MÜZK ETM YÖNETM ve DEERLENDRME LKLER * Prof. Dr. lknur OKATAN *1924-2004 Musiki Muallim Mektebinden Günümüze Müzik Öretmeni Yetitirme Sempozyumu Bildirisi SDÜ, 7-10 Nisan 2004, Isparta Sunu Sayın Bakan ve Deerli zleyicilerimiz, Öncelikle bu çok deerli bilim ve sanat ortamını hazırlayan Süleyman Demirel Üniversitesi nin bata Sayın Rektörü olmak üzere bütün yöneticilerine, öretim üyelerine ve bütün emei geçenlere huzurlarınızda teekkürlerimi sunuyorum. 16 Mart 2004 te Öretmen Okullarının 156. Kurulu Yıldönümünü kutladıktan sonra, 1 Kasım 2004 te Musiki Muallim Mektebi nin 80. kurulu yıldönümünü kutlamaya hazırlanırken; ilköretime ve öretmen eitimine en az 156 yıldan beri, müzik öretmeni eitimine de 80 yıldan beri önem veren bir Ulus un öretmenleri ve örencileri olarak duyduumuz onuru sizlerle paylaıyorum ve hepinizi saygı ile selamlıyorum. Amaç 1924-2004 Musiki Muallim Mektebinden Günümüze Müzik Öretmeni Yetitirme Sempozyumunda Müzik Eitimi Yönetimi ve Deerlendirme likileri konusunda hazırlanan bu sunuun amacı, 80 yıldan beri Müzik Öretmeni yetitiren Cumhuriyet kuakları olarak, müzik sanatı ve eitiminde gerçekletirilmi bir çok deerli uygulamaya ramen, müzik eitimi alanında, henüz çözümlenememi sorunlardan birinin gündeme getirilmesi, öneminin vurgulanması ve bu problemin Müzik Eitimi Yönetimi ve deerlendirme ilikileri bakı açısı ile tartımaya açılmasıdır. Duyarlı müzik eitimcilerimizi gerçekten üzen ve düündüren bu sorun, Cumhuriyetimizin 81.Yılında hâlâ kaliteli müzik eitimi hizmetlerinin, yetkin müzik eitimcileri tarafından, yurdumuzun her yöresindeki yurttalarımıza eitimde eitlik ilkesine uygun bir yaklaımla sunulamamı olmasıdır. Giri Birey ve toplumların salıklı, mutlu, baarılı, ulusal ve evrensel boyutlarda barı ve güvenlik içinde yaayabilmeleri için iyi bir eitim almaları gerekmektedir. Gardner ın 1 Çok boyutlu zeka Kuramı ndan anlaıldıına göre, Çada eitim kavramı, eitim alan bireyin bütün yeteneklerinin gelitirilmesini salama konusunda, eitimcilere ve eitim yöneticilerine çada bir sorumluluk yüklemektedir. Yeteneklerini kaliteli eitim ortamlarında gelitirebilen bireylerin genellikle daha mutlu bir yaam ansı elde etmi oldukları, özellikle eitimciler ve eitim bilimciler tarafından çok iyi bilinmektedir. 16 Mart 1848 de açılan ilk Öretmen Okulundan bu güne kadar geçen zaman içinde, öretmen eitimi ile ilgili çeitli programlar ve yeniden yapılanma çalımaları süregelmitir. 1982 den itibaren Öretmen Eitimi Programlarına üniversite bünyesinde lisans düzeyinde yer verilmi olması, Milli Eitimimizin çada bilimsel ve teknolojik gelimelerle uyum içinde güçlenmesini salayabilmek üzere eitim yöneticilerimizin planlamı oldukları en deerli ulusal eitim etkinliimizdir. Planlanmı olan her etkinlik, onu gerçekletirmekle görevli olan birey ya da kurumların uygulamaları sonunda baarı ya da baarısızlıkla tamamlanır. Eitim Eitimi, kuram ve uygulamaları ile bütünlük içeren disiplinlerarası bir yöntem bilimi olarak tanımlayabiliriz. Temel Eitimin asıl ilevi, bireylere ve toplumlara, ulusal ve evrensel boyutlarda salıklı, mutlu, baarılı, barı ve güvenlik içinde yaabilmeleri için bilmeleri gereken bilgileri ve yapmaları gereken davranıları kazandırmaktır. 1, Demirel, Özcan. Planlamadan Deerlendirmeye Öretme Sanatı.Pegem A Yayıncılık s. 108. 2002 Ankara.
Bilim ve sanat dünyamızda yeni alanların gelimesine paralel olarak yeteneklerimizi en iyi ekilde kullanmamızı salamayı amaçlayan yeni yöntemler de yeni eitim alanları olarak sistemdeki yerini almaktadır. Müzik Eitimi Müzik Eitimini, müzik sanatının ve eitim bilimlerinin kuram ve uygulamaları ile bütünlük içeren, disiplinlerarası bir yöntem bilimi olarak tanımlayabiliriz. Herkes müzikle ilgilenebilir. Müzik, birey ve toplumların kültürel formasyonlarının olumasında en etkili sanat dalıdır. Kaliteli bir müzik eitimi alabilme ansına sahip olan kimseler, bulundukları ortamlarda duyulan kötü müziklerden rahatsız olurlar. Kötü müzikleri dinleyen, çalan ve söyleyenlerle, iyi müzik eitimi almı olan bireyler ve toplumların arasındaki fark sadece budur. Bu nedenle bireylere ve dolayısı ile topluma, kaliteli bir temel müzik eitim verilmelidir. Güzel sanatlarda alınan eitimler, insanın gerçek kimliine sahip olabilmesini ve kendisini bütün boyutları ile tanıyabilmesini salayan etkinliklerdir. Eitim Yönetimi Eitim yönetimi, Yönetim bilimin ve eitim bilimlerinