kuzeybatı 805 m / Güney 890 m / Batı 1.680 m/doğu Mesafe/Yön Adana İli, Ceyhan İlçesi sınırları içerisinde SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK SANAYİ TİC. A.Ş. ye ait 200700175 Ruhsat No lu 94,67 hektarlık alanın; 24,58 hektarlık çalışma alanı için (Yunus GÜRTAŞ) adına 07.10.2009 tarihinde ÇED Gerekli Değildir Belgesi alınmış (Bkz. Ek-1B) olup proje alanı içerisinde henüz bir faaliyet gerçekleştirilmemiştir. Söz konusu 24,58 hektarlık çalışma alanının 68,19 hektar daha eklenerek 92,77 hektara genişletilmesi planlanmaktadır. Ruhsat Alanı Proje konusu faaliyet alanı, Adana İli, Ceyhan İlçesi N 35 C3 ve N 36 D4 paftalarıı üzerinde SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK SANAYİ TİC. A.Ş. ye ait 200700175 İşletme Ruhsat Numaralı Saha üzerinde bulunmakta olup ruhsata ait koordinatlar aşağıda tablo halinde verilmiş olup Şekil 8. de ise Google Earth üzerinde gösterimi verilmiştir. Tablo 6. Ruhsat Alanına Ait Koordinatları Nokta No UTM Koordinatları Coğrafik Koordinatlar Koor. Sırası Sağa- Yukarı Koor. Sırası Enlem-Boylam Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Coğrafik D.O.M. 33 D.O.M. - Zon 36 Zon - Ölçek Faktörü 6 derecelik Ölçek Faktörü - y x Enlem (K) Boylam(B) 1 765500 4102550 37.03001288 35.98441023 2 766000 4102000 37.02492031 35.98983000 3 766325 4101750 37.02257774 35.99339046 4 766800 4102000 37.02469347 35.99881174 5 766750 4101425 37.01953154 35.99804680 6 765237 4101380 37.01955472 35.98104530 Alan 94,67 ha TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 32 / 326

RUHSAT ALANI ALANI ÇED Alanı Şekil 8. Ruhsat Alanını Gösterir Google Earth Resmi Adana İli, Ceyhan İlçesi sınırları içerisinde SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK SANAYİ TİC. A.Ş. ye ait 200700175 Ruhsat No lu 94,67 hektarlık alanın; 24,58 hektarlık çalışma alanı için (Yunus GÜRTAŞ) adına 07.10.2009 tarihinde ÇED Gerekli Değildir Belgesi alınmış (Bkz. Ek-1B) olup proje alanı içerisinde henüz bir faaliyet gerçekleştirilmemiştir. Söz konusu 24,58 hektarlık çalışma alanının 68,19 hektar daha eklenerek 92,77 hektara genişletilmesi planlanmaktadır. ÇED alanına ait koordinatlar aşağıda tablo halinde verilmiş olup Şekil 9. da ise Google Earth üzerinde gösterimi verilmiştir. Tablo 7. ÇED Alanı Koordinatları Nokta No UTM Koordinatları Coğrafik Koordinatlar Koor. Sırası Sağa- Yukarı Koor. Sırası Enlem-Boylam Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Coğrafik D.O.M. 33 D.O.M. - Zon 36 Zon - Ölçek Faktörü 6 derecelik Ölçek Faktörü - y x Enlem (K) Boylam(B) 1 765500 4102550 37.03001288 35.98441023 2 766000 4102000 37.02492031 35.98983000 3 766325 4101750 37.02257774 35.99339046 4 766580 4101884 37.02371169 35.99630072 5 766784 4101820 37.02307766 35.99856836 6 766750 4101425 37.01953154 35.99804680 7 765237 4101380 37.01955472 35.98104530 Alan 92,77 ha TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 33 / 326

ÇALIŞMA ALANI Şekil 9. Çalışma Alanını Gösterir Google Earth Resmi Kırma-Eleme Tesisi Alanı Söz konusu 200700175 Ruhsat Nolu Kalker Ocağı ve Kırma-Eleme Tesisi Kapasite Artışı projesi kapsamında 0,201 hektarlık (2.010 m 2 ) alana Kırma-Eleme Tesisi kurulması palnlanmakta olup kurulması planlanan Kırma-Eleme Tesisi alanına ait koordinatlar aşağıda tablo halinde verilmiş olup Şekil 10. da ise Google Earth üzerinde gösterimi verilmiştir. Tablo 8. Kırma-Eleme Tesisi Alanı Koordinatları Nokta No UTM Koordinatları Coğrafik Koordinatlar Koor. Sırası Sağa- Yukarı Koor. Sırası Enlem-Boylam Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Coğrafik D.O.M. 33 D.O.M. - Zon 36 Zon - Ölçek Faktörü 6 derecelik Ölçek Faktörü - y x Enlem (K) Boylam(B) 1 765307 4101531 37.02089428 35.98188433 2 765367 4101531 37.02087733 35.98255793 3 765367 4101498 37.02058026 35.98254631 4 765307 4101497 37.02058820 35.98187236 Alan 0,201 ha TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 34 / 326

KIRMA-ELEME TESİSİ Şekil 10. Kırma-Eleme Tesisini Gösterir Google Earth Resmi Malzeme Stok Alanı Söz konusu 200700175 Ruhsat Nolu Kalker Ocağı ve Kırma-Eleme Tesisi Kapasite Artışı projesi kapsamında kırma-eleme tesisinde işleme tabi tutulan ve boyutlandırılan kalker, çalışma alanı içerisinde oluşturulacak olan 0,201 hektarlık (2.010 m 2 ) malzeme stok alanında geçici bir süre depolandıktan sonra proje alanına yaklaşık 18 km mesafede yatırımcı firmaya ait inşaatı devam eden çimento fabrikasında kullanılmak üzere sevk edilecektir. Malzeme Stok Alanına ait koordinatlar aşağıda verilmiş olup Şekil 11. de ise Google Earth üzerinde gösterimi verilmiştir. Tablo 9. Malzeme Stok Alanı Koordinatları Nokta No UTM Koordinatları Coğrafik Koordinatlar Koor. Sırası Sağa- Yukarı Koor. Sırası Enlem-Boylam Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Coğrafik D.O.M. 33 D.O.M. - Zon 36 Zon - Ölçek Faktörü 6 derecelik Ölçek Faktörü - y x Enlem (K) Boylam(B) 1 765294.1775 4101491.4463 37.02054183 35.98172645 2 765354.1775 4101491.4463 37.02052489 35.98240005 3 765354.1775 4101458.4463 37.02022782 35.98238842 4 765294.1775 4101457.4463 37.02023576 35.98171447 Alan 0,201 ha TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 35 / 326

MALZEME STOK ALANI Şekil 11. Malzeme Stok Alanını Gösterir Google Earth Resmi Pasa Stok Alanı Söz konusu 200700175 Ruhsat Nolu Kalker Ocağı ve Kırma-Eleme Tesisi Kapasite Artışı projesi kapsamında 0,2006 hektarlık (2.006 m 2 ) alana Pasa Stok Alanı oluşturulması planmaktadır. Pasa Stok Alanına ait koordinatlar aşağıda tablo halinde verilmiş olup Şekil 12. de ise Google Earth üzerinde gösterimi verilmiştir. Tablo 10. Pasa Stok Alanı Koordinatları Nokta No UTM Koordinatları Coğrafik Koordinatlar Koor. Sırası Sağa- Yukarı Koor. Sırası Enlem-Boylam Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Coğrafik D.O.M. 33 D.O.M. - Zon 36 Zon - Ölçek Faktörü 6 derecelik Ölçek Faktörü - y x Enlem (K) Boylam(B) 1 765383 4101503 37.02062076 35.98272770 2 765443 4101503 37.02060381 35.98340130 3 765441 4101469 37.02029830 35.98336686 4 765383 4101469 37.02031468 35.98271572 Alan 0,2006 ha TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 36 / 326

PASA STOK ALANI Şekil 12. Pasa Stok Alanını Gösterir Google Earth Resmi Bitkisel Toprak Stok Alanı Söz konusu 200700175 Ruhsat Nolu Kalker Ocağı ve Kırma-Eleme Tesisi Kapasite Artışı projesi kapsamında 0,2006 hektarlık (2.006 m 2 ) alana Bitkisel Toprak Stok Alanı oluşturulması planlanmaktadır. Bitkisel Toprak Stok Alanına ait koordinatlar aşağıda tablo halinde verilmiş olup Şekil 13. de ise Google Earth üzerinde gösterimi verilmiştir. Tablo 11. Bitkisel Toprak Stok Alanı Koordinatları Nokta No UTM Koordinatları Coğrafik Koordinatlar Koor. Sırası Sağa- Yukarı Koor. Sırası Enlem-Boylam Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Coğrafik D.O.M. 33 D.O.M. - Zon 36 Zon - Ölçek Faktörü 6 derecelik Ölçek Faktörü - y x Enlem (K) Boylam(B) 1 765352.7845 4101445.9915 37.02011609 35.98236840 2 765412.7845 4101445.9915 37.02009915 35.98304200 3 765410.7845 4101411.9915 37.01979364 35.98300757 4 765352.7845 4101411.9915 37.01981002 35.98235643 Alan 0,2006 ha TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 37 / 326

BİTKİSEL TOPRAK STOK ALANI Şekil 13. Bitkisel Toprak Stok Alanını Gösterir Google Earth Resmi Sosyal Tesis Alanı Söz konusu 200700175 Ruhsat Nolu Kalker Ocağı ve Kırma-Eleme Tesisi Kapasite Artışı projesi kapsamında görev yapacak olan personelin teknik/sosyal altyapı ihtiyaçlarının gidermesi amacıyla kullanması planlanan şantiye binası ve idari bina olarak; çalışma alanının 0,1005 hektarlık (1.005 m 2 ) kısmına 1 adet prefabrik yapı kurulması planlanmaktadır. Ayrıca şantiye sahası alanı içerisinde sızdırmasız fosseptik çukuru yapılacaktır. Sosyal Tesis Alanına ait koordinatlar aşağıda tablo halinde verilmiş olup Şekil 14. de ise Google Earth üzerinde gösterimi verilmiştir. Tablo 12. Şantiye Binası Alanı Koordinatları Nokta No UTM Koordinatları Coğrafik Koordinatlar Koor. Sırası Sağa- Yukarı Koor. Sırası Enlem-Boylam Datum ED-50 Datum WGS-84 Türü UTM Türü Coğrafik D.O.M. 33 D.O.M. - Zon 36 Zon - Ölçek Faktörü 6 derecelik Ölçek Faktörü - y x Enlem (K) Boylam(B) 1 765298.3683 4101444.2027 37.02011535 35.98175686 2 765328.3683 4101444.2027 37.02010688 35.98209366 3 765328.3683 4101411.2027 37.01980981 35.98208204 4 765298.3683 4101410.2027 37.01980928 35.98174489 Alan 0,1005 ha TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 38 / 326

ŞANTİYE ALANI Şekil 14. Şantiye Binası Alanını Gösterir Google Earth Resmi Nakliye Güzergâhı 200700175 Ruhsat Nolu Kalker Ocağı ve Kırma-Eleme Tesisi Kapasite Artışı projesi kapsamında ocaktan çıkarılan malzeme kurulacak kırma-eleme tesisinde boyutlandırılacak ve çalışma alanında oluşturulacak olan malzeme stok alanında geçici olarak depolandıktan sonra proje alanına yaklaşık 18 km mesafede yatırımcı firmaya ait inşaatı devam eden çimento fabrikasında kullanılmak üzere sevk edilecektir. Nakliye güzergahı olarak ise; çalışma alanının güneybatı sınırında yer alan 3000 m lik yol kullanılacaktır. Söz konusu 3000 m lik yolun 2000 m si stabilize yol olarak mevcut bulunmakta olup 1000 m si proje kapsamında yeni açılacaktır. Mevcut stabilize yol (2000 m) ve yeni açılacak yol (1000 m) proje sahibi tarafından satıh kaplama (zift üzerine çakıl) yapılacaktır. 3000 m nakliye yolu sonrasında ise Dokuztekne Köyü yoluna bağlanacak ve buradan proje sahibine ait çimento fabrikasına mevcut yollar kullanılarak malzemenin nakliyesi yapılacaktır. Nakliye yolu ve yatırımcı firmaya ait çimento fabrikasına kadar olan nakliye güzergahı Şekil 15. de verilen uydu görüntüsünde gösterilmiştir. Sahanın kuş uçumu yaklaşık 650 m güneyinden Adana-Şanlıurfa otoyolu geçmektedir. Nakliye güzergahı olarak belirlenen bu yol ve çevresinde herhangi, rekreasyon alanı, turistik öğe, sanayi tesisi, peyzaj değeri yüksek olan herhangi bir alan bulunmamaktadır. Bundan dolayı yapılacak faaliyetten olumsuz etkilenmeleri söz konusu değildir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 39 / 326

Proje Alanı Adana-Şanlıurfa Otoyolu Nakliye Yolu Yatırımcı Firmaya Ait Çimento Fabrikası Şekil 15. Nakliye Güzergâhını Gösterir Google Earth Fotoğrafı TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 40 / 326

SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK SANAYİ TİC. A.Ş. 200700175 RUHSAT NO LU KALKER OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE ARTIŞI BÖLÜM 3. ADANA İLİ, CEYHAN İLÇESİ PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 41 / 326

BÖLÜM 3. PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI Madencilik sektörü bünyesinde yüksek risk taşıması, yoğun sermaye gerektirmesi ve uzun bir dönem sonunda semeresini veren yatırımlardan oluşmasıyla tanımlanmaktadır. Madencilik çalışmalarının büyük kısmı yol su, elektrik, haberleşme gibi altyapı hizmetlerinin bulunmadığı, sosyal bakımdan gelişmemiş coğrafi bölgelerde yapılmaktadır. Madenciliğin bir diğer temel özelliği de bir maden yatağının bulunarak işletilmesi sürecinde maden yeri seçiminin isteğe bağlı olmamasıdır. Diğer bütün sanayi sektörlerindeyse, çalışma koşullarım belirleyen bu özelliklerin tam tersi geçerlidir. Bu kadar zor koşullarda hizmet vermeye çalışan madencilerin devlet tarafından cesaretlendirilmesi, özendirilmesi ve elbette desteklenmesi sektörün canlılığını koruması açısından gerekli ve zorunludur. Son zamanlarda, madencilik faaliyetlerinin yaratacağı katma değerin ülke ekonomisine getireceği yararlar dikkate alınmaksızın, neredeyse bir devlet politikası haline gelen "dışarıda daha ucuz, oradan getiririm" felsefesi ülke sanayisinin giderek dışa bağımlı hale gelmesi nedeniyle oldukça yanlış bir yoldur. Oysaki madenciliğin gelişimi, sanayinin temel taşı olması nedeniyle ulusal gelişimin bir unsurudur ve bu bakımdan kalkınma planında öncelikli bir yer almış olmalıdır. Madencilik sektörünün gelişimiyle varılabilecek hedefler, geniş anlamda, şöylece sıralanabilir. Mevcut mineral kaynakların optimum kullanımı ve ulusal sanayiye hammadde girdisi için yeterli arzı sağlamak; Döviz kazandırmak; İstihdam yaratmak; Katma değeri maksimuma çıkaracak biçimde, hizmet sektörü ve yan sanayilerden oluşan madencilik sektörünün gerisindeki ve çıkarılan cevherleri işleyerek yan ürün veya son ürün haline getiren ilerisindeki sektörleri teşvik etmek; Madencilik çalışmaları çoğu kez gelişmemiş kesimlerde yapıldığından, ülke sathında bölgesel gelişmeye katta koymak. Projeye konu faaliyet 200700175 Ruhsat Nolu Kalker Ocağı ve Kırma-Eleme Tesisi Kapasite Artışı işletmeciliği olup, Adana İli, Ceyhan İlçesi sınırlarında gerçekleştirilecektir. Maden ocaklarının getirdiği sosyal ve ekonomik canlılığın yadsınamaz olduğu bölgenin söz konusu proje ile daha da gelişeceği öngörülmektedir. 3.1. Projenin Zamanlama Tablosu 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği ne göre, söz konusu proje EK-I Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler kapsamında değerlendirilmiştir. Yönetmelik gereği ÇED süreci başlamış olup halen devam etmektedir. Tüm bu süreçleri kapsayan zamanlama tablosu aşağıda sunulmuştur. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 42 / 326

Tablo 13. Projenin Zamanlama Tablosu Yıllar / Aylar 2012 2013 Yapılacak İşlemler 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 ÇED Başvuru Dosyasının hazırlanması ve karar süreci Halkın katılımı toplantısı Komisyonun kapsam ve özel format belirleme toplantısı ÇED Raporu özel formatının alınması ÇED Raporunun hazırlanması ve gerekli izinlerin alınması ÇED Raporunun Bakanlığa Sunuluşu İDK Toplantıları ÇED süreci sonu (öngörülen) Mer i Mevzuat Çerçevesinde Gerekli İzinleri Alınması Üretime geçiş 3.2. Projenin Fayda Maliyet Analizi Adana İli, Ceyhan İlçesi sınırları içerisinde SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK SANAYİ TİC. A.Ş. ye ait 200700175 Ruhsat No lu 94,67 hektarlık alanın; 24,58 hektarlık çalışma alanı için (Yunus GÜRTAŞ) adına 07.10.2009 tarihinde ÇED Gerekli Değildir Belgesi alınmış (Bkz. Ek-1B) olup proje alanı içerisinde henüz bir faaliyet gerçekleştirilmemiştir. Söz konusu 24,58 hektarlık çalışma alanının 68,19 hektar daha eklenerek 92,77 hektara genişletilmesi planlanmaktadır. Ayrıca proje kapsamında ocak ve kırma-eleme tesisi kapasitelerinin 100.000 ton/yıl dan 1.200.000 ton/yıl a çıkartılması planlanmaktadır. Sahadaki üretim yatırımları için düşünülen finansman kaynağını ruhsat sahibinin kendi öz kaynakları oluşturmaktadır. Ancak gerektiğinde kredi talebinde bulunulabilecektir. Kalkerin ocak başı satışı ortalama 5,5 TL/ton olarak belirlenmiş aşağıdaki hesaplamalar bu değerlendirmeye göre yapılmıştır. Projenin işletme dönemindeki gelir ve gider tahminleri aşağıda hesaplanmıştır. Yıllık İşletme Gelirleri Yıllık Kalker Üretimi 1.200.000 ton/yıl olarak programlanmış olup; Yıllık Gelir : 1.200.000 ton/yıl x 5,5 TL/ton = 6.600.000 TL gelir öngörülmüştür. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 43 / 326

Yıllık İşletme Giderleri Söz konusu proje kapsamında üretim; yer üstü açık ocak işletme yöntemi kullanılarak gerçekleştirilecektir. Proje neticesinde maliyet oluşturan her bir kalem aşağıda tablolar halinde hazırlanarak hesaplanmıştır. Ruhsat sahibinin makine parkında kapasite artışı ile birlikte alınacak makine ve ekipmanları aşağıda liste halinde verilmiştir: Tablo 14. Alınacak Makine Ekipman Gideri Makine ve Ekipman Adet Değeri (TL) TOPLAM (TL) 110 luk Çeneli Kırıcı 140 lık Seconder Kırıcı 160 lık Seconder Kırıcı Dik Milli Kırıcı by-pas eleği (3 katlı) 1 adet 1 adet 1 adet 1 adet 1 adet 4 Katlı Elek Serisi 4 adet Bunker Bant 10 adet 15 adet TOPLAM (TESİS) 500.000 Lastikli Yükleyici 2 adet 85.000 170.000 Ekskavatör 3 adet 100.000 300.000 Kamyon 5 adet 45.000 225.000 Rock-drill 1 adet 10.000 10.000 Tır 5 adet 110.000 550.000 Kompresör 1 adet 50.000 50.000 Arazöz 1 adet 40.000 40.000 TOPLAM 1.845.000 GENEL TOPLAM : 1.845.000,00 TL Yakıt ve Yağ,Su, Elektrik Giderleri: Akaryakıt - Yağ Gideri Birim Fiyatlar; Mazot : 4,20 TL / lt Benzin : 4,80 TL / lt Yağ : 7,00 TL / lt İşletmede HP başına 0.12 lt yakıt tüketimi ile 0.0028 oranında da yağ tüketimi göz önüne alınmıştır. Makinelerin kapasite ve günlük çalışma süreleri göz önüne alınarak akaryakıt ve yağ sarfiyatları tek tek hesaplanmıştır. Yağ tüketimi akaryakıt tüketiminin 1/8.5 'i olarak hesaplanmıştır. Faaliyet kapsamında yılda 12 ay (336 gün) üretim çalışması planlanmaktadır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 44 / 326

Adet Gücü (HP) Sarf. Katsayısı yakıt (lt/hp) Vardiya SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK Tablo 15. Yakıt ve Yağ Gideri YAKIT VE YAĞ GİDERLERİ Çalışma Günü (gün/yıl) Çalışma Süresi (sa/vardiya) Yıllık Sarfiyat Makinenin Cinsi Yakıt (lt) Tutarı (TL) Kamyon 5 160,00 0,12 336 1,00 1,00 32.256 135.475 3.795 26.565 Kompresör 1 220,00 0,12 336 1,00 1,00 8.870 37.256 1.044 7.308 Ekskavatör 3 125,00 0,12 336 1,00 1,00 15.120 63.504 1.779 12.453 Yükleyici 2 100,00 0,12 336 1,00 1,00 8.064 33.869 949 6.643 Tır 5 296,00 0,12 336 1,00 1,00 59.674 250.630 7.020 49.140 Traktör-Römork (Arazöz) 1 90,00 0,12 336 1,00 1,00 3.629 15.241 427 2.989 TOPLAM 535.976 105.098 Yağ (lt) Tutar (TL) GENEL TOPLAM (Yakıt + Yağ) : 641.074,00 TL Patlayıcı madde gideri: Proje kapsamında malzeme iş makinalarıyla çıkarılacak olup, formasyonların durumuna göre delme patlatma yöntemi ile de cevher çıkartılacaktır. Proje kapsamında en kötü koşullar hesaplanmış, dolayısıyla çalışmanın tamamının delme-patlatmayla yapılması düşünülerek hazırlanmıştır. 1 yılda 336 gün çalışma yapılacaktır. Söz konusu projede yapılacak patlatma bilgileri detaylı olarak Bölüm 5.1.7 de verilmiş olup her deliğe 45 kg (dip şarj + kolon şarj) ağırlığında anfo doldurulacaktır. Anfonun orta kısmına ise yaklaşık 1,5 kg ağırlığında dinamit yerleştirilecektir. Patlatmanın yaratacağı ses ve sarsıntı etkisini en aza indirmek için patlatması yapılacak 99 delikten 1 tanesine 0 numaralı kapsül diğerine ise ml-sn gecikmeli numaralı kapsüllerden kullanılacaktır. Bu şekilde yapılan patlatma ile 99 deliğin aynı anda patlaması önlenecektir. Bir defa da 99 delik patlatılacaktır ve gecikme kapsülü kullanılacaktır. Faaliyet kapsamında yılda 12 ay çalışılacak olup ayda 5 patlatma yapılacak ve 1 patlatma sonucunda yaklaşık 7.407,4 m 3 malzeme alınacaktır. Dolayısıyla 1.200.000 ton kalker üretimi için yılda ~60 patlatma yapılacaktır. Birim fiyatlar; ANFO : 1,90 TL/ kg Dinamit : 6,20 TL/ kg Kapsül : 1,80 TL/ adet Kablo : 1,50 TL/ m Gider Tablo 16. Patlayıcı Madde Gideri MİKTAR AYLIK YILLIK Hesaplama Değer (TL) Dinamit 742,5 kg 8.910 kg 8.910 kg x 6,2TL/ kg 55.242 AN-FO 22.275 kg 267.300 kg 267.300 kg x 1,9 TL/ kg 507.870 Kapsül 495 adet 5.940 adet 5.940 adet x1,80 TL/ adet 10.692 Kablo 100 m 100 m x1,50 TL/ m 150,00 TOPLAM PATLAYICI MADDE GİDERİ : 573.954,00 TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 45 / 326

İşçilik ve personel gideri: Proje kapsamında toplam 40 personelin istihdam edilmesi planlanmaktadır. Personel giderleri Tablo 17. de verilmiştir. Tablo 17. Personel Gideri İşçi-Personel Net-Aylık (TL) Adet Çalışma Süresi (ay/yıl) Ücret (ay/yıl) Maden Mühendisi (Tek. Nez.) 1.500,00 1 12 18.000 Kamyon Şoförü 800,00 3 12 28.800 Makine Operatörü 1.000,00 5 12 60.000 Düz İşçi 650,00 25 12 195.000 Tır Şoförü 900,00 5 12 54.000 Bekçi (Aşçı) 600,00 1 12 7.200 İşçi TOPLAM 40 363.000 Sigorta vb. Gider (%35) 127.050 GENEL TOPLAM 490.050,00 İnşaat Gideri : Faaliyet kapsamında inşaat yapılmayacak olup, inşaat gideri oluşmayacaktır. Bakım-onarım, yedek parça gideri: Bakım, onarım ve yedek parça giderleri olarak makine teçhizat giderinin %3 ü alınmış olup bu değer 55.350,00TL dir. Amortisman gideri: Makine teçhizat için amortisman oranı makine teçhizat giderinin %8 i olarak hesaplanmış olup bu değer 147.600,00 TL dir. Elektrik gideri: Faaliyet kapsamında 300.000 TL elektrik gideri olması planlanmaktadır. Nakliye Gideri: Proje kapsamında toplam ocak kapasitesi 1.200.000 ton/yıl a çıkarılacak ve üretilen kalkerin kırma eleme tesisinden stok alanına taşınacak ve stok alanında doğrudan yatırımcı firmaya ait olan ve proje alanına yaklaşık 18 km mesafede inşaatı devam eden çimento fabrikasına sevk edilecektir. Faaliyet kapsamında 1.200.000 TL nakliye gideri olması planlanmaktadır. Proje kapsamında yapılacak yatırım tutarı belirlenirken yukarıda hesaplaması yapılan değerlendirmeler kullanılmış ve bunlar Tablo 18. de verilmiştir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 46 / 326

Tablo 18. Toplam Yatırım Tutarı Harcama Çeşidi İç Para (TL) Toplam (TL) Ruhsat için Müracaat 1.940,00 1.940,00 Etüt, Plan, Proje, Harita Hazırlama Giderleri 5.000,00 5.000,00 Teminat 12.875,00 12.875,00 Numune Alma ve Analiz Gideri - - Rezerv Etüt Giderleri 1.000,00 1.000,00 Arazi Düzenleme 2.000,00 2.000,00 Makine ve Donanım Taşıma Gideri 1.000,00 1.000,00 Montaj Gideri 1.000,00 1.000,00 İşletme Alma Gideri - - Beklenmeyen Sermaye Giderleri 2.000,00 2.000,00 Makine Ekipman Gideri 1.845.000,00 1.845.000,00 İnşaat Gideri - - İşletme Sermayesi 150.000,00 150.000,00 PROJE GENEL TOPLAMI 2.021.815 2.021.815 Tablo 19. Yıllık İşletme Geliri Gelir Türü Miktar Birim Fiyatı (TL/birim) Tutar (TL) Kalker 1.200.000 ton 5,5 TL 6.600.000,00 Gider Türü Tablo 20. Yıllık İşletme Gideri Tutar (TL) Yakıt ve Yağ 641.074 Personel ve İşçilik 490.050 Su 10.000 Amortismanlar 147.600 Patlayıcı Madde 573.954 Bakım ve Onarım 55.350 Ruhsat Harç 10.000 Nakliye 1.200.000 Elektrik Gideri 300.000 Diğer (Beklenmeyen) 30.000 TOPLAM 3.458.028,00 Projeye konu kapasite artışıyla çalışma alanında yapılacak ocak faaliyetinin ülke ekonomisine katkısı Tablo 21. de verilmiştir. Tablodan da görüleceği üzere söz konusu ocak faaliyeti yöre ve ülke ekonomisine katkı sağlamakla beraber karlı bir yatırım olanağı da sunmaktadır. Tablo 21. Projenin Ülke Ekonomisine Katkısı Katkı türü Hesaplama Şekli Tutarı (TL) Kurumlar Vergisi Brüt Karın % 25 i 785.493,00 Devlet Hakkı Ocak başı satış tutarı x yıllık üretim miktarının % 4ü 246.000,00 Gelir Stopaj Vergisi İşçilik ücretlerinden kesilen gelir stopaj vergisi % 35 127.050,00 Projenin Milli Ekonomiye Katkı Toplamı Kurumlar Vergisi+Devlet Hakkı+Gelir Stopaj Vergisi 1.158.543,00 3.3. Diğer Hususlar Proje kapsamında belirtilecek başka bir husus yoktur. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 47 / 326

SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK SANAYİ TİC. A.Ş. 200700175 RUHSAT NO LU KALKER OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE ARTIŞI BÖLÜM 4. ADANA İLİ, CEYHAN İLÇESİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN VE PROJENİN ETKİ ALANININ ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 48 / 326

BÖLÜM 4. Proje İçin Seçilen Yerin Ve Projenin Etki Alanının Çevresel Özellikleri SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK SANAYİ TİC. A.Ş. tarafından işletilmesi planlanan Kalker Ocağı ve Kırma-Eleme Tesisinin bağlı bulunduğu çalışma alanı içerisinde Halilağa Deresi yan kolu olan 1 adet kuru dere bulunmaktadır. Söz konusu dere haricinde ise çalışma alanı içerisinde mevsimsel ve sürekli akış gösteren akarsu bulunmamaktadır. Ayrıca çalışma alanı içerisinde herhangi bir göl, gölet, baraj ve su toplama havzası bulunmamaktadır. 200700175 Ruhsat Nolu Kalker Ocağı ve Kırma-Eleme Tesisi Kapasite Artışı projesi kapsamında ocaktan çıkarılacak 1.200.000 ton/yıl kalker, çalışma alanında kurulacak kırma-eleme tesisinde boyutlandırılacak ve çalışma alanında oluşturulacak olan malzeme stok alanında geçici olarak depolandıktan sonra proje alanına yaklaşık 18 km mesafede yatırımcı firmaya ait inşaatı devam eden çimento fabrikasında kullanılmak üzere sevk edilecektir. Nakliye güzergahı olarak; çalışma alanının güneybatı sınırında yer alan mevcut stabilize yol kullanılacak olup bu yol 2.800 m lik mesafe sonunda asfalt yola bağlanacak ve inşaatı devam eden çimento fabrikasına mevcut yollar kullanılarak malzemenin nakliyesi yapılacaktır. Nakliye yolu ve yatırımcı firmaya ait çimento fabrikasına kadar olan nakliye güzergahı Şekil 15. de verilen uydu görüntüsünde gösterilmiştir. Nakliye güzergahı olarak belirlenen bu yol ve çevresinde herhangi, rekreasyon alanı, turistik öğe, sanayi tesisi, peyzaj değeri yüksek olan herhangi bir alan bulunmamaktadır. Bundan dolayı yapılacak faaliyetten olumsuz etkilenmeleri söz konusu değildir. Projenin etki alanı değerlendirilirken Kalker ocağının işletilmesi sırasında, işletmeden kaynaklı aşağıdaki çevresel etkiler de göz önünde bulundurularak değerlendirmeler ayrı ayrı yapılmıştır. Değerlendirilen çevresel etkiler; Gürültü Patlatma ve Vibrasyon olacaktır. Proje etki alanının belirlenmesinde en önemli faktörler gürültü ve vibrasyondur. Oluşacak gürültü yönünden incelendiğinde ise gürültü hesaplamaları, tüm iş makinelerinin bir arada çalışacağı düşünülerek en kötü duruma göre Bölüm 5.1.12 de yapılmış olup; 200700175 Ruhsat No lu Kalker Ocağı ve Kırma-Eleme Tesisi projesinin işletme aşaması kapsamında kullanılacak olan iş makinelerinden kaynaklı mesafeye göre toplam ses düzeyi 200 metreden sonra izin verilen değerin (63,62 dba) altına düşmektedir. Proje kapsamında yapılacak patlatmalardan kaynaklı oluşacak titreşim yönünden incelendiği zaman ise 46,5 kg lık şarjın etkisi ile oluşan titreşim hızı patlatma noktasından itibaren yaklaşık 250 m den itibaren 5 mm/sn nin altına indiği Bölüm 5.1.12 de hesaplanmıştır. Proje kapsamında kullanılacak makine ve ekipmandan kaynaklı gürültü 200 m de, patlayıcı miktarı ile yapılacak atımların etkisi 157 m mesafede, vibrasyon etkisi ise 250 m mesafede sönümlendiğinden projenin etki alanı 250 m olarak alınmıştır. Ayrıca projenin etki alanı belirlenirken bölgedeki arazinin topoğrafyası, iklimi, meteorolojisi, faaliyetten kaynaklı gürültü, vibrasyon gibi etkenler göz önüne alınmış olup, projenin etki alanı olarak 250 m olarak belirlenmiştir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 49 / 326

Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık YILLIK SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK Bu çevresel etkilerin işletme alanı içindeki ve işletme alanı yakın çevresindeki etkileri ÇED raporunun ilgili bölümlerinde yönetmelik sınır değerleri ile karşılaştırılarak değerlendirilmiştir. Etki alanı Ek-6 de Proje Alanı ve Etki Alanlarını Gösterir Harita da gösterilmiştir. 4.1. Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı 4.1.1. Meterolojik ve İklimsel Özellikler Akdeniz Bölgesinin doğusunda yer alan Adana ilinde, bölgenin diğer bölümlerinden oldukça farklı ve karakteristik bir klima dikkati çekmektedir. Adana ilinde iki tip iklim görülür. Birinci tip kıyı ve ovalardaki Akdeniz iklimi, ikincisi yüksek yerlerdeki karasal iklimdir. Akdeniz ikliminin karakteri yazlar sıcak ve kurak, kışların ılık ve yağışlı olmasıdır. Adana ilinin kuzey kısımları yüksek dağlarla çevrilmis olması dolayısıyla kuzey rüzgârlarına karsı kapalı olusu yaz aylarının çok sıcak geçmesine neden olmaktadır. Yağısların yarısı kıs aylarında diğer yarısı da ilkbahar ve sonbaharda görülmektedir. Yaz aylarında yaklasık 2 3 ay yağıs düşmemektedir. a) Bölgenin genel iklim şartları Proje alanı Ceyhan İlçesi sınırları içinde bulunmaktadır. Ceyhan İlçesinde yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlı geçer. İklim tipik Akdeniz iklimidir. Yağış miktarı Ceyhan Ovası'nda 600-750 mm. iken, dağlık alanlarda 750-1000 mm. arasında olup, yağışların %50'si kışın, %27'si ilkbaharda, %18'i sonbaharda, %5'i yaz aylarında düşer. Bu proje için 18.01.2013 tarihinde Orman ve Su işleri Bakanlığı nda yapılan Kapsam ve Özel Format Belirleme Toplantısı nda Meteroloji Genel Müdürlüğü görüşü doğrultusunda; rapor içerisinde yapılacak meterolojik değerlendirmeler için Ceyhan Meteroloji İstasyonu verileri kullanılması istenmiş olup Meteoroloji Genel Müdürlüğün den alınmış Ceyhan Meteoroloji İstasyonu uzun yıllara ait (1970-2011 yılları) meterolojik bülten kullanılmıştır. Ek-15 deki rapor ekinde ise Meteoroloji Genel Müdürlüğü nden alınan veriler sunulmuştur. b) Basınç 1970-2011 yılları arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre ortalama basıncın en yüksek olduğu ay Aralık (1015,5hPa), en düşük olduğu ay Temmuz (1002,2 hpa), maksimum basınç yıllık 1030,9 hpa ile Ocak ayında, minimum basınç ise 981,1 hpa ile Nisan ayında ölçülmüştür. Ceyhan İlçesinin aylara göre basınç değişimleri Tablo 22. de verilmiştir. Tablo 22. 1970-2011 Yılları Arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonu Basınç Değerleri Parametre Ortalama Basınç (hpa) 1015,2 1013,2 1011,3 1009,2 1007,8 1005,1 1002,2 1003,1 1007 1011,1 1014,1 1015,5 1009,6 Maksimum Basınç (hpa) 1030,9 1029,6 1024,8 1021,6 1016,1 1013 1008,4 1008,1 1017,5 1022,2 1025,9 1028,1 1030,9 Minimum Basınç (hpa) 994 991,3 988,6 981,1 996,7 993,3 994,3 996,6 999,2 999,5 995,5 990,1 981,1 İstasyon Adı: Ceyhan, Yükseklik 30, Enlem:37 o, Boylam:35 0, 1970-2011 TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 50 / 326

Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllk SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK Şekil 16. 1970-2011 Yılları Arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Ölçülen Basıç Değerleri c) Sıcaklık Çukurova kuzeyden Toros Dağları ile çevrili olması nedeniyle yaz ayları oldukça uzun sıcaklarla, kış ayları ise ılık olarak geçmektedir. 1970-2011 yılları arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama sıcaklık 17,9 o C, dır. Maksimum sıcaklık 44 o C ile Temmuz Ayında, minimum sıcaklık -8,2 o C ile Mart ayında ölçülmüştür. Tablo 23. 1970-2011 Yılları Arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen Sıcaklık Değerleri Parametre Ortalama Sıcaklık ( C) 8,1 9,2 12,3 16,4 20,7 24,8 27,6 27,6 24,9 20,4 13,8 9,4 17, 9 Maksimum Sıcaklık ( C) 27 25,3 31,8 37 40,8 41 44 42,1 41,6 38,8 31,6 28,9 44 Minimum Sıcaklık ( C) -7,1-7,2-8,2-1,5 3,2 9,4 14 14 7,7 1,5-3,9-6,2-8,2 İstasyon Adı: Ceyhan, Yükseklik 30, Enlem:37 o, Boylam:35 0, 1970-2011 TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 51 / 326

Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık YILLIK SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK Şekil 17. 1970-2011 yılları arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen Sıcaklık Grafiği ç) Yağış Ceyhan Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre 1970-2011 yılları arası yıllık ortalama yağış miktarı 701,9 mm dir. Tablo 24. 1970-2011 Yılları Arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen Yağış Değerleri Parametre Toplam Yağış Ortalaması (mm) 96,4 95,1 79,6 74,6 53,2 25,8 7,4 6,2 17,4 49,5 79,5 117,2 701,9 Maksimum Yağış (mm) 99,8 72,0 62,1 78,2 87,2 66,4 29,2 44,6 50,5 62,1 103,3 151,4 151.4 İstasyon Adı: Ceyhan, Yükseklik 30, Enlem:37 o, Boylam:35 0, 1970-2011 TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 52 / 326

Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık YILLIK SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK Şekil 18. 1970-2011 Yılları Arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen Yağış Değerleri Standart Zamanlarda Ölçülen En Yüksek Yağış Miktarı Proje kapsamında yer alan sosyal tesis için Ceyhan meteoroloji istasyonunda standart zamanlarda gözlenen en büyük yağış değerleri tablosunda belirtilen 100 yılda görülmesi beklenen 24 saatlik en büyük yağış değeri olan 162,3 mm ye göre gerekli önlemler alınacaktır. Ayrıca Ceyhan meteoroloji istasyonunda standart zamanlarda gözlenen en büyük yağış değerleri tablosu EK-15 de verilmiştir. d) Nem Ceyhan Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre 1970-2011 yılları arası yıllık ortalama nem miktarı %65,9 dur. Ceyhan İlçesine ait nem durumu Tablo 25. de verilmiştir. Tablo 25. 1970-2011 Yılları Arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen Nem Değerleri Parametre Ortalama Nem (%) 67,3 66,3 67,3 68,5 65,7 64 66,9 68 63,8 60,8 63,6 68,8 65,9 Minumum Nem (%) 1 2 1 1 1 0 1 2 2 2 1 1 0 İstasyon Adı: Ceyhan, Yükseklik 30, Enlem:37 o, Boylam:35 0, 1970-2011 Şekil 19. 1970-2011 Yılları Arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen Nem Değerleri e) Sayılı Günler Dağılımı Ceyhan Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre 1970 2011 yılları arasında yıllık ortalama sisli günler sayısı 18,7, yıllık ortalama kar yağışlı günler sayısı 0,1, yıllık ortalama karla örtülü günler sayısı 0, yıllık ortalama dolulu günler sayısı 1,8, yıllık ortalama kırağılı günler sayısı 16,6, yıllık ortalama orajlı günler sayısı ise 20,1 dir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 53 / 326

Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık YILLIK SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK Tablo 26. 1970-2011 Yılları Arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen Sayılı Günler Dağılımı Parametre Kar Yağışlı Günler Sayısı 0,0 0,1 - - - - - - - - - - 0,1 Kar Örtülü Günler Sayısı - 0,0 - - - - - - - - - - 0,0 Sisli Günler Sayısı Ortalaması 1,5 1,8 3,2 2,9 2,7 1,3 0,6 0,8 0,5 0,6 1,0 1,8 18,7 Dolulu Günler Sayısı Ortalaması 0,0 0,2 0,5 0,4 0,4 0,1 - - 0,0 0,1 0,0 0,1 1,8 Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması 6,1 3,8 1,2 0,0 0,0 - - 0,0 - - 0,6 4,9 16,6 Toplam Orajlı Günler Sayısı Ortalaması 0,9 1,4 2,2 3,0 3,1 1,7 0,6 0,7 1,4 2,5 1,4 1,2 20,1 İstasyon Adı: Ceyhan, Yükseklik 30, Enlem:37 o, Boylam:35 0, 1970-2011 Şekil 20. 1970-2011 Yılları Arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen Sayılı Günler Dağılımı-1 TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 54 / 326

Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık YILLIK Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık YILLIK SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK Şekil 20. 1970-2011 Yılları Arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen Sayılı Günler Dağılımı-2 f) Maksimum Kar Kalınlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü Ceyhan Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1970-2011 yılları) gözlem kayıtlarına göre maksimum kar kalınlığı aşağıdaki tablodan da görelebileceği gibi kar yağışı gözükmemektedir. Ancak uzun seneler içinde birkaç kez görülen sulu kar toprak yüzünü dahi örtmez. Tablo 27. 1970-2011 Yılları Arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen En Yüksek Kar Örtüsü Kalınlığı Değerleri Parametre Maksimum Kar Kalınlığı (cm) - 1 - - - - - - - - - - 1 İstasyon Adı: Ceyhan, Yükseklik 30, Enlem:37 o, Boylam:35 0, 1970-2011 g) Buharlaşma Meteoroloji Genel Müdürlüğü Ceyhan Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar gözlem kayıtlarına göre; ortalama açık yüzey ve maksimum açık yüzey buharlaşmasının olmadığından söz konusu parametreler için Adana Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar gözlem kayıtlarına (1960-2012) kayıtları kullanılmıştır. Adana Meteoroloji İstasyonu 1960-2012 yılları arası gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama açık yüzey buharlaşması 1531,1 mm, maksimum açık yüzey buharlaşması ise 42,9 mm ile Aralık ayında görülmektedir. Tablo 28. 1960-2012 Yılları Arasında Adana Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen Buharlaşma Değerleri ve Grafiği Parametre TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 55 / 326

Parametre Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık TOPLAM SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması (mm) 46,6 52,8 82,4 114,2 163,5 208,4 234 220,9 176 119,5 66,3 46,5 1531,1 Maksimum Açık Yüzey Buharlaşması (mm) 26,5 15,3 12 11 14 21 17 18 13 12,6 12 42,9 42,9 İstasyon Adı: Adana, Yükseklik 20, Enlem:37 o, Boylam:35 0, 1960-2012 ğ) Rüzgâr Yıllık, Mevsimlik, Aylık Rüzgar Dağılımı Meteoroloji Genel Müdürlüğü Ceyhan Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 yılları arasındaki verilerine göre hazırlanan tablodan da görüleceği üzere 1. derece hakim rüzgar yönü 57.571 esme sayısı toplamı ile kuzey (N), 2. derece hakim rüzgar yönü 56.277 esme sayısı toplamı ile güney (S), 3. derece hakim rüzgar yönü 36.492 esme sayısı toplamı ile güneydoğudur (SE). Tablo 29. 1970-2011 Yılları Arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen Yönlere Göre Aylık Rüzgar Esme Sayıları N 8270 6991 5753 4153 3849 3315 2222 2209 3291 4452 6052 7014 57571 NNE 944 1013 695 780 493 346 159 202 362 508 700 682 6884 NE 2371 1996 1364 1015 1193 1175 811 748 928 1316 1454 2084 16455 ENE 169 174 153 158 133 98 125 51 87 296 106 252 1802 E 881 818 803 695 719 649 539 425 603 785 850 590 8357 ESE 80 106 130 172 222 116 421 581 354 280 196 123 2781 TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 56 / 326

SE 930 1593 2413 2800 3706 4108 3734 3434 3104 2354 1322 995 30493 SSE 245 335 548 607 970 1154 1062 1295 831 429 283 293 8052 S 1130 1900 4050 5677 6718 7652 8575 7359 5553 4069 2231 1363 56277 SSW 200 398 891 879 837 1213 1381 1265 984 504 326 201 9079 SW 586 914 1362 1737 1905 1748 2559 2174 1729 1199 704 492 17109 WSW 78 43 109 191 150 136 452 90 59 246 90 96 1740 W 985 854 863 866 635 458 603 493 677 991 928 775 9128 WNW 481 375 272 293 330 209 139 180 177 338 361 321 3476 NW 2922 2377 2660 2174 2141 1292 994 1096 1197 1693 2221 2894 23661 NNW 792 630 668 470 450 222 355 195 321 411 605 832 5951 Şekil 21. Esme Sayıları Toplamına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı Rüzgar esme sayılarının aylık esme sayıları dağılımı diyagramı Şekil 22. de verilmiştir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 57 / 326

TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 58 / 326

Şekil 22. 1970-2011 Yılları Arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen Aylık Rüzgar Esme Sayıları Ceyhan Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1970-2011 yılları) gözlem kayıtlarına göre mevsimlik rüzgar esme sayıları ortalamaları Tablo 30. da ve yönlerini gösterir diyagramlar Şekil 23. de verilmiştir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 59 / 326

Tablo 30. 1970-2011 Yılları Arasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen Mevsimlik Rüzgar Esme Sayıları Parametre Kış İlkbahar Aralık Ocak Şubat Toplam Mart Nisan Mayıs Toplam N 7014 8270 6991 22275 5753 4153 3849 13755 NNE 682 944 1013 2639 695 780 493 1968 NE 2084 2371 1996 6451 1364 1015 1193 3572 ENE 252 169 174 595 153 158 133 444 E 590 881 818 2289 803 695 719 2217 ESE 123 80 106 309 130 172 222 524 SE 995 930 1593 3518 2413 2800 3706 8919 SSE 293 245 335 873 548 607 970 2125 S 1363 1130 1900 4393 4050 5677 6718 16445 SSW 201 200 398 799 891 879 837 2607 SW 492 586 914 1992 1362 1737 1905 5004 WSW 96 78 43 217 109 191 150 450 W 775 985 854 2614 863 866 635 2364 WNW 321 481 375 1177 272 293 330 895 NW 2894 2922 2377 8193 2660 2174 2141 6975 NNW 832 792 630 2254 668 470 450 1588 Parametre Yaz Sonbahar Haziran Temmuz Ağustos Toplam Eylül Ekim Kasım Toplam N 3315 2222 2209 7746 3291 4452 6052 13795 NNE 346 159 202 707 362 508 700 1570 NE 1175 811 748 2734 928 1316 1454 3698 ENE 98 125 51 274 87 296 106 489 E 649 539 425 1613 603 785 850 2238 ESE 116 421 581 1118 354 280 196 830 SE 4108 3734 3434 11276 3104 2354 1322 6780 SSE 1154 1062 1295 3511 831 429 283 1543 S 7652 8575 7359 23586 5553 4069 2231 11853 SSW 1213 1381 1265 3859 984 504 326 1814 SW 1748 2559 2174 6481 1729 1199 704 3632 WSW 136 452 90 678 59 246 90 395 W 458 603 493 1554 677 991 928 2596 WNW 209 139 180 528 177 338 361 876 NW 1292 994 1096 3382 1197 1693 2221 5111 NNW 222 355 195 772 321 411 605 1337 İstasyon Adı: Ceyhan, Yükseklik 30, Enlem:37 o, Boylam:35 0, 1970-2011 TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 60 / 326

Şekil 23. 1970-2011 Yılları Arasına Ceyhan Meteoroloji İstasyonunda Gözlemlenen Mevsimlik Rüzgar Esme Sayıları TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 61 / 326

Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık ORT SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK Yönlere Göre Rüzgar Hızı Tablo 31. Ceyhan Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Arasında Yönlere Göre Rüzgâr Hızı Parametre N 1.9 2.0 1.8 1.5 1.4 1.5 1.4 1.3 1.5 1.7 1.7 1.7 1.6 NNE 1.7 1.8 1.5 1.5 1.0 0.8 1.0 0.8 0.8 1.2 1.2 1.1 1.2 NE 1.9 1.9 1.5 1.3 1.3 1.5 1.4 1.5 1.7 1.3 1.3 1.7 1.5 ENE 1.5 1.5 1.4 1.2 0.9 0.9 1.1 1.0 0.7 0.8 1.0 1.6 1.1 E 1.7 1.8 1.7 1.6 1.6 1.5 1.6 1.6 1.5 1.2 1.6 1.3 1.6 ESE 0.9 1.3 1.2 1.2 1.2 1.2 1.9 1.9 1.4 1.1 1.1 1.2 1.3 SE 1.6 1.7 1.7 2.1 2.0 2.1 2.0 1.8 1.8 1.5 1.4 1.3 1.8 SSE 1.5 1.6 1.5 1.9 1.9 2.2 2.2 2.4 1.8 1.2 1.0 1.2 1.7 S 1.5 1.7 1.9 2.1 2.3 2.3 2.3 2.2 1.8 1.6 1.3 1.2 1.9 SSW 1.1 1.7 2.0 2.2 2.2 2.6 2.5 2.3 2.2 1.5 1.1 1.1 1.9 SW 1.7 1.7 2.2 2.2 2.7 2.7 2.6 2.5 2.3 1.4 1.3 1.0 2.0 WSW 1.5 0.8 1.3 1.4 1.2 1.5 1.7 0.7 0.7 0.7 0.6 0.5 1.1 W 1.2 1.4 1.4 1.6 1.6 1.4 1.5 1.6 1.3 1.1 1.2 1.1 1.4 WNW 1.3 1.3 1.1 1.5 1.2 1.3 1.1 1.0 0.9 1.2 1.0 1.0 1.2 NW 1.7 1.5 1.4 1.4 1.4 1.4 1.3 1.4 1.2 1.3 1.4 1.4 1.4 NNW 1.6 1.8 1.5 1.2 1.2 1.1 1.7 1.2 1.0 1.1 1.3 1.5 1.4 Rüzgar Esme Hızı WNW W NW NNW 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 N NNE NE ENE E Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz WSW ESE Ağustos Eylül SW SE Ekim Kasım SSW S SSE Aralık Şekil 24. Ceyhan Meteoroloji İstasyonu (1970-2011 yılları) Yönlere Göre Ortalama Rüzgar Hızı Diyagramı Ortalama Rüzgar Hızı Ceyhan Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 yılları arası gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama rüzgâr hızı 1,5 m/s dir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 62 / 326

Tablo 32. Ceyhan Meteoroloji İstasyonu (1970-2011) Aylık Ortalama Rüzgâr Hızı ve Grafiği Parametre N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Ort 1,6 1,2 1,5 1,1 1,6 1,3 1,8 1,7 1,9 1,9 2,0 1,1 1,4 1,2 1,4 1,4 Grafik Maksimum Rüzgâr Hızı ve Yönü Ceyhan Meteoroloji İstasyonu 1972-2011 yılları arası gözlem kaytlarına göre maksimum rüzgar hızı 24,4 m/sec ile N yönünde Şubat ayında gözlenmiştir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 63 / 326

Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık YILLIK SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK Tablo 33. Ceyhan Meteoroloji İstasyonu (1970-2011) Maksimum Rüzgâr Hızı, Yönü ve Grafiği Parametre Maksimum Rüzgar Hızı (m/s) Maksimum Rüzgar Hızı Yönü 18,4 WN W 24, 4 21,0 N 22, 9 18, 1 17, 2 SS W S S N NE 16, 8 19,3 16,8 19,2 24,0 23,0 24,4 WN W WNW S SSW ENE N Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgârlı Günler Sayısı Ceyhan Meteoroloji İstasyonu 1972-2011 yılları arası gözlem kaytlarına göre ortalama fırtınalı gün sayısı yıllık 0,2, ortalama kuvvetli rüzgarlı gün sayısı yıllık 11,3 dür. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 64 / 326

Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık YILLIK SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK Tablo 34. Ceyhan Meteoroloji İstasyonu (1970-2011) Ortalama Fırtınalı Gün Sayısı ve Grafiği Parametre Fırtınalı Günler Sayısı Ortalaması 0,0 0,1 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0.0 Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Ortalaması 1,0 0,8 1,1 1,1 1,2 1,9 1,7 0,7 0,6 0,4 0,4 0,4 0,2 11,3 Faaliyet Alanına Ait Fevk Rasatları Ceyhan/Adana İstayonuna Ait Uzun Yıllar Fevk Hadiseleride EK-15 de verilmiştir. Fevk Hadiselerindeki meteorolojik olaylar proje aşamasında dikkate alınacaktır. Meteoroloji, kirleticilerin atmosferik dağılımını etkileyen en önemli faktördür. Bu yüzden, modelleme çalışmalarında meteorolojik verilerin düzenlenmesine özellikle dikkat edilmiştir. Proje kapsamında yapılan modelleme çalışmalarında proje alanına en yakın Meteoroloji İstasyonu olan Ceyhan Meteoroloji istasyonuna ait veriler kullanılmıştır. Modelleme çalışmasında Ceyhan Meteoroloji İstasyonuna ait; saatlik rüzgar hızı ve yönü, sıcaklık, 7/14/21 saatlerine ait bulutluluk, bulut yüksekliği verileri temin edilmiştir. Karışım yüksekliklerinin hesaplandığı yüksek atmosfer rasatları Türkiye de yedi ilde (Ankara, İstanbul, İzmir, Isparta, Samsun, Adana ve Diyarbakır) yapılmakta olup, alana en yakın ölçüm istasyonu olan Adana iline ait karışım yüksekliği bilgileri modellemede kullanılmak üzere temin edilmiştir. Modelleme çalışmasında kullanılan saatlik verilerin seçiminde; Ceyhan Meteoroloji istasyonuna ait son altı yıllık (2007-2012 yılları arası) veriler ile, uzun yıllar (1970 2012 yılları arası) verileri kıyaslanmış ve uzun yıllar verisini en iyi temsil edecek yıl tespit edilerek o yıla ait saatlik meteorolojik veriler temin edilmiştir. Bu kapsamda söz konusu Ceyhan Meteoroloji istasyonuna ait uzun yıllar verilerinden elde edilen rüzgar gülü (hakim rüzgar yönü) aşağıdaki grafikte verilmiştir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 65 / 326

Şekil-A Ceyhan Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar Hakim Rüzgar Gülü Grafiği, Uzun yıllar verileri ile son on yılın verilerinin kıyaslanmasında Ceyhan İstasyonu 2007 2012 yılları arasındaki Yönlere Göre Esme Sayıları Toplamı verileri temin edilmiştir. Bu kapsamda 2007, 2008, 2009, 2010, 2011 ve 2012 yılları için hazırlanan rüzgar gülleri grafikleri aşağıda verilmiştir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 66 / 326

Şekil-B Ceyhan Meteoroloji İstasyonu 2007-2012 Yılları Arası Rüzgar Gülleri, Şekil-A da verilen rüzgar gülleri, Şekil-B de verilen Hakim Rüzgar Gülü ile kıyaslandığında, Hakim Rizgar Gülü verisine en benzer özellik gösteren ve en güncel veri yılı olan 2012 yılı olduğu(1. Ve 2. Hakim rüzgar yönü ve verilerin güncellik durumları göz önüne alınarak) anlaşılmaktadır. Dolayısıyla da planlanan proje için gerçekleştirilen Hava Kalitesi Modelleme çalışmalarında Ceyhan Meteoroloji İstasyonuna ait 2012 yılı saatlik meteorolojik verileri temin edilerek kullanılmıştır(not: 2012 yılına ait bulutluluk ve bulut yüksekliği verilerine TÜMAS sistemi üzerinden bulunmadığı anlaşıldığından söz konusu yıla en uygun şartları sağlayan 2010 yılına ait bulutluluk ve bulut yüksekliği verileri kullanılmıştır. ). ISCST3 Modeli, rüzgar hızı ve yönü, sıcaklık, kararlılık sınıfı, kırsal ve kentsel karışım yüksekliği verilerini saatlik bazda kabul etmektedir. Bu nedenle, verilerin modelde kullanılabilmesi için bazı düzenlemelerin yapılması gerekmektedir. Bu aşamada meteoroloji verilerini ISCST3 de kullanılabilecek şekilde düzenleyen bir ön-işlemci, PCRAMMET Programı kullanılmıştır. PCRAMMET saatlik sıcaklık, rüzgar yönü, rüzgar hızı, bulutluluk ve bulut taban yüksekliği verilerini kullanarak saatlik kararlılık sınıflarını, kırsal ve kentsel karışım yüksekliklerini hesaplamaktadır. Bu program yardımı ile modele girilecek meteoroloji dosyası oluşturulmuştur. 4.1.2. Jeolojik Özellikler Proje alanı ve çevresinin jeolojik özellikleri aşağıda anlatılmıştır. Proje alanı ve civarını gösterir Jeoloji haritası ve bu haritanın kesitleri ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. Ek-4). a) Bölge Jeolojisi (İlgili kesitler ve haritalar) BÖLGESEL JEOLOJİ Alan Toros kuşağında, Ecemiş Fayı ile Yumurtalık Fayı arasını oluşturur. Bu sınırlar içerisinde kalan Adana ili ve çevresi, ayırtman stratigrafi, yapı ve kayatürü özellikleri açısından, aralarında belirgin ayrımlar bulunan, birbirleriyle tektonik dokanaklı değişik tektonostratigrafik birlikleri kapsar. Bolkar Dağı birliği, Devoniyen-Alt Tersiyer aralığından çökelmiş karbonat ve kırıntılı kayalar ile beraber olistostrom özellikli kayaları kapsar. Bozkır birliği, Triyas-Senoniyen aralığında çökelmiş kıta yamacı ve okyanus tipi kayalardan, şelf tipi kayalara kadar değişen farklı fasiyes ve ortamları temsil eden istiflerle asidik tüf, bazik ve ultrabazik kayaları ve serpantinitleri kapsar. Aladağ birliği, Devoniyen- Kretase aralığını temsil eden şelf tipi karbonat ve kırıntılı kayaları kapsar. Geyik Dağı birliği, Kambriyen-Erken Tersiyer aralığına ait karbonat ve kırıntılı kayaları kapsar. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 67 / 326

Görbiyes Dağı birliği, olasılıkla Jura Geç Kretase aralığını temsil eden karbonat istifi ile olistolit ve olistostromal oluşukları kapsar. Görbiyes Dağı birliği düşük dereceli metamorfizma gösterir. Keban-Malatya birliği, Üst Paleozoyik-Alt Kretase yaş aralığına sahip, metamorfizma geçirmiş, ağırlıklı olarak platform türü metakırıntılı ve metakarbonatlarla temsil edilir. Misis-Andırın birliği, Kretase-Tersiyer zaman aralığında çökelmiş, melanj nitelikli ve volkanosedimanter fasiyes özellikleri sunar. Örtü birimleri, Tersiyer-Kuvaterner aralığında çökelmiş sığ deniz çökelleri ile pelajik (derin deniz, >1000m) çökellerden oluşur. BOLKAR DAĞI BİRLİĞİ Birlik adını Orta Toroslar da Bolkar dağından alır (Özgül, 1976). Çoğunlukla, yeşil şist fasiyesli metamorfitleri kapsar. Birliğin fosil (mercan ve brachiopod) içeren en yaşlı birimi Devoniyen yaşlı şist ve mermerlerdir (Özgül, 1971). Karbonifer şist, kuvarsit ve kireçtaşı; Permiyen kuvarsit arakatkılı yeniden kristalleşmiş kireçtaşı ile temsil edilir. Triyas şeyl, kuvarsit, kireçtaşı ve dolomit, metamorfizma gösteren bölgede ise mermer arakatkılı, yeşil kloritli, serisitli şistleri kapsar. Liyas taban çakıltaşıyla başlar. Jura ve Kretase karbonatlı kayalardan oluşur. Üst Kretase (Senomaniyen-Türoniyen) rudistli kireçtaşı, Maastrihtiyen pelajik kireçtaşı ile temsil edilmiştir. Birliğin en üst birimini Maastrihtiyen ve/veya Paleosen yaşta olistostrom fasiyesinde kayalar oluşturur. Üst Paleozoyik ve Mesozoyik süresince epirojenik hareketler etkili olmuştur (Özgül, 1976) BOZKIR BİRLİĞİ Triyas-Senoniyen aralığında çökelmiş okyanus tipi kayalardan şelf tipi kayalara kadar değişen fasiyeste farklı ortamları temsil eden istiflerle asidik tüf, bazik ve ultrabazik kayaları ve serpantinitler kapsayan topluluk Özgül (1976) tarafından adlandırılmıştır. Geniş anlamda bir karışık (Melange) niteliğindedir. Bölgede Aladağ ve Geyik Dağı birliklerinin üzerinde allokton örtüler oluşturan Bozkır birliğine ait ofiyolit ve ofiyolitlerle karışmış karbonat ve kırıntılı kaya topluluğu Karsantı ofiyolit karışığı olarak tanımlanır (Özgül ve Kozlu, 2002). Karsantı ofiyolit karışığı başlıca dünit, harzburgit, piroksenit, gabro gibi ultramafik kayalar ile karbonat, kırıntılı, mafik ve ultramafik kaya bloklarından oluşur. ALADAĞ BİRLİĞİ Genellikle Devoniyen-Üst Kretase aralığını temsil eden kaya birimlerini kapsayan bu birlik; şelf türü karbonat ve kırıntılı kayalar, olistolit ve olistostromal oluşukları içeren filiş görünüşlü kırıntılı kayalarla temsil edilir. Üst Tiryas da karasallaşma evresinin izleri görülür. Buna bağlı olarak Toros kuşağında kalınlığı 500 metreyi bulan kırmızı çakıltaşı, kumtaşı birimi görülür. Permiyen ve Triyas kayalarıyla denetlenen kurşun çinko cevher yataklarını kapsar (Özgül ve Kozlu, 2002). GEYİKDAĞI BİRLİĞİ Doğu Toroslar da Adana ili kuzeyinde Kozan, Feke, Saimbeyli, Tufanbeyli ilçeleri civarında geniş alan kaplayan Geyik Dağı birliği Kambriyen den Tersiyer e değin uzanan zaman aralığında çökelmiş, başlıca şelf tipi karbonat ve kırıntılı kayaları kapsar (Özgül ve diğerleri, 1973; Metin, 1984, Kop, 2003; Usta ve diğerleri, 2004). Aşağıda değinilen TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 68 / 326

formasyon bilgileri Özgül ve diğerleri (1973) ile Özgül ve Kozlu (2002) makalesinden alınmıştır. Emirgazi formasyonu:formasyon, aralarında yanal ve düşey geçiş gösteren subarkoz, silttaşı ve kiltaşından oluşur. İçerisinde farklı boyutlarda kireçtaşı, dolomit ve kuvarsit tabaka ve mercekleri vardır. İnce, yer yer kalın tabakalı, bazı seviyeleri dereceli ve çapraz tabakalanmalı, laminalı ve eklemli olan Emirgazi formasyonu mor, gri, yeşil ve kahve renklidir. Sığ ve yüksek enerjili bir ortamda çökelen formasyonun malzemesi, granitik veya gnaysik bir temelden türemiştir. %70-80 kuvars, %10-20 feldispat ile daha az oranda biyotit, muskovit, turmalin, zirkon taneleri ve kil içerir. Çatlak ve eklem tabaka yüzeylerinde gözlenen spekülarit sıvaması, formasyon için ayırtman bir özelliktir. Taban ilişkisi gözlenmez. Fosil bulunamayan formasyonun yaşı, stratigrafik konumuna göre Alt Kambriyen olarak kabul edilmiştir Değirmentaş formasyonu:değirmentaş formasyonu, Emirgazi formasyonu üzerinde tedrici geçişli olarak yer alır. Aralarında yanal geçiş gösteren ve değişik mevkilerde birbirlerinin yerini alan kireçtaşı, dolomit ve yumrulu kireçtaşı ile temsil edilir. Orta-kalın tabakalı ve gri, siyah renklidir. Genel olarak sakin bir ortamda teşekkül etmiştir. Kalınlığı yanal olarak kısa mesafelerde farklı değerler verir. Stratigrafik konumuna göre yaşı, Orta Kambriyen olarak verilir. Armutludere formasyonu: Değirmentaş formasyonu üzerinde tedrici geçişli olan bu formasyon, yumrulu kireçtaşı, şeyl, silttaşı ardalanmasından oluşur. Formasyon inceorta tabakalı, laminalı, gri, mor, yeşil, kahve renkli olup, solucan izleri ve cone in cone (iç içe koni) yapıları bulundurmasıyla karakteristiktir. İnce bir arkoz seviyesiyle Halityaylası formasyonuna geçiş gösterir ve Üst Kambriyen-Üst Ordovisiyen yaşındadır. Halityaylası formasyonu:birim konglomera ve kumtaşından oluşur. Tabanda köşeli, yarı köşeli, kötü boylanmalı, kalın tabakalı olan konglomeranın çakılları çoğunlukla kuvarstır. Üste doğru tane boyunun incelmesiyle orta tabakalı, eklemli, laminalı, dereceli ve çapraz tabakalanmalı kumtaşlarına geçer. Mor, gri renkli olan Halityaylası formasyonu sığ ve yüksek enerjili bir ortamda çökelmiştir. Fosil bulunmadığından yaşı, altında ve üstündeki formasyonların yaşları dikkate alınarak Alt Siluriyen olarak kabul edilmiştir. Pusçutepe formasyonu: Gri, siyah renkli, ince tabakalı, laminalı ve bol graptolit fosilli şeyl ile temsil edilir. Altta Halityaylası formasyonu ile uyumlu olup, üstte yumrulu kireçtaşı ile temsil edilen Yukarıyayla formasyonuna geçer. Sahile yakın, düşük enerjili bir ortamda çökelen Puşçutepe formasyonunun yaşı Alt Silüriyen dir. Yukarıyayla formasyonu: Düzenli kireçtaşı-şeyl ardalanması gösteren ve özellikle alt seviyelerde bol ortoseraslı, yumrulu kireçtaşı tabakalarını kapsayan bu formasyon sığ ve duraysız şelf ortam koşullarını yansıtır. Üst Silüriyen yaşlıdır. Ayıtepesi formasyonu: Kumtaşı- kireçtaşı-şeyl ardalanmasından oluşur. İnce-orta tabakalı yeşil, mor, kahve renklidir. Tabaka yüzeylerinde kurt izleri bulunur. Yer yer çapraz tabakalanmalıdır. Sığ bir ortamda çökelmiştir. Formasyonunun yaşı Alt Devoniyen dir Şafaktepe formasyonu: Altta kumtaşı, üstte dolomit ile temsil edilir. Ayıtepesi formasyonunun üzerinde uyumlu olarak yer alır. Kumtaşı seviyesi, orta-kalın tabakalı, beyaz, kahve renkli olup %80 den çok kuvars ve az oranda feldispat kırıntılarından oluşur. Üstte tedricen dolomitlere geçer. Dolomit, orta-kalın tabakalı, beyaz-siyah renkli ve breşik görünümlüdür. Alt seviyelerinde Amphipora ramosa (phillips), üst seviyelerinde Mesophyllum sp. fosilleri içeren Şafaktepe formasyonu, derinliği 50-60 m yi geçmeyen sığ bir ortamda çökelmiştir. Yaşı Alt Devoniyen dir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 69 / 326

Gümüşali formasyonu: Kireçtaşı-şeyl ardalanmasıyla başlar, şeyl-kireçtaşıkumtaşı ardalanmasıyla devam eder, demirli kumtaşları ile Ziyarettepe formasyonuna geçer. Tabanda orta-kalın, orta ve üst seviyelerde ince-orta tabakalı olan birim, gri, siyah ve kahve renklidir. Tabaka yüzeylerinde kurt izleri ve ripl marklar gözlenir. Tabandaki kireçtaşları bol mercan fosili içerir. Sıcak, sığ ve dalga enerjisinin etkin olduğu bir ortamda çökelen birimin yaşı Üst Devoniyen dir. Ziyarettepe formasyonu: Tabanda ince bitümlü şeyl, kumtaşı, kireçtaşı, marnlarla başlayan birim, üste doğru kumtaşı, kireçtaşı ve marn tabakalarının ardalanmasıyla devam eder. İnce-orta tabakalı, eklemli, kirli sarı, kahve renkli olan bu üye, üst seviyelerinde tedricen kireçtaşlarına geçer. Kireçtaşları orta-kalın tabakalı, eklemli, çatlaklı, gri, siyah renkli bir kireçtaşı istifi ile temsil edilir. Ziyarettepe formasyonu Alt Karbonifer yaşındadır. Altta Gümüşali formasyonuyla tedrici geçişli, üstte Yığılıtepe formasyonuyla uyumsuzdur. Yığılıtepe formasyonu: Kalın bir kireçtaşı ile temsil edilir. Kireçtaşı ince-orta, yer yer kalın tabakalı, eklemli, gri, siyah renklidir. Bazı seviyeleri oolitik olup, içerisinde dolomit ve kuvarsit tabaka ve mercekleri bulunur. En üstte, ince tabakalı bir kireçtaşı seviyesi ile Katarası formasyonuna tedrici geçiş gösteren Yığılıtepe formasyonu, Ziyarettepe ve daha yaşlı formasyonların üzerine uyumsuz olarak gelir. Sığ, sıcak ve düşük enerjili, alglerin bol bulunduğu bir ortamda çökelmiştir. Üst Permiyen yaşındadır. Katarası formasyonu: İnce kireçtaşı ve kumtaşı tabakaları içeren, ince tabakalı, laminalı, sarı, gri, mor, yeşil renkli bir marn istifi ile temsil edilir. Formasyonun içerisinde üst seviyelere doğru artış gösteren kireçtaşı yer yer bol lamellibranş, gastropoda kavkılıdır. Altta Yığılıtepe formasyonuyla uyumlu olan Katarası formasyonu, üstte Köroğlutepesi formasyonuyla uyumsuzdur. Yaşı Alt Triyas olarak verilir. Köroğlutepesi formasyonu: Kalın bir karbonat istifi ile temsil edilir. Dolomit, kireçtaşı ve dolomit-kireçtaşı ardalanmasından oluşan bu birim, genel olarak gri, siyah renkli, eklemli, orta-kalın tabakalıdır. Oolitik kireçtaşı seviyeleri de kapsar. Katarası formasyonu ve daha yaşlı formasyonlar üzerinde uyumsuz olarak yer alır. Jura-Kretase yaşındadır. Güzelimköy formasyonu: Birim, marn, kireçtaşı ve kumtaşından meydana gelmiştir. İnce-orta tabakalı, gri, açık gri, kirli sarı ve kırmızı renkli olan birimde marn, çubuğumsu ayrışması ile karakteristiktir. Yer yer konglomera tabakaları da içeren Güzelimköy formasyonu, Köroğlutepesi formasyonuyla tedrici geçişlidir. Yaşı Üst Kretase dir. GÖRBİYES DAĞI BİRLİĞİ Görbiyes Dağı birliği, Mesozoyik yaşta metamorfik karbonat ve kırıntılı kayaları kapsar. Alttan üste doğru dolomit, neritik kireçtaşı, çakmaklı kireçtaşı ve pelajik mikritlerle beraber fliş görünümlü oluşuklardan meydana gelir. Bu kaya birimi yeşil şist fasiyesinde metamorfizma gösterir (Özgül ve Kozlu, 2002). Sağkaya formasyonu: Dolomit, neritik kireçtaşı ve çakmaktaşı arakatkılı kireçtaşı düzeylerini kapsar. 400 m kalınlık sunan birim düşük derecede metamorfizma geçirmiştir. Jura-Kretase yaşlıdır. Kızlarsekisi formasyonu: Birim olistolit ve olistostromal oluşukları kapsayan metakırıntılılardan oluşur. Yeşilşist fasiyesi başlangıcında metamorfizma gösterir. Üst Kretase ve daha genç yaşta olmalıdır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 70 / 326

KEBAN-MALATYA BİRLİĞİ Keban-Malatya birliği, Üst Paleozoyik-Alt Kretase yaş aralığına sahiptir. Alt kesimi en azından amfibolit ya da yeşilşist fasiyesi düzeyinde metamorfizma geçirmiştir. Metamorfizma derecesi üst düzeylere doğru azalır. Ağırlıklı olarak platform türü metakrıntılı ve metakarbonatlarla temsil edilir (Yılmaz ve diğerleri, 1992). Yoncayolu formasyonu: Başlıca gnays, amfibolit, şist ve kalkşist ardışımından oluşan birim yer yer orta kalınlıkta mermer, kristalize kireçtaşı, fillit, kuvarsit ve metavolkanit arakatkılıdır. Orta derecede ve olasılıkla amfibolit fasiyesinde metamorfizma gösterir. 600 m kalınlık sunan birim Karbonifer-Permiyen yaş aralığındadır. Çayderesi formasyonu: Başlıca mermer, kristalize kireçtaşı ve yer yer dolomitlerden oluşan birimde kalkşist ve yeşilşist arakatkıları da izlenir. Yeşilşist fasiyesinde metamorfizma gösterir. 500 metreden fazla kalınlık sunan birim Permiyen yaşlıdır. Alıçlı formasyonu: Kristalize kireçtaşı, kalkşist, yeşilşist, fillit ve metaşeyl türü tekdüze olmayan bir kayatürü topluluğundan oluşur. Düşük derecede metamorfizma özellikleri gösterir. 250 m civarında kalınlığı olan birimin yaşı Triyas olmalıdır. Kaletepe formasyonu: Yeniden kristalleşmiş platform türü karbonatlarla temsil edilen birim, Jura-Kretase yaş aralığında olmalıdır. MİSİS-ANDIRIN BİRLİĞİ Misis-Andırın birliği; güneyde Karataş, batıda Adana-Yakapınar (Misis), doğuda Ceyhan ile Yumurtalık arasında uzanan bölgeyi içerisine almaktadır. Doğu Toros otokton kayaları ile ilişkisi görülemeyen ve Adana havzası ile Amanoslar arasında kalan Misis grubu, Dokuztekne, Andırın ve Karataş formasyonlarına ayrılarak incelenmiştir. Bu incelemedeki metin anlatımları 1:100 000 ölçekli Açınsama Nitelikli Türkiye Jeoloji Haritaları Serisi KOZAN-K21 Paftasından ve Bilgin ve diğerleri (1981) den alınmıştır. Dokuztekne formasyonu: Bölgede, bu birim volkanosedimanter bir istifle temsil edilir. Altta manganezli kireçtaşı düzeyleri bulunduran tüflerle başlayan birim, üste doğru spilitik aglomera, volkanik elemanlı kumtaşları ve killi kireçtaşı ara seviyeli aglomeralarla devam eder. Kalınlığı 1500-2000 m arasında değişen bu birimin alt dokanağı tektonik olup üstüne ise uyumsuzlukla Andırın formasyonu gelir. Formasyonun yaşı Maastrihtiyen- Alt Eosen dir. Andırın formasyonu: Çoğunlukla serpantinitlerden oluşmuş moloz akması özelliğindeki Andırın formasyonu içinde, çakıldan çok büyük olistolitlere kadar değişik boyutta olasılı Paleozoyik yaşlı rekristalize kireçtaşı, Mesozoyik ve Eosen yaşlı kireçtaşları, volkanik ve ofiyolit blokları yer alır. Formasyonun, yakın çevreden, çeşitli sedimanter ve ofiyolitik kayaların aşınarak dar ve uzun bir havzada hızlı depolanması ile oluştuğu düşünülmektedir. Açısal uyumsuzlukla Dokuztekne formasyonu üzerine gelen bu birim üstte ise Karataş formasyonu tarafından açısal uyumsuzlukla örtülür. Birimin yaşı Üst Lütesiyen-Alt Miyosen dir. Karataş formasyonu: Karataş formasyonu genelde kumtaşı-marn-kumlu kireçtaşı-çamurtaşı ardalanması ile temsil edilen türbiditik bir istiftir. Çoğun olitostromal düzeylerde yaygın olmak üzere, çeşitli yaşta ve litolojide bloklar içerir. Ayrıca sedimantasyon sırasında naplar ve bloklar şeklinde havzaya gelmiş olan Andırın TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 71 / 326

formasyonuna ait kayaları da bulundurur. Andırın formasyonu üzerine uyumsuzlukla gelen birim, genç çökeller tarafından uyumsuzlukla örtülür. 2500 m veya daha fazla kalınlığa sahip Karataş formasyonu içindeki değişik seviyelerden alınan örneklerdeki fosiller Alt-Üst Miyosen yaşını vermiştir. Kızıldere formasyonu: Formasyon en altta, konglomera ve resifal kireçtaşları ile başlar. Üste doğru kalın katmanlı kumtaşı ve marnlara geçiş yapar. Marnlar koyu gri renktedir. Seyrek olarak görülen killi kireçtaşları, açık krem renkli, kırılgan, laminalı ve bol killidir. Ara seviyelerde bazaltlar da vardır. Alttaki birimler üzerine uyumsuz olarak gelen birimin üst dokanağı Yumurtalık fayı boyunca faylıdır. Formasyonun üst sınırı belirsiz olmakla beraber yaklaşık 1500 m kalınlık sunar. Birimin yaşı Üst Miyosen olarak verilir. Hamış formasyonu: Formasyonun ana bileşeni konglomeradır. Konglomerada bazen kireçtaşı çimentosu, bazen de yok denecek kadar az çimento görülmektedir. Seyrek olarak da iri taneli kumtaşı, açık boz, kahverengi ve bazen kırmızı renkli milli yahut çakıllı marn, çamurtaşı katkıları bulunmaktadır. Konglomeraların elemanlarını yöredeki tüm eski kayaçlar oluşturmaktadır. Çapraz katmanlanmalar çok büyük ölçekli olarak izlenmektedir. Formasyon kendisinden daha yaşlı olan birimleri örter. Üstünde Delihalil bazaltları bulunur. Delihalil Bazaltı Yumurtalık, Ceyhan, Osmaniye ve Haruniye yörelerinde yüzeylemeler veren Kuvaterner yaşlı bazaltlar Delihalil formasyonu olarak adlandırılmıştır. Bazaltik volkanizma makro olarak çok değişik örnekler sunmaktadır. Delihalil tepe ve Üç tepe konilerinde tutturulmamış piroklastikler; volkan bombası, lapilli, süngertaşı gibi elemanlardan oluşmaktadır. Lav akıntılarının altında sarı-pembe renkli gevşek dokulu tüfler bulunmaktadır. Üstteki lav akıntıları ise çok dayanımlıdır ve akıntı izleri taşımaktadır. Delihalil bazaltlarının yaşı Kuvaterner olarak düşünülmektedir. Kaliçi Kaliçi oluşumu traverten oluşumu ile benzerlik gösterir. Kurak mevsimlerde CaCO3 taşıyan suların yer yüzüne çıktıklarında buharlaşması sonucunda taşıdıkları kireçli maddeleri çökeltmeleri ile oluşmuşlardır. Misis tepeleri yöresinde yamaç eğimine uygun konumda geniş alanlarda çökelmişlerdir. Kalınlığı birkaç santimetreden birkaç metreye ulaşmaktadır. Yaşı Kuvaterner-Holosen dir. Kumullar Doğuda Yumurtalık Körfezi ile batıda Tuzla ya kadar olan sahil kesiminde geniş alanlar kaplayan kumullar zaman zaman birkaç km içerilere kadar yayılım göstermektedir. Yakın tarihte ve günümüzde kıyıda esen şiddetli rüzgarların etkisi ile kıyıdaki kumların onlarca metre içerilere kadar taşınması sonucu bölgede kıyı kumulları oluşmuştur. Bunlar kıyı boyunca yayılım gösteren 1-10 metre yükseklikteki tepecikler veya şeritler halindedir. Bitki örtüsünden yoksun alanlar, rüzgarın etkisi ile hareket ederler ve sık sık yer değiştirirler. Bu kumullar, Yumurtalık ve Karataş dolaylarında, kıyıya yakın bölgelerde kurulan Venedik, Bizans, Roma dönemine ait bazı antik yerleşim yerlerinin üstünü kısmen veya tamamen örtmüştür. Alüvyon Adana havzasında, Adana ovasını oluşturan eski alüvyonlar ile dere boylarında gelişmiş genç alüvyonlar bulunmaktadır. Eski alüvyon genellikle bitkisel toprak ile örtülü TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 72 / 326

bulunmaktadır. Yeni alüvyonlar ise dere boylarında gelişmiş olup genelde kötü boylanmalı, tutturulmamış çakıl, kum ve milli malzemeden oluşmuştur. ÖRTÜ BİRİMLERİ Adana havzası Tersiyer örtü kayaları olarak bilinen birim; batıda Ecemiş fay kuşağı, kuzeyde Aladağ ilçesi ile güneyde Adana ve batıda Kozan ilçesi arasında yüzlekler verir. Örtü birimleri ile ilgili bilgiler 1:100 000 ölçekli Açınsama Nitelikli Türkiye jeoloji Haritaları Serisi Kozan-K20 Paftasından alınmıştır. SENOZOYİK Adana havzasında, Tersiyer e ait Gildirli formasyonu, Karsantı formasyonu, Kaplankaya formasyonu, Karaisalı formasyonu, Cingöz formasyonu, Güvenç formasyonu, Kuzgun formasyonu ve Handere formasyonu bulunur. Kuvaterner de taraça, kaliçi, eskiyeni alüvyon çökelleri gözlenir. Gildirli formasyonu:birim pembe, kızılımsı renkli çakıltaşı, çakıllı kumtaşı, kumtaşı ve çamurtaşından oluşur. Çakıltaşı düzeyleri belirgin teknemsi çapraz katmanlanma, çamurtaşları da yer yer paralel laminalanma sunmaktadır. Birimin kalınlığı 0-400 m arasında değişmektedir. Paleozoyik ve Mesozoyik yaşlı birimler üzerinde diskordanslı (uyumsuz) olarak bulunan birimin üzerine Kaplankaya formasyonu ve Karaisalı formasyonu gelir. Birimin yaşı Oligosen-Alt Miyosen dir. Karsantı formasyonu:başlıca açık gri renkli, ince-orta ve kalın katmanlı marn, çamurtaşı ile daha kıt olarak da çakıllı kumtaşı yapılışlıdır. Yer yer slamp yapıları ile asimetrik akıntı riplları sunan birimin kalınlığı 880-1500 m arasında değişmektedir. Birim Oligosen-Üst Miyosen yaşlı olabileceği düşünülmektedir. Kaplankaya formasyonu: Birim, başlıca, boz renkli çakıllı kumtaşı, kumtaşı, kumlu-killi kireçtaşı-marn yapılışlıdır. İnce-orta katmanlı olan birimin kalınlığı 35-60 m arasındadır. Formasyon tabanda Gildirli formasyonu, tavanda ise Karaisalı formasyonu ile geçişlidir. Yer yer Paleozoyik ve Mesozoyik yaşlı birimler üzerine açısal uyumsuzlukla gelir. Üstte Karaisalı formasyonu, Güvenç formasyonu ile yanal ve düşey geçişler sunmaktadır. Birimin yaşı Alt-Orta Miyosen dir. Karaisalı formasyonu: Gri, açık gri, bej renkli, kalın-çok kalın tabakalı resifal kireçtaşlarından oluşan birimin kalınlığı 0-600 m arasındadır. Bu formasyon tabanda Paleozoyik ve Mesozoyik yaşlı birimler üzerine açısal diskordanslı, Kaplankaya formasyonu ile yanal ve düşey geçişlidir. Üzerine yanal ve düşey geçişli olarak Güvenç formayonu ve Cingöz formasyonu gelmektedir. Birimin yaşı Alt-Orta Miyosen dir. Cingöz formasyonu: Birim, tabanda gri renkli çakıltaşı, çakıllı kumtaşı ve kumtaşı yapılışlıdır. Bu kesimde kayma yapıları ile yer yer büyük ölçekte çapraz katmanlanma sunan birim belirgin tablamsı kalın katmanlıdır. Daha üst kesimlerde kumtaşı-şeyl ardalanması hakimdir. Kumtaşı düzeyleri çoğunlukla aşınmalı bir taban üzerinde keskin bir dokanakla başlayıp oygu dolgu yapıları ile çizikler, kaval yapıları sunmaktadır. Çok ince-ince-orta-kalın tabakalanma sunan birimin 3500 m kalınlığa sahiptir. Alt-Orta Miyosen yaşlı olan birim; tabanda Gildirli formasyonu, Kaplankaya formasyonu, Güvenç formasyonu ve Karaisalı formasyonu ile tavanda ise Güvenç formasyonu ile geçişlidir. Güvenç formasyonu: Büyük çoğunlukla koyu gri, yeşilimsi gri renkli şeylden oluşan birim içerisinde %10 veya daha az, ince kumtaşı-silttaşı-killi kireçtaşı ve yer yer de kıt karbonlu şeyl düzeyleri bulunur. Sedimanter yapı olarak konvolüt ve paralel TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 73 / 326

laminalanma seyrek olarak da içerisindeki kumtaşı bantlarında kaval yapıları bulunmaktadır. Birimin kalınlığı 20-3230 m arasında değişmektedir. Formasyon tabanda Karaisalı formasyonu ve Kaplankaya formasyonu ile tavanda ise Kuzgun formasyonu ile yanal ve düşey geçişlidir. Birimin yaşı Orta Miyosen dir. Kuzgun formasyonu: Formasyonun tabanında sığ denizel-karasal nitelikli asfasiyeslerden oluşma Kuzgun üyesi bulunup üzerinde ise Salbaş tüfit üyesi ile Memişli üyesi yer almaktadır. Kuzgun üyesi: Başlıca; çakıltaşı, çakıllı kumtaşı, kumtaşı ve çamurtaşı ardalanımından oluşur. Birimin Serravaliyen-Tortoniyen aralığında çökeldiği düşünülmektedir. Salbaş tüfit üyesi: Tabanda açık gri renkli volkanoklastik kumtaşı-çakıltaşı (yaklaşık 1 m) ile başlamaktadır. Üyenin esasını oluşturan ana tüfit kütlesi açık gri-kirli beyaz renkli, kil ve mil içeren yer yer biyotit ve kıt mafik mineralli tüfit veya volkanoklastik miltaşı yapışlıdır. Birimin kalınlığı bölgesel olarak 0-10 m arasındadır. Kuzgun formasyonu içerisinde bir kılavuz katman niteliğinde olan bu üyenin taban dokanağı Kuzgun üyesi, tavan dokanağı ise Memişli üyesi ile uyumludur. Birim Tortoniyen yaşlıdır. Memişli üyesi: Başlıca akarsu, göl sığ deniz çökellerinden oluşan birim, alacalı renkli, çapraz katmanlı çakıllı kumtaşı ve kaba kumtaşı ile alacalı renkli silttaşıçamurtaşından oluşur. Birimin kalınlığı 850 m civarındadır.. Bu üye Tortoniyen-Messiniyen aralığında çökelmiştir. Handere formasyonu: Başlıca boz renkli çakıltaşı, çakıllı kumtaşı, kumtaşı, silttaşı ve çamurtaşı, marn yapılışlı olup yer yer alçıtaşı mercekleri kapsar. Birimin kalınlığı 120-700 m arasındadır. Altta Kuzgun formasyonu üzerinde geçişlidir. Üstte Adana havzasının yaygın taraça oluşumları ve yer yer de genç alüvyon ile örtülü bulunmaktadır. Fosil bulguları birimin Messiniyen-Pliyosen aralığında çökeldiğini göstermektedir. Gökkuyu alçıtaşı üyesi: Handere formasyonu içerisinde bulunan, merceksel geometrili, yer yer birkaç km uzunluğa erişen alçıtaşları Gökkuyu alçıtaşı üyesi olarak adlandırılmıştır. Birimi oluşturan alçıtaşları beyaz-kirli beyaz renkli, iri kristalli, yer yer de ufak taneli ve kesme şekersi görünümlüdür. Kalınlığı 20 metreyi bulur. Messiniyen- Pliyosen aralığında çökelmiştir. Taraça Adana havzasında esas olarak iki tür taraça malzemesi bulunmaktadır. İlki sadece Handere formasyonunun topoğrafik yüksekliklerinde yüzeyleyen eski ve yeni alüvyonla örtülü olan taraçadır.ikincisi ise Çakıt çayı, Körkün ve Eğlence suyu ile Seyhan Nehri yatağına az çok paralel, değişik genişlik ve uzunlukta olanıdır. Tabanda çakıltaşı, çakıllı kumtaşı ile başlayıp gri renkli, çapraz katmanlanmalı çakıllı kaba kumtaşı ile devam eden birimin üst kesiminde bloklu çakıltaşı yer almaktadır. Nehir taraçaları yaklaşık 30 m kalınlığa ulaşabilmektedir. Kaliçi Yer altı sularının taraça malzemesi içerisinde yüzeye doğru yükselirken buharlaşarak içindeki karbonatın çökelmesi ile yaygın kaliçi oluşumları meydana gelir. Tepe üzerlerinde ve yamaç eğimlerine uygun olarak oluşan kaliçiler yer yer 3-5 m kalınlığa ulaşmaktadır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 74 / 326

Alüvyon Adana havzasında, Adana ovasını oluşturan eski alüvyonlar ile dere boylarında gelişmiş genç alüvyonlar bulunmaktadır. Eski alüvyonları delta oluşumları olarak kabul etmek de mümkündür. Seyhan ve Ceyhan nehrinin denize döküldüğü yerlerde çökelttiği ve şuan üzerlerine organik toprak örtüsünün bulunduğu bu birim verimli Çukurova yı oluşturmaktadır. Genç alüvyonlar dere boylarında gelişmiş olup genelde kötü boylanmış, tutturulmamış çakıl, kum ve mil malzemesinden oluşmuştur. Çakıl, kum ve milli malzeme başlıca, Toros orojenik kuşağının temel litolojisine bağlı olarak ofiyolit, değişik kireçtaşı türleri, radyolarit, çört, kuvarsit vb. den türemedir. Bu alüvyonlardaki çakıl, kum ve mil oranları derenin türüne göre değişim sunmaktadır. Örneğin, düşük sinüslü menderesli akarsu görünümünde olan Çakıt çayı boyunca çakıl oranı yüksek olup, bu çaydaki çakıl ocakları Adana ilinin en büyük agrega ocaklarını oluşturmaktadırlar. JEOMORFOLOJİ Adana ili sınırları içerisinde, değişik akarsu şekilleri ve bunların meydana getirdiği vadi yarmaları, dik yamaçlar, akarsuların yatak değiştirmesiyle oluşmuş küçük adacıklar ve ova kesiminde oluşmuş alüvyon yelpazeleri dikkati çeken morfolojik şekillerdir. Adana ili merkezi, kuzey ve güney olmak üzere iki bölümde incelenir. Kuzey kısmında aşınmadan dolayı iyice küçülmüş şerit ve adacıklar şeklinde yüzeylenen Post Miyosen aşınım yüzeyleri ile yamaçlarda kayaç farklılıklarından oluşan selcik erozyonları, kaya düşmeleri, baraj gölü çevresinde bedlands topografyası, ova tabanına geçişli olarak aşınım ve birikim glasileri ile sırtlar ve dik yamaçlardan meydana gelir. Güney kesiminde ise delta çökellerinin oluşturduğu alüvyonlar ile Seyhan nehrinin zamanla yatak değiştirmesinden oluşan geniş taşkın alanı, kopuk menderesler, lagünler, karasallaşmış lagünler, geçici ve daimi göller, burun seti depoları, kraveseler ile akarsu sekilerinden oluşur (Yaşar ve diğerleri, 1999). Stratigrafik Jeoloji Bölgenin 1/25.000 ölçekli jeoloji haritaları, 1984 yılında MTA Jeoloji Etütleri Dairesi ile Çukurova Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü arasında düzenlenen Adana Baseni Batı Kesiminin Detay Jeolojik Etüdü adlı proje çerçevesinde hazırlanmıştır. Adana baseni Neojen istifindeki zaman stratigrafi bölümlemeye ilişik çalışmalar 1949 lu yıllara inmekte ise de bölgedeki ilk ekip çalışması Mobil Jeologları tarafından 1953 yılında, sistemli stratigrafik araştırmalar ise 1957 de başlamıştır. Bu çalışmalara ilişik stratigrafik nomenklatür 1961 yılında Schmidt tarafından yayınlanmıştır. Ekip bölgedeki çalışmaları esnasında 47 adet kayastratigrafi birimi adlanmıştır. Bu projede Paleozoyik ve Mesozoyik birimlerinin pek çoğu yeni adlanmıştır. Adana baseni Neojen istifinde ise Schmidt (1961) in ayırdığı bazı genellemeler ile kısmen benimsenmiştir. Buna ilave olarak formasyon ve üye aşamasında yeni adlamalar yapılmıştır. Kozan K 20 paftasına ilişik 1/25.000 ölçekli jeolojik harita alımı 1984 1985 yıllarında tamamlanmıştır. Kozan paftasında yürütülen incelemeler kuzeyde Karsantı, batıda Tarsus, doğuda İmamoğlu dolayına erişip güneyde E-5 karayolu ile sınırlanmaktadır. Doğu Toroslar güneyinde yer alan Adana baseninin batı kesimini kapsayan bu incelemede temeli Paleozoyik yaşlı sedimanter birimler oluşturmaktadır. Mesozoyik te, inceleme alanının kuzey kesiminde yüzeyleyen karbonatlar ile ofiyolit karmaşığı bulunmaktadır. Adana Baseni Tersiyer İstifi; Toros orojenik kuşağını oluşturan Paleozoyik ve Mesozoyik yaşlı kayastraftigrafi birimleri üzerinde diskordanslı olup birbirleri ile yanal ve düşey geçişli 13 adet kayastratigrafi biriminden oluşmaktadır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 75 / 326

Şekil 25. Tektono-stratigrafik birimleri gösterir harita (MTA Özgül ve Kozlu, 1993 ten değiştirerek) TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 76 / 326

TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 77 / 326

Şekil 26. Stratigrafik birimleri gösterir harita (MTA Rapor 231nolu) TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 78 / 326

Şekil 27. Stratigrafik birimleri gösterir harita Kaynak: http://jeoloji.cu.edu.tr/sites/jeoloji.cu.edu.tr/files/11-hafta-yumurtalik_delihalil.pdf TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 79 / 326

b) Çalışma Alanı Jeolojisi (İlgili kesitler ve haritalar) Faaliyet alanı kuzeybatısında Soğukpınar ve İmran Köyleri, doğusunda Dutlupınar Köyü, güneyinde ise Dokuztekne Köyleri ile çevrilidir. Çalışma alanının kuzeybatı kesimlerinde geniş yayılım sunan neojen yaşlı dasitler bulunmakta, güneyinde ise üst kretase-alt eosen yaşlı volkanosedimanter kayaçlar yüzlek vermiştir. Alan geneline mesozoyik yaşlı kireçtaşı birimi hakimdir. Doğusunda ise yine kireçtaşı ile dokunak halinde olan alt miyosen yaşlı kumtaşı serisi mevcuttur. Yine güney kesiminde alt-orta miyosen yaşlı kumtaşı-çamurtaşı-kireçtaşı istifi bulunmaktadır. 4.1.3. Hidrojeolojik Özellikler (İlgili kesitler ve haritalar) a) Sahanın Genel Karakteri Proje konusu işletmenin yapılacağı bölgenin alanında ve çevresinde açılmış bir kuyu, artezyen ve akarsu v.b. bulunmamaktadır. Planlanan ocak sahasının bulunduğu alan tamamen taşlık ve kayalık olup yer altı suyu probleminin olması muhtemel değildir. Proje alanı yakın çevresinde harita çalışmaları yapılarak tespit edilen kaynaklar arazi çalışmaları yapılarak doğrulanmış ve kaynaklar hakkında gerekli bilgiler tespit edilmiştir. Ek-3 de verilen proje alanına ait 1/25.000 Ölçekli Hidrojeolojik Haritadan da görülebileceği gibi çalışma alanının güneybatı yönünde, 445 m mesafede Dokuztekne Köyü nün içme suyunun karşılandığı belirtilen bir kaynak ile çalışma alanının kuzeydoğu yönünde, 1250 m mesafede ve 306 m kotunda kuru ve kullanılmayan bir kaynak mevcuttur. Dokuztekne Köyü içme suyu kaynağından karşılandığı belirtilen kaynaktan, faaliyete başlanılmadan önce debi ve kalite ölçümü alınacak ve söz konusu ölçümler DSİ 6. Bölge Müdürlüğü ne gönderilecektir. Ayrıca 200700175 Ruhsat Nolu Kalker Ocağı ve Kırma-Eleme Tesisi Kapasite Artışı projesinde faaliyete geçildiğinde ise Dokuztekne Köyü içme suyu kaynağında 6 ayda bir debi ve kalite ölçümü yapılarak sonuçlar DSİ 6. Bölge Müdürlüğü ne gönderilecektir. Proje sahasında milisaniyeli fitil yöntemi kullanılarak patlatma yapılacaktır. Bir seferde kullanılacak olan patlayıcı madde miktarı ne kadar olursa olsun, kullanılacak olan yöntem gereği hissedilecek olan etki, her bir delikte patlatılacak olan miktarla ilişkilidir. Planlanan patlatma paternlerinde her bir atımda kullanılacak olan maksimum anlık şarj (delik başına) 46,5 kg olarak belirlenmiştir (bkz. Bölüm 5.1.7.). Ayrıca Bölüm 5.1.12 deki vibrasyon için yapılan hesaplamalar Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliğinde Maden ve Taş Ocakları ile Benzeri Alanlarda Patlama Nedeniyle Oluşacak Titreşimlerin En Yakın Çok Hassas Kullanım Alanının Dışında Yaratacağı Zemin Titreşimlerinin İzin Verilen En Yüksek Değerler ile karşılaştırılmıştır. Olup söz konusu yönetmelikte Maden ve Taş Ocakları ile Benzeri Alanlarda Patlama Nedeniyle Oluşacak Titreşimlerin En Yakın Çok Hassas Kullanım Alanının Dışında Yaratacağı Zemin Titreşimlerinin İzin Verilen En Yüksek Değerleri 50 mm/sn dir. Bu değere 100 m den sonra sağlanmakta (Bkz. Tablo 92.) olup bundan sonraki mesafelerde logaritmik olarak azalmaktadır. b) Yer Altı Su Seviyesi Adana İli genel olarak doğu, güney ve batıdan, kuzeye doğru 14 m kottan başlayarak 160. kotları arasında yükselen bir topografyaya sahiptir. İlde açılan sondaj kuyuları 20-40 m arası tecrit edilmektedir. Doğu, batı, güney yerleşim alanı, sınırlarından başlayarak kuzeyde 50 m kot çizgisine kadar zengin yeraltı su potansiyeli vardır. Kuzeye TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 80 / 326

gidildikçe su rezervi azalmaktadır. Şehre verilmekte olan içme suyu kuyuları genel olarak, 50-150 m arasındadır. (Kaynak: Adana il Çevre ve Durum Raporu,2008) c) Yer Altı Suyundan Faydalanma Durumu (Mevcut her türlü keson, derin artezyen v.b. kuyu) Adana ili kurulduğundan bu yana içme-kullanma suyu gereksinimi yeraltı su kaynaklarından sağlanmaktadır. İldeki içme suyu kuyu sayısı 36 dır. Yerleşim alanı içinde bulunan endüstriyel kuruluşlar kullanma suyu gereksinmelerini kendi olanakları ile açtırdıkları derin kuyulardan sağlamaktadırlar. (Kaynak: Adana il Çevre ve Durum Raporu,2008) Adana İlinin Yer Altı Suyu Potansiyeli Şöyledir. Yumurtalık Ovası : 12.48 hm 3 /yıl Ceyhan+Kozan Ovaları : 120 hm 3 /yıl Asağı Seyhan Ovası : 500 hm 3 /yıl Karaisalı+Pozantı : 3.041 hm 3 /yıl Tufanbeyli : 14.5 hm 3 /yıl TOPLAM : 650 hm 3 /yıl Tablo 35. Adana İli Yeraltı Su Kaynakları İlçeler Çekilen Yıllık Su Miktarı(m 3 /yıl) Kullanma Belgeli Kuyu Ad. Seyhan-Yüreğir 236.140.000 1.504 Karataş 89.048.008 676 Ceyhan 58.103.838 559 Kozan 107.672.373 1557 Tufanbeyli 1.038.841 27 Yumurtalık 45.576 7 Pozantı 173.092 12 Karaisalı 162.864 14 Saimbeyli 12.312 6 İmamoğlu 574.944 14 TOPLAM 492.971.848 4376 Kaynak: Adana il Çevre ve Durum Raporu,2008 Adana ilinde jeotermal kaynak bulunmamaktadır. Proje kapsamında yüzeysel su kaynaklarından kullanım planlanmamaktadır. Saha içerisinde kullanma ve sulama amaçlı açılmış herhangi bir kuyu mevcut değildir. Proje alanı, ilan edilmiş yeraltı suyu işletme sahaları dışında kalmaktadır. İşletme sırasında 167 sayılı Yeraltı Suları Hakkında Kanunu gereğince kanuna uygun hareket edilecek olup sahadaki faaliyetlerden ve yüzeysel kirlenmeden meydana gelebilecek kirleticilerin yeraltı suyuna sızmaması için gerekli önlemler alınacaktır. 4.1.4. Hidrolojik Özellikler (İlgili kesitler ve haritalar) Adana ili sınırları içerisinde bulunan en önemli akarsular Seyhan ve Ceyhan ırmaklarıdır. Bu iki ırmak ve kolların. Toros Dağlarından getirdikleri sedimanlarla Türkiye nin en verimli ovalarından biri olan Çukurova nın oluşmasını sağlamışlardır. Seyhan Irmağı İç Anadolu Bölgesinde Kayseri-Pınarbaşı nın kuzeyinde Zamantı ırmağı olarak doğar. Adana ili sınırları içerisine girdiğinde, kuzeydoğudan Sarız dan doğarak gelen Göksu ırmağı ile birleşerek Seyhan ırmağını oluşturur. Seyhan Irmağının diğer TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 81 / 326

önemli kolları ise Ulukışla dan doğan Çakıt çayı, Karaisalı nın kuzeyinden doğarak gelen Körkün çayı ve Eğlence Çaylarıdır. Seyhan ve Çatalan Barajlarını oluşturan Seyhan nehri Adana içerisinden geçerek ovaya girer. Adana-İçel sınırını oluşturduktan sonra Deli Burun da Akdeniz e dökülür. Toplam uzunluğu 569 km dir. Diğer önemli akarsu olan Ceyhan ırmağı Kahramanmaraş-Elbistan dan doğar. 509 km. uzunluğunda olan ırmak Kahramanmaraş ili sınırları içerisinde çeşitli çay ve derelerle birleşerek büyür. Adana- Kahramanmaraş sınırında bulunan Aslantaş Barajından geçtikten sonra Osmaniye-Kadirli civarında Sumbas ve Savrun çayları ile birleşir. Bir müddet Osmaniye-Adana sınırını oluşturduktan sonra Adana ili sınırları içerisine girer. Ceyhan ilçesinden geçerek Misis e gelir ve oradan güneye dönerek Hurma Boğazı ndan geçer ve Akdeniz e dökülür. Yağış alanı yaklaşık 20.000 km olup ortalama debisi 180 m 3 /sn.dir. En yüksek akım Nisan ayındadır. Proje alanının bulunduğu Adana iline ait hidrolojik plan Şekil 28. de verilmiştir. Şekil 28. Adana İli Hidroloji Planı Kaynak: http://geodata.cob.gov.tr/geodata/index.aspx a) Projenin Göl, Baraj, Gölet, Akarsu Ve Diğer Sulak Alanlara Göre Konumu Faaliyet alanının Ceyhan ve Asi havzasında kalmaktadır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 82 / 326

Ceyhan Havzası Havza yüksek arazileri orman ve otlak örtüsü altındadır. Yağış, Göksun un güneyinde kalan kesimde 600 milimetrenin üzerindedir. Kozan dan kuzey-doğuya uzanan sırtlarda 1000 mm ve daha yüksektir. Yüksek yağış ve dik eğim koşullarında, örtüye rağmen, yüzel akış yüksektir. Akarsuların en yüksek ve en düşük akışları oldukça farklı ve yataklar eğimlidir. Bunların sonucu rejimler düzensizdir. Ana akarsu olan Ceyhan Irmağı, 2000 metre yükseltiden baslar. 460 km.lik akıs uzunluğu içinde 0 metreye iner. Buna göre akıs yatağı % 0.43 eğimlidir. Orta ve yukarı çığırda bu % 1 i geçer. Arslantas ta ortalama akıs 301 m³/sn dir. En düşük akış 56 m³/sn, en yüksek akış ise 1960 m³/sn dir. Çok sayıdaki kollarıyla bütün havzanın suyunu toplayan ırmak, Yumurtalık-Karatas arasında Đskenderun Körfezi ne dökülür. Binboğa Dağları nın suyunu toplayan Kömür Deresi (ortalama akıs 3.314 m³/sn) güneye doğru akarak Göksun yakınında güneyden gelen Üstüngelen Deresi ve batıdan gelen Tokat Suyu ile birlesir. Buradan doğuya akan Göksun ırmağı, Söğütlü Suyu ile birleserek Ceyhan Irmağı nı olusturur. Ortalama akısı 13.276 m³/sn dir. En düsük ve en yüksek akıslar 0.106 ve 179 m³/sn dir. Söğütlü Suyu, Elbistan ın kuzey ve doğusunun sularını toplar. Ortalama, en düsük ve en yüksek akısları, sırasıyla 5.406, 0.280 ve 245 m 3 /sn dir. 0.654 m³/sn akıslı Sarsap Deresi de Söğütlü Suyu na katılır. Elbistan Afsin arasında, yine Söğütlüyle birlesen Hurma Suyu, havzanın kuzey kösesinin sularını toplayan Hurman, Çesirlik ve Çatağın derelerini alır. Kus kayasında ortalama, en düsük ve en yüksek akısları 8.372, 2.68 ve 290 m³/sn dir. Göksun, Hurma ve Söğütlü kollarını alan Ceyhan Irmağı, güneye doğru akar. Maras a kadar doğudan Nargile, Çokum, Bertiz, batıdan Kavurma, Hanas, Kayaözü derelerini alır. Ormanlık yüksek araziden çıkan bu derelerin akısları yüksektir. Kahramanmaraş ın doğu ve güneyinin sularını toplayan Aksu, Çeçeli Köyü kuzeyinde Ceyhan a katılır. Ortalama akısı 40.070 m³/sn dir. En düsük akıs 1.40, en yüksek akıs 496 m³/sn dir. Kahramanmaras - Tecirli arasındaki yağıslı kesimin suları birçok küçük derelerle Ceyhan a bosalır. Bunların en önemlileri Haruniye den gelen Sabun Suyu (ortalama akıs 3.910 m³/sn), Bahçe den gelen Hamis (ortalama akıs 3.693 m³/sn), Yarpuz ve batıdan gelen Gürsulu, Kesis dereleridir. Tecirli den sonra aluvyal ovaya inen ırmak, burada genis menderesler çizer. Ovada, kuzeyden gelen Savrun, Kesiksuyu, Sumbas, Çeperce, Handeresi kollarını alır. Bunlar birleserek daha az sayıda kollar halinde ırmağa katılır. Ceyhan Nehri nin denize dökülmeden önce tarihi Misis Köprüsü civarındaki ortalama debisi 202 m³/sn, en düşük debisi 3.200 m³/sn, en büyük debisi ise 2481 m³/sn dir. Asi Havzası Havza, Anadolu'nun güneyinde Asi nehri ile sularını Akdeniz'e boşaltan alanı kapsamaktadır. Kuzeyden Amanos dağları, doğu ve güneyden Suriye sınırı ve batıdan Kösürük ve Kartal dağları ile Akdeniz tarafından kuşatılmıştır. Havza alanı yaklaşık olarak 764.978 hektardır. Havzanın Türkiye alanına oranı % 0.99 kadardır.yıllık su potansiyeli 3.27x10 9 m 3 olarak hesaplanmıştır. Havzada önemli akarsular, Asi nehri ile Afrin deresidir. Amik gölü, havzadaki en önemli durgun sudur. Suriye'den doğan Asi nehrinin Türkiye sınırları içindeki uzunluğu yaklaşık olarak 99 km dir. Kuzeye doğru bir süre sınırımızı çizip Amik ovasından yurda girer. Geniş bir yayla Antakya'ya geçer ve güneybatı yönünde Samandağından Akdeniz'e dökülür. Amik ovası bataklıklarla kaplıdır. Bu çevredeki sular kanallarla Asi nehrine bağlanmakta ve bataklıkların kurutulmasına çalışılmaktadır. En önemli kolu, Amik gölünün gidegeni olan Kara sudur. Proje alanı ve bulunduğu havzaların hidrolojik durumunu gösterir plan Şekil 29. ve Şekil 29.1. de verilmiştir. Bölgedeki önemli su kaynakları ve proje alanına mesafeleri aşağıda verilmiştir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 83 / 326

Çatalan Barajı: Proje alanının kuzeybatısında ve alana yaklaşık 57 km mesafede bulunmaktadır. Seyhan Barajı: Proje alanının batısında ve proje alanına yaklaşık 56 km mesafede bulunmaktadır. Kozan Barajı: Proje alanının kuzeybatısında ve alana yaklaşık 54 km mesafede bulunmaktadır. Ceyhan Nehri: Proje alanının batısında ve alana yaklaşık 15 km mesafede bulunmaktadır. Aslantaş Barajı: Proje alanının kuzeydoğusunda ve alana yaklaşık 39 km mesafede bulunmaktadır. Mehmetli Barajı: Proje alanının kuzeyinde ve alana yaklaşık 54 km mesafede bulunmaktadır. Proje sahası içerisinde herhangi bir göl, gölet, baraj ve su toplama havzası ve mevsimsel ve sürekli akış gösteren dere ve akarsu bulunmamaktadır. Projeye konu çalışma alanı içerisinde Halilağa Deresi yan kolu olan 1 adet kuru dere bulunmaktadır. Bahse konu bu kuru derenin doğal dere yatağı korunarak dere üst şev üstlerinden itibaren 25 er metrelik şeritvari sahanın yapılaşma dışı tutulacak, dere güzergahında kesiti etkiliyecek, su akışını engelleyici bir yapı yapılmayacak, su yataklarına malzeme dökülmeyecektir. Çalışmalar sırasında hiçbir şekilde dere yataklarının akış rejimini bozacak çalışmalar yapılmayacak ve bu konuda personele gerekli uyarılar yapılacaktır. Dereye kesinlikle herhangi bir atık bırakılmayacak ve dere yatağından malzeme alınmayacaktır. Proje Alanı Şekil 29. Proje Alanı ve Etki Alanının Hidroloji Planı TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 84 / 326

Şekil 29.1. Proje Alanı ve Etki Alanının Hidroloji Planı Yakın Görüntüsü b) İçme, Kullanma, Sulama Amaçlı Kullanım Durumları DSİ Genel Müdürlüğü ve Adana Su Kanalizasyon İşleri (ASKİ) Genel Müdürlüğü arasında1996 yılında Adana İli İçme ve Kullanma suyu ihtiyacını karsılamak üzere protokol yapılmıstır. Çatalan Barajından, Adana Su Temin Projesi için tahsis edilen yıllık su miktarı 240.000.000 m 3 /yıl'dır. Adana İl sınırlarında isletmeye açılmıs olan DSİ baraj ve göletleri asağıda tablo halinde verilmektedir. Tablo 36. Adana İlindeki Barajlar ve Kullanım Durumları 4.1.5. Toprak Özellikleri Genel Toprak Yapısı Ana madde, iklim, topografya, bitki örtüsü ve zamanın etkisi ile Adana ilinde çeşitli büyük toprak grupları oluşmuştur. Büyük toprak gruplarının yanı sıra toprak örtüsünden ve profil gelişmesinden yoksun bazı arazi tipleri de görülmektedir. İldeki büyük toprak grupları, özellikleri ve dağılımı aşağıda kısaca açıklanmıştır. a) Toprak Yapısı ve Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfı Alüvyal Toprakları: Bu topraklar akarsular tarafından depolanan materyaller üzerinde oluşan A, C profil genç topraklardır. Mineral birleşimleri akarsu havzasının litolojik birlesimi ile jeolojik periyotlarda yer alan toprak gelişimi sırasındaki erozyon ve birikme devirlerine bağlı olup heterojendir. Profillerinde horizonlasma ya hiç yok, ya da çok az belirgindir. Buna karşılık değişik özellikte katlar görülür, çoğu yukarı arazilerden yıkanan kirece TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 85 / 326

zengindir. Alüvyal topraklar, bünyelerine veya bulundukları bölgelere veya evrim devrelerine göre sınıflandırılırlar. Bunlardan üst toprak alt toprağa belirsiz olarak geçis yapar. İnce bünyeli ve taban suyu yüksek olanlarda düsey geçirgenlik azdır. Yüzey nemli ve organik maddece zengindir. Alt toprakta hafif seyreden bir indirgenme olayı hüküm sürer. Kaba bünyeliler iyi drene olduğundan yüzey katları çabuk kurur. Üzerindeki bitki örtüsü iklime bağlıdır. Bulundukları iklime uyabilen her türlü kültür bitkisinin yetistirilmesine elverisli ve üretken topraklardır. Adana ilinde genis aluvyal topraklar, Kozan, Ceyhan ve Yüreğir ovalarında bulunmaktadır. Adana ilinde aluvyal topraklar 342.959 hektardır. Bunun 215.203 hektarı 1.Sınıf, 32.790 hektarı ll. Sınıf, 54.038 hektarı lll. Sınıf, l3.832 hektarı lv. Sınıf, 26.350 hektarı Vl. Sınıf 746 hektarı Vll. Sınıftır. Hidromorfik Aluvyal Topraklar: Hidromorfik aluvyal araziler yılda 3-9 ay devamlı yas olan arazilerdir. Aluvyalların devamı niteliği olup çevreden sık sık su almalarından dolayı uzun süre yastırlar. Genelde deniz seviyesinde olduklarından drenajları mümkün olmamaktadır. Drene edilebildikleri takdirde çayır veya suyu seven yem bitkileri yetistirilebilir. Genelde tuzlu ve sodiktirler. Adana İlinde Karatas dolayının çevresinde ve Yumurtalık Körfezi kıyısında bulunurlar. Kapladıkları alan toplam l7.236 hektar olup 829 hektarı ıslah edilebilir nitelikte V. Sınıf, l6.407 hektarı Vll. Sınıftır. Aluvyal Sahil Bataklıkları: Deniz kıyısında yer alan, deniz ve yüzey akıslarının etkisi ile devamlı yas olan bataklık niteliğindeki arazilerdir. Tuzlu, sodik veya tuzlu sodiktirler. Adana İlindeki sahil bataklıkları deniz kıyısında sulak tabir edilen eski nehir yataklarıdır. Devamlı su durduğu için tarımsal değerleri yoktur. İlde 243 hektar alan kaplamaktadır. Arazi sınıfı Vll. Sınıftır. Kolüviyal Topraklar: Dağlık ve tepelik arazilerin eteklerinde dar vadi tabanlarında yer çekimi ve küçük akıntılarla sürüklenmis zerre büyüklüğüne göre Kolüviyal toprakları olusturur. İlde değişik yükseltilerde ve değişik iklim kesimlerinde bu toprağa rastlanır. Bitki örtüsünde buna bağlı olarak otlaktan çalı ve ormana kadar değisir. Taslılığın problem olmadığı yerlerde açılacak islemeli tarıma alınmıstır. Toroslarda sarp engebeler arasında sıkısmıs yerlesim noktalarının dolaylarında Kolüviyal topraklar çok değerlidir. Buralarda toprak sekilenerek meyve ve sebze tarımında kullanılır. Kolüviyal toprakların aluvyal topraklardan farkı, tasınmıs materyalin zerre büyüklüğüne göre sıralanmaya uğramıs olmasıdır. Ayrıca kolüvyaller de yüzey eğimli ve drenaj iyidir. Alüvyallere oranla daha kurudurlar. Bu nedenle daha zayıf bir bitki örtüsüne destek olurlar. Bunun sonucu üst toprakta daha az organik madde birikir. Bunun 22.l57 hektarı l. Sınıf, 42.302 hektarı ll. Sınıf, l8.9l7 hektarı lll. Sınıf, 5665 Hektarı IV. Sınıf, 212 hektarı VI. Sınıf, 541 hektarı VII. Sınıftır. Organik Topraklar: Profilinde yüksek derecede organik madde muhtevasına sahip olan topraklardır. Mineral topraklar da organik maddeye sahiptir. Fakat bu miktarı eserinden baslamak üzere % 20-25 e kadar çıkabilir. Organik topraklardan ise bu miktar profilindeki kil miktarına bağlı olarak % 20-25 den daha fazla olup % 95 e kadar çıkabilir. Organik topraklar 86 hektarla ilin en az alanını kaplar. Kahverengi Orman Toprakları yüksek kireç içeriğine sahip ana madde üzerinde olusurlar. Profilleri A (B) C seklinde olup horizonlar birbirine tedricen geçis yaparlar. Bunlarda A horizonu çok gelismis olduğundan iyice belirgindir. Koyu kahverenginde ve dağılgandır. Reaksiyonu genellikle kalevi bazen de nötrdür. B horizonlarında renk açık kahve ile kırmızı arasında değisir. Reaksiyon genellikle kalevi, bazen de nötrdür. Bu gruptaki topraklarda toprak derinliği sığ ve çok sığdır. Haritalama birimleri arasında çok dik ve sarp olanlar büyük kısmını kaplar. Taslılık, kayalık ve siddetli erozyon problemdir. Orman ve otlak olarak değerlendirilir. Dik ve orta eğimli birimler dağlık arazi içinde sırtlar, boyunlar ve dar etekleri kaplarlar. Büyük yüzde teskil etmezler. Yükseltinin elverdiği kesimlerde kuru tarım ve meyve yetistirmede kullanılır Adana ilinde bu topraklara her ilçede rastlanır. Genellikle aluvyal toprakların bittiği yerde TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 86 / 326

baslar. Kuzeye doğru çok genis yayılımı gösterirler. İldeki toplam alanları 598.471 hektar olup bunun 453 hektarı I. Sınıf, 17.501 hektarı II. Sınıf, 44,353 hektarı III. Sınıf, 37.898 hektarı IV. Sınıf, 74.073 hektarı VI.sınıf, 424.193 hektarı VII. Sınıftır. Sistler, serpantin ve kristal kireçtası üzerinde, orman ve çalı örtüsü altında, zayıf-ileri derecede katmanlasmıs kireçsiz kahverengi orman toprakları olusmustur. Adana ilinde bu topraklar İlin kuzeyinde çok genis yayılım alanına sahiptirler. Yayılım alanın güneyinde kahverengi orman toprakları kuzeyinde kireçsiz kahverengi topraklarla sınırlanırlar. Batıda Pozantı nın kuzey doğusunda yer alan Kamıslı Bucağı ndan doğuya doğru Seyhan ve Göksu nehirlerinin birlesim yerine doğru uzanırlar. İldeki alanları 390.072 hektardır. Bunun 431 hektarı l. Sınıf, 383 hektarı ll. Sınıf, 4ll2 hektarı lll. Sınıf, l0.l29 hektarı lv. Sınıf 23.352 hektarı Vl. Sınıf, 351.651 hektarı Vll. Sınıftır. Kırmızı Akdeniz Topraklar: Kırmızı Akdeniz Toprakları seki ve yüksek arazilerde kristal kireç tası üzerinde oluşmuşlardır. 5 YR den daha kırmızı renkleri ile tipiktirler. Oluşumunda kireç yıkanmış, sıcak kurak yaz döneminde yükseltgenmesiyle yerinde demir (3) oksit birikimi işlemleri etkindir. Organik madde hızlı ayrıştığından toprakta düşük seviyededir. Toprak gövdesi (AB), çoğunlukla doğrudan doğruya sert kireç tası üzerinde oturur. Bazı hallerde arada ince, yumuşak kireç katı vardır. Taslılık ve kaya çıkısları yaygındır. Siddetli asınım etkinse toprak yalnız kaya çatlaklarında ve küçük çukurlarda bulunur. Kireçtaşı çimentolu ve kristal kalker çakıl konglomeralar üzerinde de buna benzer toprak oluşmuştur. 5YR ve daha kahverengi H li organik maddece daha zengin olan bu topraklar çoğu hallerde Kırmızı Kahverengi Akdeniz olarak sınıflandırılmıstır. İkinciler daha düşük eğimli ve tabana daha yakın pozisyonlarda oluşmuştur, toprak daha derindir, Kırmızı Kahverengi Akdenizler, kırmızı çayır topraklarına geçis olarak düsünülebilir. Kırmızı Akdenizlerin doğal örtüsü Akdeniz iklimine öz çalı-maki topluluğudur. Pınarlı (Q ile X) ve mese (Quercus) topluluğunun baskı türleridir. Kıyıdan uzaklastıkça mese yaygınlasır, bu örtü içinde incir, dut, zeytin serpilmistir. PH nötür ve hafif baziktir. Organik maddelerin düsüklüğü ve kil fraksiyonu içinde yüksek oranda Fe-Oksitlerinin bulunması nedeniyle su ve besin tutma sığası ortadır. Değisen katyonlar içerisinde Ca+Mg baskındır. Na ve K derinlikle birlikte azalır. Adana ilinde bu topraklar, Adana Ceyhan yolunun 15-20 km. arasında az bir alan kaplar. Kozan daki kırmızı Akdeniz toprakları Seyhan ve Göksu ırmaklarının birlestiği yerde çıplak kayalarla birlikte görülür. Karaisalı nın kuzeyindeki Niğde ili ile sınır olan çıplak kayalar arasında da görülür. Adana ilindeki Kırmızı Akdeniz Topraklar 52.315 hektardır. Bunun 707 hektarı I.sınıf, 477 hektarı II.sınıf, 1686 hektarı III.sınıf, 2445 hektarı IV. Sınıf, 4271 hektarı VI. Sınıf, 42.729 hektarı VII. Sınıftır. Kırmızı Kahverengi Akdeniz Toprakları: Toprağın organik madde kapsamı ortadır, derinlikle düzenli sekilde azalır ph 7,3-7,6 arasındadır. Su ve besin tutma sığası ortadır, bazla doyma yüksektir. Değişken katyonlar içerisinde Ca+Mg baskındır. Bu toprakların en genis yayılımı gösterdikleri alan Adana sehrinin çevresidir. Doğuda, Adana-Ceyhan yolu ile Adana-Kozan yolu arasındaki arazilerde Kırmızı Akdeniz toprakları ile birlikte bulunurlar. Ana maddeleri konglomera veya marno kalkerdir, batıdaki yayılım alanı da Adana-Karaisalı yolunun baslangıcı ile yolun güneyindedir. Adana ilinde bu topraklar 68.868 hektarı I. Sınıf, 10.273 hektarı II. Sınıf, 3991 hektarı III. Sınıf, 6367 hektarı IV. Sınıf, 206 hektarı V. Sınıf, 19.241 hektarı VI. Sınıf, 19.912 hektarı VII.sınıftır. Kireçsiz Kahverengi Topraklar: A (B) C profilli topraklardır. Kahverengi veya açık kahverengi dağılabilir üst toprağa ve soluk kırmızımsı kahverengi B horizonuna sahiptir. B horizonu dâhil solum sulandırılmıs asitle muamelede köpürme göstermez. Genellikle yıkanma mevcut olup üst toprak alt toprağa nazaran daha asidik bir karakter arz eder. Alt toprakta kalevilik hâkimdir bazı durumlarda alt toprakta çok az olarak serbest karbonatlar görülebilir. Kireçsiz Kahverengi Toprakların Adana İlinde toplu olarak bulunduğu alanın birincisi Tufanbeyli ilçesinin çevresindeki araziler olup Kahramanmaras sınırına kadar uzanır diğer alan ise Pozantı nın Asçıbekirli Beldesi civarında olup kuzeye Niğde sınırına TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 87 / 326

kadar uzanır. Kaplandıkları toplam alan 40.196 hektardır. Bunun 245 hektarı I. Sınıf, 968 hektarı II sınıf, 9715 hektarı III. Sınıf, 5744 hektarı IV. Sınıf, 4000 hektarı VI. Sınıf 19.524 hektarı VII. Sınıftır. Rendzina Topraklar: Yumusak veya parçalı kireçtası üzerinde hafif kireç yıkanımı ve organik madde birikimiyle olusmus zayıf A1 ve altında C veya R katlarından ibaret Rendzinalar intrazonal topraklardır. Gri renkli olan A1 de kireç yıkanımı çok azdır. A1 i olusturan asıl islem ayrısma ve organik madde birikimidir. Ancak, kurak-sıcak yaz dönemi dolayısıyla ayrısma hızlıdır ve toprakta organik madde yüksek değildir. A1 in altında yumusak yahut parçalı kireç tası katı (C ya da R) gelir. İldeki rendzina toprakları, İçel- Tarsus travertenleri üzerinde olusmustur, Karaisalı ilçesinin güneyinde ve İçel İline komsudur. Kapladıkları alan 906 hektar olup bunun 260 hektarı II. Sınıf, 238 hektarı IV. Sınıf, 408 hektarı V11. Sınıftır. Vertisol Topraklar: A C profilli topraklardır. A horizonunu kalın, koyu renkli fakat organik madde miktarı nispi olarak düsüktür ve kalsiyum karbonat ihtiva edebilir. A horizonun yukarı kısımları kuru iken granüler yapıda ve çoğu halde çatlaktır. A nın alt kısımları ekseri prizmatik yapı gösterir bariz olarak yıkanma ve birikme horizonları yoktur. Vertisoller ağır bünyeli topraklardır, kil fraksiyonunda % 30 dan fazla sisme büzülme kabiliyetine sahip killer bulunduğundan ıslanma veya kurumalarla siser veya büzülürler bu ameliye neticesinde bu toprakların birçoğunun yüzeyinde karakteristik olarak self malçing (tabii malç) denilen gevsek granüler yapı ile gilgai denilen ve daha ziyada düz veya düze yakın meyillerdeki birçok ufak çöküntü ve kabarıntıların meydana getirdiği mikrolıyef görülür. Adana İlinde, Merkez ve Ceyhan da görülürler. Kapladıkları alan 881 hektar olup 647 hektarı II.sınıf, 234 hektarı IV. Sınıftır. Regosol Topraklar: Regosol topraklar A ve C horizonlu Azonal topraklardır. Bağlantısız sedimentler üzerinde olusmus çok az profil gelismesi gösteren kültür yapılan alanlarda zorlukla teshis edilebilen A horizonuna sahiptirler. İldeki regosoller kumlu sedimentler üzerinde gelismisler ve bütün özelliklerini bu ana maddeden almıslardır. Renk genellikle soluk veya açık kahverengidir. Organik maddece fakirdirler. Adana ilinde Regosol topraklar Karatas ve Yumurtalık ilçelerinde sahil kumullarının arkasında bulunurlar. Ondüleli bir topografyaya sahiptirler. 3494 hektarlık bir alan kaplarlar, arazi sınıf IV. Sınıftır. Bazaltik Topraklar: Bu toprakların özellikleri aynı iklim sartları altında kireç tasları üzerinde tesekkül etmis olan Kahverengi ve Kırmızı Topraklara oldukça benzerlik gösterir. Genellikle orta derin profile sahip olan Bazaltik Topraklar, ağır killi olup, iyi bir profil göstermezler. A horizonunun yapısı granülerden blok yapıya kadar değisir. B horizonu genellikle A horizonundan daha ince bünyeli ve blok yapılıdır, fiziksel özellikleri kalker üzerinde tesekkül etmis olan topraklardan daha iyi değildir. Bazaltik topraklara Adana ilinde, Ceyhan ilçesinde rastlanmıstır. Toplu olarak 3075 hektarlık bir alanı kaplarlar ve VII. Sınıf arazidirler. Irmak Taskın Yatakları: Akarsu boylarında yer alan taslı ve çakıllı yataklar yılın büyük kısmında su altında kalırlar. Su altında kalmasalar bile toprak profili tesekkül etmediği için ve her zaman sel basmasına maruz kaldıklarından tarımsal nitelikleri bulunmamaktadır. VIII.sınıf olan bu arazi tipi Adana da 4591 hektarlık bir alanı kaplamaktadır. Sahil Kumulları: Kıyı kumulları İçel ili ile hudut yeri olan Seyhan Nehri nin döküldüğü yerden baslar. Yumurtalık ilçesinin ilçe merkezine kadar kıyı boyunca uzanır. Profil tesekkülü olmadığı için Regosol topraklara dâhil edilmemislerdir. Düz, düze yakın olanları olduğu gibi orta ve dik eğimli olanları da bulunmaktadır. Toplam alanları 9697 hektar olup VIII. Sınıf arazidirler. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 88 / 326

Çıplak Kaya ve Molozlar: Kahverengi orman, kireçsiz kahverengi orman ve kırmızı Akdeniz toprak kusakları, haritalanabilir genislikte olmayan kaya çıkısları halinde yahut arada toprak örtüsü bulunduğu için bu grupların çok sığ, taslı birimlerine sokulmus genis çıplak kaya yüzeyleri bulunur. Toroslarda özellikle sert kalker olusumları bu niteliktedir. Çıplak kayalıkların eğlence, av ve su toplama alanı olarak değerleri vardır. VIII..sınıftırlar ve ilde 67.568 hektarlık yer kaplarlar. Çıplak kayalar genellikle Toroslarda ve Niğde, Kayseri İl hududunda bulunurlar. Proje alanının bulunduğu Adana ilinin, ilçelere göre toprak sınıfları dağılımı Tablo 37. de verilmiştir. Tablo 37. Adana İlçelerinin Toprak Sınıfları Dağılımı İl Arazisinin Toprak Sınıfları Dağılımı (2007 verilerine göre) I. Sınıf II. Sınıf III. Sınıf IV. Sınıf V. Sınıf VI. Sınıf VII. Sınıf VIII. Sınıf Aladağ 0 0 0 0 0 0 0 0 Ceyhan 83622 8096 18438 9843 0 5409 14960 2347 Feke 628 114 1076 1514 0 2060 115720 12421 İmamoğlu 0 0 0 0 0 0 0 0 Karaisalı 4027 10343 17628 6684 0 28042 208078 15503 Karataş 30472 10841 20681 13490 534 25129 11620 16459 Kozan 25650 25963 15562 3704 0 11389 119998 9079 Pozantı 0 1637 1903 2486 0 2521 59263 9370 Saimbeyli 326 0 2349 6331 0 8879 84639 10663 Seyhan 0 0 0 0 0 0 0 Tufanbeyli 1665 1351 11433 8908 0 12667 49078 12178 Yumurtalık 8025 9300 4696 4142 241 3676 13465 6550 Yüreğir 44221 17847 24119 12061 260 30455 18336 10856 Kaynak: Tarım İl Müdürlüğü TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 89 / 326

Tablo 38. Adana İli Arazi Kullanım Kabiliyet ARAZİ DAĞILIMI ALAN ( HA ) TOPRAK İŞLEMELİ TARIMA ELVERİŞLİ ARAZİLER I. Sınıf Arazi 198.000 II. Sınıf Arazi 85.000 III. Sınıf Arazi 117.000 IV. Sınıf Arazi 69.000 TOPLAM 469.000 TOPRAK İŞLEMELİ TARIMA ELVERİŞSİZ ARAZİLER V. Sınıf Arazi 1.000 VI. Sınıf Arazi 130.000 VII. Sınıf Arazi 690.000 TOPLAM 821.000 TARIMA ELVERİŞSİZ ARAZİLER VIII. Sınıf Arazi 81.000 Meskun Yerler 13.000 Su Yüzeyleri 19.000 TOPLAM 113.000 GENEL TOPLAM 1.403.000 Kaynak: Adana İli Arazi Varlığı, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü (1996) Adana ilinde gerek etütlerde, gerekse alınan örneklerin laboratuarlarda analizleri sonucu tespit edilen toprak özelliklerinin çesitli yönlerden değerlendirilip derecelendirilmeleri yapılmaktadır. Yorumlama olarak adlandırılan bu derecelendirmeler, çok değisik topraklar ve çesitli kullanma alanları olduğundan değisik amaçlarla yapılmaktadır. Bu yorumlamalardan biri olan Arazi Kullanma Kabiliyeti (AKK) sınıflaması, daha çok tarımsal amaçlı bir yorumlama seklidir. AKK sınıflamasında toprak gruplandırılması, (1) kabiliyet birimi, (2) kabiliyet alt sınıfı ve (3) kabiliyet sınıfı olmak üzere üç kategoride yapılmaktadır. Kullanma kabiliyet sınıflaması, sekiz adet olup toprağa zarar sınırlandırmaları I.sınıftan VIII. sınıfa doğru giderek artmaktadır. İlk dört sınıf arazi iyi bir toprak idaresi altında, yöreye adapte olmus tarla bitkileri ile orman, mera ve çayır bitkilerini iyi bir sekilde yetistirme yeteneğine sahiptir. VI.ve VII. sınıflar bulundukları yöreye adapte olmus yerli bitkilerin yetismesine elverislidir. VIII. sınıf arazi, çok etkin ve pahalı ıslah çalısmaları ile üretime alınabilirse de mevcut piyasa kosullarında, elde edilecek ürün yatırım harcamalarını karsılayamaz. I.Sınıf araziler: En iyi topraklardır, bunların kullanımlarını kısıtlayan, hafif derecede bir veya iki sınırlandırması olabilir. Adana ilinde bu sınıfa giren toprakların kapladığı alan 198.000 hektar olup il yüzölçümünün % 14.11 ünü olusturmaktadır. II.Sınıf araziler: Bu sınıftaki topraklar, kötülesmeyi önlemek veya isleme sırasında hava ve su iliskilerini iyilestirmek için yapılan koruma uygulamalarını içeren dikkatli bir toprak idaresini gerektirir. İlde bu sınıfa giren toprakların kapladığı alan 85.000 hektar olup, il yüzölçümünün % 6.06 ini teskil etmektedir. III.Sınıf araziler: Bu sınıftaki topraklar 11. sınıftakilerden daha fazla sınırlandırmalara sahiptirler. Orta derecede eğim, siddetli su ve rüzgar erozyonu, ürüne zarar veren sık taskınlar, alt toprakta çok yavas geçirgenlik, yaslık ve göllenme, orta derecede tuzluluk ve sodiklik bu sınıfın sınırlayıcı faktörlerini olusturan özelliklerdir. İlde bu sınıfa giren toprakların kapladığı alan 117.000 hektar olup il yüzölçümünün % 8,34 unu olusturmaktadır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 90 / 326

IV.Sınıf araziler: Bu sınıfta, toprakların kullanılmasındaki kısıtlamalar III. sınıftakilerden daha fazla ve bitki seçimi daha sınırlıdır. İsletildiklerinde daha dikkatli bir toprak yönetimi gerektirirler. İlde bu sınıfa giren toprakların kapladığı alan 69.000 hektar olup il yüzölçümünün % 4.92 unu olusturmaktadır. V.Sınıf araziler: Bu topraklar, yetisecek bitki çesitlerini kısıtlayan kültür bitkilerini normal gelişmesini önleyen sınırlandırmalara sahiptir. Bunlardan topografya hemen hemen düzdür. Toprakları, ya sık sık sel basması nedeniyle sürekli olarak yas ya da çok taslı veya kayalıdır. İlde bu sınıfa giren toprakların kapladığı alan 1000 hektar olup il yüzölçümünün % 0.07 ını oluşturmaktadır. VI.Sınıf araziler: Bu sınıftaki toprakların dik eğim, ciddi erozyon zararı, geçmisteki erozyonun olumsuz etkileri, taslılık, sığ kök bölgesi, asırı yaslık ve taskın tuzluluk veya sodiklik gibi düzeltilemeyecek sürekli sınırlandırmaları vardır. İlde bu sınıfa giren toprakların kapladığı alan130.000 hektar olup il yüzölçümünün % 9,27 ini olusturmaktadır. VII.Sınıf araziler: Bu sınıf araziler erozyon, yaslık, taslılık, kayalık, düsük nem tutma kapasitesi, tuzluluk ve sodiklik gibi kısıtlayıcı faktörlerden bir veya birkaçının önlenemeyecek derecedeki siddetli sınırlandırmaları nedeniyle ot, ağaç ve kültür bitkilerinin yetistirilmesine elverisli değildir. İlde bu sınıfa giren toprakların kapladığı alan 690.000 hektar olup il yüzölçümünün % 49.18 ini olusturmaktadır. VIII.Sınıf araziler: Bu sınıf araziler yaslık, erozyon, taslılık, kayalık, düsük rutubet kapasitesi, tuzluluk ve sodiklik gibi kısıtlayıcılardan bir veya birkaçının önlenemeyecek derecedeki siddetli sınırlandırmaları nedeniyle ot, ağaç ve kültür bitkilerinin yetistirilmesine elverisli değildir. İlde bu sınıfa giren toprakların kapladığı 81.000 ha olup, il yüzölçümünün % 5.77 sini kaplamaktadır. Proje Alanının Değerlendirmesi E 29 F VII se E 29 F VII se :Kırmızı Kahverengi Akdeniz Toprağı, % 20-30 eğimli litozolik M toprak :Fundalık VII se :VII Sınıf toprak özelliği :Toprak sınırlaması ve erozyon Kırmızı Kahverengi Akdeniz Toprakları: Toprağın organik madde kapsamı ortadır, derinlikle düzenli sekilde azalır ph 7,3-7,6 arasındadır. Su ve besin tutma sığası ortadır, bazla doyma yüksektir. Değişken katyonlar içerisinde Ca+Mg baskındır. Bu toprakların en genis yayılımı gösterdikleri alan Adana sehrinin çevresidir. Doğuda, Adana-Ceyhan yolu ile Adana-Kozan yolu arasındaki arazilerde Kırmızı Akdeniz toprakları ile birlikte bulunurlar. Ana maddeleri konglomera veya marno kalkerdir, batıdaki yayılım alanı da Adana-Karaisalı yolunun baslangıcı ile yolun güneyindedir. Adana ilinde bu topraklar 68.868 hektarı I. Sınıf, 10.273 hektarı II. Sınıf, 3991 hektarı III. Sınıf, 6367 hektarı IV. Sınıf, 206 hektarı V. Sınıf, 19.241 hektarı VI. Sınıf, 19.912 hektarı VII.sınıftır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 91 / 326

Proje alanının tamamı; VII. Sınıf Toprak Arazisi içerisindedir. Bu sınıf araziler erozyon, yaşlık, taşlılık, kayalık, düşük nem tutma kapasitesi, tuzluluk ve sodiklik gibi kısıtlayıcı faktörlerden bir veya birkaçının önlenemeyecek derecedeki şiddetli sınırlandırmaları nedeniyle ot, ağaç ve kültür bitkilerinin yetistirilmesine elverişli değildir. Büyük toprak gruplarından Kırmızı Kahverengi Akdeniz Topraklarına girmektedir. Eğim ve Derinlik Kombinasyonu açısından değerlendirildiğinde toprak derinliğinin litozolik, eğiminin ise % 20-30 olduğu görülür. Şu andaki kullanım durumu fundalık vasfında olup toprak yetersizliği problemi vardır. Proje alanının arazi kullanım durumu gösterir 1/100.000 ölçekli Arazi Varlığı Haritası ekte verilmektedir (Bkz. Ek-7). Proje kapsamında tarım arazilerinin olması durumunda; 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu gereğince gerekli izinler alınacak olup Toprak Koruma Projesi yaptırılarak projeye uyulacaktır. Mera vasıflı alanların olması durumunda ise 4342 sayılı Mera Kanunu kapsamında gerekli izinler alınacaktır. Ayrıca proje alanında 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerin Aşılattırılması Hakkında Kanun ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında kalan yerlerin olması durumunda gerekli izinler alınacaktır. b) Yamaç Stabilitesi Proje alanında, masif kaya birimler içinde mevcut durumunda, heyelan, çıg, sel (taşkın), kaya düşmesi v.b afet riski gözlenmemiştir. Ocak sahasında arazinin yapısı, malzemenin cinsi ve niteliğine göre basamak oluşturulabilen alanlarda üretim basamakları oluşturulacaktır. Basamak yüksekliği 10 m, genişliği 14-18 m, basamak şev açısı ortalama 70 0, genel şev açısı 60 0 olarak düşünülmektedir. Üretim basamakları oluşturulurken kısa veya uzun vadeli şevlerin heyelan yapmaması sağlanacaktır. Üretim yapılan kademeler teras seklinde bırakılıp, ağaçlandırma işlemi yapılacaktır. Şekil 30. Yamaç Stabilitesini Gösterir Diyagram Bu nedenle yamaç stabilitesi (toprak kayması, kaya düsmesi v.b.) sorunu olmayacaktır. c) Sahanın Erozyon Açısından Durumu Yüzey erozyonu; eğimli bir arazi üzerinde toprak parçacıklarının yağmur sularının etkisi ile yerlerinden oynatılıp, eğim yönünde aşağıya doğru taşınması olayıdır. Su erozyonu diğer erozyon çeşitleri içerisinde en yaygın ve etkilisidir. Eğimli arazilerde vejetasyon zayıflığı veya vejetasyonun tamamı yok olduğu zaman yere düşen yağmur damlaları darbe etkisi ile toprak parçalarını yerinden koparır, parçalar ve yüzeysel akışa geçen yağmur suları bu toprak parçalarını sürükleyerek aşağılara taşırlar. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 92 / 326

Proje sahası ile ilgili Bölüm 4.1.5. de verilen değerlendirmelerden alanın genel yapısının toprak yetersizliği ve erozyon tehdidi altında olduğu görülmektedir. Çalışma sahasının genel arazi yapısı ve topografyası incelendiğinde, çalışma sahası içerisindeki yükseltiler 550-350 m rakımlıdır. Tesis ünitelerinin monte edileceği alan betonarme yapı ile kaplanacağından erozyona uğraması beklenmemektedir. Ayrıca proje alanı içerisinde akış gösteren yüzeysel su kaynağı bulunmadığı için, akışa bağlı bir erozyon oluşumu söz konusu değildir. d) Doğal Bitki Örtüsü Olarak Kullanılan Mera, Çayır v.b. Çayır meralar bulundukları yerler, bitki örtüleri ve kullanılma tarzları açısından birbirlerinden farklılıklar gösterirler. Genellikle düz ve taban suyu yakın olan alanlarda oluşmuş, gür gelişen sık ve uzun boylu bitkilerden meydana gelen bir bitki örtüsüne sahip olan ve genellikle biçilerek yararlanılan alanlara teknik açıdan çayır denir. Buna karsılık, oldukça eğimli ve engebeli, taban suyu derinde olan kıraç arazilerde (genellikle de V,VI, VII sınıf araziler) olusmus, çayırlara göre daha seyrek ve daha kısa boylu bitkilerden meydana gelen, bulunduğu iklim ve toprak özelliklerine göre üzerinde kendine özgü bitki örtüsüne sahip, diğer kültür bitkilerin yetistirilmesine elverisli olmayan, genellikle de hayvan otlatmak üzere değerlendirilen kaba yem alanlarını teknik açıdan mera olarak nitelendirmekteyiz. Yasal açıdan ise bu gibi alanların tahsislerinin olması ve kadimden beri otlatma amacıyla kullanılıyor olması gereklidir. Çukurova Bölgesi nde doğal çayır-meralar 354 002 ha. alan kaplamakta ve bu alanın bölgedeki tüm arazilerin %9.19 unu olusturmaktadır. Bölgedeki çayır-mera alanlarının 84.508 hektarı Adana ilinde bulunmaktadır. Ancak bölgede çayır niteliği tasıyan alanlar yok denecek kadar azdır. Belirtilen alanlar daha çok mera niteliğine uyan V. sınıf arazilerin üzerindeki alanlardan olusmaktadır. Böylece, Adana da çayır-meralar toplam arazinin % 4 ünü olusturmaktadır. Adana daki çayır-meraların toplam arazi içindeki oranı bölgenin diğer illerindekine göre daha düşüktürler. 4.1.6. Tarım ve Hayvancılık Adana'nın yüzölçümü 1.403.000 hektar olup; bu arazinin, 539.000 hektarı işlenen tarım arazisi, 48.970 hektarı çayır ve mera, 547.730 hektarı orman-çalılık ve fundalık, 235.300 hektarı dağlık-taşlık, 13.000 hektarı yerleşim alanı, 19.000 hektar alan ise su yüzeyleridir. Tablo 39. Adana İlinde Arazi Varlığı ve Dağılımı Arazi Cinsi Tarım Alanı 539.000 Orman Arazisi 547.730 Çayır-Mera Arazisi 48.970 Dağlık-Taşlık Arazi 235.300 Yerleşim Alanı 13.000 Su Yüzeyi 19.000 Yüzölçümü (ha) Toplam 1.403.000 Denize açılan kapı olan Adana, Ceyhan ve Seyhan nehirlerinin meydana getirdiği Çukurova'nın merkezinde yer almaktadır. Nehirler ilde Seyhan, Kozan ve Çatalan Barajlarını kazandırmış ve çok verimli alüvyonlu toprakların oluşmasını sağlamıştır. Coğrafi konumu, iklimin uygunluğu tarımsal yönden de avantaj sağlamıştır. Alüvyonların getirdiği verimli toprakları nedeniyle senelerdir bir cazibe merkezi olan, ülkenin en verimli ovalarından Çukurova'da buğday, ayçiçeği, zeytin, nar, mısır, narenciye (portakal, turunç, mandalina ve limon), muz, kivi, baklagiller, şekerkamışı, patates, domates, biber, marul, TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 93 / 326

lahana, soğan, pirinç, soya, pamuk, üzüm, yerfıstığı, bakla, börülce, fasulye, hıyar, badem, karpuz, kavun, yenidünya gibi birçok ürün üretilmektedir. Üretim klasik sulama sistemlerinden, yağmurlama (damla sulama) teknolojisine geçilmektedir. Adana ili tarımsal verilerine göre ilde, 539.000 hektar tarım arazisi bulunmaktadır. Bu arazinin 445.180 hektarı tarla alanı, 11.979 hektarı nadas alanı, 44.406 meyve alanı ve 37.435 hektarı sebze alanıdır. Arazi Cinsi Tablo 40. Adana İli Tarım Arazileri Dağılımı Tarla Alanı 445.180 Nadas Alanı 11.979 Meyve Alanı 44.406 Sebze Alanı 37.435 Toplam 539.000 Yüzölçümü (ha) a) Tarımsal Gelişim Projeleri Tarımsal üretim potansiyeli bakımından ülkemizin önde gelen illeri arasında ilk sıralarda yer alan Adana ili tarımsal yapı ve üretimi; arazi kullanım durumu, isletme sayısı, yapıları ve büyüklüklerine göre değerlendirilmistir. Adana ilinin toplam yüzölçümü, 1997 yılında Osmaniye nin il olması ve üç ilçenin de bu İl e dâhil olmasıyla 1.725.300 hektardan 1.403.000 hektara düsmüstür. İl yüzölçümünün % 38,5 ini tarım toprakları olusturmakta ve bu oran Türkiye tarım topraklarının % 2,5 ine karsılık gelmektedir. Adana tarım topraklarının yaklasık % 85 ini ekilen tarla arazisi olusturmaktadır. Tarımla uğrasan hane sayısı I. alt bölgede en fazla IV. Alt bölgede ise en azdır. Bunda ilçe toplam arazi varlığının etkisi yapılan üretim etkili olmaktadır. Bunun yanında IV. alt bölgenin kıyı kesiminde olması nedeniyle bu alanlarda su ürünleri üretimi ile uğrasan hane sayısı fazladır. Dağlık alanda 12.791 olan hane sayısının yaklasık 10.000 olan hane halkı sayısı hem bitkisel hem de hayvansal tarımla uğrasmaktadır. İklim ve yeryüzü sekilleri nedeniyle II. Alt bölgede su ürünleri üretimi daha azdır. Ama bazı alanlarda alabalık üreten çiftlikler bulunmaktadır. Tablo 41. Bölgeler Bazında Tarımla Uğraşan Hane Sayısı ve Faaliyet Alanlarına Göre Dağılımı Alt Bölgeler Hane Sayısı Bitkisel ve Hayvansal Üretim Bitkisel Üretim Hayvansal Üretim Su Ür. Üretimi Tarım ve Hayvancılık Faal. Bulunmayan Hane Sayısı I. 21.592 10.752 7.376 3.416 48 11.833 II. 13.480 9.156 3.532 739 60 2.141 III. 12.791 9.976 2.383 428 8 1.237 IV. 4.117 1.469 2.295 229 124 1.232 TOPLAM 51.980 31.353 15.586 4.812 240 16.443 Kaynak: Tarım İl Müdürlüğü Adana ili tarım isletmeleri, isletme tipleri açısından incelendiğinde ihtisaslasmanın ülke geneline göre daha yaygın olduğu görülmektedir. Adana ilinde sadece bitkisel ya da sadece hayvansal üretim ile uğrasan, dolayısıyla ihtisaslasmıs isletme olarak nitelendirilecek isletmelerin oranı Türkiye ortalamasının üzerindedir. Adana ilindeki Tarım İsletmelerinin % 9 unda yalnız hayvansal üretim, % 30 da yalnız bitkisel üretim ve % 61 inde hayvansal ile birlikte bitkisel üretim faaliyeti yapılmaktadır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 94 / 326

Adana ilinde isletmeler sahip oldukları büyüklüğe göre 1 ve 500 ha arasında dağılım göstermis olup, 1-50 ha arazi büyüklüğünün tüm alt bölgelerde daha yoğun olduğu görülmektedir. Buradan da genelde tarımsal faaliyetle uğrasan ailelerin küçük çaplı isletmeciler olduğunu anlayabiliyoruz. 500 ha üzerinde arazi varlığı olan isletmelerin genelde I. alt bölgede olduğu ve bunun yanında II. Alt bölgede 500 ha üzerinde isletmenin bulunmadığı, II. ve III. alt bölgelerde ise I. alt bölgeye göre çok az olduğu görülmektedir. Tablo 42. Adana İli Alt Bölgelere Ait İşletme Büyüklüğü (Ha) BÖLGELER 1-50 51-100 101-200 201-500 > 500 TOPLAM I. ALT BÖLGE 19.116 7.685 4.507 2.259 505 16.872 II. ALT BÖLGE 15.210 3.397 607 155 17 19.386 III. ALT BÖLGE 10.175 2.825 680 142-13.822 IV. ALT BÖLGE 2.015 1.663 1.033 532 49 5.292 TOPLAM 46.516 15.570 6.827 3.088 571 72.572 Kaynak: Tarım İl Müdürlüğü Tablo 39. da görüldüğü gibi, Adana ilinde işletmeler sahip oldukları büyüklüğe göre 1 ve 500 ha arasında dağılım göstermiş olup, 1-50 ha arazi büyüklüğünün tüm alt bölgelerde daha yoğun olduğu görülmektedir. Buradan da genelde tarımsal faaliyetle uğraşan ailelerin küçük çaplı işletmeciler olduğunu anlayabiliyoruz. 500 ha üzerinde arazi varlığı olan işletmelerin genelde I. alt bölgede olduğu ve bunun yanında II. Alt bölgede 500 ha üzerinde işletmenin bulunmadığı, II. ve III. alt bölgelerde ise I. alt bölgeye göre çok az olduğu görülmektedir. b) Sulu ve Kuru Tarım Arazi Büyüklüğü Tarımda makineleşme ve sulama çok gelişmiştir. Ekili alanın yaklaşık %20'sinde tarım yapılır. Bu, Türkiye ortalamasının iki katından fazladir. 19. Yüzyil'in ikinci yarısında ABD'indeki uzun iç savaşın pamuk üretimini aksatmasıyla artan dış istem, tarımın gelişmesinde etkili oldu. Tablo 43. de Adana İli ve Türkiye genelinin arazi kullanımları ve yetiştirilen ürünler dekar cinsinden verilmiştir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 95 / 326

Toplam yerleşim yeri sayısı Toplam Yerleşim yeri alanı Tablo 43. Arazi Kullanımı Toplam Tarla A B C A B C Türkiye 37 465 668 819 924 218 044 477 52 151 444 165 893 033 152 376 357 36 171 198 116 205 159 Adana 591 12 651 335 4 735 998 2 453 915 2 282 083 4 343 429 2 161 084 2 182 345 Türkiy e Sebze ve çiçek bahçeleri (örtüaltı dahil) Meyve ve diğer uzun ömürlü bitkiler (örtüaltı dahil) A B C A B C 116 164 115 461 703 197 900 161 253 36 647 Adana 80 663 71 264 9 399 265 524 21 572 243 952 Türkiy e Kavaklık-Söğütlük Tarıma elverişli olduğu halde kullanılmayan arazi Daimi çayır A B C A B C A B C 1 973 562 1 189 326 784 236 19 443 399 990 663 18 452 736 14 493 128 3 313 870 11.179.25 8 Adana 11 755 8 493 3 262 46 509 2 966 43 543 20 241 4 658 15 583 Nadas Otlak (mera) arazisi Koruluk ve orman arazisi (fundalık ve makilik dahil) Tarıma Elverişsiz arazi (taşlık, bataklık, çorak arazi vb.) Köy yerleşim yeri arazisi (mezarlık, harman yeri vb. dahil) Türkiye 37 459 577 131 673 745 184 846 478 76 650 059 20 145 588 Adana 166 096 478 130 4 955 083 1 887 373 428 655 A: Toplam arazi B: Sulanan arazi C: Sulanmayan arazi Kaynak: DİE, 2001 Genel Tarım Sayımı, www.tuik.gov.tr c) Ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları TUİK Bitkisel Üretim İstatistikleri 2011 verilerine göre Adana İli ve Ceyhan İlçesine ait CPA Sınıflamasına göre Tarım Alanları Tablo 44. de verilmiştir. Toplam Alan (dekar) Tablo 44. Adana İli ve Ceyhan İlçesi Tarım Alanları Tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerin ekilen alanı (dekar) Nadas Alanı (dekar) Sebze bahçeleri alanı (dekar) Meyveler, içecek ve baharat bitkilerinin alanı (dekar) Adana 4.962.544 3.967.661 78.240 311.605 605.037 Ceyhan 999.568 933.913 0 29.287 36.368 Kaynak: www.tuik.gov.tr Adana da bitkisel üretimin değeri Türkiye ekonomisi içerisinde % 4,5 civarında bir ağırlığa sahiptir. Bitkisel üretim içerisinde en büyük paya % 53 ile tarla ürünleri sahiptir. En fazla üretimi gerçeklestirilen ürün ise ortalama 1.850.000 ton/yıl ile tahıl ürünleridir. Ayrıca ilde önemli bir yeri olan pamuk ve turunçgil üretimi en önemli üretim ürünlerinin başında gelmektedir. Türkiye üretiminin büyük bir bölümü ilden sağlanmaktadır. Adana iline ait Sebzeler, Tahıllar ve Diğer Bitkisel Ürünler, Meyveler, İçecek ve Baharat Bitkileri ve bunlara ait ürün çeşitlerinin 2011 yılı üretim miktarları aşağıdaki Tablolarda verilmiştir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 96 / 326

Tablo 45. Adana İlinde Yetiştirilen Sebzeler 2011 yılı Üretim Miktarları Grup Adı Ürün adı Üretim(ton) Meyvesi Için Yetiştirilen Sebzeler Kök Ve Yumru Sebzeler Diğer Sebzeler (Başka Yerde Sınıflandırılmamış) Kaynak: www.tuik.gov.tr Domates (Sofralik) 124.762 Domates (Salçalik) 430 Hiyar (Sofralik) 22.086 Hiyar (Tursuluk) 1 Acur 720 Biber (Salçalik) 30.125 Biber (Dolmalik) 840 Biber (Sivri) 7.781 Bamya 713 Patlican 30.424 Kabak (Sakiz) 17.908 Balkabagi 3 Bezelye (Taze) 7.597 Fasulye (Taze) 2.670 Börülce (Taze) 60 Bakla (Taze) 3.993 Barbunya Fasulye (Taze) 300 Kavun 101.975 Karpuz 812.173 Sogan (Taze) 3.369 Sogan (Kuru) 153.800 Sarimsak (Taze) 686 Sarimsak (Kuru) 50 Pirasa 1.506 Turp (Bayir) 125 Turp (Kirmizi) 1.570 Karnibahar 1.505 Brokoli 320 Lahana (Beyaz) 6.691 Lahana (Kirmizi) 1.080 Lahana (Brüksel) 60 Marul (Kivircik) 1.605 Marul (Göbekli) 37.452 Marul (Aysberg) 525 Enginar 1.757 Ispanak 2.420 Maydonoz 918 Roka 323 Tere 310 Nane 1.022 Adana da tarım alanları içerisinde meyveciliğe ayrılan alanlar kısıtlıdır. İl, meyvecilikte büyük bir potansiyele sahiptir. Ancak meyveciliğe uygun alanların çok az bir kısmı kullanılmaktadır. Meyvecilikte alansal genişleme yerine birim alandan daha fazla verim alma ve hasattan sonra oluşan kayıpları azaltma ana amaç olarak benimsenmelidir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 97 / 326

Tablo 46. Adana İlinde Yetiştirilen Meyveler, İçecek ve Baharat Bitkiler 2011 yılı Üretim Miktarları Grup Adı Ürün adı Toplu meyveliklerin alanı (dekar) Muz-Incir-Avakado-Kivi Üzüm Turunçgiller Diğer Meyveler-Taş Çekirdekliler Ve Yumuşak Çekirdekliler Zeytin Ve Diğer Sert Kabuklular Üretim (ton) Muz 15 1 15 Kivi 102 101 7.250 Toplam ağaç sayısı Incir 3.040 2.117 80.385 Üzüm (Sofralik- Çekirdekli) 50.472 28.227 50.472 Üzüm (Sofralik- Çekirdeksiz) 229 207 229 Üzüm (Kurutmalik- Çekirdekli) 1.050 368 1.050 Portakal (Washington) 58.926 194.371 1.490.560 Portakal (Yafa) 1.485 3.276 33.601 Portakal (Diger) 69.082 155.513 1.689.970 Mandalina (Satsuma) 8.286 32.024 350.600 Mandalina (Clementin) 13.980 42.323 402.112 Mandalina (Diger) 84.867 162.640 2.203.815 Limon 64.150 145.948 1.560.460 Greyfurt (Altintop) 70.337 150.990 1.697.121 Turunç 100 1.145 34.500 Elma (Golden) 2.209 2.487 69.278 Elma (Starking) 4.404 5.915 178.124 Elma (Amasya) 1.550 1.758 36.500 Elma (Grannysmith) 3331 250 20.031 Elma (Diger) 2.533 4.909 202.130 Armut 1.904 2.135 72.325 Ayva 175 168 4.445 Yenidünya 23 178 5.075 Seftali (Nektarin) 6.139 8.801 240.840 Seftali (Diger) 8.973 21.810 410.414 Erik 7.109 10.779 401.699 Kayisi 3.754 4.502 105.373 Kiraz 10.818 7.555 274.766 Visne 60 50 1.880 Kizilcik 2 232 11.580 Çilek 590 1.580 590 Ahududu 6 6 Dut 30 417 22.500 Nar 17.262 16.891 876.253 Trabzon Hurmasi 4.034 7.177 141.697 Keçi Boynuzu 2.146 868 77.570 Zeytin (Sofralik) 43.242 10.978 741.255 Zeytin (Yaglik) 63.698 23.481 1.603.845 Badem 8.974 327 210.000 Ceviz 5.591 1.800 144.100 Grup Adı Ürün adı Ekilen alan(dekar) Üretim (ton) Parfümeri-Eczacılık Vb.Bitkiler Fiğ (Dane) 2.662 649 244 Patates-Kuru Baklagiller-Yenilebilir Kök Ve Yumrular Fasulye (Kuru) 13.590 1.317 97 Mercimek (Yesil) 20 2 100 Nohut 77.007 7864 102 Patates (Diger) 66.389 220.256 3.318 Saman Ve Ot Fig (Yesil Ot) 74.411 42.521 Verim (kg/da) TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 98 / 326

Korunga (Yesil Ot) 3.550 905 Misir (Silajlik) 43.064 176.137 4.090 Yonca (Yesil Ot) 8.375 17.717 Şeker İmalatında Kullanılan Bitkiler Şekerpancarı 3.600 18.736 5.204 Tahıllar Tekstilde Kullanılan Ham Bitkiler Yağlı Tohumlar Kaynak: www.tuik.gov.tr Arpa (Diger) 60.520 14.590 241 Bugday (Diger) 2.112.689 757.727 359 Bugday (Durum) 8.532 1.293 172 Çavdar 1.000 200 200 Çeltik 706 850 752 Misir (Dane) 895.092 760.744 850 Sorgum (Dane) 150 113 753 Tritikale (Dane) 1.000 230 230 Yulaf (Dane) 1.500 300 200 Pamuk (Kütlü) 567.723 308.560 544 Pamuk (Lif) 567.723 114.168 201 Ayçiçegi (Çerezlik) 239 61 255 Ayçiçegi (Yaglik) 399.351 103.860 260 Kolza (Kanola) 1.107 308 278 Pamuk Tohumu (Çigit) 567.723 182.668 322 Soya 1172.642 68.877 399 Susam 18.580 2.185 118 Yerfistigi 96.204 34.736 361 Tarla bitkileri içinde endüstri bitkileri % 9,8, tahıllar % 76, yem bitkileri % 2,1, diğerleri % 13,1, meyve ve sebze alanları genel alan içinde % 11,2 lik paya sahiptir. Meyve içinde narenciye % 73,4, zeytin % 15,5, bağ % 1,9, diğer meyveler % 9,2 lik orana sahiptir. Adana İlinde, yıllar itibari ile küçük değismeler olsa da yaklasık ülkemiz Mısır Üretiminin % 45 i, pamuk üretiminin % 6 sı, yerfıstığı üretiminin % 29 u, soya üretiminin % 70 i, narenciye üretiminin % 30 u, buğday üretiminin % 6,3 ü, kavun - karpuz üretiminin % 12 si, zeytin üretiminin % 0,6 sı gerçekleştirilmektedir. Tarımsal arazilerin büyük bir çoğunluğu ovada bulunduğu için verimli ve sulanabilir özelliğinden dolayı iklim özelliklerinin de uygun olması nedeni ile polikültür bir tarım gerçekleştirilmekte olup üretim miktarı oldukça fazladır. d) Hayvancılık Türleri, Adetleri ve Beslenme Alanları Adana da hayvancılık (Büyükbas, Küçükbas, Tavukçuluk ve Arıcılık) alanında plana dayalı hedefler belirlenirken tespit edilen ilkelerin sektörler bazında birbirleriyle uyum içerisinde olmasına özen gösterilmistir. Dağlık alanlarda özellikle küçükbas hayvancılık yaygın olarak yapılmaktadır. Son yıllarda hayvancılılığa olan ilgi artmıstır. Ayrıca büyükbaş et ve süt tesislerinin yapımı talepleri artış göstermiştir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 99 / 326

Tablo 47. Adana İlindeki Büyükbaş Hayvan Verileri Kaynak: Adana İl Çevre Durum Raporu İlde özellikle 1970 li yıllardan sonra bölgeye ithal olarak getirtilen Siyah-Alaca kültür ırkı sığırların yöredeki Güney Kırmızısı olan yerli ırklarla geriye melezleme yapılarak ildeki melez sığır sayısı % 70 lere çıkmıstır. Buda göstermektedir ki Çukurova bölgesinde sığır populasyonu yerli ırklardan almıs oldukları bölgeye adaptasyon özelliği ile ve kültür ırklarında aldığı yüksek verim özelliğinin birlesimi sonucu bölgemizde süt verimi yüksek kombine verimli(et+süt) bir melez ırk ortaya çıkmıstır. Besi isletmelerinin kapasitesi genelde 5 50 adet arasında, süt isletmelerinin kapasitesi ise genelde 5 6 adettir. İlde canlı hayvan ihracatı yapılmamaktadır. Besi hayvanları genelde büyük firmalar tarafından (Saray Halı, Koç-Ata vb.) toplanarak İl dısına gönderilmektedir. Sütler ise bazı yerel süt isletmeleri tarafından toplanmakta ve bünyelerinde bulunan mandıralarda islenerek bölgede satılmaktadır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 100 / 326

Tablo 48. Adana İlindeki Küçükbaş Hayvan Verileri Kaynak: Adana İl Çevre Durum Raporu Büyükbas hayvanlara nazaran koyun ve keçi gibi küçükbas hayvanların elverissiz yetistirme kosullarında bile yasama sansları daha yüksek olduğu için yetersiz bakım ve beslenme sartlarında dahi çoğalmaya devam etmekte, kendileri için yapılan masrafın az olmasına karsın ekonomimize büyük katkı sağladıkları görülmektedir. Adana ilinde yaygın olarak melez ırklardan Akkaraman, Morkaraman, saf ırklardan az sayıda da İvesi ve Sakız koyunları bulunmaktadır. Bu koyunların büyük çoğunluğu düsük verimli, küçük cüsseli, yağlı kuyrukludur. Adana ilinde dağlık kesimlerde keçi önem kazanmaktadır. Bu nedenle İlin dağlık, ormanlık ve çalılık alanlarında daha ziyade karakeçi (kıl keçisi) az sayıda da melez Halep keçisi yetistiriciliği yapılmaktadır. Genelde aile isletmeciliği yaygın olup kendi besin ihtiyaçları için yetistiricilik yapılmaktadır. Bitkisel ürün yetistiriciliği için yeterince uygun arazilerin olmaması burada küçükbas hayvancılığın gelismesine yardımcı olmuştur. Tüm ülkede olduğu gibi ilde de küçükbas hayvan varlığımızın azalmasında ve elde edilen verimlerin yetersiz olmasının nedenlerinden bazıları mera kosullarının yetersiz, yem bitkileri üretiminin arzu edilen düzeyde olmaması bu konuma gelinmesinde etken olmustur. Hayvanlardaki dengesiz ve yetersiz beslenme verimi de olumsuz etkilemekte ve hayvanlarda bazı hastalıkların olusmasını hızlandırıcı etkide bulunmaktadır. Adana daki küçükbas hayvan varlığına göre verim oldukça düsüktür. Bunun için daha yüksek verimli hayvanların yetistirilmesi ve kalitenin arttırılması ekonomik açıdan önem arz etmektedir. İlden canlı küçükbas hayvan ihracatı yapılmamaktadır. İsletmelerin kapasiteleri damızlık isletmelerinde 50 300, besi isletmelerinde ise 20 ile 100 adet civarındadır. Bahsedilen yukarı ilçelerdeki koyun ve keçi üretimi tamamen meraya dayalı olarak yapılmaktadır. İldeki küçükbas hayvanlardan elde edilen süt, peynir olarak değerlendirilmekte ve pazarlanmaktadır. Elde edilen etler ise genelde İlde tüketilmektedir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 101 / 326

Tablo 49. Adana İli Kümes Hayvanları ve Yumurta Üretimi Kaynak: Adana İl Çevre Durum Raporu Hayvancılık faaliyetleri içerisinde en hızlı gelismeyi kümes hayvanları kaydetmistir. Özellikle tavukçuluktaki gelismeler dünyada olduğu gibi ülkemizde de önem mesafeler almıstır. Bunun sebebi yapılan ıslah çalısmalarından kısa sürede sonuçların alınması ve teknolojik gelismelerden azami sekilde faydalanabilme imkânı olmuştur. Kanatlı isletmesi sayısı 94 adettir. Kanatlı isletmeleri İlde büyük çoğunlukta Yüreğir, Seyhan ve Karaisalı ilçelerinde yoğunlasmıs durumdadır. Az sayıda ise Kozan, İmamoğlu, Aladağ ve Ceyhan ilçelerinde bulunmaktadır. Broiler tavuk isletmelerinin kapasitesi yaklasık olarak 2 Milyon 246 bin adettir. Yumurtacı kanatlı isletmelerinin kapasitesi ise 170 bin adettir. Damızlık kanatlı üretimi yoktur. Broiler kanatlı üretiminden elde edilen tavuk etleri İlde ve çevre illerde tüketilmektedir. Yumurta ise genelde İlde pazarlanmaktadır. Adana ilinde özellikle kümes hayvancılığı içerisinde özellikle tavukçuluk diğer kümes hayvanlarına göre daha da gelismistir. Önemli bir tüketim pazarı olan Ortadoğu pazarına yakınlığı nedeniyle, Çukurova bölgesindeki tavukçuluğun daha hızlı bir sekilde gelismeyi sürdürmesi beklenmektedir. İlde yumurtacı tavukçuluktan çok etlik tavukçuluk yapılmaktadır. Bunun nedeni etlik pilicin pazar durumuna göre planlamasının kolay ve riskin daha az olmasıdır. Diğer yandan bölgenin sıcak olması nedeniyle yaz aylarında yumurta üretim ve tüketimindeki düşüşler yumurta maliyetini arttırmakta karlılığın azalttığından etlik piliç üretimine kaymalar olmustur. Bir diğer sebep ise etlik piliç üretenlerin çoğunluğunun entegre tesislerle birlikte çalısmalarıdır. İç Anadolu ve Ege Bölgesinden yöreye yoğun bir ucuz yumurta girisi olduğundan fiyatları yöre üreticilerinin aleyhine gelistiği için yumurta tavukçuluğundan bir kaçıs yasanır olmustur. İlde etlik piliç üretiminin büyük bir kısmı entegre tesislerden karsılanmaktadır. Bu tesislerin aylık civciv girisleri yaklasık 2.200.000 adet yıllık piliç üretimleri ise yaklasık 27.115.000 adet piliçtir. Adana su kaynakları bakımından oldukça zengindir. 4 adet baraj gölü, 2 adet nehir ve bunların kolları, 18 adet gölet, eski nehir yatakları, yaklasık 1.500 km uzunluğunda drenaj kanalları ve Toroslar da çok sayıda soğuk su kaynağı Adana nın su kaynaklarını olusturmaktadır. Sahip olunan kaynakların bolluğu ve üretim açısından mevcut TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 102 / 326

potansiyele rağmen, balık istihsali ve üretimi çok düsük düzeyde kalmakta, Türkiye üretiminin % 1 inin de altındadır ve genel olarak avcılığa dayanmaktadır. İlde su ürünleri önemli geçim kaynaklarındandır. Kıyıda bulunan Karatas ve Yumurtalık ilçeleriiçin daha fazla önem arz etmektedir. Bu ilçelerimizde yaklaşık 1.800 aile balıkçılık yapmaktadır. 12 adet su ürünleri amaçlı kooperatifin üye sayısı 636 dır. Karataş ve Yumurtalık ta birer adet balıkçı barınağı bulunmaktadır. Bu barınaklar ilçelerdeki küçük ve büyük teknelerle Hatay, İçel ve diğer bölgelerden gelen balıkçı tekne ve gemilerine hizmet vermektedir. 2001 yılı itibariyle ruhsatlı 316 balıkçı teknesi ve gemi ile deniz, lagünler, göller ve diğer istihsal alanlarında avcılık yapılmaktadır. Ruhsat teskereli balıkçı sayısı1.027 dir. Ayrıca Karatas ilçesinde Mersin Limanına kayıtlı 35 40 gırgır ve trol gemisi mevcuttur. Avcılık ve yetistiricilik yoluyla elde edilen su ürünleri Adana ve çevre illerle Ankara, İstanbul gibi büyük kentlere gönderilmektedir. Ayrıca yurtdısına ihracat da yapılmaktadır. Saimbeyli ilçemizde kurulu bulunan Albal alabalık tesisinde üretilen 100 ton civarındaki alabalığın tamamı ile diğer tesislerde islenmis ve değerlendirilmis olarak; yılanbalığı, islenmis ve canlı salyangoz, sübye, yengeç, kurbağa, sudak ve levrek ihraç edilen ürünler arasındadır. 4.1.7. Flora ve Fauna Projenin bu bölümünde yer alan bilgiler EK-22 de yer alan ekosistem değerlendirme raporundan alınmış olup; raporda bulunan önerilere titizlikle uyulacaktır. a) Türler, Endemik Türler, Yaban Hayatı Türleri ve Biyotoplar, Ulusal ve Uluslar Arası Mevzuatla Koruma Altına Alınan Türler Adana İli, Ceyhan İlçesi sınırların da kalan ve Sönmez Çimento ya ait Malzeme Ocakları Proje sahasının hakim olan floral yapıyı meydana getiren bitki türlerini, bu türlerin koruma statülerini ve bu türlerin karşı karşıya bulundukları riskler ile alınması gereken koruma önlemlerini belirleyebilmek amacıyla 2013 yılında ekosistem değerlendirme raporunu hazırlayan uzmanlar tarafından açık alan çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Açık alan çalışmaları sırasında alandan bitki örnekleri toplanmıştır. Toplanan bu yaş bitki örnekleri herbaryum tekniğine uygun olarak kurutulmuştur. Kurutulan bitki örneklerinin teşhis edilmesi aşamasında "Flora of Turkey And East Aegean Islands" adlı kaynaktan yararlanılmıştır. Teşhis edilen bitkilerin listesi Tablo 47. de verilmiştir. Oluşturulan floristik listede alanda mevcut olduğu belirlenen bitkilerin sistematik konumları kontrollerde kolaylık sağlaması bakımından alfabetik olarak verilmiştir. Birinci sütunda familya, İkinci takson, üçüncü sütunda endemizm durumu, dördüncü sütunda biliniyor ise fitocoğrafik bölgesi, beşinci sütunda bitkinin Türkçe adı verilmiştir. Bitkilerin Türkçe adlarının belirlenmesinde Şinasi Akalın tarafından hazırlanmış olan "Büyük Bitkiler Kılavuzu" ve Prof. Dr. Turhan Baytop tarafından hazırlanmış olan "Türkçe Bitki adları" adlı kaynaklardan faydalanılmıştır. Tablonun altıncı ve son sütununda taksonun tehlike kategorisi verilmektedir. Bitkilerin tehlike kategorileri IUCN komisyonunun tespit ettiği kriterlere göre ve Ekim v.d. tarafından hazırlanmış ve Türkiye Tabiatını Koruma Derneği tarafından yayınlanmış olan "Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı" adlı kaynaktan faydalanılmıştır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 103 / 326

Bitki türlerinin tehlike kategorilerinin tespitinde kullanılan kısaltmalar ve açıklamaları: EX: Tükenmiş LC: Az tehdit altında EW: Doğada tükenmiş DD: Veri yetersiz CR: Çok tehlikede NT: Tehlike altına girmeye aday EN: Tehlikede VU: Zarar görebilir NE: Değerlendirilemeyen Habitat Sınıfları: 1- Orman 2- Maki 3- Frigana (Çoğu dikenli, alçak boylu ve yumak yastık oluşturan bitkiler 4- Kültür alanları (Bağ, bahçe v.b.) 5- Kuru çayır 6- Nemli çayır, Bataklık ve Sulak Alan 7- Yol kenarı 8- Kayalık Nisbi Bolluk Sınıfları: 1- Çok nadir 2- Nadir 3- Orta derecede bol 4- Bol 5- Çok bol Endemizm: L- Lokal endemik B- Bölgesel endemik Y- Yaygın endemik VEJETASYON Sönmez Çimento tarafından Adana İli, Ceyhan İlçesi sınırlarında işletilmesi planlanan Malzeme Ocakların da yapılan arazi çalışmaları sırasında alanın dominant vejetasyon yapısı da tespit edilmiştir. Proje sahasından; 1. Maki 2. Tarım alanları 3. Riparian Vejetasyon 4. Kaya vejetasyonu olmak üzere dört farklı yapı tespit edilmiştir. 1- MAKİ VEJETASYONU Proje sahasında maki vejetasyonu baskın olarak tespit edilmiştir (Fotoğraf 1). Bu alanlarda; Juniperus oxycedrus L. subsp. oxycedrus, Pinus brutia Ten., Pistacia lentiscus L., Pallenis spinosa (L.) Cass., Urospermum picroides (L.) F.W.Schmidt, Anchusa azurea Miller var. azurea, Echium angustifolium Miller, Capparis spinosa L. var. spinosa, Cistus salviifolius L., Helianthemum nummularium (L.) Miller ssp. Nummularium, Knautia integrifolia (L.) Bert. var. integrifolia (L.) Bert., Erica manipuliflora Salisb., Astragalus sczhizopterus Boiss., Calicotome villosa (Poiret) Link, Quercus coccifera L., Coridothymus capitatus (L.) Reichb. Fil. ve Micromeria fruticosa (L.) Druce subsp. brachycalyx P. H. Davis bitki türleri tespit edilmiştir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 104 / 326

Fotoğraf 1: Proje sahası maki vejetasyonu 2- TARIM ALANLARI Proje sahasında tarım alanları, maki alanlarının tahribatı sonucu oluşan alanlar olarak göze çarpmaktadır (Fotoğraf 2). Bu alanlarda; Torilis arvensis (Huds.) Link subsp. arvensis, Tordylium syriacum L., Bellis perennis L., Carlina involucrata Poiret subsp. libanotica (Boiss.) Meusel & Kastner, Centaurea calcitrapa L. subsp. cilicica (Boiss. & Bal.) Wagenitz, Centaurea solstitialis L. subsp. solstitialis, Cichorium intybus L., Cirsium creticum (Lam.) D Urv. subsp. gaillardotii (Boiss.) Davis & Paris, Echinops viscosus DC. subsp. bithynicus (Boiss.) Rech. fil., Inula viscosa (L.) Aiton, Onopordum carduchorum Bornm. & Beauwerd, Picnomon acarna (L.) Cass. ve Scolymus hispanicus L. türleri tespit edilmiştir. Fotoğraf 2: Proje sahası tarım alanları 3- RİPARİAN VEJETASYON Proje sahasının sınırlarında kalan derenin etkisi ile oluşan riperian vejetasyon tespit edilmiştir (Fotoğraf 3). Bu alanlarda; Nerium oleander L., Cirsium creticum (Lam.) TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 105 / 326

D Urv. subsp. gaillardotii (Boiss.) Davis & Paris, Cardamine uliginosa Bieb., Sisymbrium officinale (L.) Scop., Holosteum umbellatum L. subsp. umbellulatum, Centaurium pulchellum (SW.) Druce, Mentha longifolia (L.) Hudson subsp. typhoides (Briq.) Harley var. typhoides, Salix alba L., Platanus orientalis L. ve Carex halleriana Asso türleri tespit edilmiştir. Fotoğraf 3: Proje sahası riperian vejetasyon 4- KAYA VEJETASYONU Proje sahasında malzeme alınacak sahalarda özellikle Çamdan Dağı ve eteklerinde tespit edilmiştir (Fotoğraf 4). Bu alanlarda; Crepis sancta (L.) Babcock, Scorzonera kotschyi Boiss., Sedum steudelii Boiss., Micromeria fruticosa (L.) Druce subsp. brachycalyx P. H. Davis, Origanum laevigatum Boiss. ve Cyclamen persicum Miller türleri tespit edilmiştir. Fotoğraf 4: Proje sahası kaya vejetasyonu TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 106 / 326

FLORİSTİK ANALİZ Adana İli, Ceyhan İlçesi sınırları içinde kalan Sönmez Çimento ya ait Malzeme Ocakları proje sahasında yapılan araştırma sonucu; 42 familyaya ait 100 cins, 143 tür, 14 alttür ve 5 varyete tespit edilmiştir. Bu alandan tespit edilen bitkilerin fitocoğrafik bölgelere göre dağılımı ise şöyledir; Akdeniz elementi 40, Avr.-Sib. elementi 5 ve Ir.-Tur. elementi 6 şeklindedir. 92 tür ise fitocoğrafik bölgesi bilinmeyen ya da birden fazla fitocoğrafik bölge elementidir. Çalışma alanından tespit edilen bitki türlerinin 142 si LC (Az tehdit altında) ve 1 tür ise VU (Zarar görebilir) kategorisindedir. Proje inşaat sahasından 2 endemik bitki türü tespit edilmiştir. Bu türler; Astragalus sczhizopterus Boiss. ve Hyacinthella hispida (J.Gay) Chouard dir. KORUMA ÖNLEMİ Proje inşaat sahasından 2 endemik bitki türü tespit edilmiştir. Bu türler; Astragalus sczhizopterus Boiss. ve Hyacinthella hispida (J.Gay) Chouard dir. Bu türler için alınması gereken koruma önlemleri aşağıda detaylı olarak verilmiştir. Astragalus sczhizopterus Boiss. Astragalus schizopterus Boiss. türünün tehlike kategorisi LC dir. Türkiye de; Burdur, Antalya, İçel, Hatay ve Adana da yayılış göstermektedir. Çiçeklenme dönemi Mayıs- Haziran aylarıdır. Tohumların olgunlaşma dönemi, Ağustos ayıdır. Proje sahasında ise, populasyon durumu iyidir. İnşaat aşamasında her hangi bir koruma önlemi alınmasına gerek yoktur. Hyacinthella hispida (J.Gay) Chouard Hyacinthella hispida (J.Gay) Chouard türünün tehlike kategorisi VU dur. Türkiye de; Adana, İçel ve Niğde de yayılış göstermektedir. Çiçeklenme dönemi Şubat-Nisan aylarıdır. Tohumların olgunlaşma dönemi, Nisan-Mayıs ayları arasıdır. Hyacinthella hispida (J.Gay) Chouard türü nün korunmasına yönelik olarak iki aşamalı önlem alınması gerekir. I. Aşamada; Nisan-Mayıs ayları arasında olgunlaşan tohumlar, toplanarak, kurutulmalı ve Ankara da yer alan Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü bünyesinde mevcut Türkiye Tohum Gen Bankası na teslim edilerek teslim belgesi alınmalıdır. Populasyonun tespit edildiği alanlarda, tohumlar toplandıktan sonra soğanlı kısımları topraktan alınarak, işletme sahasının dışına uygun habitatlara dikilmelidir. II. Aşamada; Toprağın verimli tabakası sıyrılmalı ve depolanmalıdır. İşletme aşamasından sonra alanın doğal yapısına getirilmesinde kullanılmalıdır. İNŞAAT AŞAMASINDAN ÖNCE ALINACAK ÖNLEMLER Proje sahasında inşaat aşamasından önce alınması gereken önlemler iki aşamada olmalıdır. Birinci aşama proje sahasından tespit edilen endemik bitki türü IUCN kriterlerine göre LC kategorisinde olduğundan inşaat öncesinde ya da inşaat sonrasında bu türlerin korunmasına yönelik önlem alınmasına gerek yoktur. İkinci aşamada ise proje sahasında toprağın verimli tabakası olan yaklaşık ilk 10 cm lik kısmının sıyrılması ve inşaat tamamlandıktan sonra peyzaj çalışmalarında kullanılması için uygun alanlarda depolanması. Depolanacak toprak düz bir zeminde, en fazla 3 m uzunluğunda 1 metre yüksekliğini geçmeyecek şekilde depolanmalıdır. İnşaat faaliyetleri tamamlandıktan sonra bu toprak alanın yeniden eski haline getirilmesinde kullanılmalıdır. Depolanan toprağın içinde bulunan tohumlar toprak yeniden serildiğinde çimlenecek ve alanın eski haline gelmesi daha kısa zamanda olacaktır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 107 / 326

İNŞAAT AŞAMASINDA ALINACAK ÖNLEMLER Proje sahasında inşaat aşamasında özellikle çıkacak toza karşı önlem alınması gerekmektedir. İnşaat aşamasında çıkan toz, özellikle bitkilerin yapraklarının üzerinde bir tabaka oluşturmakta, bitkilerin stomalarının kapanmasına, gaz alış-verişinin engellenmesine neden olmaktadır. Belli bir zaman sonra bitkinin yapraklarının pörsümesine, kurumasına ve döllenemeden solmasına neden olmaktadır. Ayrıca çiçeklerin döllenmesin de, özellikle tozlar stamenleri (erkek üreme organları) üzerini kapatarak tozlaşmanın olmasını engellemektedir. Bu olumsuz durumların engellenmesi için özellikle inşaat aşamasında sıcaklığa bağlı olarak toz çıkışını engellemek için arazözlerle sulama yapılması gerekmektedir. Döllenemiyen çiçeklerin bir sonraki yıl çiçeklenme dönemlerinde populasyonlarında azalma olmakta, bu durum eğer yapılıyor ise arıcılığı büyük bir oranda engellemektedir. Bir yıllık ya da iki yıllık bitkilerde toz bitkilerin döllenmesinde olumsuz bir rol oynamaktadır. Fakat çok yıllık ağaç ya da çalı türlerinde bu durum biraz daha tolere edilebilmektedir. Çok yıllık bitkilerin adaptasyonu bir ya da iki yıllık bitkilere göre daha kolay olmaktadır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 108 / 326

FAMİLYA TÜR TÜRKÇE İSİM Tablo 50. Flora Tablosu FİTO.COĞ. HABİTAT NİSBİ BOLLUK ENDEMİZM BÖLGE TEHLİKE SINIFI 1 2 3 4 5 6 7 8 1 2 3 4 5 L B Y SPERMATOPHYTA GYMNOSPERMAE Cupressaceae Juniperus oxycedrus L. subsp. oxycedrus Katran ardıcı x x LC Pinaceae Pinus brutia Ten. Kızılçam x x LC ANGIOSPERMAE DICOTYLEDONES Anacardiaceae Pistacia lentiscus L. Sakız ağacı Akd. ele. x x LC Apiaceae Daucus carota L. Havuç x x LC Eryngium creticum Lam. Lecokia cretica (Lam.) DC. Torilis arvensis (Huds.) Link subsp. arvensis Çakır dikeni x x LC x x LC Fesçi tarağı x x x LC TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 109 / 326

Tordylium syriacum L. Tordylium x x x LC Apocynaceae Nerium oleander L. Zakkum x x x LC Asteraceae Anthemis cotula L. Boyacı papatyası x x LC Bellis perennis L. Bellis Avr.-Sib. ele. x x x LC Cardopatium corymbosum (L.) Pers. Carduus argentatus L. Carlina involucrata Poiret subsp. libanotica (Boiss.) Meusel & Kastner Carlina oligocephala Boiss. & Kotschy subsp. oligocephala Akd. ele. x x LC Deve dikeni Akd. ele. x x LC Domuz dikeni x x LC Domuz dikeni x x LC Centaurea calcitrapa L. subsp. cilicica (Boiss. & Bal.) Wagenitz Centaurea solstitialis L. subsp. solstitialis Peygamber çiçeği Peygamber çiçeği Akd. ele. x x x LC x x LC TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 110 / 326

Cichorium intybus L. Cirsium creticum (Lam.) D Urv. subsp. gaillardotii (Boiss.) Davis & Paris Cnicus benedictus L. var. kotschyi Boiss. Crepis sancta (L.) Babcock Crepis syriaca (Bornm.) Babcock & Nav. Hindiba x x x LC Diken Akd. ele. x x x LC Şevket otu x x LC Hindiba x x x LC Hindiba x x LC Echinops viscosus DC. subsp. bithynicus (Boiss.) Rech. fil. Kirpi başı x x LC Filago eriocephala Guss. Inula viscosa (L.) Aiton Onopordum carduchorum Bornm. & Beauwerd Akd. ele. x x LC Andız otu Akd. ele. x x x LC Eşek dikeni Ir.-Tur. ele. x x LC TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 111 / 326

Pallenis spinosa (L.) Cass. Picnomon acarna (L.) Cass. Scolymus hispanicus L. Scorzonera kotschyi Boiss. Eşek dikeni Akd. ele. x x LC Akd. ele. x x LC Altın çiçek Akd. ele. x x LC İskorçin Ir.-Tur. ele. x x x LC Senecio vulgaris L. Kanarya otu x x LC Brassicaceae Urospermum picroides (L.) F.W.Schmidt Alyssum condensatum Boiss. & Hausskn subsp. flexibile (Nyar.) Dudley Cardamine uliginosa Bieb. Akd. ele. x x LC Kuduz otu x x LC Tere x x LC Sinapis arvensis L. Hardal x x LC Boraginaceae Sisymbrium officinale (L.) Scop. Thlaspi oxyceras (Boiss.) Hedge Anchusa azurea Bülbül otu x x LC Akça çiçeği x x LC Ballık otu x x x LC TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 112 / 326

Miller var. azurea Cactaceae Akanna orientalis (L.) Boiss. var. orientalis Echium angustifolium Miller Heliotropium hirsutissimum Grauer Opuntia ficus-indica (L.) Miller Ir.-Tur. ele. x x x LC Engerek otu Akd. ele. x x x LC Bambul otu Akd. ele. x x LC Frenk inciri x x LC Capparaceae Capparis spinosa L. var. spinosa Keber x x LC Caryophyllaceae Arenaria leptoclados (Reıchb.) Guss. Dianthus calocephalus Boiss. Holosteum umbellatum L. subsp. umbellulatum Silene aegyptiaca (L.) L. fil. subsp. aegyptiaca Kum otu x x LC Karanfil x x x LC Holosteum x x LC Nakıl x x x LC TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 113 / 326

Telephium imperati L. subsp. orientale (Boiss.) Nyman x x LC Cistaceae Cistus salviifolius L. Laden x x LC Helianthemum nummularium (L.) Miller ssp. nummularium Güneş gülü x x LC Convolvulaceae Convolvulus dorycnium L. subsp. oxysepalus (Boiss.) Rech. fil Tarla sarmaşığı Akd. ele. x x x LC Convolvulus arvensis L. Tarla sarmaşığı x x x LC Crassulaceae Dipsacaceae Ericaceae Sedum steudelii Boiss. Scabiosa columbaria L. subsp. ochroleuca (L.) Celak var. ochroleuca (L.) Coulter Knautia integrifolia (L.) Bert. var. integrifolia (L.) Bert. Erica manipuliflora Salisb. Dam koruğu Ir.-Tur. ele. x x LC Uyuz otu x x LC Eşek kulağı Akd. ele. x x LC Funda Akd. ele. x x LC TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 114 / 326

Euphorbiaceae Fabaceae Chrozophora tinctoria (L.) Rafin. Mercurialis annua L. Euphorbia macroclada Boiss. Euphorbia rigida Bieb. Astragalus suberosus Banks & Sol. subsp. suberosus Astragalus sczhizopterus Boiss. Calicotome villosa (Poiret) Link Coronilla varia L. subsp. varia Genista albida Willd. Hymenocarpus circinnatus (L.) Savi x x LC Yer fesleğeni x x LC Sütleğen Ir.-Tur. ele. x x LC Sütleğen Akd. ele. x x x LC Geven x x LC Geven Akd. ele. x x x LC Akd. ele. x x LC Taç otu x x x LC Katırtırnağı x x LC Akd. ele. x x LC Lotus edulis L. Lüfer otu Akd. ele. x x LC Medicago Yonca x x LC TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 115 / 326

orbicularis (L.) Bart. Fagaceae Gentianaceae Medicago rigidula (L.) All. var. rigidula Prosopis farcta (Banks & Sol.) Macbride Spartium junceum L. Trifolium physodes Stev. ex Bieb. var. psilocalyx Boiss. Trigonella spicata Sibth. & Sm. Vicia sericocarpa Fenzl var. sericocarpa Quercus coccifera L. Quercus infectoria Olivier subsp. boissieri (Reuter) O. Schwarz Centaurium pulchellum (SW.) Druce Yonca x x x LC x x LC Ratam x x LC Çayır tırfılı Akd. ele. x x LC Buy, Boy Akd. ele. x x LC Fiğ x x LC Meşe x x LC Meşe x x LC x x LC TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 116 / 326

Lamiaceae Coridothymus capitatus (L.) Reichb. Fil. Mentha longifolia (L.) Hudson subsp. typhoides (Briq.) Harley var. typhoides Micromeria fruticosa (L.) Druce subsp. brachycalyx P. H. Davis Origanum laevigatum Boiss. Kekik Akd. ele. x x LC Nane x x LC Güvercin otu Akd. ele. x x x x LC Mercanköşk x x x LC Salvia viridis L. Ada çayı Akd. ele. x x LC Teucrium chamaedrys L. subsp. chamaedrys Yer meşesi Avr.-Sib. ele. x x LC Teucrium polium L. Kısamahmut x x LC Thymus cilicicus Boiss. & Bal. Kekik Akd. ele. x x LC Lythraceae Lythrum salicaria L. Hevhulma Avr.-Sib. ele. x x LC Moraceae Ficus carica L. subsp. carica (All.) Schinz & Thell. İncir x x LC TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 117 / 326

Morus alba L. Ak dut x x LC Myrtaceae Eucalyptus camaludensis Dehnh. Myrtus communis L. subsp. communis Sıtma ağacı x x LC Mersin x x x LC Oleaceae Phillyrea latifolia L. Akça kesme Akd. ele. x x x LC Plantaginaceae Platanceae Olea europea L. var. europea Plantago lanceolata L. Plantago major L. subsp. intermedia (Gilib.) Lange Platanus orientalis L. Zeytin x x LC Sinir otu x x LC Sinir otu x x LC Çınar x x LC Polygalaceae Polygala pruinosa Boiss. Süt otu x x LC Primulaceae Anagallis arvensis L. var. arvensis Fare kulağı x x LC Cyclamen persicum Miller Sıklamen Akd. ele. x x x LC TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 118 / 326

Ranunculaceae Anemone blanda Schott & Kotschy Anemon x x x LC Clematis vitalba L. Ak asma x x x LC Rhamnaceae Rosaceae Ranunculus millefolius Banks & Sol. Paliurus spinachristi Miller Crataegus monogyna Jacq. subsp. monogyna Rubus discolor Weihle & Nees. Düğün çiçeği x x x LC Kara çalı x x LC Ak diken x x LC Bük üzümü x x x LC Sanguisorba minor Scop. Subsp. magnolia (Spach) Briq. Küçük çayır düğmesi x x LC Rubiaceae Galium verum L. subsp. verum Crucianella exasperata Fisch. & Mey. Asperula stricta Boiss. subsp. stricta Sherardia arvensis x x LC x x x LC Asperula x x LC Akd. ele. x x x LC TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 119 / 326

L. Valantia hispida L. Akd. ele. x x LC Salicaceae Populus nigra L. subsp. nigra Kara kavak x x x LC Salix alba L. Ak söğüt Avr.-Sib. ele. x x x LC Santalaceae Osyris alba L. x x LC Scrophulariaceae Linaria chalepensis (L.) Miller var. chalepensis Verbascum cheiranthifolium Boiss. var. cataonicum (Hand.- Mazz.) Murb. Verbascum sinuatum L. var. sinuatum Veronica beccabunga L. subsp. beccabunga Nevruz Akd. ele. x x LC Sığır kuyruğu x x LC Sığır kuyruğu Akd. ele. x x LC Yavşan otu x x LC Styracaceae Styrax officinalis L. Ayı fındığı Akd. ele. x x x LC Thymelaeaceae Daphne sericea Vahl Tavuk çiçeği Akd. ele. x x LC Verbenaceae Verbena officinalis Mine çiçeği x x LC TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 120 / 326

L. Vitaceae Vitis sylvestris Gmelin Asma x x LC MONOCOTYLEDONES Araceae Cyperaceae Liliaceae Arum detruncatum C.A.Meyer var. detruncatum Carex halleriana Asso Scirpoides holoschoenus (L.) Sojak Allium ampeloprasum L. Asparagus aphyllus L. subsp. orientalis (Baker) P.H.Davis Aspodelus globifera J. Gay ex Baker Hyacinthella hispida (J.Gay) Chouard Muscari armeniacum Leichtlin ex Baker Yılan yastığı x x LC Ekşi çimen x x x LC x x LC Soğan x x LC Kuşkonmaz Akd. ele. x x LC Çiriş Akd. ele. x x LC Akd. ele. x x x VU Misk x x x LC TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 121 / 326

Ruscus aculeatus L. var. angustifolius Boiss. Dikenli mersin x x LC Smilax aspera L. Saparna x x LC Orchidaceae Poaceae Urginea maritima (L.) Baker Ophrys umbilicata Desf. subsp. umbilicata Aegilops biuncialis Vis. Alopecurus utriculatus Sol. subsp. utriculatus Bromus madritensis L. Chrysopogon gryllus (L.) Trin. subsp. gryllus Themeda triandra Forsskal Deniz soğanı Akd. ele. x x x LC Orkide Akd. ele. x x LC Aegilops x x LC Tilki kuyruğu Ir.-Tur. ele. x x LC Brom x x LC x x x LC x x LC Poa sterilis Bıeb. Orman salkım otu x x x LC Phragmites australis (Cav.) Trin ex Steudel Kamış Avr.-Sib. ele. x x LC TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 122 / 326

Typhaceae Typha domingensis Pers. Kofa x x LC TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 123 / 326

Fotoğraf 5: Anemone blanda Schott & Kotschy Fotoğraf 5: Anemone blanda Schott & Kotschy TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 124 / 326

Fotoğraf 6: Aspodelus globifera J. Gay ex Baker Fotoğraf 7: Daphne sericea Vahl TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 125 / 326

Fotoğraf 8: Polygala pruinosa Boiss. Fotoğraf 9: Cyclamen persicum Miller TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 126 / 326

Fotoğraf 10: Ophrys umbilicata Desf. subsp. umbilicata Fotoğraf 11: Silene aegyptiaca (L.) L. fil. subsp. aegyptiaca TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 127 / 326

Fotoğraf 12: Bellis perennis L. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 128 / 326

b) Nadir ve Nesli Tehlikeye Düşmüş Türler ve Bunların Yaşama Ortamları, Bunlar İçin Belirlenen Koruma Kararları Adana İli, Ceyhan İlçesi sınırlarında kalan Sönmez Çimento tarafından işletilecek olan malzeme ocakları sahasının floristik listeleri değerlendirildiğinde; 3 Mart 1978 de Washington da imzalanan CITES (Nesli tehlikede olan hayvan ve bitki türlerinin uluslararası ticaretine ilişkin sözleşme) gereği koruma altına alınan ve ticareti yasaklanan bitki türlerinin hiçbiri alanda bulunmamaktadır. Proje sahası içerisinde, 09.01.1984 tarihinde Türkiye nin resmen taraf olarak onayladığı Avrupa nın Yaban Hayatı Ve Yaşam Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (BERN) gereği koruma altında olan her hangi bir bitki türü bulunmamaktadır. Proje sahası ve etki alanı sınırlarında korunan alan, Milli Park ya da statülü her hangi bir alan bulunmamaktadır. Faaliyetten sonra, bitkisel toprak üzerinde yer alan bitki örtüsü, bitkisel toprakta mevcut olan, tohum, rizom, soğan vb. vejetatif organlar vasıtasıyla tekrar önceki mevcut örtüyü oluşturacaktır. Aşağıda verilen fauna listesinde yer alan ve Bern Sözleşmesi ile koruma altına alınan türler ve diğer yaban hayati türleri üzerine faaliyetle beraber hiçbir ticari kaygı güdülmeyeceğinden bu türlerin avlanması, kasıtlı olarak öldürülmesi veya alıkonması, yumurtalarına zarar verilmesi gibi etkiler söz konusu olmayacaktır. Söz konusu faaliyetle birlikte bu türler üzerine zararlı herhangi bir etki söz konusu olmayacaktır. Proje kapsamında Bern sözleşmesine ve T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü nün 2012-2013 Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararlarına uyulacaktır. Ayrıca kurallara uyulduğu ve gerekli önlemler alındığı takdirde proje için seçilen yer ve etki alanı içerisinde bulunan flora ve fauna türlerine olabilecek olumsuz etkiler en aza indirilecektir. Bern Sözleşmesi ile Koruma Altına Alınan Türler: Bern Sözleşmesi ne göre fauna elemanları iki ek liste halinde koruma altına alınmışlardır. List e II List e III Kesin koruma altına alınan fauna türleri Korunan fauna türleri Madde 6 Her Âkit Taraf, II no.lu ek listede belirtilen yabani fauna türlerinin özel olarak korunmasını güvence altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. Bu türler için özellikle aşağıdaki hususlar yasaklanacaktır: a) Her türlü kasıtlı yakalama ve alıkoyma, kasıtlı öldürme şekilleri; TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 129 / 326

b) Üreme veya dinlenme yerlerine kasıtlı olarak zarar vermek veya buraları tahrip etmek; c) Yabani faunayı, bu Sözleşmenin amacına ters düşecek şekilde, özellikle üreme, geliştirme ve kış uykusu dönemlerinde kasıtlı olarak rahatsız etmek; d) Yabani çevreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya boş dahi olsa bu yumurtaları alıkoymak; e) Bu madde hükümlerinin etkinliğine katkı sağlayacak hallerde, tahnit edilmiş hayvanlar ve hayvandan elde edilmiş kolayca tanınabilir herhangi bir kısım veya bunun kullanıldığı malzeme dahil, bu hayvanların canlı veya cansız olarak elde bulundurulması ve iç ticareti. Madde 7 1 - Her Âkit Taraf, III no.lu ek listede belirtilen yabani faunanın korunmasını güvence altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. 2 - III no.lu ek listede belirtilen yabani faunanın her türlü işletme şekli, 2. maddenin şartları gözönünde tutularak, populasyonlarının varlığını tehlikeye düşürmeyecek şekilde düzenlenmiş olacaktır. 3 - Alınacak önlemler; a) Kapalı av mevsimlerini ve/veya işletmeyi düzenleyen diğer esasları, b) Yabani faunayı yeterli populasyon düzeylerine ulaştırmak amacıyla, uygun durumlarda, işletmenin geçici veya bölgesel olarak yasaklanmasını, c) Yabani hayvanların canlı ve cansız olarak satışının, satmak amacıyla elde bulundurulmasının ve nakledilmesinin veya satışa çıkarılmasının uygun şekilde düzenlenmesi hususlarını, kapsayacaktır. c) Av Hayvanları ve Bunların Popülasyonu İile Yaşama Ortamları Sönmez Çimento Fabrikasına malzeme sağlamak amacıyla Adana İli Ceyhan İlçesi sınırları içerisinde işletilmesi planlanan malzeme sahası sınırları içerisinde ve yakın çevrede mevcut karasal fauna bileşenleri ve özellikleriyle ilgili olarak EK-22 de yer alan ekosistem değerlendirme raporunun hazırlanmasında görev alan uzmanlar tarafından 2013 yılı içerisinde saha gözlemleri ve incelemeler gerçekleştirilmiştir. Ayrıca bölgede ve yakın çevrede geçmiş dönemlerde farklı projeler kapsamında ekosistem değerlendirme raporunun hazırlanmasında görev alan uzmanlar tarafından gerçekleştirilmiş saha çalışmalarında elde edilmiş olan verilerden de yararlanılmıştır. Saha çalışmaları esnasında proje alanı sınırları içerisinde ve yakın çevrede yaşayan karasal fauna bileşenlerinin hangileri olduğu, alandaki konumları, populasyon yoğunlukları, statüleri, faaliyetin karasal fauna bileşenleri üzerine olası etkileri ve faaliyetin bu bileşenler üzerine olumsuz etkilerini engelleyebilmek amacıyla yapılması gerekenler değerlendirilmiştir. Lokal karasal fauna bileşenleriyle ilgili olarak gerçekleştirilen çalışmalar kapsamında İkiyaşamlılar (Amphibia), Sürüngenler (Reptilia), Kuşlar (Aves) ve Memeli Hayvanlar (Mammalia) sınıflarına bağlı türleri ve bu türlerin habitatlarıyla ilgili çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Proje alanı ve yakın çevrede ekolojik olarak birbirinin devamı niteliğindeki alanlarda kaydedilen türlerle ilgili olarak ulusal ve uluslar arası koruma statüleri değerlendirilmiştir. Bu amaçla IUCN tarafından hazırlanan ve sürekli olara güncellenen Avrupa Kırmızı Listesi (ERL); Bern Sözleşmesi kriterleri ve koruma listelerinin en son güncellenmiş halleri; Merkez Av Komisyonu (MAK) tarafından 2012-2013 dönemi için güncellenmiş olan Koruma Listelerinden istifade edilmiştir. Ayrıca yörede kaydedilen TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 130 / 326

yabanıl formlar arasında endemik türler bulunup bulunmadığı da değerlendirilmiştir. Çalışmalar esnasında bazı yöre sakinleri ile görüşmeler yapılmış, literatür kontrolleri de gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmaların sonuçları aşağıda verilmektedir. 1. İKİYAŞAMLI TÜRLERİ (AMPHİBİA) Amfibi türlerine yönelik olarak gerçekleştirilen çalışmalar ile ruhsat alanı sınırları içerisindeki sulak ve nemli alanlar özellikle incelenmiştir. Ayrıca üreme dönemi dışında karasal ortamlarda bulunmayı tercih eden kurbağa türleri açısından uygun habitatlar da dikkatle değerlendirilmiştir. Malzeme sahası sınırları içerisinde ve sahaya komşu kesimlerde gerçekleştirilen çalışmalarda elde edilen verilerin değerlendirmesi sonucunda yörede en az 2 amfibi türüne ait bireylerin görülebildiği belirlenmiştir. İkiyaşamlı Türlerinin Koruma Statüleri a) Bern Sözleşmesine göre Malzeme alanı olarak belirlenen sahanın sınırları içerisinde hem daimi hem de geçici karakterde akarsu yatakları bulunmaktadır. Saha çalışmaları esnasında bu kesimlerde yaşadığı tespit edilen İkiyaşamlı türleri arasında yer alan Değişken desenli gece kurbağası (Pseudepidalea variabilis) Bern Sözleşmesi listelerinden Ek-II de, yani Mutlak Koruma Altındaki Türler listesinde yer alırken diğer amfibi türü olan Ova/Su Kurbağası (Pelophylax ridibundus) ise ise Ek-III de, yani Koruma Altındaki Türler listesinde yer almaktadır. b) Avrupa Kırmızı Listesi (ERL) ne göre; IUCN tarafından hazırlanmış olan Avrupa Kırmızı Listesi (ERL) nin en son güncellenen, koruma statüsüne yönelik listeleri baz alınarak gerçekleştirilen değerlendirmeye göre faaliyet alanında kaydedilmiş olan her iki amfibi türünün de LC (=Least Concern) yani En Düşük Derecede Tehdit Altında kategorisinde yer aldıkları belirlenmiştir. c) Endemizm Durumu Malzeme sahası sınırları içerisinde ve yakın kesimlerde, amfibiler tarafından tercih edilen habitatlarda tespit edilen amfibi türleri arasında herhangi bir endemik tür söz konusu değildir. 2. SÜRÜNGEN TÜRLER, (REPTİLİA) Malzeme sahası olarak ruhsat alınan kesim sınırları içerisinde ve komşu alanlarda yaşayan Sürüngen türleri ile bu türlere bağlı bireylerin yöredeki özelliklerini belirlemek amacıyla alan içerisinde sürüngen türleri açısından uygun olan habitatlar kontrol edilmiştir. Bu süreçte ruhsat sahası sınırları içerisinde akmakta olan akarsu yatakları civarına, alan içerisindeki bolca bulunan kalın gövdeli ağaçların kovuklarına, kökleri arasındaki boşluklara; proje alanı içerisinde taşınma ile şekillenmiş taşlık alanlara; tarım yapılan alanların sınırlarındaki bahçe duvarlarına; tek tük binaların duvarlarına, taşların arasına ve altlarına; bitki artıklarının içine ve toprak oyuklarına bakılmıştır. Teşhisler sürecinde Sürüngen bireylerine verilebilecek olası zararlar göz önüne alınarak, genellikle bireylerin yakalanması yoluna başvurulmamıştır. Gerektiğinde tür tespiti amacıyla görüntü kaydı yapılmış, sonradan bu kayıtların ofis çalışmalarında anahtarlar, yardımcı kitaplar veya konunun uzmanları yardımıyla değerlendirilmesi sonucu arazide teşhisinde zorluk çekilen türlerin sağlıklı bir şekilde belirlenmesi yoluna gidilmiştir. Ekosistem değerlendirme raporunu hazırlayanlar uzmanlar tarafından gerçekleştirilen saha çalışmaları, yöre sakinleriyle yapılan anketler ve taranan literatürlerin TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 131 / 326

sonuçlarının ön değerlendirmesi sonucunda malzeme ruhsat alanı ve yakın çevresinde en az 12 sürüngen türünün yaşayabildiği belirlenmiştir. Tespit edilen tür sayısının düşük olmamasının en başta gelen nedeni sahada ve civarında sürüngenler tarafından tercih edilebilecek çeşitli habitat tiplerinin bulunması yanında genellikle hakim olan ılıman iklimsel koşulların mevcudiyetidir. Sürüngen Türlerinin Koruma Statüleri Proje sahası olarak belirlenen kesimlerde yaşadığı belirlenen sürüngen türleri arasında ulusal ve uluslar arası koruma statülerine sahip türler bulunmaktadır. Bu türlere yönelik olarak yapılan değerlendirmelerin sonuçları aşağıda verilmektedir. a) Bern Sözleşmesine göre; Faaliyet alanı sınırları içerisinde ve yakın çevrede yaşadığı belirlenen Sürüngen türleri arasından 2 tür Bern Listesi Ek II de, yani Mutlak Koruma Altındaki Türler listesinde; 10 sürüngen türü ise Ek III de, yani Koruma Altındaki Türler listesinde yer almaktadır. b) Avrupa Kırmızı Listesine göre; Avrupa Kırmızı Listesinin güncellenmiş son hali esas alınarak yapılan değerlendirme sonucunda yörede yaşadığı belirlenen sürüngen türlerinden Adi Tosbağa (Testudo graeca) VU (=Vulnerable) Zarar Görebilir, Hassas türler kategorisinde yer alırken geriye kalan 11 sürüngen türü ise LC (=Least Concern) yani En düşük Derecede Tehdit Altındaki Türler kategorisinde yer almaktadır. c) Merkez Av Komisyonu Kararlarına göre; Merkez Av Komisyonu tarafından 2012-2013 dönemi için güncellenmiş koruma listeleri esas alınarak yapılan değerlendirme sonuçlarına göre yörede yaşadığı belirlenen sürüngen türlerinin tamamının EK-I de, yani Bakanlık tarafından Koruma Altına Alınmış Olan Yaban Hayvanları listesinde yer aldıkları belirlenmiştir. d) Endemizm Durumu Malzeme sahası sınırları içerisinde ve yakın kesimlerde, Sürüngen türleri tarafından tercih edilen habitatlarda tespit edilen türler arasında herhangi bir endemik tür söz konusu değildir. 3.KUŞ TÜRLERİ (AVES) Çimento üretimine malzeme sağlamak amacıyla çalışmaların gerçekleştirilmesi planlanan kesimler ile bu kesimlere bitişik habitatlardaki farklı nişlerde, çeşitli gereksinimlerini karşılamak amacıyla bulunmakta olan kuş türlerini; bu türlerin habitat olarak seçtikleri kesimleri, türlerin bu bölgede bulunuş nedenleri ile bu türlerin içerisinde koruma statülerine sahip olanların bulunup bulunmadıkları; eğer bulunuyorsa sahip oldukları ulusal ve uluslar arası koruma statülerini ortaya koyabilmek amacıyla faaliyet alanı içerisinde ve komşu alanlarda ornitolojik gözlemler ve incelemeler gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda yapılacak bir saha çalışmasının lokal avifauna bileşenlerini belirlemek açısından yeterli olmayacağı düşünüldüğünden tarafımızdan farklı projeler kapsamında bu kesimde ve yakın çevrede geçmiş dönemlerde gerçekleştirilmiş çalışmalarda elde edilmiş olan bilimsel verilerden de istifade edilmiştir. Saha gözlemlerini destekleyici olarak proje alanı içerisinde veya civarda yaşamakta olan bazı yöre sakinleri ile yüz yüze görüşmeler ve literatür kontrolleri de gerçekleştirilmiştir. Yöredeki gözlem, inceleme ve diğer değerlendirme çalışmaları sonuçlarına göre faaliyet alanı ve yakın çevresinde en az 58 kuş türüne bağlı bireylerin görülebileceği TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 132 / 326

belirlenmiştir. Söz konusu kuş türleri ve bu türlerle ilgili değerlendirmeler Tablo 53. üzerinde verilmektedir. Kuş Türlerinin Koruma Statüleri Saha ve ofis çalışmaları sonucunda proje alanında ve yakın kesimlerde görülebildiği belirlenen kuş türlerinin koruma statülerinin belirlenmesine yönelik olarak yapılan çalışmalarda ulusal ve taraf olunan uluslar arası koruma listelerinden yararlanılmıştır. Değerlendirme sonuçları şöyledir; a) Bern Sözleşmesine göre; Bern Sözleşmesi ek listelerine göre, yörede yaşadığı belirlenen kuş türleri arasından 42 türün Bern Listesi Ek-II de, yani Mutlak Koruma Altındaki Türler Listesi nde yer aldığı; 12 kuş türünün Bern Listesi Ek-III te, yani Koruma Altındaki Türler Listesi nde yer aldığı, 4 kuş türünün ise Sözleşme nin eklerinde yer almadığı belirlenmiştir. b) Avrupa Kırmızı Listesi ne göre; Avrupa Kırmızı Listesi ne göre yapılan değerlendirme sonucunda faaliyet alanı ve yakın çevresinde görülebilen kuş türleri arasında yer alan Mavi Kuzgun (Coracias garrulus) NT, (Near Threaten) yani Tehlikeye Yakın türler kategorisinde yer alırken geriye kalan kuş türlerinin tamam ise LC, yani En Düşük Derecede Tehdit Altında kategorisinde yer almaktadırlar. c) Türkiye Kuşları Kırmızı Listesi ne göre Türkiye Kuşları için hazırlanmış olan Kırmızı Liste nin 2008 güncellemesi esas alınarak yapılan değerlendirme sonuçlarına göre ise 1 kuş türü A.1. 2 kategorisinde 17 kuş türü A. 2 kategorisinde, 21 kuş türü A. 3 kategorisinde, 4 kuş türü A. 3.1 kategorisinde, 8 kuş türü A. 4 kategorisinde, 6 kuş türü A. 5 kategorisinde 1 kuş türü A. 6 kategorisinde yer almaktadır. Not: Kategorilerin açıklamaları ilgili tablonun sonunda verilmektedir. d) Merkez Av Komisyonu Kararlarına göre; Merkez Av Komisyonu 2012-2013 dönemi koruma listeleri esas alınarak yapılan değerlendirme sonuçlarına göre proje alanı ve yakın çevresinde yaşadığı belirlenmiş olan kuş türleri arasından 45 tür Ek-I de, yani Bakanlık Tarafından Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları listesinde bulunmakta; 7 kuş türü Ek-II de, yani Merkez Av Komisyonu Tarafından Koruma Altına Alınan Av Hayvanları listesinde bulunmakta; 6 kuş türünün ise Ek-III te, yani Belli Edilen Sürelerde Avlanmasına İzin Verilen Av Hayvanları Listesi nde yer aldıkları belirlenmiştir. e) Endemizm Durumu Malzeme alanı ve yakın çevresindeki habitatlarda görülen kuş türleri arasında hiçbir endemik tür bulunmamaktadır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 133 / 326

4.MEMELİ HAYVANLAR (MAMMALİA) Çimento fabrikası malzeme sahası sınırları içerisinde ve yakın çevrede ekosistem değerlendirme raporunu hazırlayanlar uzmanlar tarafından gerçekleştirilmiş faunistik çalışmalar ile Memeli hayvanlar sınıfını oluşturan Böcekçiller, Yarasalar, Tavşanlar, Kemiriciler, Yırtıcılar ve Toynaklılar gruplarına bağlı olan türler ile bu türlerin habitat özellikleri araştırılmıştır. Saha çalışmaları proje sahasının tamamını ve benzer habitat özelliklerine sahip yakın çevreyi de kapsayacak şekilde gerçekleştirilmiştir. Saha çalışmaları genellikle türlere yönelik doğrudan gözlemler, habitat incelemeleri ve tamamlayıcı olarak bazı yöre sakinlerinden bilgi alınması şeklinde yapılmış tüm bu çalışmalara ek olarak literatür kontrolleri de gerçekleştirilmiştir. Saha gözlemleri, habitat incelemeleri ve diğer değerlendirme çalışmaları sonucunda ruhsat alanı içerisinde ve yakın çevresinde 11 memeli hayvan türünün yaşadığı belirlenmiştir. Bu türlerin bir kısmı tarafımızdan direk gözlemlerle, yani bu türlere ait bireylerin sahada gözlenmesi veya bu türlerin sahada bırakmış oldukları izlerin değerlendirilmesiyle; bir kısmı da yöre sakinlerinin ifadeleri ve literatür kontrolleri sonrasında listelere eklenmiştir. Ruhsat alanı ve yakın çevresinde yaşadığı belirlenen yabanıl memeli hayvan türleri arasında yaygın, tehlike altında olmayan türler olduğu gibi nadir, koruma altındaki türler de bulunmaktadır. Bu türlerin ulusal ve uluslar arası koruma statüleri de değerlendirilerek elde edilen sonuçlar memeli türlerine yönelik envanter tablosunda (Tablo 54.) yer almaktadır. Memeli Hayvan Türlerinin Koruma Statüleri Tablo 54. üzerinde verilmiş olan proje alanı ve yakın çevresi memeli hayvan türlerinin koruma statülerinin değerlendirilmesi aşamasında Saha gözlemleri, incelemeler ve değerlendirme çalışmaları sonucu proje alanı içerisinde ve yakın çevresinde görülebildiği belirlenene memeli hayvan türlerinin bir kısmı tarafımızdan sahada doğrudan gözlemlerle, bir kısmı da bazı yöre sakinleri ile yapılan görüşmelerin kayıtlardan kontrol edilmesi sonrasında listelere dahil edilmiştir. Malzeme sahasında ve yakın çevresinde yaşadığı belirlenen yabanıl memeli hayvan türleri arasında yaygın, tehlike altında olmayan türler olduğu gibi koruma statüsü olan türler de bulunmaktadır. Bu türlerin ulusal ve uluslar arası koruma statülerine yönelik değerlendirmelerin sonuçları aşağıda verilmektedir; a) Bern Sözleşmesi ne göre; Bern Sözleşmesi nin ek listelerine göre yapılan değerlendirme sonuçlarına göre ise proje alanı ve yakın çevrede var olduğu belirlenen yabanıl hayvan türleri arasından 3 Memeli hayvan türü EK-II ye, yani Mutlak Koruma Altındaki Türler listesine girmekte; 4 memeli hayvan türü EK-III te, yani Koruma Altındaki Türler listesinde yer almakta; 4 memeli hayvan türü ise Bern Sözleşmesi ek listelerinde yer almamaktadır. b) Avrupa Kırmızı Listesi ne göre; Avrupa Kırmızı Listesi ne göre yapılan değerlendirme sonucu yörede yaşadığı belirlenmiş olan yabanıl memeli hayvan türlerinin tamamının LC (=Least Concern) yani, En düşük derecede tehdit altında kategorisinde yer aldıkları belirlenmiştir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 134 / 326

c) Merkez Av Komisyonu Kararlarına göre; Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Merkez Av Komisyonu (MAK) tarafından hazırlanmış ve 2012-2013 dönemi için güncellenmiş olan koruma listelerine göre yapılan değerlendirme sonucu; 5 Memeli Hayvan türü Ek Liste-I de, yani Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları listesinde bulunmakta; 1 Memeli hayvan türü Ek Liste-II de, yani Merkez Av Komisyonu tarafından koruma altına alınan av hayvanları listesinde yer almakta; 3 Memeli Hayvan türü Ek Liste-III te, yani Belli Edilen Zamanlarda Avına izin Verilen Av Hayvanları listesinde bulunmakta; 2 Memeli hayvan türü ise MAK listelerinde yer almamaktadırlar. d) Endemizm Durumu Malzeme sahası sınırları içerisinde ve yakın kesimlerde, memeli hayvanlar tarafından tercih edilen habitatlarda tespit edilen türler arasında herhangi bir endemik memeli türü bulunmamaktadır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 135 / 326

Tablo 51. Proje Alanı ve Yakın Çevre İkiyaşamlı (Amphibia) Türleri ve Koruma Statüleri BİLİMSEL TANIMI TÜRKÇE TANIMI RUHSAT SAHASI İŞLT. SAHASI YAKIN ÇEVRE POP. DUR. ERL (IUCN) BERN END KAYIT ŞEKLİ ANURA KUYRUKSUZ KURBAĞALAR BUFONIDAE KARAKURBAĞALARI Pseudepediale viridis Gece Kurbağası + + -- Az LC EK-II -- G RANIDAE SU KURBAĞALARI Pelophylax ridibundus Ova/Su kurbağası + + -- Bol LC Ek-III -- G TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 136 / 326

Tablo 52. Proje Alanı ve Yakın Çevre Sürüngen Türleri (Reptilia) ve Koruma Statüleri BİLİMSEL TANIMI TÜRKÇE TANIMI RUHSAT SAHASI İŞLT. ALANI YAKIN ÇEVRE POP. DUR. ERL (IUCN) BERN MAK KAYIT ŞEKLİ CHELONIA KAPLUMBAĞALAR TESTUDINIDAE TOSBAĞALAR Testudo graeca Kara Kaplumbağası + + + Bol VU EK-II EK-I G SQUAMATA GEKKONIDAE YILAN VE KERTENKELELER KELERLER Hemidactylus turcicus Genişparmaklı Keler -- -- + Az LC EK-III EK-I G Laudakio stellio Dikenli Keler + + + Bol LC EK-II EK-I G SCINCIDAE PARLAK KERTENKELELER Ablepharus kitaibelli İnce kertenkele -- + -- Nadir LC EK-III EK-I G Eumeces schneideri Sarı kertenkele -- -- + Nadir LC EK-III EK-I G LACERTIDAE GERÇEK KERTENKELELER Lacerta cappadocica Kapadokya Kertenkelesi + -- + Bol LC EK-III EK-I G Lacerta danfordi Toros Kertenkelesi + + + Bol LC EK-III EK-I G AMPHISBAENIDAE KÖR KERTENKELELER Blanus strauchi aporus Körkertenkele -- -- + Nadir LC EK-III EK-I L, A SERPENTES (=OPHIDIA) TYPHLOPIDAE YILANLAR KÖR YILANLAR Typhlops vermicularis Kör Yılan + + -- Nadir LC EK-III EK-I L, A COLUBRIDAE KIRBAÇ YILANLARI Dolichopis caspius Hazer Yılanı -- + + Bol LC EK-III EK-I L, A TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 137 / 326

Dolichopis jugularis Kara Yılan + + + Bol LC EK-II EK-I G Eirenis modestus Uysal Yılan + -- + Az LC EK-III EK-I G TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 138 / 326

BİLİMSEL TANIMI Tablo 53. Proje Alanı ve Yakın Çevre Kuş (Aves) Türleri, Koruma Statüleri RUHSAT İŞLT. YAKIN TÜRKÇE TANIMI RDB ERL END BERN MAK ALANI ALANI ÇEVRE POP. DUR. KAYIT ŞEKLİ CICONIIFORMES LEYLEKSİLER CICONIIDAE LEYLEKLER Ciconia ciconia Akleylek -- -- + A.2 LC -- EK-II EK-I Az G ACCIPITRIFORMES ACCIPITRIDAE YIRTICI KUŞLAR ATMACA-KARTALLAR Circaetus gallicus Yılan Kartalı -- -- + A.3 LC -- EK-II EK-I Nadir G Milvus migrans Kara Çaylak -- -- + A.4 LC _ EK-II EK-I Nadir G Neophron percnopterus Beyaz Akbaba -- + + A.3 LC -- EK-II EK-I Nadir G Buteo ruffinus Kızıl şahin + + + A.2 LC -- EK-II EK-I Az G Buteo buteo Şahin -- + + A.3 LC -- EK-II EK-I Az L Aquila chrysaetos Kaya Kartalı -- -- + A.1.2 LC -- EK-II EK-I Nadir A,G Aquila pomarina Küçük Orman Kartalı -- -- + A.2 LC -- EK-II EK-I Nadir G FALCONIFORMES FALCONIDAE DOĞANLAR DOĞANGİLLER Falco tinnunculus Kerkenez + + + A.2 LC -- EK-II EK-I Nadir G GALLIFORMES PHASIANIDAE TAVUKLAR TAVUKSULAR Alectoris chukar Kınalı Keklik -- -- + A.2 LC -- EK-III EK-III Az G TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 139 / 326

COLUMBIFORMES COLUMBIDAE GÜVERCİNLER GÜVERCİNGİLLER Columba livia Kaya güvercini -- + + A.5 LC -- EK-III EK-III Az G Streptopelia turtur Üveyik -- -- + A.2 LC -- EK-III EK-III Az G STRIGIFORMES STRIGIDAE GECE YIRTICILARI BAYKUŞGİLLER Athene noctua Kukumav -- -- + A.3 LC -- EK-II EK-I Nadir G APODIFORMES APODIDAE SAĞANLAR EBABİLGİLLER Apus apus Ebabil, Kara sağan + + + A.4 LC -- EK-III EK-I Bol G CORACIIFORMES MEROPIDAE KUZGUNKUŞLARI ARIKUŞLARI Merops apiaster Arıkuşu -- + + A.4 LC -- EK-II EK-I Az G CORACIIDAE KUZGUNGİLLER Coracias garrulus Mavi kuzgun -- -- + A.2 NT -- EK-II EK-I Nadir G UPUPIDAE ÇAVUŞKUŞUGİLLER Upupa epops İbibik + + + A.2 LC -- EK-II EK-I Az G PICIDAE AĞAÇKAKANGİLLER Dendrocopus syriacus Alaca Ağaçkakan + -- + A.3 LC -- EK-II EK-I Az G PASSERIFORMES ALAUDIDAE ÖTÜCÜ KUŞLAR TARLA KUŞLARI TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 140 / 326

Galerida cristata Tepeli toygar + + + A.3 LC -- EK-III EK-II Bol G HIRUNDINIDAE KIRLANGIÇGİLLER Hirundo rustica İs kırlangıcı + + + A.5 LC -- EK-II EK-I Bol G Delichon urbica Pencere kırlangıcı -- -- + A.4 LC -- EK-II EK-I Bol G Ptyonoprogne rupestris Kaya kırlangıcı -- + + A.5 LC -- EK-II EK-I Bol G CINCLIDAE SU KARATAVUKLARI Cinclus cinclus Su Karatavuğu + + + A.3 LC -- EK-II EK-I Nadir G MOTACILLIDAE KUYRUKSALLAYANLAR Az Motacilla alba Ak kuyruksallayan + + + A.4 LC -- EK-II EK-I Bol G Motacilla flava Sarı Kuyruksallayan + + + A.3.1 LC -- EK-II EK-I Bol G Motacilla cinerea Dağ kuyruksallayanı + + + A.2 LC -- EK-II EK-I Az G TURDIDAE ARDIÇKUŞUGİLLER Erithacus rubecula Kızılgerdan + -- + A.3 LC -- EK-II EK-I Az G Luscinia megarynchos Bülbül + + + A.3 LC -- EK-II EK-I Az G Phoenicurus ochruros Kara kızılkuyruk -- -- + A.2 LC -- EK-II EK-I Az G Pkoenicurus phoenicurus Kızılkuyruk -- -- + A.3 LC -- EK-II EK-I Bol G Saxicola torquatus Çayır taşkuşu -- -- + A.3 LC -- EK-II EK-I Bol G Oenanthe oenanthe Kuyrukkakan + -- + A.3 LC -- EK-II EK-I Bol G Oenanthe hispanica Karakulak Kuyrukkakan + + + A.2 LC -- EK-III EK-I Az G TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 141 / 326

Turdus merula Karatavuk + + + A.3 LC -- EK-III EK-I Bol G Turdus viscivorous Ökseotu Ardıcı -- -- + A.2 LC -- EK-III EK-II Bol G SYLVIDAE ÖTLEĞENGİLLER Cettia cetti Setti Bülbülü + + + A.4 LC -- EK-II EK-I Az L Sylvia atricapilla Karabaşlı ötleğen -- -- + A.2 LC -- EK-II EK-I Az G Sylvia rüppelli Maskeli Ötleğen -- + + A.2 LC -- EK-II EK-I Az G Sylvia communis Akgerdanlı Ötleğen + -- + A.3 LC -- EK-II EK-I Az L Phylloscopus collybita Söğüt Bülbülü + -- A.2 LC -- EK-II EK-I Bol G MUSCICAPIDAE SİNEKKAPANGİLLER Muscicapa striata Benekli Sinekkapan + -- + A.3 LC -- EK-II EK-I Bol G PARIDAE BAŞTANKARAGİLLER Parus major Büyük baştankara + -- + A.3.1 LC -- EK-II EK-I Bol G Periparus ater Çam Baştankarası + -- + A.3 LC -- EK-II EK-I Az G SITTIDAE SIVACIKUŞUGİLLER Sitta europaea Sıvacı -- + + A.3 LC -- EK-II EK-I Az G LANIIDAE ÇEKİRGE KUŞLARI Lanius collurio Çekirgekuşu + -- + A.3 LC -- EK-II EK-I Az G CORVIDAE KARGAGİLLER TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 142 / 326

Garrulus glandarius Kestane kargası + + + A.3.1 LC -- -- EK-III Bol G Pica pica Saksağan + + + A.5 LC -- -- EK-III Az G Corvus corone Leş Kargası -- + + A.5 LC -- -- EK-III Bol G PASSERIDAE SERÇEGİLLER Passer domesticus Ev Serçesi -- + + A.5 LC -- -- EK-I Bol G Passer montanus Dağ Serçesi + + + A.3 LC -- EK-III EK-II Bol G FRINGILLIDAE İSPİNOZGİLLER Fringilla coelebs İspinoz + + + A.4 LC -- EK-III EK-II Bol G Carduelis chloris Florya + + + A.3 LC -- EK-II EK-I Bol G Carduelis carduelis Saka + + + A.3.1 LC -- EK-II EK-II Bol G Carduelis cannabina Ketenkuşu + -- + A.3 LC -- EK-II EK-I Bol G EMBERIZIDAE KİRAZKUŞLARI Emberiza cia Kaya kirazkuşu -- + + A.2 LC -- EK-II EK-I Az G Emberiza hortulana Kirazkuşu + -- + A.2 LC -- EK-III EK-II Az G Emberiza melanocephala Karabaşlı kirazkuşu + -- + A.4 LC -- EK-II EK-I Az G Emberiza calandra Tarla kirazkuşu + + + A.6 LC -- EK-III EK-II Bol G Türkiye Kuşları İçin Kırmızı Liste (Red Data Book) Kriterleri A.1.2= Bu türlerin nüfusları Türkiye genelinde çok azalmıştır. İzlendikleri bölgelerde 1 birey-10 çift( =1-20 birey) ile temsil edilirler. Bu türlerin soyu büyük ölçüde tükenme tehdidi altında olduğu için, Türkiye genelinde mutlaka korunmaları gerekmektedir. A.2= Bu türlerin sayıları, gözlendikleri bölgelerde 11-25 çift (22-50 birey) arasında değişir. Bu türe bağlı bireyler büyük ölçüde tükenme tehdidi altındadır. A.3= Bu türlerin Türkiye genelindeki nüfusları, gözlendikleri bölgelerde genel olarak 26-250 çift (52-500 birey) arasında değişir. Bunlar da tükenebilecek duyarlıkta olup, vahşi yaşamda soyu tükenme riski yüksek olan türlerdir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 143 / 326

A.3.1=Bu türlerin populasyonlarında, gözlendikleri bölgelerde azalma vardır. Bu türlerin nüfusu da 251-500 çift (502-1000 birey) arasında değişir. Gözlendikleri bölgelerde eski kayıtlara göre azalmakta olan türlerdir A.4= Bu türlerin IUCN ve ATS ölçütlerine göre yoğunlukları, gözlendikleri bölgelerde henüz tükenme tehdidi altına girmemiş olmakla birlikte, populasyonlarında lokal bir azalma olup, zamanla tükenme tehdidi altına girmeye adaydırlar. Bu türlerin populasyonları gözlendikleri bölgelerde 501-5000 çift (=1002-10 000 birey), arasında değişir A.5= Bu türlerin gözlenen populasyonlarında henüz azalma ve tükenme tehdidi gibi bir durum söz konusu değildir. A.6= Yeterince araştırılmamış ve haklarında sağlıklı veri olmayan türleri içerir. Sadece Rastlantısal Türler= RT olarak bir veya en fazla iki gözleme dayandıkları için, güvenilir bir değerlendirme şansı şu anda yoktur ve araştırılmaları gerekir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 144 / 326

BİLİMSEL TANIM Tablo 54. Proje Alanı ve Yakın Çevre Memeli Hayvan (Mammalia) Türleri ve Koruma Statüleri RUHSAT İŞL. YAKIN POP. TÜRKÇE TANIM SAHASI ALANI ÇEVRE DUR. ERL BERN MAK KAYIT ŞEKLİ INSECTIVORA BÖCEKÇİLLER ERINACEIDAE KİRPİLER Erinaceus concolor Kirpi + -- + Az LC EK-III EK-I G SORICIDAE SİVRİ BURUNLU FARELER Crocidura leucodon Sivriburunlu Tarlafaresi -- -- + Az LC EK-III -- G, L CHIROPTERA RHINOLOPHIDAE YARASALAR NALBURUNLUYARASALAR Rhinolophus hipposideros Nalburunlu Küçükyarasa + -- + Nadir LC EK-II EK-I G VESPERTILIONIDAE DÜZBURUNLUYARASALAR Eptesicus bottae Akdeniz Genişkanatlı Yarasası -- -- + Az LC EK-II EK-I L, G LAGOMORPHA LEPORIDAE TAVŞANLAR TAVŞANLAR Lepus capensis Yabani tavşan + -- + Az LC EK-III EK-III A RODENTIA SCIURIDAE KEMİRİCİLER SİNCAPGİLLER Sciurus anomalus Sincap + -- + Bol LC EK-II EK-I G MURIDAE FARELER, SIÇANLAR Apodemus flavicollis Sarıboyunlu Orman Faresi + + + Az LC -- -- G,L TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 145 / 326

HYSTRICIDAE OKLU KİRPİLER Hystrix indica Oklu Kirpi -- -- + Nadir LC -- EK-I G,L,A CARNIVORA CANIDAE ETÇİLLER, YIRTICILAR KÖPEKGİLLER Vulpes vulpes Kızıl tilki + + + Az LC -- EK-III G,A MUSTELIDAE SANSARLAR Meles meles Porsuk + + + Az LC EK-III EK-II L, A ARTIODACTYLA SUIDAE ÇİFT TIRNAKLILAR ESKİ DÜNYA DOMUZLARI Sus scrofa scrofa Yabani domuz + + + Bol LC -- EK-III G, A Tablolarda kullanılan sembollerin açıklamaları: Vu = Zarar Görebilir LC = En Düşük Düzeyde Tehlike Altında NT= Tehlikeye Yakın (Near Threaten MAK= Merkez Av Komisyonu Koruma Listeleri G= Gözlem, L= Literatür, A= Anket TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 146 / 326

MALZEME ALANI AÇILMASI VE İŞLETMESİ KAPSAMINDA GERÇEKLEŞTİRİLECEK FAALİYETLERİN LOKAL KARASAL FAUNA ÜZERİNE OLASI ETKİLERİ VE ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER Adana ili, Ceyhan İlçesi sınırları içerisinde, Sönmez Çimento Fabrikası na malzeme sağlamak amacıyla açılması planlanan ruhsat sahası içerisinde hammadde çıkarılmasına yönelik olarak kullanılması düşünülen kesimler hâlihazırda yapraklı ve ibreli formlardan oluşan, orta yoğunlukta, bir bitkisel formasyon ile kaplıdır. İçerisinde geçici ve daimi akarsu yataklarının söz konusu olduğu, nispeten eğimli topoğrafik yapı üzerinde bazı kesimler orman karakterinde, bazı kesimler tarım alanı, bazı kesimler çalı ve tek yıllık formların hakim olduğu step karakterine sahipken bazı kesimlerdeyse açıklık alanlar göze çarpmaktadır. Sönmez Çimento Fabrikası na taşınması planlanan malzemenin elde edilmesine yönelik olarak ruhsat sahası sınırları içerisinde çeşitli faaliyetler gerçekleştirilecektir. Bunlardan ilki saha içinde ve sahaya ulaşıma yönelik olarak gerçekleştirilecek uygulamalardır. Öncelikle işletilmesi planlanan, yani cevherin çıkarılacağı kesimlere ulaşmayı sağlayacak yolların açılması, mevcut yolların ise iyileştirilmesi gerekecektir. Sahada çalışmaların gerçekleştirileceği kesimlere ulaşım kolaylaştıktan sonra işletmeye yönelik olarak değişik tesisler ve binaların kurulması söz konusu olacaktır. Saha çalışmaya uygun hale geldikten ve sahadaki stoklar sağlıklı bir şekilde belirlendikten sonra malzemenin çıkarılması ya da bina, otopark, stok sahası veya tesis kurmak gibi amaçlarla kullanılması planlanan kesimlerde çalışmayı kolaylaştırabilmek amacıyla bitkisel formasyonun temizlenmesi, sonrasında da bu kesimlerden uzaklaştırılması söz konusu olacaktır. Faaliyet alanı olarak tanımlanan kesimler ile bu sahaya komşu habitatlarda çok yıllık bitkilerin nispeten yoğun olması nedeniyle söz konusu çalışmaların zaman alıcı, yorucu ve çevresel bileşenler açısından bazı risklere neden olabileceği düşünülmektedir. Özellikle patlatma veya kazı faaliyetleri ile malzemenin alınması planlanan kesimlerdeki doğal yapının bu tip uygulamalar yüzünden kalıcı dönüşümlere uğraması beklenmektedir. Bu süreçte ilgili kesimlerde çok sayıda çalı ve ağacın kesilmesi zorunluluğu söz konusu olacaktır. Proje alanının tamamında ekosistem değerlendirme raporunu hazırlayan uzmanlar tarafından gerçekleştirilen saha gözlemleri ve habitat incelemeleri esnasında bazı omurgalı faunası bileşenlerinin saha genelindeki bitkisel formasyonu ve bu formasyonun bulunduğu kesimlerdeki habitatları beslenme, geceleme, barınma, kışlama hatta üreme gibi çeşitli gereksinimlerini karşılamak amacıyla kullandıkları görülmüştür. Her ne kadar sahaya ulaşmayı sağlayan, nispeten sağlıklı bir yol bulunuyor olsa da sahanın içlerine, malzemenin çıkarılacağı tüm kesimlere ulaşacak yollar söz konusu değildir. Saha içerisinde kesimlere ulaşmayı mümkün kılacak, yeni açılacak yolların güzergahları, işletme amacıyla tesis edilecek işletme binası v.b yapıların yer alacağı kesimler ile cevherin açığa çıkarılmasını sağlamak amacıyla sıyırma yapılacak alanlarda hali hazırda doğal olarak bulunan ve baskın karakterdeki ibreli ağaçlar, yapraklı ve çalı formları ise daha az yoğunlukta olmak üzere kesilerek uzaklaştırılmak zorunda kalınacaktır. Bu süreçte söz konusu bitkisel yapıdan değişik şekillerde istifade eden bazı kuş, sürüngen ve memeli hayvan türlerinin zarar görebilme olasılığı göz önünde bulundurularak bazı konulara dikkat edilecek, yabanıl fauna bileşenlerinin bu uygulama yüzünden olumsuz etkilenmemelerine yönelik olarak bazı önlemler hayata geçirilecektir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 147 / 326

Doğal bir ortamda çalışılacak olması nedeniyle gerçekleştirilecek kazı faaliyetleri kapsamında, riskli olmasına karşılık zorunlu bazı uygulamalar nedeniyle proje sahasında yaşayan ve bu kesimleri ziyaret eden formlar arasından olumsuz etkilenebilecek yabanıl formlar söz konusu olacaktır. Bu formlar arasında ulusal ve uluslararası koruma listelerinde yer alan türlerin bulunması çok büyük olasılıktır. Çünkü bu çalışma ile ilgili olarak hazırlanmış envanter tablolarından da görülebileceği gibi sahada tespit edilen formlar arasında çok sayıda tür ulusal ve/veya uluslararası koruma statüsüne sahiptir. Bu kategoriye giren, yani herhangi bir koruma statüsüne sahip bir türün birey ya da bireylerine, ya da o tür için bu alanda önemli olarak nitelenebilecek habitatlara yapılabilecek, zamansız, özensiz, önlem alınmadan yapılabilecek müdahaleler nedeniyle lokal yaban hayatı bileşenlerine zarar verilmemesine yönelik olarak gereken tüm önlemler alınacaktır. Her yönüyle arzu edilmeyen bu durumun önüne geçebilmek amacıyla sahada, çalışma yapılacak kesimlerdeki çok yıllık bitkisel formasyonun temizlenmesi sürecinde dikkat edilecek noktalar şunlardır; Öncelikle çok yıllık formların kesilmesi ve sahadan uzaklaştırılması sürecinde yabanıl fauna bileşenlerinin bu kesimlerde bulunup bulunmadığı kontrol edilecektir. Çalışmalar nedeniyle yaşanacak rahatsızlıklar yüzünden bu kesimlerde bulunan yabanıl formların tamamı olmasa da önemli bir kısmının kendiliklerinden uzaklaşmaları beklenmektedir. Kesim öncesinde yapılacak son görsel kontrollerde kendiliğinden uzaklaşmamış/uzaklaşamamış olanlar insan eliyle uzaklaştırılacaktır. Türlere uygun yakalama yöntemleri ve donanımları kullanılarak, yakalanacak formlar yine uygun taşıma donanımı ile bu kesimlerden uzaklaştırılarak proje alanı dışına çıkılaraktır. Faaliyet sahası sınırları içerisinde ya da saha civarında birbirinin benzeri ve devamı konumundaki habitatlar söz konusu olduğundan taşıma sonrasında bu kesimlerde serbest bırakılan yabanıl formların habitatlara uyum sorunu yaşamaları beklenmemektedir. Yine aynı kapsamda, taşıma sonrasında serbest bırakılacakları kesimlerde aralarında olumsuz rekabet koşullarının yaşanabileceği, aynı yada benzer ekolojik ihtiyaçlara sahip ve yoğun popülasyonlar söz konusu değildir. Bu nedenle yakalama-taşıma-serbest bırakma uygulaması nedeniyle olumsuz sonuçlar beklenmemektedir. Kazı çalışmaları nedeniyle geçici ya da kalıcı dönüşümlerin yaşanacağı kesimlerin yabanıl fauna bileşenlerinden temizlendiğine emin olunduktan sonra vakit geçirilmeden, ya da bu noktaya yönelik olarak gerekli önlemler alındıktan sonra çalışmalara başlanacaktır. Bu önlemler temizlenen kesimlerin etrafının tel örgüler gibi fiziksel engellerle kapatılması şeklinde olabilecektir. Uygulamanın amacı kazı çalışmalarına başlanmadan önce ya kendiliğinden uzaklaşan ya da taşıma yoluyla bu kesimlerden uzaklaştırılan lokal fauna bileşenlerinin bu kesimlere geri dönebilme olasılığına karşı tedbirli olunmasıdır. Bu süreçte bir sonraki adım çalışılacak kesimlerin temizlenmesi sürecinde kesilen bitkisel malzemenin taşınarak sahadan uzaklaştırılmasıdır. Taşıma uygulamasının hemen öncesinde söz konusu bitkisel formasyon görsel olarak tekrar kontrol edilecektir. Kesilmiş ve istiflenmiş bitkisel malzeme içerisinde barınan veya saklanmak isteyen faunal formlar her zaman için söz konusu olabilecektir. Gerçekleştirilecek kontrollerde rastlanan yanıl formlar deneyim sahibi veya bilgilendirme yapılmış bir personel tarafından uygun yakalama donanımı ve yöntemi ile, herhangi bir zarar verilmeden yakalanacak, kutu, kafes veya bez torbalara konulacak, yakın çevrede faaliyetten etkilenmeyecek kesimlere taşınarak serbest bırakılacaklardır. Bu süreçte türlerin ekolojik ihtiyaçlarına dikkat edilecek, örneğin bir Amfibi bireyinin kuru, taşlı ortamlara taşınmaması gibi konulara özen gösterilecektir. Bu uygulamalar deneyimli personele gereksinim doğurabilecektir. Eğer ekipte bu tip deneyime sahip herhangi bir eleman bulunmuyorsa öncelikle TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 148 / 326

proje sahasına en yakın kesimlerden, bu da başarılamazsa başka kesimlerden konuyla ilgili kişi veya kuruluşlardan destek talep edilebilecektir. Çalışma yapılacak kesimlerdeki bitkisel formasyonun temizlenmesi ve sahanın çalışmalara uygun hale getirilmesinden sonra bu kesimlerdeki cevherin alınmasına yönelik olarak patlatma ve aletli kazı çalışmalarına başlanacaktır. İşletme yöntemi ne olursa olsun doğal ortamlara yönelik olarak yapılacak her türlü uygulama öncesinde çalışmalara hedef olacak, geçici veya kalıcı dönüşümlere uğrayacak kesimlerin yeniden gözden geçirilmesi zorunludur. Her ne kadar bitkisel formasyon uzaklaştırılmış olsa da görsel kontroller esnasında, zeminde, taş ve kayalar arasında fare veya sürüngenler gibi bazı yabanıl formların barınmasına uygun ortamlar, zeminde barınan yılan, körfare, tarla faresi gibi türlere ait yuva giriş delikleri ve eğer mevcut ise zemin üzerinde memeli hayvanlar tarafından oluşturulmuş tümseklerin yerlerinin belirlenmesi önem taşımaktadır. Eğer bu konuda herhangi bir bulguya ulaşılırsa veya bu kesimlerin söz konusu yabanıl formlar tarafından kullanıldığı konusunda şüpheler söz konusu olursa bu kesimlerde yapılacak çalışmalarda daha özenli olunacak, gerektiğinde bir önceki uygulama, yani yakalama-uzaklaştırma-serbest bırakma uygulaması hayata geçirilecektir. Bu süreçte çalışma takvimi de göz önünde bulundurulacaktır. Çalışmaların ilkbahar döneminde gerçekleştirilmesi durumunda yukarıda ifade edilen türler arasına zemine yumurta bırakan bazı kuş türleri de bu dahil edilecektir. Çalışmalar öncesinde gerçekleştirilecek saha kontrollerinde zeminde yapılan, derme çatma kuş yuvaları veya bırakılan yumurtalar, hatta yumurtadan çıkmış yavrulara karşı dikkatli olunacak, herhangi bir bulguya ulaşılması durumunda bu konuyla ilgili olarak proje kapsamında istihdam edilecek çevre sorumlusuna, ya da bilgi-deneyim sahibi personele haber verilecektir. Çalışmaların Üreme Dönemine Rastlaması Durumunda Dikkat Edilecek Noktalar Bilindiği gibi ülkemizde yabanıl fauna bileşenlerinin önemli bir kısmı ilkbahar aylarında (Nisan-haziran) üreme faaliyetine girişmektedirler. Doğal ortamlarda bu amaçlarla kullanıldığı bilinen kesimlerde çok zorunlu kalınmadıkça- bu dönem içerisinde üreme faaliyetlerini kesintiye uğratabilecek herhangi bir çalışmadan kaçınılması önerilmektedir. Eğer, zorunluluklar dolayısıyla bu kesimlerde yapılması gereken çalışmaların üreme dönemine isabet etmesi söz konusu olursa bu kesimlerde yaşayan veya geçici olarak buraları ziyaret etmekte olan bazı yabanıl formların bu durumdan olumsuz etkilenmemesi için azami özen ve dikkat gösterilecektir. Üreme olgusu söz konusu olduğundan bu süreçte yuva, yumurta, yavru veya genç bireylerin kaybı gündeme gelebilecektir. Yine bu durum özellikle korunan türler açısından hem biyolojik açıdan hem de taraf olunan sözleşmeler nedeniyle önemli riskler meydana getirebilir. Her yönüyle istenmeyen bu durumun önüne geçebilmek için üreme dönemi öncesinde faaliyet alanında, çalışmaların yapılması gereken kesimlerde düzenli olarak bireylerin izlendiği kesimler, bu kesimlerde büyük olasılıkla üreme faaliyetleri de gerçekleşecek olmasından dolayı dikkatle belirlenecek, görsel uyarıcılarla işaretlenecek, yakalama taşıma uygulaması sonrasında bu kesimlerden uzaklaştırılan formların bu kesimlere yeniden dönmemesi için yuva seçenekleri fiziksel engeller, örneğin ağlar kullanılarak ulaşılamaz hale getirilecektir. Geçmiş dönemlerden kalan yuva yerlerine, ya da üreme alanlarına hayvanları sokmayacak, onları bu kesimlerden uzak tutacak fiziksel engeller yerleştirilecek, önceki yıllardan kalan eski ve inaktif yuvalar uzaklaştırılacaktır. Tüm bu uygulamalar, en azından üreme dönemini kapsayan takvim süresince günlük görsel kontroller ile birlikte sürdürülerek olası kayıplar en aza indirilmiş olacaktır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 149 / 326

Gürültü ve Neden Olabileceği Riskler Bilindiği gibi yabanıl formların önemli bir kısmı insanlara göre daha düşük düzeydeki seslerden olumsuz etkilenebilmektedir. Örneğin insanlar 20-20.000 Hz arasındaki sesleri işitebilirken yarasalar 1.000-120.000 Hz arasındaki sesleri işitebilmektedirler. Ceyhan İlçesindeki proje alanı ile ilgili olarak alanda gerçekleştirilecek her türlü faaliyet öncesinde, örneğin yolların açılması veya malzemelerin taşınması, sondajların yapılması, kazı çalışmaları gibi farklı aktivitelerde yararlanılacak çeşitli tipteki iş makinelerinden, patlatma uygulamalarından, işletme aşamasında ise değişik kaynaklardan ortaya çıkacak gürültülerden dolayı bazı lokal fauna bileşenlerinin rahatsız olma olasılığı oldukça yüksektir. Bundan dolayı da bazı formların proje alanından geçici veya sürekli olarak uzaklaşması söz konusu olabilecektir. Proje ile ilgili faaliyetlerin başladığı zaman diliminde yörede üreme faaliyetine başlamış türler ile daha sonra başlayabilecek yabanıl formlar söz konusu olabilecektir. şekillenen ses düzeyinin rahatsız edici boyutlara ulaşması durumunda üreme faaliyeti içerisinde olan formların üreme faaliyetini, kuşlarda kuluçkayı hatta yavru bakımını bile yarıda bırakma riski söz konusu olabileceği göz önünde bulundurularak alınacak önleyici tedbirler ile şekillenen gürültülerin düzeyinin bu kesimleri yurt olarak seçebilecek fauna elemanlarını ortamlarından göçe zorlayıcı bir düzeyde olmaması sağlanacaktır. Bu amaçla gürültüyü kesmeye ya da en aza indirmeye yönelik olarak yeni ve modern donanımlarda istifade etme ve perdeleme gibi etkili uygulamalar hayata geçirilecektir. Bu süreçte her türün üreme dönemleri-en azından-konunun uzmanlarınca bilinebildiğinden, sadece çalışmalardan etkilenecek kesimlerde üreyen ya da kuluçkaya yatan formların üreme periyodunda yüksek düzeyde gürültülere neden olan araçların çalışmalarına ara verilmesi gündeme gelecektir. Tamamlayıcı olarak gürültünün yoğun olduğu kesimlerde perdeleme gibi önleyici uygulamalar hayata geçirilecek; araç ve gereçlerin bakımları zamanında ve hakkıyla yapılacak; mümkün olabildiği kadar gece saatlerinde çalışılmayacak genel olarak rahatsız edici boyutlardaki ses emisyonlarının önüne geçilmesi için özen gösterilecektir. Araçlardan Kaynaklanabilecek Riskler Sahada gerçekleştirilecek klasik madencilik uygulamaları benzeri malzeme alınması çalışmaları öncesinde ve patlatma da dahil olmak üzere malzemenin çıkartılması-taşınması sırasında malzeme sahası ile Çimento fabrikası arasındaki güzergahta, talebe göre değişmekle birlikte nispeten yoğun bir şekilde çalışacak kazı, yükleme ve taşıma araçlarından kaynaklanacak bir trafik söz konusu olacaktır. Faaliyetle bağlantılı olarak yeni açılacak veya iyileştirilecek yolların civarındaki alanlarda sürekli olarak yaşayan veya geçici süreler için buralarda bulunan hayvanlar, söz konusu araçlardan kaynaklanacak çeşitli risklerle karşı karşıya kalabileceklerdir. Bunlardan en önemlilerinden birisi taşıtların çalışması ile araçlardan kaynaklanacak kontaminasyon ve eksoz ürünlerinin meydana getireceği, öldürücü olmayan zehirlenme riskidir. Bilindiği gibi lastiklerin kaplama maddeleri, motorun hareketli parçaları, gövdenin diğer parçaları, fren izleri ve yağlama yağlarının yanma ürünleri doğal ortamlarda kontaminasyona neden olabilen bileşenlerdir. Bu yolla şekillenen riskler sadece lokal yabanıl formlar için değil hali hazırda kullanılmakta olan yolların civarında yaşayan, yöre sakinleri dâhil çevredeki tüm canlı formlar için de geçerlidir. Günümüzde çevreye daha az emisyon bırakan araçlar üretilmekte ve giderek daha yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Bazı ülkeler ya da bazı firmalar bu tip araçların kullanımını ya zorunlu kılmakta ya da işletmeciler kendiliklerinden bu tip araçları tercih etmektedirler. Bu TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 150 / 326

yapılamadığı durumlarda ağır vasıtalar gibi gürültü ve çevre kirliliğine daha çok yol açan araçların belli zaman dilimleri içerisinde ve sınırlı sürelerle kullanımına izin verilmesi, araç bakımlarının zamanında yapılması, yakıt ve yağ seçimi ile bakımlarda özenli olunması, araçların aşırı yüklenmemesi gibi uygulamalardan istifade edilmesi söz konusu riskleri tamamen ortadan kaldırmasa da en aza indirilebilmesine yardımcı olmaktadır. Ceyhan İlçesinde malzeme elde edilmesi amacıyla yararlanılacak proje alanında bu konulara yönelik olarak olabildiğince özenli olunacak, yukarıda vurgulanan noktaların uygulanmasına özen gösterilecektir. Faaliyetten Kaynaklanacak Toz Emisyonları, Fauna Bileşenleri ve Habitatları üzerine Olası Etkiler ve Alınması Gereken Önlemler Sönmez Çimento Fabrikası malzeme sahasında gerçekleştirilecek kazı faaliyetleri kapsamında alan içerisinde yeni yolların açılması veya genişletilmesi, cevherin çıkarılması sürecinde açığa çıkan malzemenin veya çıkarılan cevherin alan içinde işleneceği kesimlere veya alan dışına taşınması sürecinde kırılması, iş makineleriyle taşıyıcı araçlara yüklenmesi, taşınması ve kullanılacağı kesimlere boşaltılması aşamasında değişik miktarlarda toz emisyonları da söz konusu olabilecektir. Kullanılacak malzeme bulunduğu sürece sürekli olarak çalışmalar da söz konusu olacaktır. Benzer şekilde saha çalışmalarının yapılacağı farklı kesimler ile Çimento Fabrikası arasında sürekli olarak malzeme, daha az olmak üzere personel taşıması da yapılacaktır. Bu gibi nedenlerden ötürü doğal ortamlarda şekillenen toz emisyonları hem lokal bitkisel formasyonu, hem de yabanıl formları değişik şekillerde etkileyebilecektir. Ortamdaki toz miktarının artmasına paralele olarak yakın kesimlerde yer alan bitkilerin gövdelerinde, özellikle de yaprak ayalarında birikecek tozlar bitkilerin gelişimini olumsuz etkileyebilecektir. Yaprak ayası üzerine birikerek bir tabaka meydan getiren tozlar bitkilerin fotosentez ile solunum için gaz alışverişini sağladığı stomaların yaprak üst yüzeyinde bulunanları etkisiz hale getirmektedir. Bunun sonucunda bitkinin fotosentez hızı azaltmakta veya tamamen engellenmektedir. Toza maruz kalan bitkilerin yaşamsal faaliyetlerinde bir azalma meydana gelmekte ve gelişmeleri durdurmaktadır. Stomaların toz nedeniyle kapanması terlemeyi de azaltacağından bitkinin topraktan su alması da güçleşecektir. Yaprak ayasında şekillenen toz tabakası klorofilleri maskeleyerek güneşten yararlanmayı da azaltacaktır. Yeterli ışık alamayan yaprakta zamanla klorofil sentezi engellenecek ve yapraklarda sararmalar meydana gelecektir. Bu da önce gelişimi durduracak, sürecin sonunda kayıplar gündeme gelecektir. Sahadan elde edilen malzemenin taşınması sürecinde açığa çıkan tozlar lokal hava kalitesinin azalmasına neden olması yanında civardaki diğer doğal alanlara ve tarım arazilerine rüzgarla taşınarak bu alanları da tehdit edebileceklerdir. Toz nedeniyle bitkiler üzerinde meydan gelen zararlar, bitkiler üzerinden beslenen veya değişik şekillerde bitkilere bağımlı olan yaban hayatının diğer bileşenlerini de olumsuz etkileyebilecektir. Bitkiler üzerinde meydana gelen etkiler nedeniyle ortaya çıkan olumsuzluklar yanında civarda, özellikle üreme döneminde yuvalarda bulunan yumurtalar, yavrular ve kuluçkada yatan erginler de toz emisyonlarından olumsuz etkilenebilmektedir. Sonuçta yumurta ve yavru kayıpları söz konusu olabilecektir. Tüm bu nedenlerden dolayı şekillenecek toz emisyonlarına yönelik olarak, gerçekleştirilecek faaliyetler nedeniyle meydana gelebilecek toz emisyonlarının daha kaynağındayken baskılanmasına yönelik uygun önlemler alınacaktır. Bu kapsamda taşıması yapılacak her türlü malzemenin, kısa süreli de olsa depolanacağı veya kullanılacağı kesimlere TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 151 / 326

nakledilmesi, sonrasında sahadan taşınması sürecinde kullanılacak güzergahlar boyunca; ayrıca malzemelerin boşaltılacağı kesimlerde şekillenecek toz emisyonlarına karşı söz konusu malzemenin taşınması, taşıyıcı araçlara yüklenmesi sürecinde sırasında spreyleme veya sulama yöntemiyle malzeme ve ortam nemlendirilmesi; malzemenin taşınacağı mesafe yakın değilse taşımada kullanılacak araçların üzerin branda ile kapatılması gibi uygulamalar hayata geçirilecektir. Ayrıca araçların sıkça kullandığı veya kullanacağı güzergahlardaki yolların kalitesi arttırılacak, mümkünse betonlanma veya sıcak kaplamadan istifade edilecektir. Bu uygulamaların ilk etapta başarılamaması durumunda yol boyunca sürekli ve yeterli nemlendirme uygulamaları yapılacaktır. Taşıyıcı araçlara yapılan yükleme sürecinde boşaltma ve doldurma uygulamasının savurma yapmadan gerçekleştirilmesine özen gösterilecektir. Geçici sürelerle de olsa açıkta bekletilme zorunluluğu olan malzemenin üstü naylon branda veya aynı amaca hizmet edecek malzemelerle kapatılacaktır. Depolanan malzemenin üst tabakaları en az %10 oranında nemli olması sağlanacaktır. Böylelikle rüzgarla taşınacak toz emisyonlarının önlenmesi veya azaltılması sağlanmış olacaktır. Ayrıca kamyonların boşaltma noktalarında, kullanılan her türlü kırıcılarda, banttan banda aktarma noktalarında, elek giriş ve çıkışlarında, meydana gelecek tozun çevreye yayılmasını önleyecek toz indirgenme sistemlerinden de istifade edilecektir. Açıkta depolanan tozlu yığma maddelerden kaynaklanabilecek risklerin ortadan kaldırılabilmesine yönelik olarak da civarda rüzgar kesici toprak yığınlar oluşturulması; çevreye rüzgar kesici bitkiler dikilmesi veya rüzgar koruyucuların tesis edilmesi gibi uygulamaların birisi veya kombinasyonu söz konusu olacaktır. Koruma Altındaki Lokal Fauna Bileşenleriyle İlgili Olarak Alınacak Önlemler Sönmez Çimento Fabrikası Malzeme Sahası proje alanı olarak belirlenen kesimlerde ve komşu habitatlarda görülebilen yabanıl formların önemli bir kısmı bazı ulusal ve uluslar arası sözleşmeler ile koruma altına alınmış türlerdir. Bu nedenle söz konusu faaliyet öncesinde ve işletme aşamasında, hatta işletmenin tamamlanması sonrasında sahanın rehabilite edilme aşamasında koruma statüsüne sahip olan yabanıl formlar için sahip oldukları koruma statülerine bağlı olarak dikkat edilecek noktalar ile alınacak önlemler aşağıda verilmektedir; a) Bern Sözleşmesi Listelerinde Yer Alan Türler Faaliyet alanı ve yakın çevresinde ekosistem değerlendirme raporunu hazırlayan uzmanlar tarafından gerçekleştirilen gözlemler, habitat incelemeleri ve diğer değerlendirmeler sonucunda yörede yaşadığı belirlenen fauna elemanlarından Bern Sözleşmesi Ek Listelerinde (Ek-II ve Ek-III) yer alanlarla ilgili olarak yapılması gerekenler Sözleşmenin ilgili maddelerinde belirtilmiştir. Sözleşmenin 6. maddesine göre Bern Sözleşmesine taraf olan tüm ülkeler, özellikle Ek Liste-II ye giren tüm yabani türlerin habitatlarını korumakla yükümlüdürler. Malzemenin çıkarılması planlanan alanların önemli bir kısmı tepelik kesimler halindedir. Saha genelinde kayda değer eğimler söz konusudur. Söz konusu kesimlerde genellikle boylu ağaçlar ve daha az yoğunlukta olmak üzere de çalılar yer almaktadır. Bu ağaç ve çalıların bazılarında kuş yuvalarına rastlanmıştır. Söz konusu formasyonun, yani ağaç ve çalıların aynı zamanda alanda gözlenen diğer bazı kuş türleri tarafından üreme, beslenme ve dinlenme gibi amaçlarla kullanılabilme olasılıkları söz konusudur. Bu kesimlerin malzeme çıkarılması amacıyla TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 152 / 326

kullanılmaya başlanmasıyla birlikte bu çalı ve ağaçların bazılarının kesilmesi gündeme gelecektir. Bu durumda başta kuş türleri olmak üzere söz konusu formasyondan farklı şekillerde, yani değişik gereksinimlerini karşılayabilmek amacıyla istifade eden yaban hayatı bileşenleri bir daha bu ağaçları kullanma olanağı bulamayacaklardır. Çalı ve ağaçlarda yuva yapan kuş türleri bir daha burada yuva yapma olanağı bulamayacak, izleyen üreme dönemlerinde sahaya yakın kesimlerdeki diğer alternatifleri yuva kurma, barınma, geceleme ya da beslenme amacıyla değerlendirmek zorunda kalacaklardır. Bu aşamada dikkat edilmesi gereken nokta çalı ve ağaçların kesilmesi uygulamasının zamanlamasını üreme dönemine isabet ettirilmemesidir. Bu bölge ve proje sahasının sahip olduğu yükseklik göz önünde bulundurulduğunda bu kesimler için üreme dönemi olarak nisan başı ile haziran ayı başı arasındaki dönem verilebilir. Üreme döneminde dikkatli ve özenli olunmadığı durumda, yani çalışmalar öncesinde görsel kontroller yapılmadan çalışmalara başlanılması durumunda içerisinde yumurta veya yavru olan, hatta kuluçkaya yatmış erginleri içerebilen çalı ve ağaçların, bağlantılı olarak da olası yuvaların tahrip edilmesi olasılığı söz konusu olabileceğinden sahada her türlü çalışma öncesinde kontroller yapılacak, çalışmalar esnasında sürekli olarak tetikte bulunulacaktır. Herhangi bir yabanıl forma rastlanması durumunda hemen çalışmalara ara verilecek, yabanıl formlar kendiliğinden uzaklaşana, ya da taşınarak uzaklaştırılana kadar da çalışmalara başlanmayacaktır. Proje alanı içerisinde gözlenen kuş türlerinden bazıları bu kesimlerden beslenme, dinlenme, kısa süreli barınma gibi amaçlarla istifade ederken bazıları ise proje alanı üzerinden veya civarından geçerek komşu alanlara gitmektedirler. Göçmen veya transit formlar olarak da adlandırılan bu türlere bağlı bireylerin faaliyet alanı ile doğrudan bir ilişkisi bulunmamaktadır. Bu tanımlamaya giren bireylerin saha üzerinden sürüler halinde, yoğun ve düzenli bir şekilde geçişler sergilememeleri nedeniyle malzeme alanında gerçekleştirilecek çalışmalardan doğrudan etkilenmeleri beklenmemektedir. Bilindiği gibi ağaçlar ile büyük çalı formları sadece kuşlar değil sürüngen türleri tarafından da değişik nedenlerle kullanılmaktadır. Örneğin bazı yılanlar ile kertenkele türleri kış mevsimini ağaçlar yarıklarında veya oyuklarında geçirirler. Proje alanı içerisinde var olduğu belirlenen sürüngen türlerinin tamamı Bern Sözleşmesi nin ek listelerinde (Ek-II veya Ek-III) yer alırlar. Bern Sözleşmesi, özellikle Ek-II ye giren yabanıl fauna türlerine ve bu türlerin habitatlarına gelebilecek zararların önlenmesini şart koşmaktadır. Bu açıdan bir değerlendirme yapılması gerekirse, alan içerisinde kaydedilen sürüngen türlerinin tamamına yakınının ağaçları tercih etmeyen, taş veya kayalık habitatlar ile zeminde toprak altında barınan türler olduğu ortaya çıkmıştır. Sadece Dikenli Keler bireylerinin arada sırada ağaçlara tırmanabildiği bilinmektedir. Yani alandaki ağaçların kesilmesi durumunda bu türe bağlı bireylerin olumsuz etkilenme olasılığı teorik olarak söz konusu olsa da oldukça çevik ve hızla hareket edebilen bu sürüngen türü doğrudan kendisine hedef alan ani bir tehdit haricinde herhangi bir rahatsızlık durumunda hızla o kesimden uzaklaşabilme yeteneğine sahiptir. Bu nedenle olası risklerden olumsuz etkilenmesi beklenmese de yine de çalışmalar öncesinde ve çalışmalar esnasında bu konuda dikkatli olunacaktır. Sürüngenler sınıfına bağlı türler arasından proje sahasında tespit edilenler cevher alanlarındaki çalışmaların başlaması aşamasında şekillenecek rahatsızlıklar nedeniyle, büyük olasılıkla yakın çevredeki benzer habitatlara uzaklaşacaklardır. Aksine bir durum olarak, yeni koşullara alışma nedeniyle bir süre sonra komşu alanlardan cevher alanlarına gelebilecek sürüngen bireyleri de söz konusu olabilecektir. Bu nedenle sadece çalışmalar öncesinde değil TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 153 / 326

çalışmalar süresince de sürüngenler yanında diğer yabanıl formlara karşı da her an dikkatli ve özenli olunacak; her an bir yabanıl formun çalışılan kesimlere gelebileceği göz önünde bulundurulacaktır. Proje alanı ve yakın çevrede ekosistem değerlendirme raporunu hazırlayan uzmanlar tarafından gerçekleştirilmiş olan gözlemler ve saha çalışmalarında tespit edilmiş olan kuş türlerinin bir kısmı dışında önemli bir kısmı alanda yerli olarak bilinen statüde değildir. Yani tüm yıl boyunca burada bulunmazlar. Yaz Ziyaretçisi, yani üreme dönemini bu kesimde geçiren tür sayısı da fazla değildir. Tespit edilen türlerin büyük bir kısmı besin aramak amacıyla bu kesimlere gelen veya transit geçişleri esnasında görülen türlerdir. Yerli tür sayısının düşük olmasının esas nedeni alandaki beslenme olanaklarının oldukça sınırlı olmasıdır. Yükseklik ve iklim koşulları yanında alanda ve yakın çevrede tarımsal faaliyetler ile meyve plantasyonları yok denilebilecek seviyededir. Yani kuşların beslenebileceği meyve ve tohum seçenekleri çok fazla değildir. Diğer taraftan bu kesimlerde rastlanan böceklerin tür ve birey sayıları da benzer nedenlerden dolayı düşüktür. Besin zincirinin zayıflığı nedeniyle bu kesimlerdeki böcekçil kuş türleri de çok fazla değildir. Benzer şekilde yırtıcıların besinleri arasında önemli bir yer tutan küçük kemirgenler, kertenkeleler hatta iri vücutlu çekirgelerin azlığı da bu türler üzerinden beslenen formların proje alanında az sayıda görülmelerini açıklamaktadır. Çeşitli sistematik kategorilerden birçok türün görülmemesi ve görülen türlere ait birey sayılarındaki düşüklüğün genel sebebinin alanın bulunduğu konum, yüksekliği, besin, su kıtlığı ve olumsuz iklim koşulları gibi parametrelerden kaynaklandığı düşünülmektedir. Proje alanı içerisinde görülebilen formlardan (Tilki ve Yaban Domuzu) gibi memeli hayvan türleri faaliyet alanının daimi sakinlerinden değillerdir. Bu türlerin besin aramak amacıyla düzensiz aralıklarla bu kesimleri ziyaret ettikleri anlaşıldığından bu türlerin faaliyetin gerçekleştirilmesi aşamasında ve daha sonra bu kesimlere gelmekten kaçınacakları beklenmektedir. Bu durumun en başta gelen nedeni faaliyete başlanmasıyla birlikte gerçekleşecek yoğun antropojen aktivitelerdir. Sırf bu nedenden yabanıl formların, özellikle de zeminde barınan formlar dışında kalan, hareket yetenekleri yüksek olan memeli hayvan türlerinin doğrudan olumsuz etkilenmeyecekleri düşünülmektedir. Benzer şekilde bazı yabanıl formlardan çalışanlara gelebilecek olası zararların önüne geçebilmek amacıyla çalışanlar bilgilendirilecek ve dikkatli ve özenli olmaları sağlanacaktır. Bern Sözleşmesi eklerinde yer alan türler için sözleşmenin II. Bölümünde tüm taraf ülkelerin Ek-II ve Ek-III e giren göçmen türler açısından önem taşıyan alanlara özel önem vermek zorunda oldukları vurgulanmaktadır. Proje alanı bu açıdan da değerlendirilmiş ve alanın göçmen türler açısından beslenme, dinlenme gibi amaçlarla kullanılmadığı belirlenmiştir. Sözleşmenin 6. Maddesine göre, özellikle Ek-II de bulunan yabanıl fauna türleri için her türlü kasıtlı yakalama, tutsak etme ve öldürme fiilleri yasaklanmıştır. Benzer şekilde bu listelerde yer alan türlere ait dinlenme ve üreme alanlarının kasıtlı olarak bozulması veya tahrip edilmesi de kesinlikle yasaktır. Çalışanların bu konulara özen göstermesine yönelik olarak gereken her türlü bilgilendirmelerden yararlanılacaktır. Yabanıl fauna türlerinin sözleşmenin amacına ters düşecek şekilde, özellikle üreme, beslenme, kışlama periyotlarında rahatsız edilmesi de yasaklanmıştır. Her ne kadar TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 154 / 326

proje sahasının bu amaçla kullanılmadığı belirlenmiş olsa da bu noktalar göz önünde bulundurularak çalışmalar esnasında özenli olunacaktır. Ayrıca rastlanılması durumunda bu türlere ait yumurtalara zarar verilmeyecek, yumurtalar boş bile olsa doğal ortamlardan toplanmayacak, alıkonulmayacaktır. Benzer şekilde yabanıl fauna bileşenleri canlı veya cansız olarak elde bulundurulmayacak, ticarete de konu edilmeyecektir. Kapalı av mevsimleri ve/veya işletmeyi düzenleyen diğer esaslara riayet edilecektir. Yabanıl fauna bileşenlerinin yeterli populasyon düzeylerine ulaşmasına katkı sağlamak amacıyla, uygun durumlarda geçici veya bölgesel yasaklamalara riayet edilecektir. Yabani hayvanların canlı ve cansız olarak satışının, satmak amacıyla elde bulundurulmasının ve nakledilmesinin veya satışa çıkarılmasının uygun şekilde düzenlenmesi hususlarına dikkat edilecektir. Proje alanında gerçekleştirilecek her türlü faaliyet esnasında, özellikle Bern Sözleşmesi ekleri Ek-II ve Ek-III e giren yabanıl hayvan türleriyle ilgili olarak yukarıda değinilen önlemlere ve yasaklamalara titizlikle uyulacaktır. Sözleşmenin Ek-III e giren yabani fauna türleriyle ilgili olarak düzenlemeleri Madde 7 de belirtilmiştir. Buna göre tüm taraf ülkeler Ek-III e giren yabani fauna türleri için uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri almak zorundadır. Bu önlemler Ek-III te yer alan türlerle ilgili her türlü işletme faaliyetinin yabanıl hayvan türlerinin populasyonlarını tehlikeye düşürmeyecek şekilde düzenlenmesini şart koşmaktadır. Ülkemizde bu kararlar merkez av komisyonu tarafından alınmakta ve güncellenmektedir. Bu çalışmalar esnasında komisyon tarafından alınan tüm kararlara uyulacaktır. b) Avrupa Kırmızı Listesinde (ERL) Yer Alan Lokal Yabanıl Formlarla İlgili Olarak Dikkat Edilmesi Gerekenler Uluslararası Doğayı ve Doğal Habitatları Koruma Birliği (IUCN) tarafından hazırlanan ve sürekli olarak güncellemesi yapılan Avrupa Kırmızı Listesinde (ERL) ülkemizde kaydedilmiş olan yaban hayatı bileşenlerinin büyük bir kısmı yer almaktadır. İşletilmesi planlanan cevher alanlarını kapsayan proje sahası sınırları içerisinde ve yakın kesimlerinde kaydedilmiş olan fauna bileşenleri arasında Avrupa Kırmızı Listesi nde yer alan birçok tür bulunmaktadır. Bu türlerin tamamına yakını LC (=Least Concern) yani En Düşük Derecede Tehdit Altında bulunan türlerdir. Bu türlerle ilgili olarak dikkat edilmesi gereken noktalar hemen hemen Bern Sözleşmesi ve MAK kararlarında vurgulanan noktalara benzerlik göstermektedir. Yani bu kategoriye giren türlerle ilgili olarak, yukarıda vurgulananlar dışında farklı bir uygulamaya gereksinim bulunmamaktadır. Buna karşılık faaliyet sahası sınırları içerisinde ve yakın çevrede doğal olarak bulunan yabanıl fauna bileşenleri arasında yer alan türler arasından Avrupa Kırmızı Listesi nde VU (=Vulnerable) yani Hassas, Zarar Görebilir kategorisine giren türler için yine bu listelerde orta vadeli bir gelecekte nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan türler tanımlaması yapılmaktadır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 155 / 326

Benzer şekilde EN (=Endangered), yani Tehlike Altında veya NT (=Near Threaten) yani Tehlikeye Yakın kategorisine giren türler içinse yakın gelecekte nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan türler değerlendirmesi yapılmaktadır. Özellikle bu türler ve habitatlarıyla ilgili olarak faaliyetten kaynaklanabilecek risklerin ortadan kaldırılmasında öncelikler ve aciliyetlerin söz konusu olduğu unutulmamalıdır. c) Merkez Av Komisyonu Listelerinde Yer Alan Türlerle İlgili Olarak Dikkat Edilmesi Gerekenler Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Merkez Av Komisyonu kararları doğrultusunda güncellenmiş olan 2012-2013 sezonuna ait koruma listelerinde yer alan fauna bileşenleri için bu komisyon kararlarında belirtilen koruma tedbirlerine uyulması gereklidir. Bu türler arasından EK LİSTE-I de yer alan yaban hayvanları, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrası gereğince Bakanlık tarafından koruma altına alınmıştır. Bu listede yer alan yaban hayvanlarının avlanması, ölü ya da canlı bulundurulması ve nakledilmesi yasaktır. Bakanlık, Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrası gereğince EK LİSTE-II ve EK LİSTE- III ün toplamından oluşan av hayvanlarını belirlemiştir. Bakanlıkça belirlenen av hayvanlarından EK LİSTE-II de belirtilen kuşlar ve memeliler; Kanunun aynı maddesi ve aynı fıkrasının verdiği yetki çerçevesinde 2012 2013 sezonunda Merkez Av Komisyonu tarafından koruma altına alınmıştır. EK LİSTE-II de yer alan ve koruma altına alınan bu av hayvanlarının avlanması, ölü ya da canlı bulundurulması ve nakledilmesi konusunda kısıtlamalara özen gösterilecektir. Proje Sahası ve Kuş Göç Yolları İlişkisi Bilindiği gibi Türkiye Batı Palearktik bölgenin önemli kuş göç yollarının üzerinde bulunmaktadır. Ana göç yolları yanında birçok tali kuş göç yolu ülkemiz üzerinden geçmektedir. Bu süreçte boğazlar ve özellikle de büyük akarsuların vadileri göç amacıyla kullanılmakta olan güzergahlardır. Sönmez Çimento Fabrikası Malzeme Alanı ruhsat sahası sınırları içerisinde ilkbahar ve sonbahar dönemlerinde ekosistem değerlendirme raporunu hazırlayan uzmanlar tarafından gerçekleştirilen gözlem, inceleme ve değerlendirmeler sonucunda proje alanı üzerinden veya alana bitişik kesimlerden söz konusu göç güzergahlarından hiçbirisinin geçmediği; benzer şekilde proje sahası ve yakın çevresindeki alanların göçmen formlar tarafından göç sürecinde düzenli ve yoğun olarak beslenme, dinlenme ve geceleme gibi amaçlarla kullanılmadığı da belirlenmiştir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 156 / 326

HİDROBİYOLOJİ Sönmez Çimento Fabrikasına malzeme sağlamak amacıyla Adana İli Ceyhan İlçesi sınırları içerisinde işletilmesi planlanan malzeme sahası sınırları içerisinde ve yakın çevrede sulakalan ekosistemi açısından yalnızca geçici derelerin varlığı tespit edilmiş olup yılın tüm zamanı akan bir su sistemi bulunmamaktadır. Örnekleme yapılan Mart 2013 döneminde söz konusu derelerde yapılan çalışmalar sonucunda, proje sahasındaki derelerde bulunan sucul canlılara ilişkin örneklemeler yapılarak, koruma altında bulunan sucul canlı türleri belirlenmiştir. Ayrıca, planlanan faaliyetin bu canlılar üzerine etkileri ve alınması gerekli önlemler konusunda önerilerde bulunulmuştur. Materyal Metot Sönmez Çimento Fabrikasına malzeme sağlamak amacıyla Adana İli Ceyhan İlçesi sınırları içerisinde işletilmesi planlanan malzeme sahası sınırları içerisinde ve yakın çevrede geçici derelerden yalnızca Çamdan deresinde su bulunmuştur ve sucul canlılar toplanmıştır (Foto 13). Diğer derelerde yapılan gözlemlerde biyolojik yaşam için yeterli su bulunamadığından örnekleme yapılamamıştır. 200700175 Ruhsat Nolu Kalker Ocağı ve Kırma-Eleme Tesisi Kapasite Artışı proje sahası içerisinde herhangi bir göl, gölet, baraj ve su toplama havzası ve mevsimsel ve sürekli akış gösteren dere ve akarsu bulunmamaktadır. Projeye konu çalışma alanı içerisinde Halilağa Deresi yan kolu olan 1 adet kuru dere bulunmakta olup Çamdan deresi proje alanının batısında ve proje alanına 4.220 m mesafede yer almaktadır. Foto 13. Çamdan Deresi-Yumurtalık TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 157 / 326

Çamdan deresinin fitoplanktonik ve zooplanktonik organizmalarını tespit etmek amacıyla 33 µm por açıklığında, 20 cm. çapında ve 50 cm uzunluğunda plankton kepçesi kullanılmıştır. Plankton kepçesi, horizontal olarak suyun akış hızı yönünde 3-4 dakika süre ile beklenilmiş ve örnekler, 250 cc'lik plastik kavanozlara alınmıştır. Ayrıca alglerin sucul ortamlarda çok farklı habitatları işgal etmiş olmalarından dolayı bitkilerin, taşların ve sedimenin yüzeyinden kazıma yapılmak suretiyle örnekler alınmıştır. Proje alanından toplanan planktonik organizmalar ve bağlı algler % 4'lük formaldehit ile tamponlanarak fikse edilmişlerdir. Laboratuara getirilen örneklerden diatomların daimi preparatları ve diatome dışındaki tatlısu alglerinin ise geçici preparatları hazırlanarak Leica marka mikroskop altında teşhisleri yapılmıştır. Alglerin teşhis işlemlerinde aşağıda belirtilen literatürler kullanılmıştır (Krammer and Lange-Bertalot, 1986; 1988; 1991a; 1991b; Bold and Wynne, 1985; Czernecki and Blen, 1982; Foged, 1981, 1982; Germain 1981; Hustedt, 1930; Patrick and Reimer, 1966; Sreenivasa and Duthie, 1973; Van Heurck, 1962; Cox, 1996; Huber Pestalozzi, 1938; 1941; 1955; 1961; 1968; 1982; Prescott, 1975, Komarek, 1983). Zooplanktonik organizmaların tanınması için, geçici ve kalıcı olmak üzere iki çeşit preparat hazırlanmıştır. Geçici preparatlar, çalışma sırasında lam üzerine alınan örneklerin üzerine lamel kapatılarak ya da doğrudan incelenmesiyle elde edilmiştir. Daimi preparatların yapılmasında, 0.00 numaralı böcek iğnesi kullanılmıştır. Daimi preparatların hazırlanmasında Euromex arnhem marka binoküler mikroskop kullanılmıştır. Alınan organizma lamın tam ortasına gelecek şekilde ayarlanmış ve organizmanın deforme olmasını engellemek amacıyla, lamelin dörtkenarına plastilin değdirilerek kapatılmış ve gliserin içerisindeki suyun tamamen buharlaşması sağlandıktan sonra, lamelin kenarları entellan ile kapatılarak etiketlenmiştir. Rotifera türlerinin tanısında Hutchinson (1967); Pejler (1962); Kuttikova (1970); Kolisko (1974); Koste (1978a; 1978b); Ridder (1981) kaynaklarından yararlanılmıştır. Cladocera ve Copepoda için Kiefer (1978)'in referansı kullanılmıştır. Ayrıca tespit edilen türlerin yayılış alanları da Illies (1978)'e göre kontrol edilmiştir. Bentik omurgasız örnekleri Çamdan deresi üzerinde belirlenen istasyonlardan beş dakika boyunca dip kepçesi ile akarsu tabanının taranmasıyla toplanmıştır. Toplanan bu örnekler %80'lik alkolde saklanmış ve daha sonra laboratuarda binoküler mikroskop ile incelenip teşhisleri yapılmıştır. Teşhisler için kullanılan literatürler şunlardır; Sennika, 1943; Mann, 1962; Needham and Needham, 1962; Macan, 1982; Quigley, 1977; Pennak, 1978; Illies, 1978; Elliot and Mann, 1979; Biro, 1981; Edington, 1981; Bellman, 1988; Glöer, 1992; Ludwig, 1993. Çamdan deresinin akıntılı ve durgun kesimlerinden alınan örnekler incelenerek balık faunası belirlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca balıkların dere boyunca hareketli olduğu göz önüne alınarak akıntılı ve sığ yerlerde elektroşoker kullanılarak örnekler yakalanmıştır. Elde edilen balık örnekleri % 4 lük formaldehit çözeltisinde korunmuş, tür ve alttürlerin tanımlanması için laboratuara getirilmiştir. Laboratuara getirilen balıkların familya, cins, tür TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 158 / 326

düzeyinde teşhisleri tayın anahtarları kullanılarak yapılmıştır. Özellikle Heckel (1843), Bergman (1961), Berg (1962, 1964, 1965), Blanc et al., (1971), Kuru (1975); Karaman (1969, 1971), Bogutskaya (1998) den yararlanılmıştır. Bulgular Tatlısu Algleri Algler su ortamında primer üretici canlılardır. Yapılarındaki pigmentleri sayesinde karbondioksit ve suyu ışığın etkisi ile karbonhidratlara çevirirler, böylece su ortamındaki besin değerinin ve çözünmüş oksijen oranının artmasını sağlarlar. Sonuçta kendi gelişimlerini sağlayarak besin zincirinin ilk halkasını oluştururlar. Bu şekilde üretime olan katkıları ve üst basamaktaki canlılarla olan ilişkileri açısından önem taşımaktadırlar. Bölgeden tespiti yapılan tatlısu algleri Tablo 55. de verilmiştir. Tablo 55. Çalışma Bölgesinin Tatlısu Alg Türleri Bacillariophyceae Achnanthes sp. Achnanthes microcephala Amphora ovalis Anomoeoneis sphaerophora Aulacoseria granulata Cocconeis placentula Cyclotella meneghiniana Cymatopleura solea Cymbella affinis Cymbella cistula Diatoma vulgaris Diploneis ovalis Epithemia argus Epithemia sorex Fragilaria contruens Fragilaria ulna Gomphonema olivaceum Gomphonema parvalum Hantzschia amphioxus TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 159 / 326

Melosira varians Navicula bacillum Navicula cryptocephala Navicula radiosa Nitzschia sigmoidae Rhoicosphaenia abbreviata Rhopalodia gibba Surirella ovalis Surirella brebissonii Cyanophyceae Anabaena affinis Chroococcus turgidus Gomphosphaeria aponina Merismopedia glauca Microcystis sp. Oscillatoria sp. Pseudoanabaena sp. Spirulina sp. Chlorophyeae Closterium aciculare Coelastrum sp. Cosmarium obtusatum. Maugetio sp. Monoraphidium sp. Pediastrum simplex Scenedesmus quadricauda Spirogyra sp. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 160 / 326

Euglenophyceae Euglena sp. Trachelomonas sp. Çamdan deresinde 4 ayrı alg sınıfına bağlı toplam 45 takson teşhis edilmiştir. Bunlardan 28 i Bacillariophycea, 7 si Cyanophycea, 18 i Chlorophycea ve 2 si Euglenophycea sınıflarına aittir (Tablo 52.). Özellikle Bacillariophyceae sınıfı taksonları bağlı algler içerisinde dominant olmuştur, serbest formaları olan fitoplanktonik organizmalar akıntı hızının fazla olmasından dolayı birey ve tür sayısı bakımından az yoğunlukta bulunmuştur. Diatomlar içerisinde Cymbella affinis, Fragilaria ulna, Nitzschia sigmoidae ve Navicula cryptocephala türlerinin populasyon yoğunlukları bakımından fazladırlar. Chlorophyceae sınıfından ise Scenedesmus ve Closterium, Cyanophycea sınıfından ise Oscillatoria ön plana çıkan diğer cinsler olmuşlardır. Genel olarak teşhisi yapılan tatlısu alg türlerinin hepsi kozmopolit olup bölgeye özgü endemik, nadir ve tehlike altında olan bir tür bulunmamaktadır. Zooplanktonik Organizmalar Zooplanktonik organizmaların önemli bir grubunu oluşturan Cladocera ve Copepoda, oldukça küçük, çoğunlukla mikroskobik hayvanların oluşturduğu gruplardır. Cladocera takımına ait türlerin büyük bir çoğunluğu tatlısularda yayılış göstermektedir. Tatlısularda yaşayan türler genellikle planktonik olup göllerin limnetik ve akarsuların durgun bölgelerinde bulunurlar. Zooplanktonik organizmaların bir diğer grubu ise Rotifera'dır. Rotifera'ya ait bireylerde oldukça küçük, mikroskobik canlılardır. Türlerin büyük bir kısmı planktonik olup, göllerin limnetik ve littoral bölgelerinde yaşarken bir kısmı da dip kesimlerde sesil olarak yayılış gösterirler. Tatlısu sistemlerinin su kalitesini saptamada, Rotifera türlerinin indikatör olarak kullanılmaları, sucul ekosistemlerde birçok omurgasız ve omurgalı canlının besinlerini oluşturmaları nedeniyle önem taşımaktadır. Bölgeden tespiti yapılan zooplanktonik organizmalar Tablo 56. da verilmiştir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 161 / 326

Tablo 56. Çalışma Bölgesinin Zooplanktonik Organizmaları ZOOPLANKTONİK ORGANİZMALAR ROTIFERA Ascomorpha saltans COPEPODA Cyclops vicinus Brachionus calyciflorus Keratella sp. Lecane luna Lepadella patella Hexertra sp. Polyarthra dolichoptera Polyarthra vulgaris Synchaeta littoralis Zooplanktonik organizmalar çoğunlukla suyun hareketine bağlı olarak yer değiştirirler ve durgun su habitatlarında yaşarlar. Akarsuların hızlı akıntılı kısımlarındaki mevcudiyetleri çok sınırlıdır. Ancak bazı gruplarda hızlı akan derelerde psammofil olarak yani taşların altında yaşayabilen türler olarak görülebilirler. Özellikle Rotifera grubuna bağlı türler taş altlarını kullanmakta olup akıntı hızının olumsuz etkisini bertaraf etmektedirler. Çalışma alanındaki zooplanktonik organizmalara ilişkin bulgular bu değerlendirmeyi güçlendirecek yöndedir. Çalışma taşların altında bağlı olarak yaşayabilen Rotifera türleri için uygun zemin yapısına sahiptir. Tüm istasyonlarda yapılan örneklemelerde zooplanktonik organizmalar içerisindeki Rotifera grubundan 9, Copepoda dan ise bir takson yakalanmıştır. Proje bölgesi ve diğer örnekleme alanlarında, su akıntısının hızlı olması nedeniyle Cladocera ve Copepoda grubuna ait türlerin yaşaması için uygun değildir. Akıntının zooplanktonik organizmalar için sınırlayıcı bir etkide bulunmasından dolayı dere kısımlarındaki tür çeşitliliğinin zengin olmadığı görülmüştür. Tespit edilmiş olan türler de kozmopolit olup yaygın türlerdir. Bentik Organizmalar Bentik hayvanlar ile ilgili çalışmalar, çevresel değişkenlerle ilişkili olarak tanımına ve dağılımına odaklanmıştır. Her ne kadar bu gibi incelemeler toplulukların ilk değerlendirmeleri için gerekli olsa da, düzenleyici çevresel değişkenlerin fizyolojik kökenli deneysel incelemeleri, planktonik topluluklar arasındaki çalışmalarda kullanıldığı kadar bentik topluluklar arasında kullanılmamıştır. Denizlerde, bentik faunanın populasyon, verimlilik ve beslenme ilişkileri çok az anlaşılabilmiştir; akarsularda ise biraz daha iyi bilinmektedir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 162 / 326

Bentik hayvanlar son derece çeşitlidir ve protozoalardan büyük makroomurgasızlar ve omurgalılara kadar neredeyse tüm şubelerle temsil edilirler. Bu gerçek, heterojen habitat, beslenme, gelişme, üreme, ölüm ve davranış özellikleri ile birleşince bu hayvanların bütünsel ve fonksiyonel bir yaklaşımla ele alınmalarını son derece zorlaştırmaktadır. Bölgeden tespiti yapılan bentik organizmalar Tablo 57. de verilmiştir. Tablo 57. Çalışma Alanındaki Bentik Omurgasızlar Şube: MOLLUSCA Sınıf: GASTROPODA Takım: PULMONATA Familya: Planorbidae Gyraulus albus Familya: Ancylidae Ancylus fluviatilis Şube: ANNELIDA Şube: ANNELIDA Sınıf: CLITELLATA Alt Sınıf: HIRUDINEA Takım: RHYNCHOBDELLİDA Familya: Glossiphoniidae Glossiphonia sp. Sınıf:OLİGOCHAETA Familya: Lumbriculidae Lumbriculus sp. Familya:Naididae Stylaria sp. Familya:Tubificidae Potamothrix sp. Şube: ARTHROPODA Sınıf: CRUSTACEA Takım: AMPHIPODA Familya: Ceanidae Caenis sp. Familya: Ephemeridae Ephemera ignita Takım:ODONATA Familya: Aeshnidae Anax sp. Familya: Libellulidae Libellula sp. Takım: PLECOPTERA Familya: Perlodidae Isoperla sp. Familya: Perlidae Perla marginata Takım: TRICHOPTERA Familya: Hydropsychidae Hydropsyche sp. Familya: Hydroptilidae Hydroptila sp. Takım: COLEOPTERA Familya: Dryopidae Dryops sp. Familya: Elmidae Elmis sp. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 163 / 326

Familya: Gammaridae Gammarus pulex Sınıf:MALACOSTRACA Takım: DECAPODA Familya: Potamidae Potamon sp. Sınıf: INSECTA Takım: EPHEMEROPTERA Familya: Baetidae Baetis rhodani Baetis sp. Takım: DIPTERA Familya: Limoniidae Eriocera sp. Familya: Psychodidae Berdeniella unispinosa Familya: Simulidae Simulium sp. Familya: Tabanidae Tabanus sp. Familya: Chironomidae Orthacladiinae sp. Familya: Oligoneuriidae Oligoneuriella sp. Familya: Heptageniidae Heptagenia sp. Çalışma bölgesindeki örneklemelere göre üç büyük şubeye ait toplam 27 bentik omurgasız türü teşhis edilmiştir. Bunlardan 2'si Mollusca, 4 ü Annelida ve 21 i de Artropoda şubelerine bağlıdır. Artropoda içindeki takson dağılımına bakıldığında 1 i Malacostraca, 1 i Crustacea ve geri kalan 19 u da Insecta ya bağlı türlerdir. Insecta içinde Diptera 5, Ephemeroptera 6, Coleoptera 2, Plecoptera 2, Trichoptera 2 ve Odonata 2 takson ile temsil edilmektedir. Sucul ekosistemlerde, bentik organizmalar önemli oranda indikatör türlere sahiplerdir. Bu canlılar özellikle antropojenik etkiler sonucu kirlenen veya stres altında olan komünitelerin de indikatör grubudur. Örnekleme sonuçlarına göre kirlilik indikatörü olarak nitelendirilebilecek bir tür bulunamamıştır. Bunun yanısıra yüksek dağ sularında bulunan ve temiz su indikatörü olarak kabul edilen Ephemeroptera, Trichoptera ve Plecopteraya bağlı türler baskın olup yaygın ve bol bulunan türlerdir. Proje Bölgesinin Balık Faunası Çamdan deresindeki balık örnekleme çalışmaları sonucu toplam 5 balık taksonu belirlenmiştir. Bunların 4 ü Cyprinidae, 1 i Nemacheilidae familyalarına bağlıdırlar (Tablo 55). Alandan belirlenen türler arasında Bern (Ek III) listesine giren bir tür bulunmamaktadır. Bölgede yaşayan balık türlerinin önerilen IUCN koruma statüleri Tablo 4 de verilmiştir. Tablodan görüldüğü üzere 1 balık türü (Squalius cephalus) düşük risk (LC), 1 tür yetersiz veri (DD), 2 tür ise değerlendirilememiştir (NE) kategorisindedir. Proje bölgesinden yakalanan balık türlerinin fotoğrafları Foto 14-16 da verilmiştir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 164 / 326

Bilimsel İsmi Yazar İsmi Familya Türkçe İsmi Ekzotik Tür Doğal Tür Kaynak BERN ERL CITES SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK Tablo 58. Çamdan deresinin balık türleri Luciobarbus pectoralis Heckel, 1843 Cyprinidae Şirink - X Literatür - NE - Capoeta angorae Hanko, 1925 Cyprinidae Şiraz - X Gözlem - DD - Garra rufa Hamilton, 1822 Cyprinidae Squalius cephalus (L.) Cyprinidae Doktor balığı - X Gözlem - NE - Tatlısu Kefali - X Gözlem - LC - Oxynemacheilus sp. Nemacheilidae Çöpcü balığı - X Literatür - - - DD» (Data deficient=veri eksik), «NE» (Not evaluated=değerlendirilmemiş), «LC» (Lower concern=düşük riskli) TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 165 / 326

Foto 14. Leuciscus cephalus Foto 15. Garra rufa (yandan) TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 166 / 326

Foto 16. Garra rufa (ventralden) TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 167 / 326

SONUÇLAR A. Fauna Açısından Adana ili Ceyhan İlçesi sınırları içerisinde işletilmesi planlanan malzeme sahasından elde edilecek malzemenin Sönmez Çimento Fabrikası na taşınması amacıyla gerçekleştirilecek faaliyetler kapsamında ruhsat alınan kesimlerde uzun süreli ve kalıcı dönüşümler meydana gelecektir. Bu süreçte saha içerisindeki tüm doğal habitatlar doğallığını kaybedecek, bu kesimleri değişik şekillerde kullanan yabanıl formlar habitatlarını kaybedeceklerdir. Bu süreçte proje sahası sınırları içerisinde yıl boyunca görülen, yani yerli olarak tanımlanan yabanıl formlar yanında değişik amaçlarla sahayı ziyaret eden konuk formların zarar görebilme olasılıkları söz konusudur. Bu konuya yönelik olarak bu çalışma içerisinde gerçekleştirilen değerlendirmelerde söz konusu faaliyetin lokal yabanıl formlara verebilecekleri olası zararlar değerlendirilmiş ve olası etkilerin ortadan kaldırılması veya bu başarılamıyorsa en aza indirilebilmesi için alınacak önlemler ve dikkat edilecek noktalar vurgulanmıştır. Tüm bu noktalar ışığında, proje alanı olarak belirlenen kesimlerde malzeme elde edilmesine yönelik uygulamalar sonucu meydana gelebilecek etkilerin en aza indirilmesine yönelik çabalar sarf edilecek, malzeme temin edilmesi sürecinin tamamlanması sonrasında sahanın mümkün olabildiğince rehabilite edilecektir. B. Flora Açısından Proje sahasından tespit edilen ve endemik olan Astragalus sczhizopterus Boiss. ve Hyacinthella hispida (J.Gay) Chouard türlerinden KORUMA ÖNLEMLERİ kısmında önerilen koruma önlemleri alınacaktır. C. Hidrobiyoloji Açısından Sönmez Çimento Fabrikasına malzeme sağlamak amacıyla Adana İli Ceyhan İlçesi sınırları içerisinde işletilmesi planlanan malzeme sahası sınırları içerisinde ve yakın çevrede yapılan çalışmalarda 6 ayrı mevsimlik dere yatağı tespit edilmiştir. Bunlar Çamdan deresi, Halilağa deresi, Zeytinlicat deresi, Hırsızpınar deresi, Şekeroğlu deresi ve Kılıçkaya deresidir. Örnekleme yapılan dönemde bu derelerden Çamdan deresi dışında hiç birisinde su bulunamamıştır. Mart ayında yapılan çalışma, bölge açısından yağışlı bir döneme gelmiş olmasına karşın söz konusu derelerde su bulunamamış olması biyolojik açıdan da herhangi bir aktivitenin olmadığı anlamına gelmektedir. 200700175 Ruhsat Nolu Kalker Ocağı ve Kırma-Eleme Tesisi Kapasite Artışı proje sahası içerisinde herhangi bir göl, gölet, baraj ve su toplama havzası ve mevsimsel ve sürekli akış gösteren dere ve akarsu bulunmamaktadır. Projeye konu çalışma alanı içerisinde Halilağa Deresi yan kolu olan 1 adet kuru dere bulunmakta olup Çamdan deresi proje alanının batısında ve proje alanına 4.220 m mesafede yer almaktadır. Söz konusu geçici derelerden su akımının olduğu Çamdan deresinde yapılan örnekleme çalışmaları açısından besin zincirini oluşturan tüm canlı gruplarına ilişkin veriler elde edilmiştir. Çamdan deresinin baskın habitat tipi orta boy ya da büyük taşlardır. Büyük bir kesimde, dere yatağının hemen tamamı bu kaya parçaları ile kaplanmıştır. Ayrıca kıyı vejetasyonu da çok güçlüdür. Çevresindeki arazi kullanım şekli değerlendirildiğinde orman TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 168 / 326

alanlarının baskın olduğu ve orman açıklıklarında ise tarım alanlarının bulunduğu gözlemlenmiştir. Kıyı vejetasyonu açısından her iki geçiş alanındaki tüm istasyonların baskın bitki topluluğu olarak Salix sp., Juniperus sp., Populus sp. ve Pinus sp. türleri olduğu görülmüştür. Örnekleme yapılan sucul canlıların hiç birisinin özel bir koruma statüsü bulunmayıp, nadirlik ve edemizim açısından niteliği olan bir tür bulunmamaktadır. Yapılan inceleme ve değerlendirmelerde bu derenin de kuruduğu ve yalnızca kış sonu, ilkbahar aylarında aktığı belirlenmiştir. Bu açıdan tespit edilen sucul flora ve omurgasız fauna elemanları kurak dönemlere adapte olan kist ve yumurta üretebilmektedirler ya da balıklar gibi aktif hareket edebilen canlılar ise su miktarının azalması ile birlikte mansapta yer alan ve sürekli akımı olan kanal, dere, çay ve akarsulara çekilebilmektedirler. Çamdan deresinin yaz aylarındaki debisinin yetersiz olduğu değerlendirildiğinde, sucul yaşamın bu koşullara uyum sağlamış olduğu anlaşılmaktadır. Bu dönemlerde dere yatağında su akımının olmaması, özellikle balıkların küçük göletlerin oluştuğu bölgelere ya da akış aşağıdaki kanala kadar geri çekilmelerine neden olmaktadır. Dere su tutarak akmaya başlayınca sucul biota tekrar bu dereye girerek ekosistemin devamlılığını sağlamaktadır. Omurgasız canlılar ve algler kurak şartlara uyum sağlayabilen kist ve sist olarak nitelendirilen yumurtalar bırakırlar. Kuruyan dere yatağına bırakılan bu yumurtalar tekrar su gelene kadar durağan bir hal alırlar. Yağışlarla birlikte dere yatağında meydana gelen akım bu yumurtaların tekrar açılmasını sağlar ve bu küçük sistemde sucul biota yeniden canlanır. Ortamdaki biyolojik aktivitenin ve suyun artması ile birlikte alt havzalara çekilmiş olan balık türleri de yeniden bu alanları doldurmaya başlarlar. Çamdan deresi de bu niteliklere sahip geçici bir dere özelliğindedir ve örneklemenin yapıldığı dönemde biyolojik çeşitliliğin yüksek düzeylerde olduğu gözlenmiştir. Sönmez Çimento Malzeme alanı olarak değerlendirilecek olan proje alanındaki sucul ekosistemlerin, geçici dereler olmaları ve hemen hemen tamamının (Çamdan deresi dışında) yağış ile birlikte kısa bir akışa geçtikleri ancak sucul biotayı sürekli işleyen dinamik bir sistem olarak yerleştiremedikleri görülmüştür. Ancak Çamdan deresindeki akımın belli bir dönem süreklilik ihtiva etmesinden dolayı sucul canlılar arasındaki dinamik ilişkiyi akımın olduğu dönemlerde gösterdiği belirlenmiştir. Bu durumlar göz önüne alındığında gerçekleştirilecek faaliyetler açısından başta Çamdan deresinin de içinde bulunduğu sucul ekosistemlerin zarar görmemesi için gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir. Bunun için malzeme çıkartılması sırasında ya da patlama sonucu dere yataklarına herhangi bir müdahalede bulunulmayacaktır. Proje alanındaki geçici mevsimsel derelerin yakın alanlarında malzemi çıkartılmayacak ve dere yataklarına sağlı sollu 25 m. lik bir koruma koridoru oluşturulucak ve bu alanlarda hiç bir faaliyette bulunulmayacaktır. Ayrıca bölgedeki sucul canlıların üreme dönemleri olan Nisan, Mayıs ve Haziran dönemlerinde faaliyetlerin minimum düzeyde tutulmalı ve yakın alanlarda yüksek şiddetli patlatmalara izin verilmemelidir. Oluşacak yüksek şiddetli etkiler sucul canlıların özellikle balıkların üreme faaliyetlerini olumsuz etkilemektedir. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı yetki ve sorumlulukları içinde yayınlanan Sulak alanların Korunması Yönetmeliğine göre mevsimsel ve daimi akarsuların akarsu koruma bantlarında yer alan faaliyetlerin gerçekleştirilmesi Genel Müdürlüğün iznine tabiidir ve malzeme ocakları da bu yönetmeliğin Ek II faaliyet listesinde bulunmaktadır. Yönetmeliğe göre bu alanlarda, diğer sulak alanlar gibi belli koruma zonları oluşturulmamakta, faaliyet tipine göre Bakanlığın iznini bağlı olarak projeler gerçekleştirilmektedir. Yani, dere TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 169 / 326

yataklarının korunması için önerilen koruma alanları, proje alanında yer alan mevsimsel dereler için uygulanmamaktadır. Üstelik proje alanındaki söz konusu derelerin büyük bir kısmı kuru deredir ve bu yönetmelik hükümleri geçerli değildir. 4.1.8. Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Arkeolojik Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Çevre Koruma Alanları, Turizm Bölgeleri) Projenin gerçekleştirileceği yer Adana İli, Ceyhan İlçesi sınırları dahilinde yer almakta olup söz konusu bu alan ÇED yönetmeliği Ek-V deki Duyarlı Yöreler listesi dikkate alınarak ve aşağıda verilen mevzuat çerçevesinde değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmeye göre; 1. Ülkemiz mevzuatı uyarınca korunması gerekli alanlar: a) 09.08.1983 tarih ve 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2. maddesinde tanımlanan ve bu kanunun 3. maddesi uyarınca belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiat Koruma Alanları, Proje alanı içerisinde ilgili kanun kapsamında Milli Park, Tabiat Parkı, Tabiat Alanı, Tabiat Anıtları ve Tabiat Koruma Alanları bulunmamaktadır. b) 01.07.2009 tarih ve 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca Orman Bakanlığı nca belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları, Proje alanı içerisinde yukarıda bahsedilen Yaban Hayati Geliştirme Sahaları, Yaban Hayvani Yerleştirme Sahaları ve 2011-2012 Av Dönemi MAK Kararıyla Yasaklanan Sahalar bulunmamaktadır. Proje alanı içerisinde 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca Orman Bakanlığı nca belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvani Yerleştirme Alanları yer almamaktadır. c) 21.07.1983 tarih ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 3. maddesinin 1. fıkrasında Tanımlar başlıklı (a) bendinin 1.,2.,3. ve 5. alt bentlerinde Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı olarak tanımlanan ve aynı kanun ile 17.06.1987 tarih ve 3386 sayılı kanunun (2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) ilgili maddeleri uyarınca tespiti ve tescili yapılan alanlar, Proje alanı içerisinde; Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit Alanı ve Koruma Alanı olarak tanımlanan özel alanlardan hiçbiri bulunmamaktadır. ç) 22.03.1971 tarihli 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları, Proje alanı içerisinde, Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları bulunmamaktadır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 170 / 326

d) 31.12.2004 tarihli ve 25687 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin 17.,18.,19. ve 20. maddelerinde tanımlanan alanlar, Proje alanı içerisinde, 31.12.2004 tarihli ve 25687 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin 17.,18.,19. ve 20. maddelerinde tanımlanan alanlar bulunmamaktadır. e) 02.11.1986 tarihli ve 19269 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 49. maddesinde tanımlanan Hassas Kirlenme Bölgeleri, Proje alanı içerisinde bu tür alanlar bulunmamaktadır. f) 09.08.1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu nun 9. maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından Özel Çevre Koruma Bölgeleri olarak tespit ve ilan edilen alanlar, Proje alanı içerisinde ve yakın çevresinde Özel Çevre Koruma Alanı bulunmamaktadır. g) 18.11.1983 tarihli ve 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu na göre koruma altına alınan alanlar, bulunmamaktadır. Proje alanı, Boğaziçi Kanununa göre koruma altına alınan alanlar içerisinde yer almamaktadır. ğ) 31.08.1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanunu gereğince faaliyet alanı orman alanı sayılan yerler, Ek-8 de verilen ÇED İnceleme Değerlendirme Raporu nda, proje alanı için orman kadastro yapılmamış denilmekte olup orman alan sınırı belirlenmemiştir. Ayrıca söz konusu raporda proje alanı için ormanla ilişiğinin olduğu kanaatine varılmıştır denilmektedir. Proje alanı içinde orman sayılan alanlar için kamulaştırma söz konusu olmayıp bu alanlar için 6831 Sayılı Orman Kanununun 16 ıncı maddesi kapsamında gerekli izinler alınacaktır. Ayrıca Projenin arazi hazırlık ve üretim aşamasında orman yangınlarına karşı gerekli hassasiyet gösterilecek ve çıkabilecek muhtemel orman yangılarına müdahalede ocak sahasındaki iş makineleri ve mevcut olacak diğer ekipmanlar görevlendirilecektir. h) 04.04.1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı getirilen alanlar, Proje alanı, 3621 Sayılı Kıyı Kanunu Gereğince Yapı Yasağı Getirilen Alanlar içerisinde yer almamaktadır. ı) 26.01.1939 tarihli ve 3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda belirtilen alanlar, Proje alanı, 3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda belirtilen alanlar içerisinde yer almamaktadır. i) 25.02.1998 tarihli ve 4342 sayılı Mera Kanununda belirtilen alanlar, Proje alanı içerisinde mera alanı bulunmamaktadır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 171 / 326

j) 17.05.2005 tarih ve 25818 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 26.08.2010 tarih ve 27684 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yenilerek yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde belirtilen alanlar, Proje sahası içerisinde herhangi bir göl, gölet, baraj ve su toplama havzası ve mevsimsel ve sürekli akış gösteren dere ve akarsu bulunmamaktadır. Projeye konu çalışma alanı içerisinde Halilağa Deresi yan kolu olan 1 adet kuru dere bulunmaktadır. Bahse konu bu kuru derenin doğal dere yatağı korunarak dere üst şev üstlerinden itibaren 25 er metrelik şeritvari sahanın yapılaşma dışı tutulacak, dere güzergahında kesiti etkiliyecek, su akışını engelleyici bir yapı yapılmayacak, su yataklarına malzeme dökülmeyecektir. Çalışmalar sırasında hiçbir şekilde dere yataklarının akış rejimini bozacak çalışmalar yapılmayacak ve bu konuda personele gerekli uyarılar yapılacaktır. Dereye kesinlikle herhangi bir atık bırakılmayacak ve dere yatağından malzeme alınmayacaktır. 2. Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler uyarınca korunması gerekli alanlar a) 20.02.1984 tarih ve 18318 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (BERN Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlardan Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları nda belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları, Proje alanı ve çevresinde İlgili Sözleşmede belirtilen flora, fauna, Deniz Kaplumbağası, Üreme Alanları nda belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, Akdeniz Foku Yasama ve Üreme Alanları bulunmamaktadır. b) 12.06.1981 tarih ve 17368 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Akdeniz in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Barcelona Sözleşmesi) uyarınca korumaya alınan alanlar, Proje alanı ve çevresinin "Akdeniz'in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi" (Barcelona Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınan alanlar ile ilgisi bulunmamaktadır. ı) 23.10.1988 tarihli ve 19968 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Akdeniz de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol gereği ülkemizde Özel Koruma Alanı olarak belirlenmiş alanlar, bulunmamaktadır. ıı) 13.09.1985 tarihli Cenova Bildirgesi gereği seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından yayımlanmış olan Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit listesinde yer alan alanlar, bulunmamaktadır. ııı) Cenova Deklerasyonu nun 17. maddesinde yer alan Akdeniz e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin yaşama ve beslenme ortamı olan kıyısal alanlar, bulunmamaktadır. c) 14.02.1983 tarih ve 17959 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi nin 1. ve 2. maddeleri gereğince Kültür Bakanlığı tarafından koruma altına alınan Kültürel Miras ve Doğal Miras statüsü verilen kültürel, tarihi ve doğal alanlar, Proje alanı içerisinde Kültürel Miras ve Doğal Miras statüsü ile koruma altına alınan kültürel, tarihi ve doğal alanlar bulunamamaktadır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 172 / 326

ç) 17.05.1994 tarih ve 21937 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar, Proje alanı içerisinde (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar bulunmamaktadır. d) 27.07.2003 tarih ve 25181 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Avrupa Peyzaj Sözleşmesi kapsamında alanlar, Proje alanı içerisinde bu tür alanlar bulunmamaktadır. 3. Korunması gereken alanlar a) Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, mevcut özellikleri korunacak alan olarak tesbit edilen ve yapılaşma yasağı getirilen alanlar (Tabii karakteri korunacak alan, biogenetik rezerv alanları, jeotermal alanlar v.b.), Proje alanı içerisinde bu tür alanlar bulunmamaktadır. Ek-9 da verilen 1/100.000 ölçekli onaylı Çevre Düzeni Planında, çalışma alanı Marjinal Tarım Arazisi ve Orman alanı içinde kalmaktadır. Ek-9 de yer alan 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı, Plan Açıklama Raporu nda ilgili Plan Hükümleri ne uyulacaktır. b) Tarım Alanları: Tarımsal kalkınma alanları, sulanan, sulanması mümkün ve arazi kullanma kabiliyet sınıfları I, II, III ve IV olan alanlar, yağışa bağlı tarımda kullanılan I. ve II. sınıf ile özel mahsul plantasyon alanlarının tamamı, Proje alanı içerisinde sulanan, sulanması mümkün olan araziler ile yağışa bağlı tarımda kullanılan I. ve II. sınıf ile özel mahsul plantasyon alanları bulunmamaktadır. c) Sulak Alanlar: Doğal veya yapay, devamlı veya geçici, suların durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketinin çekilme devresinde 6 metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere canlıların yaşama ortamı olarak önem taşıyan bütün sular, bataklık sazlık ve turbiyeler ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına doğru ekolojik açıdan sulak alan kalan yerler, Proje alanı içerisinde sulama ve devolapman projeleri içerisinde değildir. ç) Göller, akarsular, yeraltısuyu işletme sahaları, Proje sahası içerisinde herhangi bir göl, gölet, baraj ve su toplama havzası ve mevsimsel ve sürekli akış gösteren dere ve akarsu bulunmamaktadır. Projeye konu çalışma alanı içerisinde Halilağa Deresi yan kolu olan 1 adet kuru dere bulunmaktadır. Bahse konu bu kuru derenin doğal dere yatağı korunarak dere üst şev üstlerinden itibaren 25 er metrelik şeritvari sahanın yapılaşma dışı tutulacak, dere güzergahında kesiti etkiliyecek, su akışını engelleyici bir yapı yapılmayacak, su yataklarına malzeme dökülmeyecektir. Çalışmalar sırasında hiçbir şekilde dere yataklarının akış rejimini bozacak çalışmalar yapılmayacak ve bu konuda personele gerekli uyarılar yapılacaktır. Dereye kesinlikle herhangi bir atık bırakılmayacak ve dere yatağından malzeme alınmayacaktır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 173 / 326

d) Bilimsel araştırmalar için önem arzeden ve/veya nesli tehlikeye düşmüş veya düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yaşama ortamı olan alanlar, biyosfer rezervi, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, benzersiz özelliklerdeki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar, Proje alanı bu tür alanlar içerisinde yer almamaktadır. 4.1.9. Orman Alanları Adana ilini Orta Torosların bir bölümü İç Anadolu dan ayırır. Toroslar batıdan kuzeydoğuya doğru Uzun Yaylaya kadar uzanır. Bu dağlarda 3000 m yi geçen yüksekliklerin yanında, sert yamaçlara, yüksek tepelere ve vadilere de rastlanır. Yukarıda belirtilen iklim durumu, jeolojik ve mineralojik yapı ve topografik yapı üstündeki orman ve bitki örtüsünün cinsi, yapısı ve gelisme durumunda birbirine bağlı olarak değisiklik gösterir. Buna bağlı olarak da bölge ormanının asli ağaç türlerini Kızıl Çam, Kara Çam, Sedir, Köknar ve Mese türleri ile az miktarda Kayın teskil etmektedir. Ayrıca Adana İlinin Sarıçam mıntıkasında ve Yumurtalık Dalyanı çevresinde Halep Çamı Türkiye de kendi türünün tek örneği olarak bulunmaktadır. Adana İlinde 71.546,5 ha ormanda tali ürün çesitlerine göre defneyaprağı, biberiye, erika, çam fıstığı, keçiboynuzu, kekik yaprağı, laden, mantar, mersin yaprağı, ökse otu, sumak, tavsanmemesi, zeytin, adaçayı yayılıs alanlarının bulunduğu yapılan tali ürün planlarına göre üretim çalısmaları devam etmektedir. Adana İlinin orman varlığı Tablo 59. da verilmiştir. Normal (ha.) Tablo 59. Adana İlinin Orman Varlığı KORU BALTALIK TOPLAM ORMANLIK AÇIKLIK(ORMANSIZ) Bozuk (ha.) Normal (ha.) Bozuk (ha.) Normal (ha.) Bozuk (ha.) Toplam 336.451 214.051,5 4.667 26.843,5 363.294,5 240.895 833.815,5 Kaynak: Adana Orman Bölge Müdürlüğü Şekil 31. Adana İlinin Orman Varlığı Grafiği TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 174 / 326

Proje Alanının Değerlendirilmesi Ek-8 de verilen ÇED İnceleme Değerlendirme Raporu nda, proje alanı için orman kadastro yapılmamış denilmekte olup orman alan sınırı belirlenmemiştir. Ayrıca söz konusu raporda proje alanı için ormanla ilişiğinin olduğu kanaatine varılmıştır denilmektedir. Proje alanı içinde orman sayılan alanlar için kamulaştırma söz konusu olmayıp bu alanlar için 6831 Sayılı Orman Kanununun 16 ıncı maddesi kapsamında gerekli izinler alınacaktır. Ayrıca Projenin arazi hazırlık ve üretim aşamasında orman yangınlarına karşı gerekli hassasiyet gösterilecek ve çıkabilecek muhtemel orman yangılarına müdahalede ocak sahasındaki iş makineleri ve mevcut olacak diğer ekipmanlar görevlendirilecektir. a) Ağaç Türleri ve Miktarları veya Kapladığı Alan Büyüklükleri Ek-8 de verilen proje alanı ve yakın çevresini gösteren mescere haritasında ve Adana Orman Bölge Müdürlüğü nden alınan ÇED İnceleme ve Değerlendirme Raporunda belirtildiği üzere ÇfÇza meşcere tipinde, Gençlik ve sıklık çağında fıstık çamı ve kızılçam olarak gözükmektedir. Amenajman planında verilen Tablo 60. dan da görüldüğü gibi proje alanındaki ağaç türü ile ilgili olarak herhangi bir bilgi verilmemiştir. Ancak ÇED Olumlu Belgesinin alınmasının ardından gerekli orman izinleri alınacak olup bu aşamada kesin bilgiler Orman Bölge Müdürlüğü ne ibraz edilecektir. b) Ormanın Teknik Özellikleri (kapalılığı, cari artım, hektardaki servet) Amenajman planında verilen Tablo 60. dan da görüleceği üzere kapalılığı, cari artımı ve hektardaki serveti ile ilgili bilgi bulunmamaktadır. Amenajman planındaki tabloda verildiği üzere, söz konusu saha ağaçlandırma alanı olarak geçmekte olup ağaçlandırma alanlarındaki ağaçlar genç ve henüz yetişkin olmadığı için kapalılığından bahsedilememektedir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 175 / 326

Tablo 60. Amenajman Planı TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 176 / 326

c) Ocak Yerinin İşlendiği Mescere Harita ve Yorumu Proje alanının işlendiği mescere haritası Ek-8 de verilmiş olup proje alanı mescere tipi ise; ÇfÇza: Gençlik ve sıklık çağında fıstık çamı ve kızılçam meşçeresidir. d) Saha Döküm Tablosu Proje alanı 55, 56 numaralı bölmelerde, Ceyhan serisi içeri içerisinde yer almaktadır. Amenajman planından alınan saha döküm tablosu aşağıda verilmiştir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 177 / 326

Tablo 61. Saha Döküm Tablosu e) Sahanın Yangın Görüp Görmediği Ek-8 de verilen ÇED İnceleme Değerlendirme Raporunda, Proje alanı için saha yangın görmüş bir saha değildir denilmektedir. 4.1.10. Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak Bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar, 7/16349 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Sınırlandırılmış Alanlar v.b.) TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 178 / 326

Söz konusu proje kapsamında çalışma yapılacak alan orman, şahıs ve hazine arazisidir. Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu kararı alındıktan sonra arazi kullanımıyla ilgili; gerekli izinlerin alınmasını takiple şahıs arazilerinde arazi bedelleri ödenerek satın alma ve/veya bedeli karşılığı kiralama yapılacaktır. Proje kapsamında gerekli izinler alınmadan çalışmalara başlanmayacaktır. Şahıs arazilerinde ise, Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu na uyulacak ve uygulamalar Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu na göre yürütülecektir. Orman arazisinde kalan kısımlar için işletmeye geçilmeden önce Orman Genel Müdürlüğü nden gerekli izinler alınacaktır. Bunun dısında proje alanı Askeri Yasak Bölgeler, Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Belirli Amaçlarla Tahsis Edilmiş Alanlar, 7/16349 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Sınırlandırılmış Alanlar v.b. kapsamında degildir. 4.1.11. Peyzaj Değeri Yüksek Yerler ve Rekreasyon Alanları Projenin gerçekleştirileceği alanda ve nakliye güzergahında ve çevresinde herhangi bir rekreasyon alanı ve peyzaj değeri yüksek alanlar bulunmamaktadır. Bundan dolayı yapılacak faaliyetten olumsuz etkilenmeleri söz konusu değildir. 4.1.12. Diğer Özellikler Proje kapsamında belirtilecek başka bir özellik bulunmamaktadır. 4.2. Sosyo-Ekonomik Çevrenin Özellikleri: 4.2.1. Ekonomik Özellikler (Yörenin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler) Projeye konu kalker ocağı ve kırma-eleme tesisi Adana İli Ceyhan İlçesi sınırları içerisinde gerçekleştirilecektir. Projenin gerçekleştirileceği Adana İli, ilk sanayileşen şehirlerden biri olmuştur. Seyhan Barajı'nın inşasıyla ve tarım tekniklerindeki gelişimlerle beraber 1950'li yıllarda tarımsal verimde büyük gelişmeler yaşanmıştır. Adana; pamuk, buğday, soya fasulyesi, arpa, üzüm ve narenciyenin büyük miktarlarda üretildiği Çukurova tarım bölgesinin pazarlama ve dağıtım merkezidir. Türkiye yetilen mısır ve soya fasulyesinin yarısını Adana'da üretilmektedir. Türkiye'deki yerfıstığının %34'ü ve portakalın %29'u Adana'da yetiştirilmektedir. Bölgedeki çiftçilik ve tarım kaynaklı şirketlerin çoğu genel müdürlüklerini Adana'da açmıştır. Tekstil ve deri sanayi Adana'nın üretiminin %29'unu oluşturan büyük sanayi kollarıdır ve bitkisel yağ ile işlenmiş yiyecek üreten tesisler de sayıca fazladır. 2008 itibariyle Adana'da Türkiye'de en üst sıralarda yer alan 500 sanayi firmasının 11'ine ev sahipliği yapar. Otomotiv sanayide Adana'nın en büyük firması olan Temsa'nın 2.500'den fazla çalışana sahip olup yıllık 4.000 otobüs üretmektedir. Marsan-Adana, Türkiye'deki en büyük margarin ve bitkisel yağ fabrikasıdır. Advansa Sasa, 2.650 kişiye istihdam sağlamakta olup Avrupa'nın en büyük polyester üreticisidir. Adana Organize Sanayi Bölgesi'nin 1,225 hektar alan üzerine kuruludur ve küçük-orta ölçekli 300 civarı tesise ev sahipliği yapmaktadır. TÜYAP Fuar ve Kongre Merkezi, fuarlara, iş konferanslarına ev sahipliği yapar ve şu anda Çukurova'daki işletmeler için temel buluşma noktasıdır. Akademi yönelik 2000 kişilik Kültür ve Kongre Merkezi, 2010 yılında Çukurova Üniversitesi kampüsüne açılmıştır. Hilton International, Seyhan ve Sürmeli otelleri şehrin 5 yıldızlı otelleridir. Sheraton ve Türkmen Otel'inin ise nehrin doğu yakasında inşası sürmektedir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 179 / 326

Adana'da medya ulusal ve yerel acentalar aracılığıyla yürütülmektedir. 1918'de yayınlanmaya başlanan Yeni Adana, Adana'nın en eski gazetelerinden olup hala yayın hayatına devam etmektedir. Ekspres, Toros ve Bölge gazeteleri hem Adana'da hem de Çukurova'da hizmet veren diğer yerel gazetelerdir. Çukurova TV, Adana'daki en büyük yayın şirketidir. Kanal A, Akdeniz TV ve Kent TV diğer büyük yayın şirketleridir. Birçok ulusal gazetenin bölgesel yayımcılık merkezi Adana'da bulunmaktadır. Hürriyet gazetesinin eki Hürriyet Çukurova 48.000 tiraja sahip en popüler bölgesel gazetedir. Tarım Alüvyonların getirdiği verimli toprakları nedeniyle senelerdir bir cazibe merkezi olan, ülkenin en verimli ovalarından Çukurova'da buğday, ayçiçeği, zeytin, nar, mısır, narenciye (portakal, turunç, mandalina ve limon), muz, kivi, baklagiller, şekerkamışı, patates, domates, biber, marul, lahana, soğan, pirinç, soya, pamuk, üzüm, yerfıstığı, bakla, börülce, fasulye, hıyar, badem, karpuz, kavun, yenidünya gibi birçok ürün üretilmektedir. Üretim klasik sulama sistemlerinden, yağmurlama (damla sulama) teknolojisine geçilmektedir. Sanayi ve Ticaret Türkiye nin ilk sanayilesen ve sanayilesmeye öncülük eden kentlerinden biri olan Adana da sanayi yatırımları çok eski yıllara dayanmaktadır. Çukurova Bölgesi verimli toprakları, elverisli iklim kosulları, ulasım olanakları ve Akdeniz e açılan emin koylarıyla bütün devirlerde Çukurova ve Asya da genislemek isteyen her devletin dikkatini üzerinde toplamıs ve çesitli medeniyetlerin merkezi olmustur. Bu durum nedeniyle, Bölgemiz dolayısıyla da il, tarih boyunca çesitli medeniyetlerin egemenliğine girmiş ve pek çok savaşların yapıldığı bir yer olmustur. Bu nedenle Çukurova Bölgesi ve dolayısıyla Adana ilinde tarım ve hayvancılık tarih boyunca önde gelen uğrasılar olarak görülmektedir. Tarım ve hayvancılığın gelismesine paralel olarak ticari faaliyetlerde zaman zaman etkinlik kazanmıs ve yerlesim merkezlerinde kurulan zeytinyağı imalathaneleri ile çok az sayıdaki küçük dokuma imalathaneleri ile başlayan sanayi hamleleri Cumhuriyet Döneminden sonrasında gittikçe artmıştır. Adana İli nin 2000 yılı GSYİH nın sektörel dağılımına bakıldığında, sanayi sektörü %26.6 ile ilk sırayı alırken bunu %17.7 ile Ticaret ve % 16,1 ile Ulastırma ve Haberlesme, % 12,7 ile Tarım Sektörü takip etmistir. Adana dan yapılan ihracat 2004 yılı itibariyle yaklasık 1.350 Milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Tablo 62. Adana Sanayisinin Sektörel Dağılımı, 2008 (Üretimden satıslara doğru) SEKTÖR ADI (%) Tekstil ve Deri Sanayi 29 Döküm, Makine, Metal Esya, Otomotiv 18 Gıda, İçki ve Tütün Sanayi 16,5 Çimento, Maden ve Toprağa Dayalı Sanayi 11,5 Kimya, Kauçuk ve Plastik Sanayi 11 Kâğıt, Kâğıt Ürünleri, Basın ve Ambalaj 7,5 Orman Ürünleri ve Mobilya Sanayi 6,5 TOPLAM 100 Kaynak: Adana İl Çevre ve Durum Raporu-2008 TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 180 / 326

Genel Anlamda Sanayi Gruplandırılması İlde sektörel sanayi siteleri ve Organize Sanayi Bölgesi kurulmadan önceki dönemlerde, oldukça önemli sayıdaki firmaların yatırımlarını ağırlıklı olarak sehir merkezine giris ve çıkıs yolları olan Ceyhan yolu, Mersin yolu ve Karatas yolu üzerine kurmuslardır. Bu firmalardan bazıları zamanla yatırımlarını asağıda belirtilen site ve organize sanayi bölgemize taşımışlardır. İldeki belli başlı sanayi alanları Adana Hacı Sabancı Organize Sanayi Bölgesi Keresteciler Sitesi Mobilyacılar Sitesi Toptancılar Sitesi Karsıyaka Sanayi Sitesi Atikop Sanayi sitesi Y. Metal Sanayi Sitesi Madencilik Jeolojik konumu nedeni ile Adana ili, çok çeşitli ve önemli yer altı kaynaklarına sahiptir MTA Genel Müdürlüğü nün il ve yakın çevresinde yaptığı çalışmalar sonucunda önemli metalik maden ve endüstriyel hammadde yatak ve zuhurları ortaya çıkarılmıştır. Bunlar, başta demir olmak üzere, krom, alüminyum, bakır-kurşun-çinko, manganez, kuvars, kuvarsit, fosfat ve kum-çakıl olarak sayılabilir. Sanayi Madenleri Adana kent merkezinden başlayarak, Tarsus yakınlarına kadar devam eden genisliği 8 km. uzunluğu 20 km. kadar olan 2.5 Milyar dan ve yine Karataş ovasından 15 km. genişliğinde 80 km. uzunluğunda 5 milyar ton olmak üzere 7,5 milyar ton tuz rezervine sahiptir. Diğer bir yatak, Adana nın 20 km. kuzeybatısında bulunur. Buradaki işletme, tuz yeryüzünden 300-400 m. Derinlikten solvent sistemiyle üretilmekte ve borularla Mersin de bulunan Soda Sanayisine tasınarak soda üretiminde kullanılmaktadır. Adana ili, çimento ve kireç hammaddelerinden olan kireç tası, kil tası, alçı taşı ve ponza mineralleri yönünden de oldukça zengin yataklara sahiptir. En büyüğü Karaisalı İlçesinde bulunan Kaksan A.Ş olmak üzere toplam altı adet kireç ve kireç ocağı bulunmaktadır. Bunun yanısıra Ceyhan Nehri ve Çakıt Çayı üzerinde faaliyet gösteren kum çakıl ocakları da mevcuttur. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 181 / 326

Tablo 63. Adana İlindeki Metalik Madenler, Endüstriyel Ve Enerji Hammaddeleri Tablosu Cinsi Yeri Tenör Rezerv-Üretim ALÜMİNYUM (Al) BAKIR (Cu) KURSUN (Pb) ÇİNKO (Zn) DEMİR (Fe) Saimbeyli-Gümüklü tepe Saimbeyli- Kızılçaltepe Saimbeyli- Küçükakçatepe %51.58 Al2O3 %23,27 Fe2O3, %2,84 S1O4 %50.00 Al2O3 %27,70 Fe2O3, %2,99 T1O2 %52.90 Al2O3 %28,71 Fe2O3, %2,70 T 1O 2 4.500.000 ton mümkün Rezerv 5.500.000 ton mümkün rezerve sahip olan cevher diasporit seklindedir. 1.500.000 ton mümkün rezerve sahip olan cevher diasporit seklindedir. Saimbeyli- Elpen Düşük 22.000.000 ton mümkün rezerve sahiptir. Saimbeyli- Kolumbeyli Tufanbeyli- Kirazlıyurt- Kodamantepe- Madengediği Kozan-Horzum Tufanbeyli- Kirazlıyurt-Besiktas tepe Tufanbeyli-Belbası Tufanbeyli-Akçal Feke-Mansurlu (Attepe, Hanyeri, Karakızoluğugediği, Çaltepe yatak ve zuhurlarını kapsar ) Saimbeyli-Asılık Düşük %13 Zn %3,8 Pb (Karbonatlı) %1,5Pb %28,15 Zn %4 Pb, %13,2 Zn (karbonatlı) %27 Zn, %8 Zn %7,8 Zn %2,7 Pb (karbonatlı) %52.9 Fe203 %52,9 Fe203 200.000 ton mümkün rezerve sahiptir. 21.000 ton yüksek tenorlu cevher üretilmistir. Yatakta halen düsük tenorlu 48.000 ton görünür+muhtemel+mümkün cevher rezerv vardır. Yatak zaman zaman isletilmektedir. 20.000 ton görünür +muhtemel+mümkün rezerv vardır. Yatak zaman zaman isletilmektedir. 49.000 ton görünür +muhtemel+mümkün rezerv vardır. Yatak zaman zaman isletilmektedir. 88.000 ton üretim yapılmıstır. Yatakta halen %27 Zn tenorlu 72.000 ton Görünür ve %8 Zn tenorlu 42.000 ton görünür olmak üzere 114.600 ton rezerve sahiptir. 30.000 ton üretim yapılmıstır. Halen 8500 ton görünür+muhtemel rezerv bulunmaktadır. Türkiye nin Divriği den sonra 2. önemli yatağıdır. 10.000.000 ton cevher kalmıstır. Halen üretim devam etmektedir. Diğer zuhurlardaki rezerv 400.000 ton dur. 3.200.000 ton görünür+muhtemel üretim yok. Saimbeyli-Koburluk %52,72 Fe203 427.000 ton görünür rezerv. Saimbeyli-Beypınarı Kozan İnnik tepe %27.25 Fe203 %44 Fe203 (ortalama) 150.000 ton görünür rezerve sahiptir. P203 ve SiO2 değerleri yüksektir. 600.000 ton görünür+muhtemel rezerve sahiptir. Örtü fazla olduğu için üretim TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 182 / 326

FOSFAT (P) Saimbeyli-Beypazarı %7.6 P 20 5 %30.3 Fe 20 3 GRAFİT(Grf) Feke-Mansurlu % 8 C Zuhur KROM(Cr) Pozantı-Aladağ %5-52 Cr 2O 3 KUM-ÇAKIL Ceyhan- DeliçayÇukurköprü, Hacılar Köyü Ceyhan-Arıklı ve Gerdan köyü Orta kalite olup, ince tanelidir. Kil ve toprak içerir. yapılamamaktadır. 198.500 ton Mümkün rezerve sahiptir. 400 e yakın ocak ve zuhurda 213.000.000 ton görünür+muhtemel+mümkün rezerv bulunmaktadır. 45.000 m 3 Muhtemel rezerve vardır. Sonrada kullanılmaktadır. 1.200.000 m 3 malzeme vardır. Stabilize malzeme olarak kullanılmaktadır. KUVARS KUVARSİT(Q) MANGANEZ (Mn) LİNYİT Karaisalı-Arapali köyü ve Salbas Feke- Köleli Kızılyer Yatağı Tufanbeyli- Doğanbeyli yatağı Kozan-Horzum yatağı Feke Köleli-Elbeyli deresi Feke Kızılyer yatağı Tufanbeyli- Doğanbeyli- Karsavuran yatakları Kozan-Horzum sahası Ceyhan Dokuztekne Sarıkeçili Nacarlı, Hamdilli Tufanbeyli-Pınarlar Karaisalı-Büngüç ve Meydan yatakları % 98 SiO 2 % 0.05 Fe 2O 3 % 94,82-96.84 SiO 2 %95.32 SiO 2 % 0.19 Fe 2O 3 %1.09Al 2O 3 %1.1 TiO 2 %98.5 SiO2 %98.64 SiO2 %0.05 Fe2O3 %94.62-96.84 SiO2 %95.32 SiO2 % 0.19 Fe2O3 %1.09Al2O3 %1.1 TiO2 %14.85 19.57 Mn %22.87-29.09 Fe %43.37 su % 25.47 Kül, %2.25 1361Kcal (AİD) Üst Pliyosen %43.37 su % 25.47 Kül, %2.25 1361Kcal Rezevi kanununda bilgi bulunmamaktadır. 163.018.750 ton görünür rezerve sahiptir. 600.000.000 ton görünür+ Muhtemel rezerve sahiptir. 150.000.000 ton görünür+muhtemel rezerve sahiptir 93.018.750 ton görünür rezerve sahiptir. Adi cam ve döküm kumu olarak kullanılır. 70.000.000 ton görünür + Muhtemel rezerve sahip olup, maço ve döküm kumu olarak kullanılır. 600.000.000 ton görünür+muhtemel rezerve sahiptir. Maça ve döküm kumu olarak kullanılabilir. 150.000 ton görünür+muhtemel rezerve sahiptir. Maça ve döküm kumu olarak kullanılabilir. 1000 ton görünür 82600 ton görünür+muhtemel rezerve sahiptir. 334.481.000 ton görünür +Muhtemel rezerve sahiptir. 65.000.000 ton tas kömürüne esdeğer olan yatak termik santral kurmaya uygun olup açık isletmeye de uygundur. Kömür tamamen üretilmistir. Alt Miyosen yaslıdır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 183 / 326

Kaynak: MTA (AİD)Üst Pliyosen Kozan Bacaklı Alt Liyas Zuhur Feke -Akkaya Alt Liyas Zuhur Saimbeyli-Himmetli Orta Miyosen Üretim çok sınırlıdır. Şekil 32. Adana İli Maden Haritası TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 184 / 326

Hayvancılık Tarım ile beraber hayvancılık da coğrafi koşulların imkan vermesiyle Adana ekonomisine ülke ekonomisinin ortalamasının üstünde katkı sağlamaktadır. Büyükbaş ve küçükbaş hayvancılığın yanı sıra, Akdeniz'e kıyısı bulunan Adana'nın ilçeleri Yumurtalık ve Karataş'ta deniz mahsülleri üretimi de önemli bir yer tutmaktadır. Adana ili genelinde hayvan mevcudu ilin coğrafi durumu, iklim şartları ve tarımsal karakterine göre değişiklik göstermektedir. Ova kısımlarında tüm alanlar ekime ayrıldığından daha çok ahır hayvancılığı yapılmaktadır. Şehir merkezine yakın yerlerde besi hayvancılığı ve tavukçuluk, dağlık ve ormanlık yerlerde ise koyun ve keçi beslenmektedir. Adana dan komşu il ve ülkelere her zaman hayvan sevkiyatı yapılmaktadır. Bunun yanında %80 oranında Doğu ve Güney Doğu Anadolu Bölgesinden canlı hayvan ve ürünlerinin girişi yapılmaktadır. Özellikle kurban bayramı döneminde bu oranın arttığı görülmektedir. Kaçak girişlerin engellenememesi sağlıklı değerlere ulaşılmasını zorlaştırmaktadır. Arıcılık ise daha çok dağlık ve orman içi köylerde gerçekleştirilmektedir. Bunun yanında bölgesel ihtiyacı karşılamak üzere ilde yumurtacı tavukçuluktan çok, etlik tavukçuluk yapılmaktadır. Bunun nedeni, etlik pilicin pazar durumuna göre planlamasının kolay ve riskin daha az olmasıdır. Faaliyet alanının bulunduğu Ceyhan İlçesinin ekonomik yapısı; Ceyhan da pamuk, mısır, soya fasulyesi, susam gibi çeşitli sanayi bitkilerinin yetiştirilmesi yatırıma dayalı sanayi kollarının gelişmesini sağlamıştır. Özellikle tekstil dalında önemli adımlar atılmıştır. Ceytaş Tekstil A.Ş., Özmaya Sanayi A.Ş., Garipoğlu Evren Tekstil, İlbeyli Kollektif Şirketi, Aydız Tekstil Sanayi Ticaret Anonim Şirketi., Uralberk Kollektif Şirketi., Akdeniz Unculuk, Ceyhan Sanayi ve Ticaret İşletmesi, Toprak Mahsulleri Ofisi gibi önemli kuruluşlar tarıma dayalı olarak faaliyetlerine devam etmektedir. İlçede tarım dışı endüstri kuruluşları da bulunmaktadır. Bunlar Toros Gübre ve Kimya End. A.Ş. Botaş Ceyhan Bölge Müdürlüğü, Cestaş San.Tic.A.Ş., Nurdağ Kireç İşl., Bolhocalıoğlu Tuğla Karo ve Kiremit fabrikası, ŞA-RA (Temel Cıvata) fabrikasıdır. Şehir merkezinde dağınık halde bulunan sanayi esnafının bir sitede toplanması amacıyla 1965 yılında kurulan kooperatif eliyle çalışmalar başlamış, 1971 yılında küçük sanayi sitesi toplam 344.000 m 2 lik alan üzerinde 450 işyeri yapılmak suretiyle hizmete açılmıştır. Halen 498 esnaf ve sanatkar bu sitede hizmet vermektedir. Önemli bir alt yapı sorun olmayan sanayi sitesinde 1 Sağlık Ocağı, 1 PTT Şubesi, ve Camisi bulunmaktadır. Sanayi sitesi içinde bulunması gereken çıraklık eğitim merkezi halen endüstri Meslek Lisesi bünyesinde bulunmaktadır. Bu nedenle sanayi esnafına yeterli destek ve yardım sağlanamamaktadır. Ayrıca D-400 karayoluna uzak olarak yapılan sanayi sitesi gelişimini sürdürememiş ileriye yönelik projeler üretilemediğinden dolayı hedeflenen noktaya gelinememiştir. Ancak sanayi sitesinde bulunan eksoz sanayi Türkiye ihtiyacının önemli bir bölümünü karşılamakta, iki firmamız ise Suriye ve Suudi Arabistan a biçerdöver yedek parçası ihraç etmektedir. Girişimci iş adamlarımıza imkan verildiğinde sanayi çok daha verimli çalışacak, ilçe ekonomisine önemli katkıları olacaktır. İmalat sanayisinde 10 ve daha fazla işçi çalıştıran işyeri sayısı 37 dir. Banka şube sayısı 10 dur. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 185 / 326

Toros Adana Yumurtalık Serbest Sanayi Bölgesi Ceyhan sınırları içerisinde yer almaktadır. Bu bölgede kurulacak fabrika ve diğer ülkelerden gelecek sanayi ürünleri sadece bu bölgeye değil Güney Doğu Anadolu Bölgesine hizmet verecek konum ve yapıda olacaktır. Yani GAP ın bir parçası olacaktır. Serbest bölgede kurulacak Termik Santral çalışmaları devam etmektedir. Serbest bölge Ceyhan ve çevresine canlılık kazandıracak 2000 li yıllarda güçlü bir Ceyhan ortaya çıkacaktır. Botaş-Ceyhan Bölge Müdürlüğü halen Irak petrollerini ve Güney Doğu petrollerini pompalamakta, iç ve dış pazarlara sunmaktadır. Bakü-Ceyhan Petrol Boru hattı projesi ile Azerbaycan ve Kazakistan petrolleri Akdeniz e Ceyhan dan ulaşmış dünya pazarlarına 13.07.2006 tarihinden buyana petrol sevkıyatı yapılmaktadır. 4.2.2. Nüfus (Yöredeki kentsel ve kırsal nüfus) Faaliyet alanının bulunduğu Adana İlinin; yerleşim durumu itibariyle nüfus çoğunluğunun şehir ve kasabalarda yaşadığı Adana nüfusu [2012] yılı TÜİK adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonucuna göre 2.125.635 dir. Şehir merkezi'nin nüfusu ise 1.886.624 olarak sayılmıştır. 2011 yılında Türkiye'nin yıllık nüfus artış hızı binde 13.5 olarak gerçekleşmiştir. 2011 yılında Adana'nın yıllık nüfus artış hızı binde 11.24 olarak gerçekleşmiştir. Adana ili Türkiye sıralamasında Nüfus büyüklüğü açısından 5. sırada olup Akdeniz Bölgesi sıralamasında 1. sıradadır. TUİK in ülke genelinde yürütmekte olduğu Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) çalışmaları kapsamında yapılan adrese dayalı tespit ve eşleştirme çalışmaları sonuçlarına göre ülkedeki nüfusun % 2,822 sı Adana da yaşamaktadır. Tablo 64. Şehir, Belde ve Köy Nüfusları - 2012 Toplam Erkek Kadın Türkiye - toplam nüfus 75.627.384 37.956.168 37.671.216 Adana- toplam nüfus 2.125.635 1.061.264 1.064.371 Adana - il/ilçe merkezleri nüfusu 1.886.624 940.465 946.159 Adana- belde ve köyler nüfusu 239.011 120.799 118.212 TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 186 / 326

CEYHAN Merkez SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK Tablo 65. Adana İlçelerine Ait Cinsiyet ve Yerleşim Yerine Göre 2012 Yılı Nüfus Dağılımı İl/İlçe merkezi Belde/Köy Toplam Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Aladağ 4.224 2.133 2.091 12.727 6.488 6.239 16.951 8.621 8.330 Ceyhan 107.891 53.999 53.892 50.876 25.503 25.373 158.767 79.502 79.265 Çukurova 335.733 164.115 171.618 4.740 2.377 2.363 340.473 166.492 173.981 Feke 4.608 2.333 2.275 13.447 7.040 6.407 18.055 9.373 8.682 İmamoğlu 20.320 10.110 10.210 9.380 4.672 4.708 29.700 14.782 14.918 Karaisalı 7.504 3.841 3.663 14.864 7.338 7.526 22.368 11.179 11.189 Karataş 8.592 4.234 4.358 12.304 6.237 6.067 20.896 10.471 10.425 Kozan 79.943 40.075 39.868 47.983 24.164 23.819 127.926 64.239 63.687 Pozantı 9.955 5.301 4.654 9.857 4.936 4.921 19.812 10.237 9.575 Saimbeyli 4.010 2.084 1.926 12.620 6.491 6.129 16.630 8.575 8.055 Sarıçam 111.976 57.517 54.459 20.963 10.696 10.267 132.939 68.213 64.726 Seyhan 764.714 380.421 384.293 764.714 380.421 384.293 Tufanbeyli 5.742 3.060 2.682 11.804 6.055 5.749 17.546 9.115 8.431 Yumurtalık 5.110 2.554 2.556 12.819 6.429 6.390 17.929 8.983 8.946 Yüreğir 416.302 208.688 207.614 4.627 2.373 2.254 420.929 211.061 209.868 Toplam 1.886.624 940.465 946.159 239.011 120.799 118.212 2.125.635 1.061.264 1.064.371 Proje alanın yer aldığı Adana İli ne bağlı Ceyhan İlçesi nin toplam nüfusunun 79.265 i kadınlar ve 79.502 si erkeklerden oluşmaktadır. Adana İlçelerine ait cinsiyet ve yerleşim yerine göre nüfus dağılımı (2012) Tablo 65. de, Ceyhan İlçesinin köylere göre nüfus dağılımı (2012) Tablo 66. de ve Ceyhan ilçesinin yaş durumuna göre dağılımı (2012) Tablo 67. de verilmiştir. Proje alanımız yakınlarında bulunan Dutlupınar Köyü, İmran Köyü, Soğukpınar Köyü ve Dokuztekne Köyüne ait nüfus verileri aşağıda tablo halinde verilmiştir. Tablo 66. Ceyhan İlçesi ve Köyleri Cinsiyete Göre Nüfus Dağılımı (2012) Bucak Belde/Köy Toplam Erkek Kadın Ağaçpınar 250 131 119 Altıkara 69 33 36 Aydınlar 290 144 146 Azizli 388 197 191 Büyükburhaniye 130 60 70 (B) Büyükmangıt 3.064 1.533 1.531 Çakaldere 393 188 205 Çevretepe 391 179 212 Çiçekli 40 21 19 TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 187 / 326

Çiftlikler 406 179 227 Çokçapınar 370 180 190 Değirmendere 340 170 170 Dokuztekne 1.152 552 600 (B) Doruk 2.225 1.129 1.096 Durhasandede 122 62 60 Dutlupınar 626 321 305 Erenler 242 111 131 Gündoğan 240 114 126 Günyazı 325 148 177 (B) Hamdilli 960 473 487 Hamidiye 76 44 32 Hamitbey 150 74 76 Hamitbeybucağı 465 246 219 İmran 383 185 198 İncetarla 399 184 215 İsalı 372 182 190 Kılıçkaya 325 157 168 Kızıldere 740 382 358 Köprülü 290 133 157 Körkuyu 605 303 302 (B) Kurtkulağı 1.377 678 699 (B) Kurtpınar 1.998 1.012 986 Kuzucak 638 313 325 Küçükburhaniye 117 62 55 Küçükmangıt 372 188 184 (B) Mercimek 3.644 2.082 1.562 (B) Mustafabeyli 1.806 913 893 Narlık 490 244 246 Sağırlar 167 81 86 (B) Sarımazı 3.779 1.903 1.876 Selimiye 168 80 88 Sirkeli 436 209 227 Soğukpınar 372 181 191 Toktamış 897 444 453 Yellibel 171 86 85 Yeniköynazımbey 229 123 106 TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 188 / 326

Sağkaya Kösreli SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK Yılankale 184 89 95 Bucak toplamı 32.673 16.503 16.170 Adapınar 308 159 149 Altıgöz 195 93 102 (B) Birkent 1.211 592 619 Burhanlı 336 171 165 Ceyhanbekirli 145 73 72 Çataklı 521 250 271 Dağıstan 306 150 156 Değirmenli 193 97 96 Dikilitaş 160 79 81 Ekinyazı 365 193 172 Elmagölü 310 164 146 Günlüce 289 142 147 Irmaklı 191 92 99 Karakayalı 289 142 147 (B) Kösreli 1.447 726 721 Tatarlı 735 345 390 Yalak 324 167 157 Bucak toplamı 7.325 3.635 3.690 Ağaçlı 104 53 51 Akdam 534 273 261 Başören 1.652 853 799 Camuzağılı 482 228 254 Çatalhüyük 264 123 141 Gümürdülü 1.721 858 863 Isırganlı 357 173 184 İnceyer 145 65 80 Kıvrıklı 781 378 403 (B) Sağkaya 1.058 519 539 Sarıbahçe 321 153 168 Soysallı 938 460 478 Tatlıkuyu 377 184 193 Tumlu 568 284 284 Üçdutyeşilova 595 293 302 Yeşilbahçe 548 267 281 Yeşildam 433 201 232 TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 189 / 326

CEYHAN SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK Kaynak: www.tuik.gov.tr Belde/Köy Toplamı İlçe Merkezi Toplamı 50.876 25.503 25.373 107.891 53.999 53.892 TOPLAM 158.767 79.502 79.265 Tablo 67. Ceyhan İlçesinin Yaşa Göre Nüfus Dağılımı (2012) İlçe Yaş grubu Toplam Erkek Kadın 00-04 13.701 6.994 6.707 05-09 13.795 7.056 6.739 10-14 14.961 7.611 7.350 15-19 14.706 7.685 7.021 20-24 11.928 5.870 6.058 25-29 12.186 6.253 5.933 30-34 12.125 6.260 5.865 35-39 10.481 5.224 5.257 40-44 9.703 4.847 4.856 45-49 10.246 5.245 5.001 50-54 9.222 4.650 4.572 55-59 8.079 4.169 3.910 60-64 5.761 2.741 3.020 65-69 3.961 1.842 2.119 70-74 3.074 1.312 1.762 75-79 2.335 923 1.412 80-84 1.644 576 1.068 85-89 663 198 465 90+ 196 46 150 Toplam 158.767 79.502 79.265 Kaynak: www.tuik.gov.tr Tablo 68. Ceyhan İlçesi Toplam Hanehalkı Nüfusu, Hanehalkı Sayısı - 2000 İlçe 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10+ Ceyhan Toplam hanehalkı sayısı 1.253 3.213 4.249 7.054 6.371 4.375 4.117 1.300 885 2.171 34.988 Tablo 68. den de görüleceği üzere hane halkı yapısı ortalama 4 kişiden oluşmaktadır. Faaliyet kapsamında toplam 40 kişinin çalıştırılması planlanmakta olup yukarıdaki verilere dayanarak faaliyet ile, çalışacak personel ve bu personele bağlı ortalama 160 kişiye fayda sağlanması planlanmaktadır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 190 / 326

4.2.3. Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, sağlık, kültür hizmetleri) Projenin bulunduğu Adana ili, 35-38 kuzey enlemleri ile 34-36 doğu boylamları arasında ve Akdeniz Bölgesinde yer almaktadır. Kuzeyinde Kayseri, doğusunda Osmaniye, batısında Niğde ve İçel, güneydoğusunda Hatay İlleri bulunur. İlin yüzölçümü 14.030 km² olarak tespit edilmistir. Komsu illere uzaklıklar: Niğde 205 km. Kayseri 332 km. Kahramanmaras 187 km. Gaziantep 207 km. Hatay 190 km. Osmaniye 90 km dir. Adana İli, yer sekilleri bakımından dağlık ve ovalık olmak üzere iki bölüme ayrılır. Dağlık Alan: İlin kuzeybatı, kuzey ve kuzeydoğu bölümleri Orta Toros adı verilen dağ sistemi ile çevrelenmistir. Doğuda sınır, Toros sistemine giren Amanoslara dayanır. Orta Toros üzerinde üç ayrı dağ sırası görülmektedir. Bunlar, batıdan baslayarak Bolkar Dağları, Aladağlar ve Tahtalı Dağları dır. Ayrıca Orta Torosların kuzeydoğu uzantısını olusturan Binboğa Dağları, ilin sınırlarını asmakta Kahramanmaras iline uzanmaktadır. Ovalık Alan: Bütünüyle Adana Ovası adı verilen havzanın güneyinde kalan bölüme Çukurova, kuzeyde kalan bölüme ise yukarı Anavarza denir. Đki ovayı Misis Dağları ayırır. Tepe özelliği gösteren bu dağların en yüksek noktası olan Cebelinur Dağı nın yüksekliği 770 m. dir. Çukurova Türkiye nin en genis ovasıdır. Seyhan ve Ceyhan nehirleri ile Berdan (Tarsus) Çayı nın getirdiği alüvyonlardan oluşmustur ve karısık yapılıdır. Sınırları coğrafyacıları arasında tartısma konusudur. Bazılarına göre Yukarıova ile birlikte, güneydeki ovanın ikisine birden Çukurova denir. Yörede oturanlar da Çukurova yı bu genis anlamıyla kullanırlar. Orta Toros eteklerinden Akdeniz e kadar uzanan ovanın bütününü Adana Ovası adıyla anmak ve daha çok sayıda ova birimlerine ayırmak mümkündür (Yüreğir, Misis, Ceyhan, Haruniye, Osmaniye ve Yumurtalık Ovaları gibi). Bu ovaların en büyüğü 205.000 hektar genisliğindeki Ceyhan Ovası, ikincisi ise 125.000 hektarlık Yüreğir Ovasıdır. Ceyhan Ovasının denizden yüksekliği 20-50 m, Yüreğir Ovasının ise yüksekliği 0-50 m. arasında değismektedir. Adana Ovası, il topraklarının % 27 sini kapsamaktadır. İlde ulaşım karayolu, havayolu, demiryolu, denizyolu ile yapılmaktadır. Pozantı ilçesi sınırlarında biten ve batıyı doğuya bağlayan Otoyol çalışmalarının il sınırları içindeki yapımı tamamlanmıştır. İl sınırları içinde 454 km devlet yolu bulunmaktadır. Bunun 119 km 'si beton asfalt, 335 km 'si sathı kaplamadır. İlde 488 km uzunluğunda il yolu bulunmaktadır. Bunun 6 km'si beton asfalt, 353 km 'si sathı kaplama, 18 km 'si stabilize, 111 km 'si toprak yoldur. İlde 158 km uzunluğunda otoyol bulunmaktadır. Bunun 144 km'si yapımı tamamlanan, 14 km'si yapımı devam eden otoyoldur. İlde 243 köy-bucak ve belde belediyesinin yolu asfalt, 183 köy-bucak ve belde belediyesinin yolu stabilize, 71 köy-bucak ve belde belediyesinin yolu tesviyedir. Ayrıca 55 köy-bucak ve belde belediyesi karayolu güzargahındadır. İl sınırları içinde asfalt yol uzunluğu 1.588 km, stabilize yol uzunluğu 1.156 km, tesviyeli yol uzunluğu 1.455 km, hamyol uzunluğu 14 km toplam yol uzunluğu 4.213 km'dir. Uluslararası nitelikteki E-5 ve E-24 Devlet Karayollarının ilden geçisiyle yörenin adeta bir kavsak haline gelmesi, bu yolların üzerlerindeki ağır trafiğin yükleriyle meskun mahaller içinden geçmesi, özellikle E-5 Devlet Karayolunun Adana Sehir Merkezini ikiye bölmesi trafik hareketliliğinin başlıca nedenleridir. İl coğrafi bir yapı olarak düz bir ova üzerinde ve uygun iklim kusağında yer alması dolayısıyla ziraatın her mevsim yapılması TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 191 / 326

ve maki nalı tarıma ağırlık verilmesi, ilin ekonomik yapısına göre is istihdamının yüksek olusu trafiği yoğunlastırmaktadır. İlde Trafik düzeninin sağlanması ve kazaların azalması, yolların ıslahı ve altyapının tamamlanması ile mümkün olur. Adana sehir merkezinden geçen E-5 yolu, 12 ana cadde ve birçok sokak niteliğindeki yolla kesismektedir. Bu yoldaki 10 büyük kavsak sinyalize edilmis olup, yesil dalga sisteminde çalıştırılmaktadır. Yumurtalık, Ceyhan, Karataş ilçeleriyle denize yolu olan uluslararası petrol ve yük taşımacılığına açık Botaş limanı ve Toros Gübre Fabrikaları Limanı bulunmaktadır Toros Tarım San. Ve Tic. A.S. Ceyhan Limanına A.B.D., Güney Afrika, Çin ve Rusya gibi ülkelerden gemiler ile kömür gelmekle birlikte, Toros Tarım Ceyhan Gübre Fabrikasında kullanılmak üzere gübre hammaddesi gelmektedir. Bunun yanında tahıl ve ponza taşı gibi ürünler de dönem dönem gemilerle taşınmaktadır. Karataş ilçesinde bulunan balıkçı barınağı, yöre balıkçılarına hizmet vermektedir. Adana ilinde iki adet havaalanı bulunmaktadır. Bunlardan birisi sivil amaçlı Sakirpasa Havaalanı, diğeri ise İncirlik Hava Üssü ne ait askeri havaalanıdır. Uluslararası kategoride A sınıfına giren Adana Sakirpasa Havaalanı, 1955 yılında hava trafiğine açılmıs olup alanın kent merkezine uzaklığı 3.5 km. dir ve 3000 m² lik bir inis pistine sahiptir. Havalimanı yakınlarında, uçakların yükselme, alçalma güzergâhlarında inis-kalkıs sıklığına göre gürültü zonlarını belirleyen herhangi bir alet mevcut değildir. Demiryolu bağlantısının 1860'larda yapıldığı Adana istasyonundan bugün birçok kente ulaşım yapılmaktadır. Adana il sınırları içerisinde 156 km ana hat, 23 km çift hat (Yenice-Adana), 26 km istasyon yolları ve tali hatlar olmak üzere toplam 205 km demiryolu bulunmaktadır. Sınırlar içinde 11 adet istasyon vardır. Demiryolu ilin Pozantı, Seyhan, Yüreğir, Ceyhan ilçelerinden, aynı zamanda Karaisalı ilçesi sınırlarından da geçmektedir. Devlet demiryolunun, içinden ve yakınından geçtiği köy ve kasaba sayısı 20'dir. İlde sanayi, ticaret, turizm, eğitim ve sağlık sektörlerindeki hızlı gelişmeye paralel olarak hızlı bir iletişim sağlanması amacıyla haberleşme sisteminde önemli gelişmeler olmuş ve fiziki altyapı yatırımları gerçekleştirilmiştir. Eğitim Adana tarihin en eski devirlerinden beri eğitimin beşiği olmuştur. M.S. 1500'lü yıllarda Evliya Çelebi Seyahatname'sinde Adana'da çok sayıda Medrese ve eğitim kurumundan bahsetmektedir. Ancak, kentte Cumhuriyetle birlikte eğitimdeki atılımlar hız kazanmış, çağdaş eğitim veren okullar açılmıştır. Adana İli genelinde Anaokulu 49, ilköğretim okulu 720, ortaöğretim kurumu ise 169 olmak üzere toplam 938 okulda, 435.398 öğrenci, 18.517 öğretmen 10.873 derslik ile eğitim öğretim yapılmaktadır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 192 / 326

Okul türü Bünyesinde anasınıfı bulunan okul sayısı (İÖO ve Kızmeslek Lisesi vs ) Tablo 69. Adana İlindeki Okul Türleri ve Öğrenci Durumu Okul sayısı Derslik sayısı Kadrolu öğretmen Kadrosuz öğretmen Öğrenci Bir dersliğe düşen öğrenci 410(*) 508(*) 365 287 14.312 25 OKUL ÖNCESİ 49 179 188 63 4.960 25 İlköğretim 720 7.879 12.202 389 311.546 40 Genel Lise 118 1.962 3.234 27 70.247 36 Meslek Lisesi 51 853 2.113 14 34.333 40 Toplam 938 10.873 17.737 780 435.398 40 (*) Toplamlara dahil edilmemiştir. 1- Sosyal Hizmetler Kurumunda bulunan 646 çocuk okul öncesi eğitimi almaktadır. 2-İlde Açık İlköğretimde okuyan 12.742 öğrenci bulunmaktadır. 3-İlde Açık Lisede okuyan 14.176 öğrenci bulunmaktadır. İl genelinde (Normal eğitim ve her sınıfta 30 öğrenci baz alındığında) ilköğretimde 2.478, ortaöğretimde 815 olmak üzere toplam 3.293 dersliğe ve çeşitli branşlarda 3.672 öğretmene ihtiyaç bulunmaktadır. Biten, inşaatı devam eden ve ihalesi yapılacak 1.164 derslik faaliyete geçtiğinde, 2.129 dersliğe ihtiyaç kalacaktır. (Kaynaklar: http://adana.meb.gov.tr/, http://www.adana.gov.tr/) Faaliyetin gerçekleşeceği Ceyhan İlçesinin eğitim düzeyi Tablo 67. den de görüleceği üzere okuma-yazma bilmeme oranı 65 yaş ve üstünde özellikle kadınlarda fazla olup daha genç yaşlarda ve çalışma alanlarında eğitim düzeyi giderek artmaktadır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 193 / 326

Yaş grubu Cinsiyet Okuma yazma bilmeyen Okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmeyen İlkokul mezunu İlköğretim mezunu Ortaokul veya dengi okul mezunu Lise veya dengi okul mezunu Yüksekokul veya fakülte mezunu Yüksek lisans mezunu Doktora mezunu Bilinmeyen Toplam SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK Tablo 70. Ceyhan İlçesinin Bitirilen Eğitim Düzeyi, Cinsiyet ve Yaş Grubuna Göre Nüfus - 2011 6-13 Erkek 4 8.384 62 25 8.475 Kadın 9 8.069 65 35 8.178 14-17 Erkek 11 724 3.663 44 12 4.454 Kadın 23 735 3.462 57 17 4.294 18-21 Erkek 50 256 1.268 1.850 51 35 3.510 Kadın 163 481 1.240 1.628 50 95 3.657 22-24 Erkek 49 169 33 757 1.226 290 88 2.612 Kadın 213 310 108 698 993 345 77 2.744 25-29 Erkek 105 236 541 952 92 1.402 696 12 4 344 4.384 Kadın 287 347 939 629 103 1.237 594 26 2 109 4.273 30-34 Erkek 86 165 879 659 344 1.367 611 25 2 135 4.273 Kadın 258 289 1.255 377 279 1.174 471 27 4 76 4.210 35-39 Erkek 60 103 777 597 403 984 620 33 2 66 3.645 Kadın 180 242 1.196 382 337 853 295 24 7 46 3.562 40-44 Erkek 51 78 790 511 403 815 355 39 7 48 3.097 Kadın 227 239 1.001 306 334 718 174 18 36 3.053 45-49 Erkek 67 107 915 522 463 1.015 316 28 3 50 3.486 Kadın 341 228 1.310 254 307 676 124 10 7 57 3.314 50-54 Erkek 77 104 916 330 293 737 237 19 2 55 2.770 Kadın 384 217 1.206 109 180 433 112 11 2 43 2.697 55-59 Erkek 128 144 1.054 150 277 430 248 17 62 2.510 Kadın 530 223 1.015 49 140 225 87 2 1 56 2.328 60-64 Erkek 108 100 704 45 208 208 108 7 35 1.523 Kadın 501 220 679 17 53 80 45 40 1.635 65 + Erkek 419 363 1.126 6 190 150 94 4 66 2.418 Kadın 1.847 455 834 3 39 52 19 124 3.373 Toplam 6.178 22.988 17.278 17.113 4.445 18.354 5.942 302 43 1.832 94.475 Kaynak: www.tuik.gov.tr Ceyhan ilçe merkezinde 4 bağımsız anaokulu, 28 ilköğretim okulu (1 özel), 15 ortaöğretim okulu (1 Fen Lisesi 1 An.Öğrt. Lis. 3.And..Lis., 2 Genel Lises, 2 EML, 2 TML,1 KML,1 SML,1 İHL). Belde ve köylerinde 1 bağımsız anaokulu, 23 ikinci kademesi olan ilköğretim okulu, 2. Kademe 5 ortaöğretim kurumu (1 ÇPL, 4 Genel Lise) 15 ikinci kademesi olmayan okul taşımalı eğitimden dolayı kapalı 12 okul taşımalı 67 okul merkeze taşınan 18 okul vardır. Sağlık Adana ilinde kişiye ve çevreye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri ilk yardım ve acil müdahale, birinci basamak tedavi hizmetleri hasta takibi ve laboratuvar hizmetleri kayıt TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 194 / 326

bildirimi, istatistik işlemlerin yürütülmesi gibi işleri yapmak için 13 ilçede toplam 144 sağlık ocağı faal olarak hizmet vermektedir. Bu sağlık ocaklarına bağlı olarak da 766 sağlık evi sağlık hizmetlerini yürütmektedir. Adana il merkezindeki ve bazı ilçelerdeki çarpık kentleşme ve hızlı nüfus artışından dolayı yeni sağlık ocaklarına gerek duyulmakta; çarpık kentleşme olgusu birinci basamak sağlık hizmetlerinin sunumunda güçlük yaratmaktadır. Ancak kurum ve kuruşularca dengeli ve düzenli bir program dahilinde Temel Sağlık Hizmetleri iyi seviyelere getirilmeye çalışılmaktadır. Tablo 71. Adana İlindeki Hastane Sayıları Sağlık Bakanlığı Hastaneleri Üniversite Hastaneleri Özel Hastaneler Genel Toplam 15 2 5 22 Tablo 72. Adana İli Bildirimi Zorunlu Hastalık Vakaları,2008 Hastalığın adı Bildirilen vaka sayısı Kuduz Riskli Temas 3002 Sark Çıbanı 140 Siciliz 10 Kanlı İshal 575 Boğmaca 2 Brucella 74 Hepatit A 229 Hepatit B 134 Tifo 3 Kabakulak 153 Kızamıkçık 2 Kaynak: Adana İl Çevre Durum Raporu, 2008 Kültür Hizmetleri Verimli topraklar ve coğrafi konumu nedeni ile tarih öncesi çağlardan başlayarak değişik ulusların akınına uğramış bölgede Çukurova kültürünü bu uygarlıklardan parça parça biriktirilmiş taşlarla oluşturulmuş bir yapı olarak tanımlamak mümkündür. Bir kültür sentezini oluşturan etkenler içinde Hitit kültürü ağırlıklı bir yer tutmakla birlikte, diğer ulusların verdiği katkılarla da tarih boyunca zenginleşmiştir. Burada hüküm sürmüş 10 uygarlığın etkileri Adana'nın kültür yaşamında hala görülmekte ve hissedilmektedir. Adana ve Çukurova kültürünü önemli şekilde etkileyen gruplar özellikle göçebe, Türkmen ve Yörük aşiretleridir. 7-11. yy. arası Bizanslılar, Araplar ve aradaki küçük bir çok siyasi toplulukların kültür etkileri altında gelişen Anadolu, 11. yy.'dan itibaren tamamen Selçuklu kültürü etkisi altına girmiştir. Selçukluların ve onları takiben beylik devrinin etkileri Çukurova'da çok belirgindir. Beylik devrine damgasını vuran Ramazanoğlu Beyliği'nin zengin kültür varlıkları bugün hala görülmektedir. Beylikler sonrası Osmanlı Devrinden kalma yazılı kaynaklar zamanın gelişimine ışık tutmaktadır. (Şeri/mahkeme Sicilleri veya Ziya Paşa devri kayıtları) Ovadan çok Toroslar'da yerleşen Türk (Yörük, Türkmen) aşiretleri uzun yüzyıllar dış etkenlere kapalı kalmış ve en az 10-15 asırlık Türk-Müslüman kültürünü pek fazla değişmeden muhafaza etmeyi başarmışlardır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 195 / 326

Adana'nın daha ovalık kesimlere yerleşmesi 19. yüzyıla rastlamaktadır (Osmanlı devrine, Cevdet ve Derviş Paşalar dönemine ) Ovaya yerleşme ile kültürde değişmeler başlamıştır. 20. yüzyılın ortasından itibaren de ovaya sanayileşmenin gelişi yöre kültür ve yaşamında büyük değişiklikler yaratmıştır. Bir toplumun maddi ve manevi değerlerinin birikimi, o toplumun kültürünü meydana getirir. Birçok iç ve dış etkenlerin yarattığı sentez, toplumun belli bir dönemdeki kültürünü belirler. Verimli topraklar ve coğrafi konumu nedeni ile tarih öncesi çağlardan başlayarak değişik ulusların akınına uğramış bölgede Çukurova kültürünü bu uygarlıklardan parça parça briktirilmiş taşlarla oluşturulmuş bir yapı olarak tanımlamak da mümkündür. Özellikle 19.ve 20. yüzyıllarda Adana ovasında yerleşimin artmasıyla tarımda ve sanayileşmede büyük atılımların olması, yörenin kültüründe büyük değişiklikler yaratmıştır. Ayrıca yörede yayla, deniz ve ova kültürünün de karışımı ile yeni bir kent kültürü meydana gelmiştir. Çeşitli Kültürlerin Yörede Bıraktığı İzler İlde çeşitli uygarlıklara ait toplam 65 adet büyük boyutlu sit alanı bulunmaktadır. Bu sit alanları içinde Kozan merkez ve Seyhan ilçe merkezi gibi kentsel sitler, Misis, Magarsus, Anavarza gibi arkeolojik sitler, Ağyatan, Akyatan, Yumurtalık Lagünü gibi doğal sitler, ayrıca anıtsal nitelikli kültür varlıkları da bulunmaktadır. Bunlar Misis ve Adana Taşköprüsü, Ulucami, Arasta, han-hamam gibi dini, askeri ve resmi yapılardır. İldeki Kültür Kuruluşları Adana Arkeoloji Müzesi: 1924 yılında Alyanazade Halil Kamil Bey tarafından Taşköprü yakınındaki Cafer Paşa medresesinde açılmıştır. 1950 yılında bugünkü Etnoğrafya müzesine, 5 Ocak 1972 tarihinde de bugünkü yerine (Girne köprüsü yanı) taşınmıştır. Müzeye eserler kazı, hibe, el koyma ve satın alma yoluyla toplanmıştır. En önemlileri AşiLahdi, Antropoit Lahid, Bronz Senatör Heykeli, Urartu dönemine ait madeni eşyalardır. Etnoğrafya Müzesi: İl merkezinde, Kuruköprü de 1845 yılında yapılmış ve terkedilmiş kilise binası 1924 yılında müze haline getirilmiştir. Buranın Etnoğrafya müzesi olarak kullanılması 1983 yılındadır. Atatürk Bilim Kültür Merkezi: Müze binası Seyhan Caddesi üzerinde 19.yüzyılda yapılmış geleneksel Adana evlerindedir. İki katlı çıkmalı, kırma çatılı, ahşap bir yapıdır. Ramazanoğullarından Suphi Paşa ya ait olan binada Atatürk, 15 Mart 1923 te Adana ya geldiğinde eşiyle birlikte kalmıştır. Bina, Atatürk Kültür ve Bilim Merkezi Koruma ve Yaşatma Derneğince ve halkın katkılarıyla restore edilmiştir. 1981 yılında Müze Müdürlüğü ne bağlı olarak hizmete açılmıştır. Misis Mozaik Müzesi:1959 yılında Misis höyüğünün batı yönündeki sırtında açılmıştır. Adana Arkeoloji müzesine bağlıdır. Müzede yer alan mozaikler bu sanatın en gelişmiş zamanı olan 4.yüzyılın sonlarına ait bazilika tipinde bir tapınağın zemin mozaikleridir. Müzenin duvarları ışığı geçirecek şekilde cam tuğlalardan oluşmuştur. Bu mozaiklerin ortaya çıkartılmasında Alman Arkeologları Prof.Bossert ve Dr.Sudwing Budde yardımcı olmuşlardır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 196 / 326

KültürMerkezleri Adana İl Halk Kütüphanesi: 1923 yılında Şeyh Ramazanoğlu kitaplıklarının birleştirilmesi ile kurulmuştur. 1963 yılında İl Halk Kütüphanesi adını almıştır. 5 Ocak 1976 tarihinde de Kültür Sitesi ne taşınmıştır. Çağdaş Çocuk Kütüphanesi: Gazipaşa Bulvarı, Celalettin Sayhan İlköğretim Okulu bahçesinde hizmet vermektedir. Mehmet Sabancı Çocuk Kütüphanesi :Yavuzlar Mahallesinde Hacı Ömer Sabancı Vakfı tarafından yaptırılan iki katlı binada hizmet vermektedir. 100. Yıl Çocuk Kütüphanesi: İncirlik Kasabasında 1981 yılında Belediye tarafından verilen binada hizmete girmiştir. Ayrıca Ceyhan, Feke, İmamoğlu, Karaisalı, Kozan, Pozantı, Saimbeyli, Tufanbeyli, Yumurtalık ilçeleri ile Sağkaya ve Mercimek beldelerinde de Halk Kütüphaneleri bulunmaktadır. Devlet Güzel Sanatlar Galerisi: Galeri 1978 tarihinde hizmete girmiştir. 1981 yılında Hacı Ömer Sabancı Kültür Mrkezine taşınmıştır. Galerinin amacı, topluma plastik sanat zevkini yaymak ve geliştirmek, sanatçılara eserlerini sergileme kolaylığı sağlamak, dünyadaki plastik sanat eserlerini tanıtmak ve sevdirmektir. Tiyatrolar Adana da ilk tiyatro 1880 yılında şair Ziya Paşa nın Adana Valiliği sırasında kurulmuştur. Adana Büyükşehir Belediyesi binası içinde bulunan Şehir Tiyatrosu 1926-1938 yılları arasında Belediye Başkanlığı yapmış olan Turhan Cemal Beriker tarafından halkevi olarak yapılmıştır. 1941-1948 yıllarında Halkevi Başkanı Gazeteci Nihat Oral, bu konuda ileri bir adım atmış ve tiyatronun gençlik kolunu kurmuştur. Tiyatro ara ara açılıp kapanmış, bu gün hala çalışmalarına devam etmektedir. Ayrıca Hacı Ömer Sabancı Kültür Sitesi nde Kültür Bakanlığı na bağlı olarak çalışmalarını sürdüren Devlet Tiyatrosu bulunmaktadır. Çukurova Devlet Senfoni Orkestrası Kültür Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü ne bağlı olarak 1990 yılında kurulmuştur. 5 Ocak 1991 yılında ilk konserini vermiştir. Konserlerinde yerli ve yabancı birçok şef ve solist sanatçıyı konuk etmekte, ayrıca yurtiçi ve yurtdışında konserler vermektedir. Altın Koza Kültür ve Sanat Festivali 1969 yılında günümüze kadar devam eden bu gelenek etkinliğini gittikçe artırarak Adana nın ismini duyuran önemli bir sanat olayı haline gelmiştir. Türk sinemasının gelişmesinde de önemli katkıları olmaktadır. Halk Edebiyatı ve Aşıklar Geleneği Çukurova da, halk edebiyatı ve aşıklar geleneği yüzyıllardan beri sürmektedir. Bu konu ile ilgili yapılan araştırmalarda birçok masal, efsane, fıkra, ağıt v.b. derlenmiştir. Bunlardan en iyi korunanı aşıklık geleneğidir. Adana da aşıklar, sazlı(telden), sazsız(dilden) olmak üzere iki gruba ayrılır. Karacaoğlan, Dadaloğlu aşıkların en ünlülerindendir. Bunların dışında yörede Aşık Yusuf, Deli Boran, Feymani, Osman Eyyubi, Aşık Abdullah, Gündeşlioğlu, İlbeylioğlu, Kara Osman, Kul Halil, Kul Seydi İçgözoğlu, Aşık Karalı, Hacı Karakılçık, Abdulvahab Kocaman, Aşık Fidani, Aık Ömer, Aşık Ali, Aşık TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 197 / 326

Hüseyin, Derdiçek ve İnce Arap gibi birçok aşık yetişmiştir. Kadın halk şairleri de bulunmaktadır. Bunların en ünlüleri; Durdu, Nazlı Gelin, Sinem Kız, Hasibe Hatun ve Hasibe Ramazonoğlu dur. Geleneksel El Sanatları Yörede teknoloji ne kadar gelişmiş olsa da yerel olarak el sanatları önemini korumaktadır, özellikle kırsal kesimde daha yaygındır. Yetkililer geleneksel el sanatlarını geliştirmek için gayret göstermekte, birçok yerde kooperatif yoluyla bu çalışmaları desteklemektedir. En fazla yapılan el sanatları halı, kilim, çul, çuval, heybe, seren ve benzerleridir. Faaliyetin gerçekleştirileceği proje alanı içerisinde, 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu'nun 2. maddesinde tanımlanan ve bu kanunun 3. maddesi uyarınca belirlenen "Milli Parklar", "Tabiat Parkları", "Tabiat Anıtları" ve "Tabiat Koruma Alanları" ile, yukarıda belirtilen alanların dışında 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunun 2. maddesinde yer alan "Kültür Varlıkları", "Tabiat Varlıkları", "Sit" ve "Koruma Alanı" olarak tanımlanan ve aynı kanun ile 3386 sayılı kanunun ilgili maddeleri uyarınca koruma alanları, kıyı kesimleri, tarım alanları, nüfusça yoğun alanlar, erozyon alanları, heyelan alanları bulunmamaktadır (bkz. Ek-16 Faaliyet Alanı ve Çevresinde Yer Alan Katmanları Gösterir Harita). Ayrıca üretim esnasında herhangi bir kültür ve tabiat varlığına rastlanıldığı takdirde 5879 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu hükümlerine uygun hareket edilecektir. 4.2.4. Sağlık (Bölgede mevcut endemik hastalıklar) Adana İline ait sağlık verileri Bölüm 4.2.3 de verilmiş olup; faaliyetin gerçekleştirleceği Ceyhan İlçesinde, 21.05.2008 tarihinde Aile Hekimliği uygulamasına pilot olarak geçmiş olup, geçiş dönemi herhangi bir olumsuzlukla karşılaşılmadan uygulamaya başlanmıştır. Aile hekimliği sistemimizde bir hekim bir aile sağlığı elemanı olup, ekip halinde çalışmaktadır. Bu geçiş döneminde nüfus tespiti, gebe, bebek, çocuk izlem gibi öncelikle yapılması gereken işlemlerin aksamaması ve iş yoğunluğunun hafifletilmesi için Toplum Sağlığı Merkezi tarafından eldeki imkanlar dahilinde her Aile Sağlığı Merkezine geçici görevlendirmeler yapılmıştır. Aile Sağlığı Merkezlerinin denetimi ve işleyişi Toplum Sağlığı Merkezince yapılmaktadır. Proje alanının bulunduğu Ceyhan ilçesinde endemik bir hastalığa rastlanmamıştır. Proje alanında oluşacak kaza ve yaralanmalar da öncelikle en yakın sağlık kuruluşu tercih edilecektir. 4.2.5. Diğer Özellikler Proje kapsamında belirtilecek başka bir özellik yoktur. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 198 / 326

SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK SANAYİ TİC. A.Ş. 200700175 RUHSAT NO LU KALKER OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE ARTIŞI BÖLÜM 5. ADANA İLİ, CEYHAN İLÇESİ PROJENİN ÇEVRE ÜZERİNE ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 199 / 326

BÖLÜM 5. PROJENİN ÇEVRE ÜZERİNE ETKİLERİ ve ALINACAK ÖNLEMLER (Bu bölümde projenin fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri tanımlanır; bu etkileri önlemek, en aza indirmek ve iyileştirmek için alınacak yasal, idari ve teknik önlemler ayrı ayrı ve ayrıntılı bir şekilde açıklanır.) Adana İli, Ceyhan İlçesi sınırları içerisinde SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK SANAYİ TİC. A.Ş. ye ait 200700175 Ruhsat No lu 94,67 hektarlık alanın; 24,58 hektarlık çalışma alanı için (Yunus GÜRTAŞ) adına 07.10.2009 tarihinde ÇED Gerekli Değildir Belgesi alınmış (Bkz. Ek-1B) olup proje alanı içerisinde henüz bir faaliyet gerçekleştirilmemiştir. Söz konusu 24,58 hektarlık çalışma alanının 68,19 hektar daha eklenerek 92,77 hektara genişletilmesi planlanmaktadır. Ayrıca proje kapsamında ocak ve kırma-eleme tesisi kapasitelerinin 100.000 ton/yıl dan 1.200.000 ton/yıl a çıkartılması planlanmaktadır. Söz konusu proje ise Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği Ek I-Madde (28)-Madencilik projeleri; Ruhsat hukuku ve aşamasına bakılmaksızın a) 25 hektar ve üzeri çalışma alanında (kazı ve döküm alanı toplamı olarak) açık işletmeler ve d) Kırma- Eleme-Yıkama tesisleri (3213 sayılı Maden Kanunu 1. (a) ve 2.(a) grup madenler ile hafriyat malzemeleri-400.000 ton/yıl) içerisinde yer almaktadır. Bu nedenle söz konusu proje ÇED Yönetmeliği nin 7. Maddesi (b) bendi kapsamında değerlendirilmiş ve ÇED Yönetmeliği nin 8. Maddesi kapsamında Ek III ÇED Genel Formatı doğrultusunda ÇED Başvuru Dosyası hazırlanarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı na sunulmuştur. Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği nin 9. Maddesi gereğince Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nda yapılan Bilgilendirme, Kapsam ve Özel Format Belirleme Toplantısı sonucu ÇED Raporu Özel Formatı belirlenmiştir. Dolayısıyla bu ÇED Raporu, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğünün 30.01.2013 tarih ve 1753 sayılı yazısında belirlenen ÇED Raporu Özel Formatı doğrultusunda hazırlanmıştır. 5.1.1. Üretim Sırasında Nerelerde ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat Sırasında Kullanılacak Malzemeler, Patlayıcı Maddeler, Hafriyat Miktarı, Nerelere Taşınacakları Veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları Adana İli, Ceyhan İlçesi hudutları dahilinde SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK SANAYİ TİC. A.Ş. ye ait 200700175 Ruhsat no lu 94,67 hektarlık alanın 92,77 hektarlık kısmında açılacak ocaktan 1.200.000 ton/yıl (444.444,4 m 3 /yıl) kalker; çıkarılarak 0,201 hektarlık alanda kurulması planlanan kırma-eleme tesisinde boyutlandırılacaktır. Üretimin gerçekleştirileceği ocak alanında, kalker cevheri üzerinde ortalama 0,1 m kalınlığında bitkisel toprak bulunmakta olup, çalışmalara başlamadan önce sıyırma işlemi yapılacaktır, bitkisel toprak sıyrılırken taşlı kısımların sıyrılmamasına dikkat edilecektir. Bu alanlarda üretim faaliyetlerine başlanacağı zaman, üretim öncesi hafriyat işlemleri yapılacaktır. Hafriyatı yapılacak tabakanın gevşek oluşu nedeniyle, hafriyat işlemleri iş makineleri ile yapılacak olup; patlayıcı madde kullanılmayacaktır. Patlayıcı madde yalnız üretim esnasında gerek duyulduğunda kullanılacaktır. Ancak proje kapsamında patlatmanın çevresel etkilerinin en üst düzeyini gösterebilmek için tüm üretim boyunca patlatma işleminin gerçekleştirileceği düşünülerek hesaplar yapılmıştır. Gereken kısımlarda üst örtü tabakasının hafriyatı sonucu oluşan elde edilen toprak tabakası üretim alanı içerisinde üretimi ve ocak giriş-çıkışını engellemeyecek şekilde uygun bir alanda düzenli bir şekilde muhafaza edilecektir. Hafriyat işlemlerinde kullanılacak makine ve ekipmanlar aşağıdaki tabloda verilmiştir; TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 200 / 326

Makine ve Ekipman Kamyon Ekskavatör Yükleyici Adet 5 adet 3 adet 2 adet Söz konusu faaliyet yer üstü işletmeciliği yöntemi ile gerçekleştirilecektir. Açık ocak işletmeciliği esnasında çalışma alanı yüzeyinde bulunan 0,1 m kalınlıktaki örtü tabakası sıyrıldıktan sonra çalışmalara başlanacak olup; faaliyet süresince sıyrılması planlanan toplam örtü tabakası miktarı : 927.700 m 2 x 0,1 m x 1,5 ton/m 3 (*) =139.155 ton dur. (*) Kaynak: Yildiz M.,Gurkan O.,Turgut C.,Unal G.,Tarımsal Savaşımda Kullanılan Pestisidlerin Yolaçtığı Çevre Sorunları. TMMOB Ziraat Mühendisleri 6. Teknik Kongresi 3-7 Ocak 2005 Ankara,2005 Faaliyetin ömrü = 94 yıl olarak belirlenmiştir. Sıyırma işleminin 3 gün süreyle günde 10 saat yapılması planlanmaktadır. 139.155 ton/94yıl = 1.480,3 ton/yıl sıyrılacak bitkisel örtü tabakasıdır. Oluşacak bu malzeme faaliyet alanı içerisinde arazi düzenlemelerinde kullanılmak üzere 0,2006 hektarlık bitkisel toprak stok alanında depolanacaktır. Bitkisel toprak stok alanı koordinatları Bölüm II verilmiştir. Faaliyet alanında inşaat söz konusu olmayacaktır; işçilerin kullanması için şantiye binası ve idari bina olarak; 1 adet prefabrik yapı kurulacak olup bu yapılar kullanılacaktır. Proje kapsamında kalker ocağından yılda 1.200.000 ton/yıl malzeme çıkarılması planlanmış olup, üretimin %10 oranındaki kısmının pasa olacağı varsayılmıştır. Pasanın tamamı pasa alanına taşınacak, daha sonra bu pasa üretimin tamamlandığı alanlarda üste serilecek ve üretimle birlikte rehabilitasyon çalışması bitmiş olacaktır. 1.200.000 ton/yıl * %10 = 120.000 ton/yıl pasa oluşacaktır. Kalker üretimi esnasında 120.000 ton/yıl pasa oluşabilecektir. Oluşacak pasa faaliyet alanı içerisinde arazi düzenlemelerinde kullanılmak üzere 0,2006 hektarlık pasa stok alanında depolanacaktır. Bu malzeme, daha sonra üretimi sona eren alanların arazi düzenlenmesi ve rekreasyon işlemlerinde kullanılması planlanmaktadır. Söz konusu projeye ilişkin olarak işletme esnasında çıkacak hafriyat, pasa malzemenin stoklanacağı alanın orman alanı dışında alternatif sahalarının bulunmaması halinde ormanlık alanın depolama amaçlı değerlendirilecek, kırma-eleme tesis yeri için öncelikle orman alanı dışında alternatif sahaların araştırılması, bunun mümkün olmaması halinde ruhsat sahası içinde orman içi açıklık veya bozuk orman alanı tercih edilecektir. Pasa döküm alanı için erozyona, heyelena sebep olmayacak meyilde arazi tercih edilecek ve çevredeki dere, baraj gölet sularını kirletmeyecek şekilde gerekli tedbirlerin alınarak, izne konu olmayan yerlere ve ormanlara dökülmeyecektir. İlgili Yönetmelikler 18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan ve 26.03.2010 tarih ve 27533 sayılı Resmi Gazete de değişikliği ile yayımlanan Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 201 / 326

Değerlendirme Açıkta geçici olarak depolanan yığma malzeme, hava kalitesi standartlarını sağlamak şartıyla açıkta depolanabilir. Bu amaçla aşağıda bazı örnekleri verilen tedbirler alınır. - Araziye rüzgârı kesici levhalar yerleştirir, rüzgârı kesici duvar örülecek, - Taşıyıcıların üzerine malzeme boşalttığı bağlantı kısımlarının üstü kapatılacak, - Savurma yapılmadan boşaltma ve doldurma yapılacak, - Malzeme üstü naylon branda veya tane büyüklüğü 10 mm den fazla olan maddelerle kapatılacak, - Üst tabakalar %10 nemde muhafaza edilecek, bu durumu sağlamak için gerekli donanım kurulacaktır. - Bitkisel toprağın saklanma sürecinde olabilecek kayıplar önlenecek ve toprağın kalitesi erozyona karşı korunacaktır. - Bitkisel toprağın uzun süre açıkta bırakılacağı durumlarda ise yüzeyinin çabuk gelişen bitkiler ile örtülmesi temin edilecektir. Ayrı toplanan bitkisel toprak arazi düzenlemelerinde kullanılacaktır. 5.1.2. Suyun Temin Edileceği Kaynaklardan Getirilecek Su Miktarları, İçme ve Kullanma Suyu ve Diğer Kullanım Amaçlarına Göre Miktarları Faaliyet sırasında kullanılacak doğal kaynaklardan olan su; çalışacak personelin ihtiyacından kaynaklanan içme ve kullanma suyu, tesiste ve faaliyet alanının tozlanmasını engellemek amacıyla kullanılacak sudur. Proje kapsamında çalışacak personelin ihtiyacı olacak içme suyu, piyasadan ücret karşılığı damacanalarla temin edilecektir. Dolayısıyla projede çalışacak personelin sıhhi içme suyu; faaliyet alanına taşınarak sağlanmış olacaktır. Damacanalarda taşınan su işçilerin sağlığı için tehdit oluşturmayacak koşullarda muhafaza edilecek, kullanımı sonrası sürekli olarak kapalı olarak muhafaza edilecektir. Ayrıca 17.05.2005 tarih ve 25370 sayılı Resmi Gazetede Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanarak yürürlüğe giren İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik te belirtilen standartların korunması sağlanacaktır. İşletmede herhangi bir yıkama veya zenginleştirme işlemi yapılmayacağından büyük çapta bir su gereksinimi yoktur. Üretim amaçlı olarak kullanılacak su yollardaki ve kırma-eleme tesisindeki toz oluşumunu engellemek amacıyla kullanılacaktır. İşletme sırasında, faaliyet alanının ve işletme içi yolların devamlı spreylenerek nemli kalması sağlanacak ve tozlanma en aza indirgenecektir. Çalışacak personel için gerekli olacak su miktarı; Faaliyet sırasında 40 kişi çalışacaktır. Kişi başına gerekli su miktarı Su Temini ve Atıksu Uzaklaştırılması Uygulamalarında (İTÜ - 1998, Prof. Dr.Dinçer TOPACIK, Prof. Dr. Veysel EROĞLU) 150 lt/gün olarak belirtilmiş olup söz konu projede tüm olasılıklar ve maksimum gereksinimlere göre değerlendirilme yapılmıştır. Bu nedenle kişi başına günlük içme ve kullanma suyu tüketimi 200 lt olarak düşünülmüştür. Buna göre; Toplam Su İhtiyacı = İşçi Sayısı x Kişi başı kullanılacak su miktarı Çalışacak İşçi Sayısı = 40 kişi Kişi başı kullanılacak su miktarı = 200 lt/kişi-gün = 0,2 m 3 /kişi-gün Toplam Su İhtiyacı = 0,2 m 3 /kişi-gün x 40 kişi = 8,0 m 3 /gün TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 202 / 326

Kırma-Eleme Tesisinde kullanılacak su miktarı; Kırma-eleme tesisinde tozlanmayı engellemek amacıyla toz indirgeme sistemi kurulacaktır. Toz indirgeme sisteminde, püskürtme başlığında havanın sıkıştırılması ve aynı zamanda bu sıkıştırılan havaya belli periyodlarda ve damlacıklar halinde su verilmesi suretiyle, suyun pulvarize edilmesi sağlanmaktadır. Tesiste toz oluşumunu önlemek amacıyla kırılacak ton başına ortalama 2 lt su kullanılması düşünülmektedir. Kırma-eleme tesisinde saatte işlenecek malzeme 357,14 ton olduğuna göre günde kullanılacak su miktarı; 357,14 ton/saat x 2 lt/ton = 714,28 lt/saat x 10 saat/gün = 7.142,8 lt/gün (7,14 m 3 /gün) olacaktır. Proje alanında tozumayı engellemek amacıyla kullanılacak su miktarı Ocaktan çıkarılan cevherin tamamı kırma-eleme tesisinde boyutlandırılacak olup ocak alanı içerisinde depolanmadan doğrudan kırma-eleme tesisine sevk edilecektir. Kırma-Eleme Tesisinde işleme tabii tutulan malzeme kısa süreli olarak malzeme stok alanında bekletildikten sonra proje alanına yaklaşık 18 km mesafede yatırımcı firmaya ait inşaatı devam eden çimento fabrikasında kullanılmak üzere sevk edilecektir. Nakliye güzergahı olarak ise; çalışma alanının güneybatı sınırında yer alan 3000 m lik yol kullanılacaktır. Söz konusu 3000 m lik yolun 2000 m si stabilize yol olarak mevcut bulunmakta olup 1000 m si proje kapsamında yeni açılacaktır. 3000 m nakliye yolu sonrasında ise Dokuztekne Köyü yoluna bağlanacak ve buradan proje sahibi ait çimento fabrikasına mevcut yollar kullanılarak malzemenin nakliyesi yapılacaktır. Faaliyet sahibi tarafından üretime başlanılmadan önce mevcut stabilize yol (2000 m) ve yeni açılacak yol (1000 m) proje sahibi tarafından satıh kaplama (zift üzerine çakıl) yapılacaktır. Ayrıca 3000 m lik nakliye yolu sonrasında çimento fabrikasına kadar kullanılacak mevcut yolların gereken bölümlerinde de faaliyet sahibi tarafından satıh kaplama yapılarak nakliye yollarının bakımı yapılacağından kalkerin nakliyesi nedeni ile yollardan kaynaklanacak tozuma öngörülmemektedir. Üretim sırasında ocak alanında meydana gelecek tozumayı engellemek için sulama yapılacaktır. 1 m 2 lik alan için ortalama olarak 1,5 lt sulama amaçlı su kullanılacaktır. Faaliyet sahasında yılda 12 ay, ayda 28 gün çalışıldığı düşünülürse; 92,77 hektarlık (927.700 çalışma alanın günde (faaliyet ömrünün 94 yıl olduğu düşünüldüğünde) 29,3 30 m 2 lik kısmında çalışılacaktır. Günlük üretimin ortalama 30 m 2 lik bir alanda yapılacak olması dolayısıyla üretim alanı ve çevresi için gereken su miktarı; 30 m 2 x 1,5 lt = 45 lt su kullanılacaktır. Bölgede sulamanın kaç kez yapılacağı mevsimsel ve iklimsel özellikleri göz önünde bulundurularak hesaplanacaktır. Proje alanında Toplam Kullanılacak Su Miktarı Toplam Su İhtiyacı= 8.000 lt (personel) + 7.142,8 lt (kırma-eleme) + 45 lt (üretim alanı) = 15.187,8 lt/gün olacaktır. Bu da günde yaklaşık 15,2 m 3 suya ihtiyaç duyulacağı anlamına gelmektedir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 203 / 326

Proje alanına yaklaşık 18 km mesafede yatırımcı firmaya ait inşaatı devam eden çimento fabrikası yer almakta olup söz konusu fabrika işletmeye geçtikten sonra 200700175 Ruhsat No lu Ocak faaliyete geçecektir. Dolasıyla ocak personelinin kullanma suyu, ocak alanı ve çevresinde toz oluşumunu engellemek amacıyla ve spreyleme için gerekli olacak su, yatırımcı firmaya ait çimento fabrikasından sağlanması planlanmaktadır. Personelin kullanma suyu, 17.05.2005 tarih ve 25370 sayılı Resmi Gazetede Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanarak yürürlüğe giren İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik e uygun olacaktır. Köylerin içme suyu şebekelerine zarar verilmeyecek olup zarar verilmesi durumunda zararları faaliyet sahibi tarafından karşılanacaktır. Çevre köylerden su temin edilmeyecektir (bkz Ek-1H Adana İl Özel İdaresine verilen taahhütname). Söz konusu projeye konu çalışma alanı içerisinde Halilağa Deresi yan kolu olan 1 adet kuru dere bulunmaktadır. Söz konusu dere haricinde ise çalışma alanı içerisinde mevsimsel ve sürekli akış gösteren akarsu bulunmamaktadır. Faaliyet kapsamında Halilağa Deresi yan kolu olan kuru dereye hiçbir müdahalede bulunulmayacaktır. Ayrıca proje için gerekli suyun buradan karşılanması durumunda DSİ Bölge Müdürlüğünden gerekli izinler alınacaktır. Gerekli izinler alınmadan hiçbir suretle su kullanılmayacaktır. Ülkenin yeraltı ve yerüstü su kaynakları potansiyelinin korunması ve en iyi biçimde kullanımının sağlanması için 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği nin (24.04.2011 tarih ve 27914 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) hükümlerine uyulacaktır. Faaliyet kapsamında arazi hazırlık ve üretim sırasında oluşacak atık sular ve bertaraf yöntemleri bölüm 5.1.10 da verilmiştir. 5.1.3. Proje Kapsamındaki Ulaştırma Altyapısı Planı (ulaştırma güzergâhı, şekli, güzergah yollarının mevcut durumu ve kapasitesi, hangi amaçlar için kullanıldığı, mevcut trafik yoğunluğu, yerleşim yerlerine göre konumu, yapılması düşünülen tamir, bakım ve iyileştirme çalışmaları vb.) SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK SANAYİ TİC. A.Ş. tarafından işletilmesi planlanan kalker ocağı Adana İli, Ceyhan İlçesi yakınlarında yer almaktadır. 200700175 Ruhsat Nolu Kalker Ocağı ve Kırma-Eleme Tesisi Kapasite Artışı projesi kapsamında ocaktan çıkarılan malzeme kurulacak kırma-eleme tesisinde boyutlandırılacak ve çalışma alanında oluşturulacak olan malzeme stok alanında geçici olarak depolandıktan sonra proje alanına yaklaşık 18 km mesafede yatırımcı firmaya ait inşaatı devam eden çimento fabrikasında kullanılmak üzere sevk edilecektir. Nakliye güzergahı olarak ise; çalışma alanının güneybatı sınırında yer alan 3000 m lik yol kullanılacaktır. Söz konusu 3000 m lik yolun 2000 m si stabilize yol olarak mevcut bulunmakta olup 1000 m si proje kapsamında yeni açılacaktır. Mevcut stabilize yol (2000 m) ve yeni açılacak yol (1000 m) proje sahibi tarafından satıh kaplama (zift üzerine çakıl) yapılacaktır. 3000 m nakliye yolu sonrasında ise Dokuztekne Köyü yoluna bağlanacak ve buradan proje sahibine ait çimento fabrikasına mevcut yollar kullanılarak malzemenin nakliyesi yapılacaktır. Nakliye yolu ve yatırımcı firmaya ait çimento fabrikasına kadar olan nakliye güzergahı Şekil 36. da verilen uydu görüntüsünde gösterilmiştir. Yapılacak yollar, yamaçlardan aşağı toprak kaydırmayacak şekilde ekskavatörle yapılıcak olup orman yolları kullanıldığı taktirde bakım ve onarımı faaliyet sahibi tarafından yapılacaktır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 204 / 326

Sahanın kuş uçumu yaklaşık 650 m güneyinden Adana-Şanlıurfa otoyolu geçmektedir. Nakliye güzergahı olarak belirlenen bu yol ve çevresinde herhangi, rekreasyon alanı, turistik öğe, sanayi tesisi, peyzaj değeri yüksek olan herhangi bir alan bulunmamaktadır. Bundan dolayı yapılacak faaliyetten olumsuz etkilenmeleri söz konusu değildir. Proje Alanı Adana-Şanlıurfa Otoyolu Nakliye Yolu Yatırımcı Firmaya Ait Çimento Fabrikası Şekil 33. Nakliye Güzergâhını Gösterir Harita Nakliye sırasında, ocağın sürücülerin, hız limitlerine uymaları sağlanacaktır. Nakliye sırasında taşıyıcıların üzeri branda ile kapatılacak ve yolların nemlendirilmesi gibi bazı önlemlerde alınarak nakliye kaynaklı emisyonun etkisinin geçilen yollarda en alt düzeyde olması konusunda gerekli hassasiyet gösterilecektir. Ayrıca taşıma işlemi gündüz 08 ile 19 saatleri arasında yapılacaktır. Nakliye sırasında Karayolları Trafik Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Herhangi bir kaza durumunda en yakın sağlık merkezinden gerekli yardım istenecektir. Kamyonların devrilmemesi için kamyonların aks yükü doğrultusunda yükleme yapılacak olup, aşırı yükleme söz konusu olmayacaktır. Hiçbir akar veya kuru dere yatağı yol olarak kullanılmayacak veya bu maksatla herhangi bir müdahaleye maruz bırakılmayacaktır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 205 / 326

Ayrıca söz konusu proje kapsamında kullanılacak nakliye yolu için faaliyet sahibi tarafından Adana İl Özel İdaresi İmar ve Emlak İstimlak Daire Başkanlığı na taahhütname verilmiş (bkz. Ek-1H) olup bu taahhütnamede yer alan maddelere titizlikle uyulacaktır. Taahhütnamede yer alan maddeler ise; 1- Proje sahası çevresinde, İl Özel İdaresi yol ağında bulunan 53-2 K.K.N. (Kontrol Kesim Numaralı) Dutlupınar-Lalegölü, 54 K.K.N Dokuztekneilt. Dutlupınar-Çığrallı, 66 K.K.N. Hamdilli İlt. Dokuztekne-Hamidiye 67-2 K.K.N. Hamidiye-Turunçlu (Dörtyol) 68-2 K.K.N. Hamidiye ilt. Sarımazı 65 K.K.N. Dokuztekne ilt. Selimiye 125 K.K.N. Selimiye-Sarımazı ve 71-2 K.K.N Sarımazı-Toros gübre asfalt sathı kaplamalı köy yollarının çalışmalardan veya iş makinelerinden zarar görmesi halinde kullanılan köy yollarını eski durumuna getirilecek ve zararların faaliyet sahibi karşılanacak veya yolun standardının yükseltilmesi için katkıda bulunacak, 2- Köy yolunda meydana gelebilecek bozulmalar onarılacak, bozulmalar yapılana kadar can ve mal güvenliği ve sürücülerin uyarılması için düşey işaretlemeler yapacak, bu süre içerisinde meydana gelebilecek zararlardan doğabilecek madii ve manevi tazminatları karşılayacak, 3- Köy yolu sınır çizgisinden itibaren en az 50 mt lik mesafe içinde köy yolunun kaplama cinsine uygun olarak kaplanacak, 4- Ayrıca; İdarece yolların standardı dikkate alaınarak belirlenmiş veya belirlenecek ağırlık, boyut ve diğer sınırlamalara uyulacak, 5- Gerekirse virajlarda kilit parke taşı ile güçlendirme yapılacaktır. Bölgenin trafik yükü haritası Şekil 34. de verilmiştir. Faaliyet alanına en yakın yol Adana Şanlıurfa Otoyoludur. Bu yolun trafik yükü günlük 8.710 araç olup, bunun 886 adedi kamyon, römork, çekici vb. ağır vasıtalardır. Faaliyet kapsamında malzeme nakli için bu karayolunu kullanacak kamyon/tır sayısı günlük yaklaşık 100 kamyon/tır olacaktır. Faaliyet öncesinde mevcut yolda ağır taşıt yüzdesi; = (mevcut ağır taşıt / mevcut taşıt sayısı) x 100 = (886/ 8710) x 100 = % 10,17 Faaliyet sonrası mevcut karayolunda ağır taşıt yüzdesi yaklaşık olarak; = (mevcut ağır taşıt + tesisten kaynaklanacak / mevcut taşıt sayısı ) x 100 = ((886 + 100) / 8710) x 100 = % 11,32 olarak hesaplanmıştır. Buna göre söz konusu faaliyet mevcut karayollarında ağır taşıt trafik yükünü; %11,32 - %10,17= %1,15 oranında artıracaktır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 206 / 326

Faaliyet Alanı Şekil 34. Adana İli Trafik Hacim Haritası Kaynak:http://www.kgm.gov.tr/SiteCollectionDocuments/KGMdocuments/Trafik/trafikhacimharitasi/trafikhacim 2011.pdf 5.1.4. Proje Sırasında Kesilecek Ağaçların Tür ve Sayıları, Etkilenecek Tabii Bitki Türleri ve Ne Kadar Alanda Bu İşlerin Yapılacağı, Orman Yangınları ve Alınacak Önlemler Amenajman planında verilen Tablo 60. dan da görüleceği üzere ağaç sayısı ve hacmi ile ilgili bilgi bulunmamaktadır. Ancak ÇED Olumlu Belgesinin alınmasının ardından gerekli orman izinleri alınacak olup bu aşamada yapılacak olan 1/1000 ölçekli ağaç röleve planında kesilecek ağaç sayısı belirlenmiş olacaktır. Ek-8 de verilen ÇED İnceleme Değerlendirme Raporu nda, proje alanı için orman kadastro yapılmamış denilmekte olup orman alan sınırı belirlenmemiştir. Ayrıca söz konusu raporda proje alanı için ormanla ilişiğinin olduğu kanaatine varılmıştır denilmektedir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 207 / 326

Bu alanda üretim yapılacak kısımlardan bitki örtüsü kaldırılacaktır ve işletimi biten alanlara serilerek bitki örtüsünün yeniden oluşması sağlanmış olacaktır. Sıyrılarak alınan türler flora listesinde belirtilen türlerdir. Bununla birlikte faaliyet alanının florası bölge floraının karakteristiğini taşıdığından flora türleri üzerinde sadece bir miktar biyomas kaybından söz edilebilir. Ek-8 de verilen ÇED İnceleme Değerlendirme Raporunda, Proje alanı için saha yangın görmüş bir saha değildir denilmektedir. Orman yangını riskine karşı sahada gerekli önlemler alınacak, şantiye sahasında yeterli sayıda yangın söndürücü, kazma, kürek, vb. ekipmanlar bulundurulacaktır. Olası bir yangında ilk müdahale çalışan personel ile yapılacak ve en kısa sürede Orman işletme Müdürlüğü'ne haber verilecektir. 5.1.5. Elden Çıkarılacak Tarım Alanlarının Büyüklüğü, Arazi Kullanım Kabiliyeti Planlanan proje alanı içerisinde toplam 1.155,08 m 2 lik tapulu alanın olduğu Lisanslı Harita Kadastro Mühendislik Bürosunun hazırladığı harita üzerinde görülmektedir (Bkz. Ek-1D). Bu tapulu alanların ne kadarlık kısmında tarım yapıldığı bilinmemekte olup, ÇED sürecinin tamamlanması sonrasında gerekli izinlerin alınacağı zaman kesinleşecektir. Proje kapsamında tarım arazilerinin olması durumunda; 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu gereğince gerekli izinler alınacak olup Toprak Koruma Projesi yaptırılarak projeye uyulacaktır. Mera vasıflı alanların olması durumunda ise 4342 sayılı Mera Kanunu kapsamında gerekli izinler alınacaktır. Ayrıca proje alanında 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerin Aşılattırılması Hakkında Kanun ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında kalan yerlerin olması durumunda gerekli izinler alınacaktır. 5.1.6. Üretimde Kullanılacak Makinelerin, Araçların ve Aletlerin Miktar ve Özellikleri Adana İli, Ceyhan İlçesi sınırları içerisinde SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK SANAYİ TİC. A.Ş. ye ait 200700175 Ruhsat No lu 94,67 hektarlık alanın; 24,58 hektarlık çalışma alanı için (Yunus GÜRTAŞ) adına 07.10.2009 tarihinde ÇED Gerekli Değildir Belgesi alınmış (Bkz. Ek-1B) olup proje alanı içerisinde henüz bir faaliyet gerçekleştirilmemiştir. Bu nedenle kullanılacak makine ekipman yeni oluşturulacak olup Tablo 73. de verilmiştir. Tablo 73. Üretim Sırasında Kullanılacak Ekipmanlar Makine ve Ekipman Adet 110 luk Çeneli Kırıcı 1 adet 140 lık Seconder Kırıcı 1 adet 160 lık Seconder Kırıcı 1 adet Dik Milli Kırıcı 1 adet by-pas eleği (3 katlı) 1 adet 4 Katlı Elek Serisi 4 adet Bunker 10 adet Bant 15 adet Lastikli Yükleyici 2 adet Ekskavatör 3 adet Kamyon 5 adet Rock-drill 1 adet Tır 5 adet Kompresör 1 adet Arazöz 1 adet TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 208 / 326

Kamyon/Tır : Üretilen malzemenin her türlü taşınmasında kullanılmaktadır. Ekskavatör : Üretilen malzemenin kamyonlara yüklenmesinde ve ocak içinin düzenlenmesinde kullanılacaktır. Ocakta yapılacak patlatma sonucu çıkan çok büyük malzemelerin kırılarak küçük boyutlara getirilmesinde kullanılacak. Yükleyici Kepçe kullanılacaktır. : Üretilen malzemenin ve ocak içi yükleme faaliyetlerinde Bunker: Ocaktan gelen malzeme ilk olarak bunkerde beslenir ve bantlara kırıcıya yollanır. Bant : Malzemenin bunkerler, kırıcılar, elekler ve silolar arasında taşınmasını sağlamak amacıyla kullanılmaktadır. Kırıcı : Kırma-Eleme tesisinde kullanılacak kırıcılar (140 lık sekonder kırıcı, 160 lık sekonder kırıcı, 110 luk Çeneli kırıcı, Dik milli kırıcı) büyük boyutlardaki malzemenin kırılarak küçük boyutlara indirgenmesini sağlamak için kullanılmaktadır. Elek : Kırıcılardan çıkan malzemelerin boyutlarına göre ayrıştırılmasını sağlamak için kullanılmaktadır. (by-pas eleği ve 4 katlı elek serisi) Rock-drill : Patlatma deliklerinin açılmasında kullanılacaktır. Ayrıca tesisteki toz kaynağı olabilecek her bir ünite kapalı bir ortama alınarak toz indirgeme sistemi (torbalı filtre) kurulacaktır. Toz indirgeme sisteminde, püskürtme başlığında havanın sıkıştırılması ve aynı zamanda bu sıkıştırılan havaya belli periyodlarda ve damlacıklar halinde su verilmesi suretiyle, suyun pulvarize edilmesi sağlanmaktadır. Böylece damlacıklar halindeki su zerreleri tesiste işlenen malzemeye tutunarak, malzemenin nemlenmesini ve toz oluşumunun indirgenmesini sağlamış olacaktır. Malzemenin taşınması sırasında 25.02.2004 tarih ve 25384 sayılı Karayolu Taşıma Yönetmeliği ve 18.07.1997 tarih ve 23053 sayılı Karayolları Trafik Yönetmelik hükümlerine riayet edilecektir. Proje kapsamında kullanılan makinelerin günlük, haftalık ve aylık bakımları düzenli olarak yapılmaktadır ve kapasite artımı ile bakımlara düzenli olarak devam edilecektir. Faaliyet esnasında iş makinelerinin ve nakliye araçlarının bakım ve yağ değişimleri, mümkün olduğu ölçüde işletme dışında servis istasyonlarında yapılacak, bundan dolayı toprak ve yüzey sularının madeni yağlar ile kirlenmesi engellenmiş olacaktır. İş makinelerinin ve nakliye araçlarının bakımı ve yağ değişimi bulunduğu yerde yetkili operatörlerce yapılması zorunlu durumlarda ise, sızdırmazlık özelliğine sahip bir alanda 31.05.2005 tarih ve 25831 sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiş olan ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete değişikliği ile yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ndeki tüm hükümlere ve ayrıca 30.07.2008 Tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 209 / 326

Gazete de değişikliği yayımlanan Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyularak yapılmaktadır ve kapasite artışı ile aynı hükümlere uyulacaktır. Faaliyet kapsamında yapılacak bakım-onarım işlemleri sırasında açığa çıkması muhtemel yağlı üstübü, boş yağlama yağı tenekeleri vb. atıklar, 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiş olan ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete değişikliği ile yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 31.08.2004 tarih ve 25569 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan ve 31.07.2009 tarih ve 27305 sayılı Resmi Gazete ile 30.03.2010 tarih 27535 sayılı Resmi Gazete de değişikliği ile yayımlanan Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği ne göre, lisanslı bertaraf tesislerine ulaştırılmak üzere lisanslı taşıyıcı firmalara teslim edilecektir. Bu tip atıkların toprak, yüzeysel veya yeraltı suyu gibi herhangi bir alıcı ortama bırakılması kesinlikle engellenecektir. 5.1.7. Üretim Sırasında Tehlikeli, Toksik, Parlayıcı ve Patlayıcı Maddelerin Kullanım Durumları, Taşınmaları ve Depolanmaları Faaliyet kapsamında kalkerin üretimi esnasında açık işletme yöntemi kullanılması ve delme patlatma uygulanması planlanmaktadır. Üretim yönteminde; saha geneli göz önünde bulundurularak ve yapılan ölçümler sonucunda kalınlık 100 metre olarak saptanmıştır. Basamak yüksekliği 10 m, genişliği 14-18 m, basamak şev açısı ortalama 70 0, genel şev açısı 60 0 olarak düşünülmektedir. İşletmede malzeme kalınlığı ortalama 100 m olması dolayısıyla üretimin buna bağlı olarak 10 basamak halinde çalışılarak gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Ocakta kapasite artışıyla birlikte yıllık 1.200.000 ton malzeme üretimi yapılması planlanmaktadır. Faaliyet alanında cevher yan kayaçlarının durumuna bağlı olarak bazı bölümlerde patlatma yapılmasına ihtiyaç duyulmadan ekskavatör ile de üretim yapılacağı düşünülmektedir. Fakat proje kapsamında en kötü koşulların değerlendirilmesi nedeniyle kalker çıkartılırken üretimin tamamen delme-patlatma ile olacağı düşünülerek hesaplamalar yapılmıştır. Ocak üretiminde delik dizaynı belirlendikten sonra, delik çapı, delikler arası mesafe ve delik boyları hesaplanmaktadır. Pnömatik deliciler vasıtasıyla delme işlemi gerçekleştirilecektir. Açık işletme yapılacak ocakta üretim delme-patlatma ve ekskavatör yöntemiyle yapılacaktır. Üretim sırasında kullanılması gereken patlayıcı madde miktarı aşağıda hesaplanmıştır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 210 / 326

Tablo 74. Patlatma Bilgileri Elde bulunan bilgiler K Basamak Yüksekliği 10 m V MAX Delik Ayna Uzaklığı 3 m D Delik Çapı 89 mm d Anfo Yoğunluğu 0,85 gr/cm 3 T (Yıllık) Yıllık Elde Edilecek Malzeme Miktarı 444.444,4 m 3 1.200.000 ton T (Aylık) Aylık Elde Edilecek Malzeme Miktarı 37.037 m 3 100.000 ton T (Günlük) Günlük Elde Edilecek Malzeme Miktarı 1.322,75 m 3 3.571,4 ton N (Aylık) Aylık Patlatma Sayısı 5 adet N (Yıllık) Yıllık Patlatma Sayısı 60 adet C (Kapsül) Delik Başına Kapsül Sayısı 1 adet Hesaplamalar U Ek Delik Uzunluğu (V max) x 0,3 3 x 0,3 0,9 m H Taban Delik Uzunluğu (K+U) x k (10 +0,9) x 1,02 11,118 m 11,1m F Delgi Hatası (D/1000)+(0,03xH) (89/1000)+(0,03 x 11,1) 0,422 m 0,5 m V Gerçek Delik Ayna Uzunluğu (V max) - F 3-0,5 2,5 m E Delikler Arası Mesafe 1,25 x V 1,25 x 2,5 3,125 m 3 m S Sıkılama Boyu S = V 2,5 m A Delik Kesit Alanı (Π x D 2 ) / 4 (Π x 8,9 2 ) / 4 62,21 cm 2 L (Dip) Dip Şarj Uzunluğu 1,3 x V 1,3 x 2,5 3,25 m = 325 cm Q (Dip) Dip Şarj Miktarı A x (L (Dip)) x d 62,21 x 325 x 0,85 17.186 gr =17 kg L (Kolon) Kolon Şarj Uzunluğu H - L (Dip) - S 11,1 3,25 2,5 5,35 m = 535 cm Q (Kolon) Kolon Şarj Miktarı A x (L (Kolon)) x d 62,21 x 535 x 0,85 28.289 gr = 28 kg Q (Toplam) Y (Delik) Z (Delik) W (Delik) Bir Delik İçin Kullanılacak Toplam Şarj (Anfo) Miktarı Bir Delik İçin Kullanılacak Dinamit Miktarı Bir Delik İçin Kullanılacak Toplam Patlayıcı Miktarı Bir Delik İle Elde Edilecek Malzeme Miktarı (Q (Dip)) + (Q (Kolon)) 17+28 45 kg (Q (Toplam)) x 0,03 45x0,03 1,35 kg 1,5 kg (Q (Toplam)) + (Y (Delik)) 45+1,5 46,5 kg E x V x K 3 x 2,5 x 10 75 m 3 I Özgül Delik (H) / (E x V x K) (11,1)/(3,5*2,5*10) 0,148 m/ m 3 Q W (Patlatma) Özgül Şarj Bir Patlatma Sonucu Elde Edilecek Malzeme Miktarı (Q (Toplam)) / (E x V x K) (T (Aylık)) / (N (Aylık)) 45/(3,5*2,5*10) 0,6 kg / m 3 37.037 m 3 /5 100.000 ton /5 7.407,4 m 3 20.000 ton P (Delik) Bir Patlatmadaki Delik Sayısı (W (Patlatma))/(W (Delik)) 7.404,7 m 3 /75 m 3 20.000 ton /202,5 ton 98,76 99 adet P (Anfo) P (Dinamit) P (Kapsül) Y (Anfo) Y (Dinamit) Y (Kapsül) Bir Patlatma İçin Kullanılacak Anfo Miktarı Bir Patlatma İçin Kullanılacak Dinamit Miktarı Bir Patlatma İçin Kullanılacak Kapsül Miktarı Yıllık Kullanılacak Anfo Miktarı Yıllık Kullanılacak Dinamit Miktarı Yıllık Kullanılacak Kapsül Miktarı (P (Delik)) x (Q (Toplam)) 99x45 4.455 kg (P(Delik)) x ( Y(Delik)) 99x1,5 148,5 kg (P (Delik)) x (C (Kapsül)) 99x 1 99 adet (N (Yıllık)) x (P (Anfo)) 60x4.455 267.300 kg (N (Yıllık)) x ( P (Dinamit)) 60x148,5 8.910 kg (N (Yıllık)) x (P (Kapsül))) 60x 99 5.940 TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 211 / 326

Şekil 35. Delme-Patlatma Dizaynı Patlatma dizaynı Şekil 35. de şematik olarak verilmiştir. Delikler şeş-beş düzeninde yan yana delinecektir. Gecikmeli numaralı elektrikli tavikli bakır kapsüllerle ateşleme yapılacaktır. Her deliğe 45 kg (dip şarj miktarı + kolon şarj miktarı) ağırlığında anfo doldurulacaktır. Anfonun orta kısmına ise 1,5 kg ağırlığında dinamit yerleştirilecektir. Patlatmanın yaratacağı ses ve sarsıntı etkisini en aza indirmek için patlatması yapılacak 99 delikten 1 tanesine 0 numaralı kapsül diğerine ise ml-sn gecikmeli numaralı kapsüllerden kullanılacaktır. Bu şekilde yapılan patlatma ile 99 deliğin aynı anda patlaması önlenecektir. Bir defa da 99 delik patlatılacaktır ve gecikme kapsülü kullanılacaktır. Faaliyet kapsamında yılda 12 ay çalışılacak olup ayda 5 patlatma yapılacak ve 1 patlatma sonucunda yaklaşık 7.407,4 m 3 (20.000 ton) malzeme alınacaktır. Dolayısıyla 1.200.000 ton kalker üretimi için yılda ~60 patlatma yapılacaktır. Proje kapsamında kullanılacak patlayıcıların özellikleri Tablo 75. de verilmiştir. Tablo 75. Kullanılacak Patlayıcı Maddeler ve Özellikleri Patlayıcı İsmi Üretici Firma Yoğ.(gr/cc) Tesat (mm) Pat.Hızı m/sn Suya Direnci Jelatin dinamit Barutsan A.Ş. 1.50 25 6200 İyi ANFO Nitro-Mak. A.Ş 0.82 125 4000-4500 Yok Açık ocaklarda ayda en fazla 5 kez patlatma yapılacak, patlayıcı olarak dinamit ve anfo kullanılacaktır. Açılacak deliklere anfo doldurulup dinamitle yemlenip sıkılandıktan sonra manyeto ile ateşlenecektir. Söz konusu ocakta patlatma sırasında anfoyu patlatabilmek amacıyla kullanılacak olan powergel magnum dinamitin özellikleri aşağıda verilmiştir. Powergel Magnum İnşaat sektörü, tüneller ve madencilik çalışmaları için tasarlanmış kapsüle duyarlı emülsiyon patlayıcıdır. İlk nesil patlayıcılara göre maksimum verim, iş güvenliği ve ekonomi sağlar. Powergel Magnum kapsüle duyarlı yüksek güçte emülsiyon patlayıcıdır. Yüksek güç aynı zamanda süper öteleme performansı ve etkin kaya kırma için, gerekli maksimum kullanılabilir enerjinin açığa çıkmasını sağlar. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 212 / 326

Powergel Magnum, emülsiyon teknolojisi ile üretilmektedir. İleri teknolojinin kullanımı, üstün şok ve öteleme özelliği yaratarak etkili kaya kırmasını sağlamaktadır. Ayrıca patlatma sonrası oluşan gazlar mükemmel bir itme enerjisi yaratır. Powergel Magnum, dinamit ile yapılan patlatmalarda, dinamit yerine bire bir olarak kullanılır. Powergel Magnum, üstün performansının yanı sıra yüksek iş güvenliği özelliklerine sahiptir. Suya karşı çok dirençlidir. İçeriğinde Nitrogliserin veya nitroglikol gibi maddeler olmadığından, sürtünme veya darbe ile patlatmaya karşı, dinamite kıyasla çok daha güvenlidir. Tüm çaplardaki Powergel Magnum kartuşları 8 No lu standart kapsüle duyarlıdır. İnfilaklı fitil kullanımında kartuşla fitilin sıkı teması sağlanarak kullanılmalıdır. Gerçek patlama hızı kartuş çapına ve bulunduğu ortama (confined-unconfined) bağlıdır. Patlama basınç ve ısısı ise patlama hızının bir fonksiyonudur. Standart Powergel Magnum boyutları aşağıda belirtilmiş olup talebe göre istenilen boyutlarda da üretilebilmektedir. Tablo 76. Powergel Magnum Özellikleri Standart Boyutlar Kartuş ağırlıkları 50 x 225 mm 500 gr 50 x 450 mm 1.000 gr 75 x 200 mm 1.000 gr 75 x 400 mm 2.000 gr 90 x 150 mm 1.000 gr 90 x 290 mm 2.000 gr İdeal Patlama Hızı 6.345 m / s İdeal Patlama Basıncı 119.350 atm İdeal Patlama Isısı 2.502º K Yoğunluk 1,20 gr/cm3 Suya Dayanıklılığı Çok İyi Patlama Entalpisi 3.684 kj/kg Patlatmalar Sırasında Dikkat Edilecek Hususlar: Faaliyet kapsamında patlatma gerçekleştirileceğinden bu işlem sırasında kaya parçalarının fırlaması, aşırı derecede patlayıcı madde kullanımı sırasında meydana gelecek sarsıntı, daha önceki patlatmada ana kayadan kopmayıp askıda kalan büyük kaya kütlelerinin düşmesi gibi kazalar olabilmektedir. Bu tür kazaları önlemek amacıyla sahada patlatma işlemi sırasında ve sonrasında aşağıdaki hususlara dikkat edilecektir: 1. Kapsül kablolarına ilave edilecek uzatma kablolarının bağlantıları itina ile yapılacak ve izole bantla iyi bir şekilde izole edilecektir. 2. Yemleyici dinamitin kartuşları kablo ile bir demet şeklinde bağlanacak ve bu demet kablo yardımı ile sarkıtılarak indirilecektir. 3. Sıkılama sırasında elektrik kablolarının zedelenmemesine dikkat edilecektir. 4. Ateşleme devresi kabloları manyetoya bağlanmadan önce ohm-metreyle devrenin direnç kontrolü yapılacaktır. 5. Ateşleme yapmadan önce siren ile alarm verilecek ve ayrıca flamalı gözcüler önemli noktalara dikilecektir. 6. Ateşleme kablosu uygun bir uzaklıktaki ateşleme cebine kadar uzatılarak vakit geçirmeden ateşleme yapılacaktır. 7. Yağışlı havalarda statik elektrik tehlikesi göz önüne alınarak gerektiğinde ateşlemeden vazgeçilecektir. 8. Ateşleme sahasına yetkililerden başkası girmeyecektir. 9. Patlatma işlemleri uzman kişiler tarafından yapılacaktır. 10. Patlayıcı maddeler ateşleme yerine özel bir araçta getirilecek, dinamit ve kapsüller ayrı ayrı araçlarda nakledilecektir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 213 / 326

11. Patlatma yapılacağı zaman çevrede bulunan insanlara ve en yakın yerleşim yerinde yaşayan halka haber verilecektir. Ayrıca proje kapsamında; 22.10.1984 tarih ve 8553 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük hükümlerine uyulacak olup, bu kapsamda; Patlayıcı maddelerin teslim alınması, taşınması, depolanması, dağıtılması, geri alınması vb. işler, bu amaçla eğitilmiş ve fenni nezaretçi tarafından görevlendirilmiş kimseler tarafından, ilgili mevzuat hükümlerine göre yapılacaktır, Bozulmuş patlayıcı maddeler, fenni nezaretçinin emir ve talimatı gereğince, ilgili mevzuat hükümlerine göre yok edilecektir. Kapsüllerle diğer patlayıcı maddeler, aynı kap içinde bir arada bulundurulmayacak ve taşınamayacaktır. Ancak, ayrı bölmelerde bulundurulmak koşuluyla ateşleyicilerin taşıdıkları sandıklarda bir arada taşınabileceklerdir. Kapsül kablolarına ilave edilecek uzatma kablolarının bağlantıları itina ile yapılacak ve izole bantla iyi bir şekilde izole edilecektir. Yemleyici dinamitin kartuşları kablo ile bir demet şeklinde bağlanacak ve bu demet kablo yardımı ile sarkıtılarak indirilecektir. Sıkılama sırasında elektrik kablolarının zedelenmemesine dikkat edilecektir Ateşleme devresi kabloları manyetoya bağlanmadan önce ohm-metreyle devrenin direnç kontrolü yapılacaktır. Ateşleme yapmadan önce siren ile alarm verilecek ve ayrıca flamalı gözcüler önemli noktalara dikilecektir. Ateşleme kablosu uygun bir uzaklıktaki ateşleme cebine kadar uzatılarak vakit geçirmeden ateşleme yapılacaktır. Ateşleme alanına yetkililerden başkası girmeyecektir. Patlatma işlemleri uzman kişiler tarafından yapılacaktır. Patlamayan delikler için gereken emniyet tedbirleri alınacak ve usulüne uygun olarak zararsız hale getirilecektir. Elektrikli kapsülle ateşleme yapılan yerlerde lağım deliklerine teknik amonyum nitratın doldurulmasında kullanılan pinomatik ve mekanik araçlar uygun biçimde topraklanacaktır. Patlayıcı maddelerin kullanımlarında, taşıma ve depolanmalarında "Tekel Dışı bırakılan patlayıcı maddelerle av malzemesi ve benzerlerinin üretimi, ithali, taşınması, saklanması, depolanması, satışı, kullanılması, yok edilmesi, denetlenmesi usul ve esasları" na ilişkin 29.09.1987 tarih ve 19589 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 87/12028 karar sayılı Tüzük hükümlerine uygun şekilde çalışılacaktır. Kazı ve Patlatma Sırasında Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük ve Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde Alınacak Tedbirler Hakkındaki Tüzük te belirtilen hususlara kesinlikle uyulacaktır. Ocakta gerçekleştirilecek tüm çalışmalar 21/02/2004 tarih ve 25380 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Yer altı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği hükümlerine göre gerekli önlemler alınarak yapılacaktır. Ateşleme yapıldıktan sonra ateşleme bölgesi sorumlu kişiler tarafından kontrol edilecek ve iş makinelerini tehlikeye sokacak durumlar için gerekli önlemler alınacaktır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 214 / 326

Faaliyet patlatma ile yapılacağından kaya-taş düşmesi riski bulunmaktadır. Çalışmalar sırasında, bu konuda gerekli tedbirler alınacak ve personelin sağlığını ve güvenliğini riske sokabilecek olası iş kazalarına engel olmak amacıyla T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nın İş ve İşçi Güvenliği Tüzüğü ndeki hükümlere uyulacaktır. Kullanılan teknoloji ve malzemelerden kaynaklanabilecek kaza riskine karşı 22.10.1984 tarih ve 18553 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük e uyulacaktır. Bu tüzüğe göre sahanın fenni nezaretçisi, işçi sağlığı ve iş güvenliği gereklerinin yerine getirilmesinden ve işletmenin teknik esaslar çerçevesinde çalıştırılmasından sorumludur. 5.1.8. Kullanılacak Üretim Yöntemleri, Üretim Miktarları ve İmalat Haritaları Planlanan faaliyet açık işletme yöntemiyle gerçekleştirilecektir. Önce sahadaki 1 yıllık üretim alanının üzerinde bulunan bitkisel toprak ekskavatörle sıyrılarak alınacaktır. Hafriyatla alınan bitkisel toprak depolama alanına götürülerek burada işletmesi biten alanların rehabilitasyonunda kullanılmak üzere geçici olarak depolanacaktır. İşletmenin üretim kapasitesine göre sahada ocak hudutları yan cidarlara verilecek şevler ve kaymalarda dikkate alınarak tespit edildikten sonra faaliyete başlanacaktır. Ocakta yıllık 1.200.000 ton kalker üretimi yapılması planlanmaktadır. Faaliyet alanında cevher yan kayaçlarının durumuna bağlı olarak bazı bölümlerde patlatma yapılmasına ihtiyaç duyulmadan ekskavatör ile de üretim yapılacağı düşünülmektedir. Fakat proje kapsamında en kötü koşulların değerlendirilmesi nedeniyle kalker çıkartılırken üretimin tamamen delme-patlatma ile olacağı düşünülerek hesaplamalar yapılmıştır. Çıkarılacak olan malzeme basamak oluşturularak delme-patlatma yöntemi kullanılarak çıkarılacaktır. Üretimde delme patlatma yapılacağından öncelikle Delici yardımıyla delikler açılacak, açılan deliklere hesaplanan patlayıcı miktarı konacak ve gerekli önlemler alınarak patlatma gerçekleştirilecektir. Her patlatmada sıralar halinde, şeş beş düzeninde delikler delinece, 99 adet delik oluşacak şekilde ayarlanacaktır. Her deliğe 46,5 kg patlayıcı konularak bir patlatmada yaklaşık 20.000 ton malzeme çıkarılacaktır. Sahada açılacak olan deliklerin sayıları ve ebatları çıkarılacak olan malzeme miktarına göre belirlenmiştir. Buna göre, Üretim Süresi Üretim Miktarı (ton) Üretim Miktarı (m 3 ) Yıllık 1.200.000 444.444,4 Aylık 100.000 37.037 Günlük 3.571,4 1.322,75 Saatlik 357,14 132,27 Çalışma Süreleri 12 ay/yıl, 336 gün/yıl, 28 gün/ay, 10 saat/gün ÇED izni istenilen sahadan 357,14 ton/saat kalker üretimi yapılması planlanmaktadır. Bu üretilecek olan malzemenin alınması için ayda yaklaşık 5 patlatma yapılacaktır. Patlatma ile çıkarılan kalker, iri bloklar içerirse, hidrolik kırıcılı ekskavatör yardımı ile daha küçük boyutlara parçalanarak, yükleyici ile kamyonlara yüklenerek kırmaeleme tesisine taşınacaktır. Kırma eleme tesisinin üretim miktarı; TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 215 / 326

Üretim Süresi Üretim Miktarı (ton) Üretim Miktarı (m 3 ) Yıllık 1.200.000 444.444,4 Aylık 100.000 37.037 Günlük 3.571,4 1.322,75 Saatlik 357,14 132,27 Çalışma Süreleri 12 ay/yıl, 336 gün/yıl, 28 gün/ay, 10 saat/gün Kırma işleminden geçen malzeme bant konveyör vasıtasıyla eleklere gelerek burada elemeden geçirilerek boyutlarına göre stoklanacaktır. Elek üstü malzeme tekrar kırıcıya beslenecek ve istenilen boyutlara gelmesi için yeniden kırma eleme işlemlerinden geçirilecektir. İşletmede kurulması planlanan kırma-eleme tesisinde gelen malzemenin 80mm - 35mm boyutlarına getirilmesi planlanmaktadır. Üretimi yapılan farklı ebatlardaki madenler ilk olarak 110 lük kırıcı (Çeneli kırıcı) ve dik milli kırıcıdan işleme tabi tutulacak ve daha sonra by-pass eleğine sevk edilerek buradan elenen malzeme 140 lık ve 160 lık kırıcılara (Sekonder kırıcı) beslenecek büyük boyutlu malzeme ise tekrar 110 luk kırıcıya sevk edilecek. 140 lık ve 160 lık kırıcılardan çıkan malzeme 4 katlı elek serilerine gönderilecek ve boyutlarına göre sınıflandırıldıktan sonra bunkerlere gönderilecektir. Kırma-eleme işlemi tamamlanan malzeme boyutlarına göre 4 gruba ayrılmaktadır. Elek üstü malzeme tekrar kırıcıya beslenerek ve istenilen boyutlara gelmesi için yeniden kırma eleme işlemlerinden geçirilmektedir. Elek altı malzeme ise boyutlarına göre 4 farklı şekilde sınıflandırılmaktadır. Faaliyete ait üretimi gösteren imalat haritası Ek-11 de ve termin planı Ek-10 da verilmiştir. Söz konusu kırma-eleme tesisinde bulunacak bunker, kırıcılar, elekler ve bantlar Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın 08.07.2009 tarih ve 5102-40174 sayılı ÇED Uygulamaları yazısında belirtildiği şekilde kapalı ortam içerisine alınacak olup pulvarizasyon tekniği kullanılarak kırma-eleme tesisine beslenen malzemenin yüzeyi nemlendirilerek tesiste toz oluşumu minumum seviyelere indirilecektir. Kalkerin kırma eleme tesisinde tozlanma meydana getirdiği ünitelerde ve bu noktalarda toz indirgeme sistemleri kullanılacaktır. Toz indirgeme sistemlerinin özellikleri genel hatlarıyla aşağıda açıklanmıştır. Bir toz tanesi ancak kendi büyüklüğündeki bir su taneciği tarafından tutulabilir. Su moleküllerinin toz moleküllerinden büyük olması halinde toz molekülleri, içinde bulunduğu hava akımını takip ederek su moleküllerini tutmaksızın etrafından geçer. Kaba sulama yöntemiyle yapılan tozsuzlaştırma çalışmaları bu nedenle bir netice vermez. Su moleküllerinin toz molekülleri boyutuna indirilmesi halinde toz molekülleri su moleküllerinin kapasitesini yenerek su moleküllerine yapışır. Bu şekilde nemlenen toz molekülleri birbirine yapışarak ağırlaşır ve çöker. Bu prensipler çerçevesinde çalışan yeni nesil toz indirgeme sistemlerinde, su moleküllerini parçalamak için özel tasarlanmış Nozzle'lar kullanılır. Nozzle içine gönderilen basınçlı hava, daralan bir ortamda sıkışarak ultrasonik ses dalgaları oluşturur. Bu ses dalgaları üzerine yanlardan gönderilen basınçlı su, ses dalgaları tarafından mikron seviyesinde parçalara ayrılır. Parçalanan su molekülleri Nozzle önünde bir sis perdesi meydana getirerek oluşturulan tozun en az %95 oranında indirgenmesini sağlar. Su damlacıkları toz zerrelerinden küçük halde (5 mikron) verilerek tozu emdirilecek ve hacim kazandırılarak ağırlaştırılacak ve çöktürülecektir. Su ile çalışılmasına rağmen bu sistemlerde malzeme ıslanması söz konusu değildir. Kullanılacak üretim yöntemi ile ilgili kapsamlı bilgi Bölüm 1.a da verilmiştir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 216 / 326

5.1.9. Depolama İşleminin Ne Şekilde Gerçekleştirileceği, Miktar ve Sevkiyatı Söz konusu proje için kapasite artışı ile birlikte 92,77 hektarlık alandan yılda 1.200.000 ton kapasite ile patlatmalı ve basamaklı olarak açık işletme yöntemi ile kalker üretimi yapılacak kırma-eleme işlemine tabi tutulduktan sonra çalışma alanında oluşturulacak olan malzeme stok alanında geçici olarak depolandıktan sonra proje alanına yaklaşık 18 km mesafede yatırımcı firmaya ait inşaatı devam eden çimento fabrikasına sevk edilecektir. Nakliye güzergahı olarak ise; çalışma alanının güneybatı sınırında yer alan 3000 m lik yol kullanılacaktır. Söz konusu 3000 m lik yolun 2000 m si stabilize yol olarak mevcut bulunmakta olup 1000 m si proje kapsamında yeni açılacaktır. Mevcut stabilize yol (2000 m) ve yeni açılacak yol (1000 m) proje sahibi tarafından satıh kaplama (zift üzerine çakıl) yapılacaktır. 3000 m nakliye yolu sonrasında ise Dokuztekne Köyü yoluna bağlanacak ve buradan proje sahibine ait çimento fabrikasına mevcut yollar kullanılarak malzemenin nakliyesi yapılacaktır. Nakliye yolu ve yatırımcı firmaya ait çimento fabrikasına kadar olan nakliye güzergahı Şekil 15. de verilen uydu görüntüsünde gösterilmiştir. Proje alanı olan 92,77 hektarlık alan üzerinde yaklaşık 10 cm kalınlığında bitkisel toprağa rastlanmıştır. Yüzeysel toprağın sıyrılması sırasında oluşan bitkisel toprak, çalışma alanında oluşturulacak yaklaşık 0,2006 hektarlık bitkisel toprak stok alanında depolanarak (Bkz. Ek-5 Vaziyet Planı), işletmesi biten alanların rehabilitasyonunda kullanılacaktır. Depolanan bitkisel toprağın yağmur erozyonu ile kaymasını engellemek amacıyla depolama alanının etrafı molozlar ile çevrilecektir. Ayrıca bitkisel toprak, mevsim şartlarına göre, üzerinde otlar biteceğinden, doğal bir koruma sağlanacak ya da üzeri çimlendirilecek veya naylon ile örtülecektir. Depolanan bitkisel toprak işletmenin ilerleyişine göre, üretimi tamamlanmış olan basamaklara serilerek bitkilendirilmeye uygun hale getirilecektir. Yıllık 142.005 ton/yıl bitkisel toprak hafriyatı yapılması planlanmaktadır. Sıyırma işleminin ayda 3 gün süreyle yapılması planlanmaktadır. Ayrıca kalkerin tamamının zayiatsız olarak çıkarılması zor olacağından %10 zayiatın oluşması beklenmektedir. 1.200.000 ton/yıl üretimin %10 inin zayiatıyla 120.000 ton/yıl pasa oluşabilecektir. Oluşacak bu zayiat geçici olarak pasa depo alanında depolanacak ve daha sonra projeye paralel olarak çalışma yapılan alanların reklamasyonunda kullanılacaktır. Faaliyetin tüm aşamalarında 08.06.2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik ilgili hükümlerine uyulacaktır. 5.1.10. İçme ve Kullanma Amaçlı Suların Kullanımı Sonrası Oluşacak Atık Suların Miktarı ve Bertarafı Faaliye kapsamında arazi hazırlık ve üretim sırasında oluşacak atık sular ve bertaraf yöntemleri aşağıda verilmiştir. a. Evsel Nitelikli Sıvı Atıklar Söz konusu proje kapsamında 40 kişinin çalıştırılması planlanmaktadır. Proje kapsamında çalışacak personelin içme, kullanma ihtiyacı sonucu oluşan suyun %100 ünün atık su olarak oluşacağı varsayılmıştır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 217 / 326

Proje kapsamında üretim aşamasında personelden kaynaklanacak evsel nitelikli atıksu miktarı 8.000 lt/gün olup, bu miktar baz alınarak proje alanı içerisinde Lağım Mecrası İnşası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik kapsamında sızdırmaz fosseptik çukuru yapılacaktır. Fosseptik çukuruna ait ölçeksiz şekli Ek-17 de verilmiştir. Bu işlem uygulanırken 19/03/1971 tarih ve 13783 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Lağım Mecrası İnşası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik esaslarına uyulacaktır. Proje alanına yaklaşık 18 km mesafede yatırımcı firmaya ait inşaatı devam eden çimento fabrikası yer almakta olup söz konusu fabrika işletmeye geçtikten sonra 200700175 Ruhsat No lu Ocak faaliyete geçecektir. Bu kapsamda fosseptik çukurunda biriktirilen atık sular düzenli aralıklarla ücreti karşılığı Yumurtalık Belediyesine ait vidanjör ile çektirilecek ve söz konusu çimento fabrikasında kurulacak olan paket arıtma sistemine verilecektir. Yumurtalık Belediyesi nden konu ile ilgili görüş alınmış olup eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-1E). b. Endüstriyel Nitelikli Sıvı Atıklar Üretimden artan su olmamakla birlikte kalan su buharlaşmaktadır. Bu nedenle tesisten kaynaklanan endüstriyel nitelikte atıksu oluşumu söz konusu değildir. Proseste su kullanımı olmamakla beraber, ocak içi bağlantı yolunda ve kırmaeleme tesisinde toz çıkışını önlemek amacıyla; mevsime ve buharlaşma hızına bağlı olarak sulama yapılacaktır. Toz çıkışını önlemek için kullanılan su buharlaşma yoluyla bertaraf olacağı için atık su olarak ele alınmamıştır. Faaliyet kapsamında çalışma alanı içerisindeki kuru dere yatağına hiçbir müdahalede bulunulmayacak, akış rejimi değiştirilmeyecek, katı ve sıvı atıklar boşaltılmayacak, pasa malzemesi dökülmeyecek ve çalışan personelin gerekli hassasiyeti göstermesi için sürekli bilgilendirilecektir. İlgili Yönetmelikler 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ve 24.04.2011 tarih ve 27914 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, 19/03/1971 tarih ve 13783 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Lağım Mecrası İnşası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Değerlendirme Personel kaynaklı evsel nitelikli atıksular, şantiye alanındaki sızdırmasız fosseptikte biriktirilerek, düzenli aralıklarla ücreti karşılığı vidanjör ile çekilecek ve her seferinde çekildiğine dair belge alınarak, alınan belge 5 yıl süreyle saklanarak, istenilmesi durumunda İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü ne sunulacaktır. İşletme faaliyete kapandıktan sonra ve işletme aşamasında herhangi bir yan ürün olmadığından civarda yer alan kuru dere ve dere yataklarına atık su deşarjı olmayacaktır. Herhangi bir etki, katkı veya madde karışımı söz konusu olmayacaktır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 218 / 326

5.1.11. Üretim Sırasında Toz Kaynakları ve Çıkacak Toz Miktarı Kapasite artışı ile birlikte ruhsatlı alanın tamamından yıllık 1.200.000 ton kapasite ile patlatmalı ve basamaklı olarak açık işletme yöntemi ile kalker üretimi yapılacak ve çıkarılan kalker proje alanında kurulacak olan kırma-eleme tesisinde boyutlandırıldıktan sonra Ek-5 de verilen vaziyet planında yeri gösterilmiş olan 0,201 hektarlık malzeme stok alanında geçici olarak depolandıktan sonra proje alanına yaklaşık 18 km mesafede yatırımcı firmaya ait inşaatı devam eden çimento fabrikasında kullanılmak üzere sevk edilecektir. Söz konusu proje kapsamında yılda 12 ay, ayda 25 gün (300 gün/yıl), günde 8 saat (tek vardiya) 10 kişi çalışması düşünülmüş olup kapasite artışı birlikte yılda 12 ay, ayda 28 gün (336 gün/yıl), 10 saat (tek vardiya) 40 kişi çalıştırılması planlanmaktadır. ÜRETİM SÜRESİ ÜRETİM MİKTARI (ton) Tablo 77. Zamana Bağlı Üretim Değerleri OCAK ÜRETİM MİKTARI (m 3 ) KIRMA-ELEME TESİSİ ÜRETİM MİKTARI (ton) ÜRETİM MİKTARI (m 3 ) Yıllık (12 ay) 1.200.000 444.444,4 1.200.000 444.444,4 Aylık (28 gün) 100.000 37.037 100.000 37.037 Gün (10 saat) 3.571,4 1.322,75 3.571,4 1.322,75 Saatlik 357,14 132,27 357,14 132,27 Not: Proje alanında bulunan Kalkerin yoğunluğu 2,7 ton/m 3 tür Ocaktan çıkarılan malzemenin tamamı kırma-eleme tesisinde boyutlandırılacak olup bu ünitelerde gerçekleşecek üretim kapalı ortam içerisinde gerçekleşecek olup çevrede toz oluşumu beklenmemektedir. Söz konusu projenin yapımı sırasında oluşabilecek toz emisyonunu hesaplamak için, 03.07.2009 tarih ve 27277sayılı Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-12 nin d bendi Taş çıkarma, Kırma ve Sınıflandırma Tesisleri başlığı altındaki 2. maddesinde Sökme, Yükleme, Nakliye, Boşaltma, Depolama işlemlerinde Ek- 1 de belirtilen önlemlerin (Sulama, Kapalı taşıma sistemlerinin kullanılması, Malzemenin Nemli Tutulması, Savrulma Yapılmadan Yükleme Boşaltılması vb.) alınması durumunda bu işlemlerden kaynaklanan toz emisyonu kütlesel debisi Tablo 6 da yer alan kontrollü emisyon faktörleri kullanılarak hesaplanmalıdır. Denilmekte olup proje kapsamında kontrollü ve kontrolsüz emisyon faktörleri esas alınarak, aşağıda sıralanan emisyon faktörleri kullanılmıştır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 219 / 326

Tablo 78. Toz Emisyonu Kütlesel Debi Hesaplamalarında Kullanılacak Emisyon Faktörleri Kaynaklar Kontrolsüz Emisyon Faktörleri kg/ton Kontrollü Sıyırma Kazısı 0,025 0,0125 Patlatma 0,080 - Sökme 0,025 0,0125 Yükleme 0,010 0,005 Nakliye (gidiş-dönüş toplam mesafesi) 0,7 0,35 Boşaltma 0,010 0,005 Depolama 5,8 2,9 Birincil Kırıcı 0,243 0,0243 İkincil Kırıcı 0,585 0,0585 Üçüncül Kırıcı 0,585 0,0585 Eleme 0,010 0,005 Taşıma Bantlarında Taşıma 0,010 0,005 Kaynak: Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Faaliyette emisyon oluşumu, sıyırma işlemleri, patlatma, malzemenin sökülmesi, malzemenin yüklenmesi, kırma-eleme tesisine taşınması, boşaltılması kırılması, elenmesi malzemenin depolanması ve taşınması sırasında oluşacaktır. Bu faktörleri tek tek ele alıp kirlilik miktarları aşağıda hesaplanmıştır. Arazinin Hazırlık Aşaması Adana İli, Ceyhan İlçesi sınırları içerisinde SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK SANAYİ TİC. A.Ş. ye ait 200700175 Ruhsat No lu 94,67 hektarlık alanın; 24,58 hektarlık çalışma alanı için (Yunus GÜRTAŞ) adına 07.10.2009 tarihinde ÇED Gerekli Değildir Belgesi alınmış (Bkz. Ek-1B) olup proje alanı içerisinde henüz bir faaliyet gerçekleştirilmemiştir. Söz konusu 24,58 hektarlık çalışma alanının 68,19 hektar daha eklenerek 92,77 hektara genişletilmesi planlanmaktadır. Üstteki örtü toprağının sıyrılması, kamyonlarla deponi alanına taşınması, boşaltılması ve açıkta depolanması işlemleri nedeni ile toz emisyonu oluşacaktır. Arazinin hazırlanması esnasında proje alanının bazı kesimlerinde yer yer bulunan 0,1 m kalınlıktaki örtü tabakası sıyrıldıktan sonra çalışmalara başlanacaktır. 927.700 m 2 x 0,1 m x 1,5 ton/m 3 (*) =139.155 ton dur. (*) Kaynak: Yildiz M.,Gurkan O.,Turgut C.,Unal G.,Tarımsal Savaşımda Kullanılan Pestisidlerin Yolaçtığı Çevre Sorunları. TMMOB Ziraat Mühendisleri 6. Teknik Kongresi 3-7 Ocak 2005 Ankara,2005 Faaliyetin ömrü = 94 yıl olarak belirlenmiştir. Sıyırma işleminin 3 gün süreyle günde 10 saat yapılması planlanmaktadır. 139.155 ton/94yıl = 1.480,3 ton/yıl sıyrılacak bitkisel örtü tabakasıdır. Toplam Çalışma süresi : 12 ay/yıl x 3 gün/ay x 10 saat/ gün = 360 saat/yıl Sıyrılacak malzeme miktarı : 1.480,3 ton/yıl /360 saat/yıl = 4,1 ton/saat Bir kamyonun 20 ton-sefer malzeme taşıması durumunda saatlik kamyon sayısı; (4,1 ton/saat) / 20 ton-sefer = 0,205 sefer/saat 1 sefer/saat TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 220 / 326

Çıkarılan malzeme (bitkisel toprak) ortalama 500 m mesafedeki 0,2006 hektarlık bitkisel toprak depo alanında bir süre depolandıktan sonra arazi düzenlemelerinde kullanılacaktır. Çıkarılan malzeme üretime paralel olarak yapılacak olan rehabilitasyon çalışmalarında; eski üretim alanlarında kullanılacaktır. 200700175 Ruhsat Nolu Kalker Ocağı ve Kırma-Eleme Tesisi Kapasite Artışı projesi kapsamında yapılacak bitkisel toprağın sıyrılması aşamasında oluşacak toz emisyon miktarı aşağıdaki tabloda kontrollü ve kontrolsüz olarak yapılmıştır. Toz Faktörleri Malzemenin Sıyrılması Tablo 79. Toz Emisyon Faktörleri ve Debileri (Arazi Hazırlığı) Kontrolsüz Emisyon Debileri Kontrollü Emisyon Debileri 0,025 kg/ton x 4,1 ton/saat 0,1025kg/saat 0,0125 kg/ton x4,1ton/saat 0,05125kg/saat Yükleme 0,01 kg/ton x 4,1 ton/saat 0,041kg/saat 0,005 kg/ton x 4,1 ton/saat 0,0205kg/saat Yollardan Kalkan Tozlar 1 sefer/saat x 0,7 kg/kmaraç x 0,5kmx 2(gidişdönüş) 0,7 kg/saat 1 sefer/saat x 0,35 kg/kmaraç x 0,5km x 2(gidişdönüş) 0,35 kg/saat Boşaltma 0,01 kg/ton x 4,1 ton/saat 0,041kg/saat 0,005 kg/ton x 4,1 ton/saat 0,0205kg/saat Depolama 5,8 kg toz/ha.gün x 0,2006 ha 24sa/gün 0,0483kg/saat 2,9 kg toz/ha.gün x 0,2006 ha 24sa/gün Toplam 0,9328 kg/saat 0,46641 kg/saat 0,02416kg/saat Buna göre; arazi hazırlığı esnasında malzemenin sıyrılması, yükleme, sevkiyatı sırasında oluşacak emisyon hesapları ayrı ayrı yapılmıştır. Yapılan hesaplamalar sonucu arazi hazırlığı sırasında oluşacak toplam kontrolsüz emisyon miktarı 0,9328 kg/saat, kontrollü emisyon miktarı 0,46641 kg/saat bulunmuş ve her iki değerde; 03.07.2009 tarih ve 27277sayılı Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ndeki 1 kg/saat sınırının altında kaldığı hesaplanmıştır. Bu nedenle yönetmelik gereği toz dağılım modellemesi yapılmamıştır. Sıyırma işlemi sırasında oluşan emisyonun çevre üzerine olumsuz etkisinin olmaması beklenmektedir. Patlatma Aşaması Ocakta kapasite artışıyla birlikte yıllık 1.200.000 ton malzeme üretimi yapılması planlanmaktadır. Faaliyet alanında cevher yan kayaçlarının durumuna bağlı olarak bazı bölümlerde patlatma yapılmasına ihtiyaç duyulmadan ekskavatör ile de üretim yapılacağı düşünülmektedir. Fakat proje kapsamında en kötü koşulların değerlendirilmesi nedeniyle kalker çıkartılırken üretimin tamamen delme-patlatma ile olacağı düşünülerek hesaplamalar yapılmıştır. Ocak üretiminde delik dizaynı belirlendikten sonra, delik çapı, delikler arası mesafe ve delik boyları hesaplanmaktadır. Pnömatik deliciler vasıtasıyla delme işlemi gerçekleştirilecektir. Açık işletme yapılacak ocakta üretim delme-patlatma ve ekskavatör yöntemiyle yapılacaktır. Üretim sırasında kullanılması gereken patlayıcı madde miktarı Tablo 74. de hesaplanmıştır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 221 / 326

Delikler şeş-beş düzeninde yan yana delinecektir. Gecikmeli numaralı elektrikli tavikli bakır kapsüllerle ateşleme yapılacaktır. Her deliğe 45 kg (dib şarj miktarı + kolon şarj miktarı) ağırlığında anfo doldurulacaktır. Anfonun orta kısmına ise 1,5 kg ağırlığında dinamit yerleştirilecektir. Patlatmanın yaratacağı ses ve sarsıntı etkisini en aza indirmek için patlatması yapılacak 99 delikten 1 tanesine 0 numaralı kapsül diğerine ise ml-sn gecikmeli numaralı kapsüllerden kullanılacaktır. Bu şekilde yapılan patlatma ile 99 deliğin aynı anda patlaması önlenecektir. Bir defa da 99 delik patlatılacaktır ve gecikme kapsülü kullanılacaktır. Faaliyet kapsamında yılda 12 ay çalışılacak olup ayda 5 patlatma yapılacak ve 1 patlatma sonucunda yaklaşık 7.407,4 m 3 malzeme alınacaktır. Dolayısıyla 1.200.000 ton kalker üretimi için yılda ~60 patlatma yapılacaktır. Malzeme miktarı = 7.407,4 m 3 (bir patlatmada koparılacak malzeme miktarı) Malzeme miktarı 20.000 ton (bir patlatmada koparılacak malzeme miktarı) Patlatma emisyon faktörü = 0.08 kg/ton Patlatmadaki toplam emisyon = 20.000 ton x 0.08 = 1.600 kg/patlatma Proje kapsamında patlatma sırasında oluşacak emisyon miktarı; 1.600 kg/patlatma olup 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde belirtilen 1,0 kg/saat sınır değerinin üstüne çıkmaktadır. Patlatma sırasında oluşacak toz emisyonu anlık olduğundan ötürü toz modellemesi yapılmamıştır. İşletme Aşaması Üretim esnasında yılda 1.200.000 ton malzeme çıkarılması ve çalışma lanında kurulacak kırma-eleme tesisinde boyutlandırıldıktan sonra Ek-5 de verilen vaziyet planında yeri gösterilmiş olan 0,201 hektarlık malzeme stok alanında geçici olarak depolandıktan sonra proje alanına yaklaşık 18 km mesafede yatırımcı firmaya ait inşaatı devam eden çimento fabrikasında kullanılmak üzere sevk edilecektir. Söz konusu proje kapsamında yılda 12 ay, ayda 25 gün (300 gün/yıl), günde 8 saat (tek vardiya) 10 kişi çalışması düşünülmüş olup kapasite artışı birlikte yılda 12 ay, ayda 28 gün (336 gün/yıl), 10 saat (tek vardiya) çalışılması planlanmaktadır. Malzeme miktarı Toplam Çalışma süresi Toplam Çalışma süresi Çıkarılacak malzeme miktarı Çıkarılacak malzeme miktarı : 1.200.000 ton : 12 ay/yıl x 28 gün/ay x 10 saat/ gün : 3.360 saat/yıl : 1.200.000 ton/yıl / 3.360 saat/yıl : 357,14 ton/saat Ocaktan çıkarılan cevherin tamamı kırma-eleme tesisinde boyutlandırılacak olup ocak alanı içerisinde depolanmadan doğrudan kırma-eleme tesisine sevk edilecektir. Kırma-Eleme Tesisinde işleme tabii tutulan malzeme kısa süreli olarak 0,201 hektarlık malzeme stok alanında bekletildikten sonra proje alanına yaklaşık 18 km mesafede yatırımcı firmaya ait inşaatı devam eden çimento fabrikasında kullanılmak üzere sevk edilecektir. Nakliye güzergahı olarak ise; çalışma alanının güneybatı sınırında yer alan 3000 m lik yol kullanılacaktır. Söz konusu 3000 m lik yolun 2000 m si stabilize yol olarak mevcut bulunmakta olup 1000 m si proje kapsamında yeni açılacaktır. 3000 m nakliye yolu sonrasında ise Dokuztekne Köyü yoluna bağlanacak ve buradan proje sahibine ait çimento fabrikasına mevcut yollar kullanılarak malzemenin nakliyesi yapılacaktır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 222 / 326

Faaliyet sahibi tarafından üretime başlanılmadan önce mevcut stabilize yol (2000 m) ve yeni açılacak yol (1000 m) proje sahibi tarafından satıh kaplama (zift üzerine çakıl) yapılacaktır. Ayrıca 3000 m lik nakliye yolu sonrasında çimento fabrikasına kadar kullanılacak mevcut yolların gereken bölümlerinde de faaliyet sahibi tarafından satıh kaplama yapılarak nakliye yollarının bakımı yapılacağından kalkerin nakliyesi nedeni ile yollardan kaynaklanacak tozuma öngörülmemektedir. Bu yüzden nakliye yolu emisyon hesabına dahil edilmemiştir. Ocak içi mesafe; Ocak ile Kırma-Eleme Tesisine kadar ortalama 500 m alınmıştır. Bir kamyonun/tırın 25 ton-sefer malzeme taşıması durumunda saatlik kamyon/tır sayısı; (357,14 ton/saat) / 25 ton-sefer = 14,28 = 15 sefer/saat Tablo 80. Toz Emisyon Faktörleri ve Debileri (İşletme Aşaması İçin) Toz Faktörleri Kontrolsüz Emisyon Debileri Kontrollü Emisyon Debileri Malzemenin Sökülmesi Malzemenin Yüklenmesi Nakliye (Ocak- Kırma-Eleme Tesisi) Malzemenin Boşaltılması (kırma-eleme tesisine) Malzemenin Kırılması (1. Kırıcı) Malzemenin Kırılması (2. Kırıcı) Eleme Nakliye (Kırma- Eleme Tesisi- Stok Alanı ) Malzemenin Depolanması Toplam Emisyon Miktarı 0,025 kg/ton x 357,14 ton/saat 0,01 kg/ton x 357,14 ton/saat 15 sefer/saatx0,7 kg/kmaraç x 0,5km x2(gidişdönüş) 0,01 kg/ton x 357,14 ton/saat 0,243 kg/ton x 357,14 ton/saat 0,585 kg/ton x 357,14 ton/saat 0,01 kg/ton x 357,14 ton/saat 15 sefer/saatx0,7 kg/kmaraçx0,1km x2(gidişdönüş) 5,8 kg toz/ha.gün x 0,201ha 24sa/gün 8,9285 kg/saat 3,5714 kg/saat 10,5 kg/saat 3,5714 kg/saat 86,78502 kg/saat 208,9269 kg/saat 3,5714 kg/saat 2,1 kg/saat 0,048575 kg/saat 0,0125 kg/ton x 357,14 ton/saat 0,005 kg/ton x 357,14 ton/saat 15sefer/saatx0,35 kg/kmaraçx0,5km x2(gidişdönüş) 0,005 kg/ton x 357,14 ton/saat 0,0243 kg/ton x 357,14 ton/saat 0,0585 kg/ton x 357,14 ton/saat 0,005 kg/ton x 357,14 ton/saat 15 sefer/saatx0,35 kg/km-araçx0,1km x2(gidiş-dönüş) 2,9 kg toz/ha.gün x 0,201ha 24sa/gün 328 kg/saat 45,7168 kg/saat 4,46425 kg/saat 1,7857 kg/saat 5,25 kg/saat 1,7857 kg/saat 8,678502 kg/saat 20,89269 kg/saat 1,7857 kg/saat 1,05 kg/saat 0,0242875 kg/saat Malzeme üzerinde bulunan örtü toprağının sıyrılması ve malzemenin patlatılması işlemleri tamamlandıktan sonra, kalkerin çıkarılması işlemine geçileceğinden emisyon hesapları kontrollü ve kontrolsüz emisyon debilerine göre ayrı ayrı yapılmıştır. Buna göre; malzemenin yerinden sökülmesi, yüklenmesi, taşınması, boyutlandırılması ve boşaltılması sırasında oluşacak emisyon miktarı kontrolsüz durumda 328 kg/saat, kontrollü durumda ise 45,7168 kg/saat bulunmuş olup, bulunan değerler 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde belirtilen 1,0 kg/saat sınır değerinin üstüne çıkmaktadır. Üretim aşamasında oluşacak toz emisyonu için yapılan toz modellemesi Ek-20 deki Modelleme Raporunda verilmiştir. Ek-20 de verilen Toz Modelleme sonucunda; tesisin işletme aşamasında oluşması muhtemel toz emisyonları UVS ve KVS değerleri Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Uzun Vadeli(UVS) ve Kısa Vadeli sınır değerler(kvs) ile karşılaştırılmalı verilişi aşağıda gösterilmiştir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 223 / 326

200700175 RUHSAT NO LU SAHA SÖNMEZ ÇİMENTO YAPI VE MADENCİLİK Projeden kaynaklı PM e ait modelleme sonuçları ve karşılaştırmalı tablo SKHKKY KVS Değeri (2013 YILI) SKHKKY UVS Değeri (2013 YILI) PM 10 Modelleme Sonuçları UVS KVS Açıklama 100 µg/m 3 60 µg/m 3 6,66 µg/m3 1.684,79 µg/m3 KVS Değeri 121 noktanın değeri aşmaktadır. 6 sında sınır Yukarıda verilen, Uzun Vadeli Sınır Değer (UVS): Yapılan bütün ölçüm sonuçlarının aritmetik ortalaması olan değeri, Kısa Vadeli Sınır Değer (KVS): Maksimum günlük ortalama değerleri veya sayısal değerlerinin büyüklüğüne göre dizildiğinde, istatistik olarak bütün ölçüm sonuçlarının % 95 ine tekabül eden değeri belirtmektedir. Yukarıda verilen modelleme sonuçları ve SKHKKY de verilen sınır değerler incelendiğinde, her bir poligon için hesaplanan UVS değeri Yönetmelik sınır değerlerinin altında kaldığı anlaşılmaktadır. SKHKKY nde Kısa Vadeli Sınır Değer(KVS) maksimum günlük ortalama değerleri veya sayısal değerlerinin büyüklüğüne göre dizildiğinde, istatistik olarak bütün ölçüm sonuçlarının %95 ine tekabül eden değeri belirtmektedir. Söz konusu proje kapsamında yapılan modelleme sonucunda 121 noktanın %5 ine (bütün ölçüm sonuçlarının % 95 inden geriye kalan değer) takabül eden değer 6 olarak tespit edilmiştir. Söz konusu kırma-eleme tesisinde bulunacak bunker, kırıcılar, elekler ve bantlar Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın 08.07.2009 tarih ve 5102-40174 sayılı ÇED Uygulamaları yazısında belirtildiği şekilde kapalı ortam içerisine alınacak olup pulvarizasyon tekniği kullanılarak kırma-eleme tesisine beslenen malzemenin yüzeyi nemlendirilerek tesiste toz oluşumu minumum seviyelere indirilecektir. Proje alanında toz oluşumunun meydana geleceği her aşamada, tozlanmaya karşı gerekli bütün önlemler alınacaktır. Alınacak önlemler aşağıda maddeler halinde özetlenmiştir; Ocak alanında malzemenin kamyonlara yüklenmesi ile ilgili olarak, yükleme ve boşaltmada oluşacak tozlanmaya karşı önlem olarak; savurma yapılmadan yükleme ve boşaltma işlemlerinin yavaş yavaş yapılması toz çıkışında bir miktar azalmaya sebep olacaktır. Sahada yapılacak nakliye sırasında ocak stok alanı asfalt yol bağlantısı araç geçişlerinden önce düzenli sulanacaktır. Nakliye esnasında hız kurallarına uyulmasına dikkat edilecektir. Kamyonların üstü branda ile örtülecektir. Faaliyet sırasında Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği; İşletmelerde tozlu maddelerin üretimi, işlenmesi, taşınması, doldurulması, boşaltılması ve tasnifi başlığı altında yer verilen hüküm gereğine uyulacaktır. Söz konusu yönetmelik Ek-1 d) Açıkta depolanan yığma malzeme: hava kalitesi standartlarını sağlamak şartıyla açıkta depolanabilir. Bu amaçla aşağıda bazı örnekleri verilen tedbirler alınacaktır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 224 / 326

Araziye rüzgarı kesici levhalar yerleştirir, duvar örülür veya rüzgarı kesici ağaçlar dikilir, Konveyörler ve diğer taşıyıcıların ve bunların birbiri üzerine malzeme boşalttığı bağlantı kısımlarının üstü kapatılır, Savurma yapılmadan boşaltma ve doldurma yapılır, Malzeme üstü naylon branda veya tane büyüklüğü 10 mm den fazla olan maddelerle kapatılır, Üst tabakalar %10 nemde muhafaza edilir. Bu durumu sağlamak için gerekli donanım kurulur hükümlerine uyulacaktır. Faaliyet sahibi tarafından üretime başlanılmadan önce mevcut stabilize yol (2000 m) ve yeni açılacak yol (1000 m) proje sahibi tarafından satıh kaplama (zift üzerine çakıl) yapılacaktır. Ayrıca 3000 m lik nakliye yolu sonrasında çimento fabrikasına kadar kullanılacak mevcut yolların gereken bölümlerinde de faaliyet sahibi tarafından satıh kaplama yapılarak nakliye yollarının bakımı yapılacağından kalkerin nakliyesi nedeni ile yollardan kaynaklanacak tozuma öngörülmemektedir. Nakliye sırasında herhangi bir şekilde köy, devlet ve il yollarına zarar verildiği takdirde bu zararlar işletme sahibi tarafından karşılanacaktır. 5.1.12. Üretim Sırasında Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültü Kaynakları ve Seviyelerin İçin Hesaplamaların Yapılması Kalker ocağında yapılacak olan çalışmalarda; iş makinelerinden, Kırma-Eleme Tesisinden ve patlatmadan kaynaklanacak gürültü söz konusu olacaktır. Proje kapsamında patlatma yapılacağından titreşim kirliliğinin de oluşması beklenmektedir. Proje kapsamında; kullanılacak makine ekipmanlar 500-4000 Hz arasındaki dört oktav bandındaki toplam ses gücü düzeylerinin hesaplanması için 30.12.2006 tarih ve 26392 sayılı resmi gazetede yayımlanan Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu ile İlgili Yönetmelik (200/14/AT) in Müsaade Edilen Ses Güç Seviyeleri ve Gürültü İşaretlemesi ve Standartlar adlı 5. maddesinde motor gücü seviyelerine göre verilen formüller kullanılmıştır. 5.Madde de sunulan tabloda belirtilen makine-ekipman listesinden; bu sahada kullanılacak olan Ekipman Tipleri ve bunların motor güçlerine göre tanımlanan formüller ise Tablo 81. de verilmiştir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 225 / 326

Teçhizatın tipi Sıkıştırma makineleri (titreşimli silindirler, titreştirici levhalar, titreşimli çekiçler) Paletli dozerler, paletli yükleyiciler, paletli kazıcı yükleyiciler Tekerlekli dozerler, tekerlekli yükleyiciler, tekerlekli kazıcı-yükleyiciler, damperli kamyonlar, greyderler, yükleyici tipli toprak Doldurmalı sıkıştırıcılar, içten yanmalı motor tahrikli karşı ağırlıklı hidrolik kaldırmalı kamyonlar, hareketli vinçler, sıkıştırma makineleri (titreşimsiz silindirler), kaldırım perdah makineleri, hidrolik güç oluşturma makineleri Kazıcılar, eşya taşımak için yük asansörleri, yapı(konstrüksiyon) vinçleri, motorlu çapalama makineleri Elle tutulan beton kırıcıları ve deliciler Tablo 81. Ses Gücü Düzeyleri Net kurulu güç P(kW), Elektrik gücü Pel ( 1 ) (kw), Uygulama kütlesi m (kg), Kesme genişliği L (cm) 3 Temmuz 2004 den itibaren I. Safha Müsaade edilen ses gücü seviyesi db/1 pw P 8 108 105( 2 ) 8 < P 70 109 106( 2 ) 3 Ocak 2006 dan itibaren II. Safha P > 70 89 + 11 log P 86 + 11 log P( 2 ) P 55 106 103( 2 ) P > 55 87 + 11 log P 84 + 11 log P( 2 ) P 55 104 101( 2 )( 3 ) P > 55 85 + 11 log P P 15 96 93 82 + P( 2 )( 3 ) 11 log P > 15 83 + 11 log P 80 + 11 log P m 15 107 105 15< m < 30 94 + 11 log m 92 + 11 log m(2) m 30 96 + 11 log m 94 + 11 log m Kule vinçleri 98 + log P 96 + log P Kaynak ve güç jeneratörler Kompresörler Çim biçme makineleri, çim düzeltme/çim kenar düzeltme makineleri Pel 2 97 + log Pel 95 + log Pel 2 < Pel 10 98 + log Pel 96 + log Pel Pel > 10 97 + log Pel 95 + log Pel P 15 99 97 P > 15 97 + 2 log P 95 + 2 log P L 50 96 94(2) 50< L 70 100 98 70< L 120 100 98(2) L > 120 105 103(2) (1) Kaynak jeneratörleri için Pel : İmalatçı tarafından verilen faktörün en küçük değeri için bilinen yük gerilimi ile çarpılan klasik kaynak akımı. Güç jeneratörleri için Pel : ISO 8528-1: 1993 standardının madde 13. 3. 2 sine göre ana güç. (2) II. Safhaya ait değerler aşağıdaki ekipman tipleri için tamamen örnek niteliğindedir: - arkasından yürünen titreşimli silindirler, - titreşimli plakalar (> 3 kw) - titreşimli çekiçler - dozerler (çelik raylı) - yükleyiciler (çelik raylı> 55 kw) - içten yanmalı motorla çalışan karşı ağırlıklı hidrolik kaldırmalı kamyonlar - sıkıştırma parçalı kaldırım perdah makineleri - elle tutulan içten yanmalı motorlu beton kırıcılar ve kazmalar (15 < m < 30) - çim biçme makineleri, çim düzeltme makineleri / çim kenar düzeltme makineleri Kesin değerler, Komisyonun yapacağı değişikliklere bağlı olacaktır. Böyle bir tadilat olmaması durumunda I. Safhaya ait değerler II. Safha için geçerli olmaya devam edecektir. (3) Tek motorlu seyyar vinçler için, I. Safhaya ait değerler 3 Ocak 2008 tarihine kadar geçerli olmaya devam edecektir. Bu tarihten sonra II. Safha değerleri geçerli olacaktır. İzin verilen ses gücü seviyesi en yakın tamsayıya yuvarlanmalıdır (0,5 ten küçükler için küçük sayı, 0,5 e eşit veya büyükler için büyük sayı kullanılır). Söz konusu proje kapsamında kırma-eleme tesisi kullanılacak üniteler bütüncül olarak değerlendirilmiş ve daha önceki ölçüm testlerine dayanarak 110 dba olarak TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 226 / 326

alınmıştır. Bu işlemler için faaliyet alanında kullanılacak diğer ekipmanlar ve gürültü seviyeleri Tablo 82. de verilmiştir. Tablo 82. Kullanılacak Araç ve Ekipmanların Adet ve Ses Gücü Düzeyleri Makine ve Ekipman Adet Ses Gücü Düzeyi Ortalama Gürültü Aralığı db(a) Kırma-Eleme Tesisi 1 adet 110 Lastikli Yükleyici 2 adet 105 Ekskavatör 3 adet 105 Kamyon 5 adet 104 Kompresör 1 adet 98 (Rock-drill) 1 adet 107 Tır 5 adet 105 Arazöz 1 adet 104 Ses gücü düzeyleri, kullanılacak araç ve ekipmanların motor gücü veya uygulama kütleleri esas alınarak yukarıdaki tabloda yer alan formüller vasıtası ile her bir araç ve ekipman için ayrı ayrı hesaplanmıştır. Kullanılacak araç ve ekipmanların motor gücü düzeyleri aşağıda verilmiştir. Lastikli Yükleyici: P = 150 Hp = 112 kw * P > 55 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü seviyesi (Lw)= 82 + 11 log P 112 Kw > 55 Kw olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log 112 = 105 db Ekskavatör: P = 150 Hp = 112 kw * P > 55 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü seviyesi (Lw)= 82 + 11 log P 112 Kw > 55 Kw olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log 112 = 105 db Kamyon: P = 120 Hp = 90 kw * P > 55 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü seviyesi (Lw)= 82 + 11 log P 90 Kw > 55 Kw olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log 90 = 104 db Kompresör :P = 55 Hp = 41 kw * P > 15 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü seviyesi (Lw)= 95 + 2 log P 41 Kw > 15 Kw olduğuna göre; Lw = 95 + 2 log 41 = 98 db Kamyon: P = 120 Hp = 90 kw * P > 55 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü seviyesi (Lw)= 82 + 11 log P 90 Kw > 55 Kw olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log 90 = 104 db Tır: P = 150 Hp = 112 kw * P > 55 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü seviyesi (Lw)= 82 + 11 log P TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 227 / 326

112 Kw > 55 Kw olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log 112 = 105 db Delici Makine; Delici makinelerin ayrı bir motor gücü yoktur. Bu yüzden ses gücü düzeyi uygulandığı kütle üzerinden hesaplanmaktadır. Delici patlatma deliklerinin delinmesinde kullanılan bir ekipman olup, uygulandığı kütle deldiği delik kütlesi kadardır. Delinen delik kütlesi 25 kg seçilmiştir. m = 25 kg m = 25 kg < 30 kg olması durumunda müsaade edilen ses gücü seviyesi; Lw = 92 + 11 log m Lw = 92 + 11 log (25) = 107,3 dba Lw = 107 dba Yukarıdaki tabloda yer alan gürültü kaynaklarına ait toplam ses gücü düzeyinin 500-4000 Hz arasındaki 4 oktav bandına dağılımı aşağıdaki tabloda verilmiştir. Bu amaçla desibellerle toplama işlemi tersine gerçekleştirilerek her bir oktav bandındaki ses gücü düzeyi hesap edilmiştir. w i 1 L w (i) 10 L 10x log( 10 ) Lw 10 10 L w (i) = 10 log ( ) 4 n 1. Ses Gücü Düzeyi Proje kapsamında kullanılacak araç ve ekipmanların ses gücü düzeyleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. Gürültü Kaynakları Tablo 83. Ses Gücü Düzeylerinin Oktav Bantlarına Dağılımı Ses Gücü Düzeyi (db) Toplam 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz Kırma-Eleme Tesisi 110 104 104 104 104 Lastikli Yükleyici 105 99 99 99 99 Ekskavatör 105 99 99 99 99 Kamyon 104 98 98 98 98 Kompresör 98 92 92 92 92 Rock-Drill 107 101 101 101 101 Tır 105 99 99 99 99 Arazöz 104 98 98 98 98 Not: Toplam ses gücü düzeyinin 4 oktav bandına eşit olarak dağıldığı kabul edilmiştir. 2. Ses Basınç Düzeyleri Her bir gürültü kaynağının 4 oktav bandındaki ses basınç düzeyi aşağıdaki formüle göre hesaplanmış olup sonuçlar yine aşağıdaki tabloda verilmiştir. Q Lp Lw 10log( ) 2 4πr L p : x Mesafedeki Gürültü Seviyesi Q : Ses Düzeyi Sabiti (2 alınmıştır.) r : x Mesafedeki Yarıçap TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 228 / 326

Tablo 84. Ses Basınç Düzeyleri Gürültü Kaynakları Mesafe Ses Basınç Düzeyi (db) 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz Kırma - Eleme Tesisi 50 62,04 62,04 62,04 62,04 100 56,02 56,02 56,02 56,02 200 50,00 50,00 50,00 50,00 250 48,06 48,06 48,06 48,06 1000 36,02 36,02 36,02 36,02 2000 30,00 30,00 30,00 30,00 3000 26,48 26,48 26,48 26,48 Lastikli Yükleyici 50 57,04 57,04 57,04 57,04 100 51,02 51,02 51,02 51,02 200 45,00 45,00 45,00 45,00 250 43,06 43,06 43,06 43,06 1000 31,02 31,02 31,02 31,02 2000 25,00 25,00 25,00 25,00 3000 21,48 21,48 21,48 21,48 Ekskavatör 50 57,04 57,04 57,04 57,04 100 51,02 51,02 51,02 51,02 200 45,00 45,00 45,00 45,00 250 43,06 43,06 43,06 43,06 1000 31,02 31,02 31,02 31,02 2000 25,00 25,00 25,00 25,00 3000 21,48 21,48 21,48 21,48 Kamyon 50 56,04 56,04 56,04 56,04 100 50,02 50,02 50,02 50,02 200 44,00 44,00 44,00 44,00 250 42,06 42,06 42,06 42,06 1000 30,02 30,02 30,02 30,02 2000 24,00 24,00 24,00 24,00 3000 20,48 20,48 20,48 20,48 Kompresör 50 50,04 50,04 50,04 50,04 100 44,02 44,02 44,02 44,02 200 38,00 38,00 38,00 38,00 250 36,06 36,06 36,06 36,06 1000 24,02 24,02 24,02 24,02 2000 18,00 18,00 18,00 18,00 3000 14,48 14,48 14,48 14,48 Rock-Drill 50 59,04 59,04 59,04 59,04 100 53,02 53,02 53,02 53,02 TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 229 / 326

Gürültü Kaynakları Mesafe Ses Basınç Düzeyi (db) 200 47,00 47,00 47,00 47,00 250 45,06 45,06 45,06 45,06 1000 33,02 33,02 33,02 33,02 2000 27,00 27,00 27,00 27,00 3000 23,48 23,48 23,48 23,48 Tır 50 57,04 57,04 57,04 57,04 100 51,02 51,02 51,02 51,02 200 45,00 45,00 45,00 45,00 250 43,06 43,06 43,06 43,06 1000 31,02 31,02 31,02 31,02 2000 25,00 25,00 25,00 25,00 3000 21,48 21,48 21,48 21,48 Arazöz 50 56,04 56,04 56,04 56,04 100 50,02 50,02 50,02 50,02 200 44,00 44,00 44,00 44,00 250 42,06 42,06 42,06 42,06 1000 30,02 30,02 30,02 30,02 2000 24,00 24,00 24,00 24,00 3000 20,48 20,48 20,48 20,48 3. Atmosferik Yutuş Ceyhan Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre 1970-2011 yılları arası yıllık ortalama nem miktarı % 65,9 dur. Ancak söz konusu proje kapsamında atmosferik yutuş hesaplamasında emniyetli tarafta kalmak için nem değeri %80 olarak alınmıştır. 2-8 f x r atm x A 7.4 10 Q TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 230 / 326

Tablo 85. Atmosferik Yutuş Frekans Mesafe Atmosferik Yutuş 500 50 0,01 500 100 0,02 500 200 0,05 500 250 0,06 500 1000 0,23 500 2000 0,46 500 3000 0,69 1000 50 0,05 1000 100 0,09 1000 200 0,19 1000 250 0,23 1000 1000 0,93 1000 2000 1,85 1000 3000 2,78 2000 50 0,19 2000 100 0,37 2000 200 0,74 2000 250 0,93 2000 1000 3,70 2000 2000 7,40 2000 3000 11,10 4000 50 0,74 4000 100 1,48 4000 200 2,96 4000 250 3,70 4000 1000 14,80 4000 2000 29,60 4000 3000 44,40 4. Nihai Ses Basınç Düzeyleri Atmosferik yutuş değerlerinin düşülmesinden sonra her bir gürültü kaynağının 4 oktav bandındaki nihai ses basınç düzeyi aşağıdaki formüle göre hesaplanmış olup sonuçlar yine aşağıdaki tabloda verilmiştir. L p = L p - A atm TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 231 / 326

Tablo 86. Nihai Ses Basınç Düzeyleri Nihai Ses Basınç Düzeyi (db) Gürültü Kaynakları Mesafe 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz Kırma-Eleme Tesisi Lastikli Yükleyici Ekskavatör Kamyon Kompresör Rock-Drill 50 62,02 61,98 61,81 61,14 100 55,99 55,91 55,57 54,22 200 49,94 49,77 49,10 46,40 250 47,99 47,78 46,94 43,57 1000 35,74 34,90 31,53 18,05 2000 29,44 27,75 21,01-5,94 3000 25,63 23,11 13,00-27,42 50 57,02 56,98 56,81 56,14 100 50,99 50,91 50,57 49,22 200 44,94 44,77 44,10 41,40 250 42,99 42,78 41,94 38,57 1000 30,74 29,90 26,53 13,05 2000 24,44 22,75 16,01-10,94 3000 20,63 18,11 8,00-32,42 50 57,02 56,98 56,81 56,14 100 50,99 50,91 50,57 49,22 200 44,94 44,77 44,10 41,40 250 42,99 42,78 41,94 38,57 1000 30,74 29,90 26,53 13,05 2000 24,44 22,75 16,01-10,94 3000 20,63 18,11 8,00-32,42 50 56,02 55,98 55,81 55,14 100 49,99 49,91 49,57 48,22 200 43,94 43,77 43,10 40,40 250 41,99 41,78 40,94 37,57 1000 29,74 28,90 25,53 12,05 2000 23,44 21,75 15,01-11,94 3000 19,63 17,11 7,00-33,42 50 50,02 49,98 49,81 49,14 100 43,99 43,91 43,57 42,22 200 37,94 37,77 37,10 34,40 250 35,99 35,78 34,94 31,57 1000 23,74 22,90 19,53 6,05 2000 17,44 15,75 9,01-17,94 3000 13,63 11,11 1,00-39,42 50 59,02 58,98 58,81 58,14 100 52,99 52,91 52,57 51,22 200 46,94 46,77 46,10 43,40 250 44,99 44,78 43,94 40,57 TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 232 / 326

Gürültü Kaynakları Mesafe Nihai Ses Basınç Düzeyi (db) 1000 32,74 31,90 28,53 15,05 2000 26,44 24,75 18,01-8,94 3000 22,63 20,11 10,00-30,42 50 57,02 56,98 56,81 56,14 100 50,99 50,91 50,57 49,22 200 44,94 44,77 44,10 41,40 Tır 250 42,99 42,78 41,94 38,57 1000 30,74 29,90 26,53 13,05 2000 24,44 22,75 16,01-10,94 3000 20,63 18,11 8,00-32,42 50 55,98 55,81 55,14 56,04 100 49,91 49,57 48,22 50,02 200 43,77 43,10 40,40 44,00 Arazöz 250 41,78 40,94 37,57 42,06 1000 28,90 25,53 12,05 30,02 2000 21,75 15,01-11,94 24,00 3000 17,11 7,00-33,42 20,48 5. Ses Düzeyleri A ağırlık ses düzeylerinin hesaplanması için aşağıdaki tabloda yer alan düzeltme faktörleri kullanılmıştır. Kargı Frekansı (Hz) Tablo 87. Düzeltme Faktörleri Düzeltme Faktörü 500-3,2 1000 0,0 2000 +1,2 4000 +1,0 Tablo 85. de yer alan düzeltme faktörleri ile yapılan hesap sonucunda her bir gürültü kaynağının 4 oktav bandı için bulunan ses düzeyleri ise aşağıdaki tabloda verilmiştir. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 233 / 326

Tablo 88. Ses Düzeyleri Gürültü Kaynakları Mesafe Ses Düzeyi (dba) 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz Toplam Ses Düzeyi (dba) Kırma-Eleme Tesisi Lastikli Yükleyici Ekskavatör Kamyon Kompresör Rock-Drill 50 58,82 61,98 63,01 62,14 67,77 100 52,79 55,91 56,77 55,22 61,42 200 46,74 49,77 50,30 47,40 54,83 250 44,79 47,78 48,14 44,57 52,64 1000 32,54 34,90 32,73 19,05 38,35 2000 26,24 27,75 22,21-4,94 30,73 3000 22,43 23,11 14,20-26,42 26,08 50 53,82 56,98 58,01 57,14 62,77 100 47,79 50,91 51,77 50,22 56,42 200 41,74 44,77 45,30 42,40 49,83 250 39,79 42,78 43,14 39,57 47,64 1000 27,54 29,90 27,73 14,05 33,35 2000 21,24 22,75 17,21-9,94 25,73 3000 17,43 18,11 9,20-31,42 21,08 50 53,82 56,98 58,01 57,14 62,77 100 47,79 50,91 51,77 50,22 56,42 200 41,74 44,77 45,30 42,40 49,83 220 39,79 42,78 43,14 39,57 47,64 1000 27,54 29,90 27,73 14,05 33,35 2000 21,24 22,75 17,21-9,94 25,73 3000 17,43 18,11 9,20-31,42 21,08 50 52,82 55,98 57,01 56,14 61,77 100 46,79 49,91 50,77 49,22 55,42 200 40,74 43,77 44,30 41,40 48,83 250 38,79 41,78 42,14 38,57 46,64 1000 26,54 28,90 26,73 13,05 32,35 2000 20,24 21,75 16,21-10,94 24,73 3000 16,43 17,11 8,20-32,42 20,08 50 46,82 49,98 51,01 50,14 55,77 100 40,79 43,91 44,77 43,22 49,42 200 34,74 37,77 38,30 35,40 42,83 250 32,79 35,78 36,14 32,57 40,64 1000 20,54 22,90 20,73 7,05 26,35 2000 14,24 15,75 10,21-16,94 18,73 3000 10,43 11,11 2,20-38,42 14,08 50 55,82 58,98 60,01 59,14 64,77 100 49,79 52,91 53,77 52,22 58,42 200 43,74 46,77 47,30 44,40 51,83 TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 234 / 326

Gürültü Kaynakları Tır Arazöz Mesafe Ses Düzeyi (dba) Toplam Ses Düzeyi (dba) 250 41,79 44,78 45,14 41,57 49,64 1000 29,54 31,90 29,73 16,05 35,35 2000 23,24 24,75 19,21-7,94 27,73 3000 19,43 20,11 11,20-29,42 23,08 50 53,82 56,98 58,01 57,14 62,77 100 47,79 50,91 51,77 50,22 56,42 200 41,74 44,77 45,30 42,40 49,83 250 39,79 42,78 43,14 39,57 47,64 1000 27,54 29,90 27,73 14,05 33,35 2000 21,24 22,75 17,21-9,94 25,73 3000 17,43 18,11 9,20-31,42 21,08 50 52,78 55,81 56,34 57,04 61,78 100 46,71 49,57 49,42 51,02 55,46 200 40,57 43,10 41,60 45,00 48,92 250 38,58 40,94 38,77 43,06 46,76 1000 25,70 25,53 13,25 31,02 33,04 2000 18,55 15,01-10,74 25,00 26,23 3000 13,91 7,00-32,22 21,48 22,31 6. L gündüz Değerleri En kötü senaryo kabulü ile her bir gürültü kaynağının aynı anda çalışması durumunda oluşacak eşdeğer gürültü düzeyleri ise hesaplanmış olup aşağıdaki tabloda verilmiştir. eq gündüz eq i 1 L w (i) 10 L 10x log( 10 ) L = L n Mesafe Tablo 89. Lgündüz Değerleri Eşdeğer Gürültü Düzeyi (dba) 50 76,55 100 70,21 200 63,62 250 61,43 1000 47,16 2000 39,57 3000 34,96 TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 235 / 326

Şekil 36. Gürültü Yayılım Grafiği Proje yerine en yakın yerleşim yeri; yaklaşık 565 m mesafede ve çalışma alanının güneyinde yer alan Dokuztekne Köyüne ait konutdur. Ayrıca faaliyet alanının yaklaşık 750 m kuzeybatısında İmran Köyü, 805 m güneyinde Dokuztekne Köyü merkezi, yaklaşık 890 m batısında Soğukpınar Köyü, yaklaşık 1680 m doğusunda Dutlupınar Köyü bulunmaktadır. Endüstri tesislerinin bulunduğu alana ve tanımlanan zaman dilimine bağlı olarak 07.03.2008 tarih ve 26809 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe girmiş olan ve 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazetede değişikliği ve 27.04.2011 tarih ve 27917 sayılı Resmi Gazete de değişikliği yayımlanmış olan Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği nin 22. maddesinin (a) bendi çerçevesinde yapılan değerlendirme sonuçlarına göre, endüstriyel tesisler için çevresel gürültü düzeyleri L gündüz L akşam ve L gece cinsinden Tablo-4 deki sınır değerleri aşamaz ibaresi bulunmaktadır. Yukarıda bulunan değerler; 07.03.2008 tarih ve 26809 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe girmiş olan ve 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazetede değişikliği ve 27.04.2011 tarih ve 27917 sayılı Resmi Gazete de değişikliği yayımlanmış olan Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği Ek-VII de yer alan Tablo-4 deki değerleri sağlamaktadır. TOPÇUOĞLU MAD. SAN. 236 / 326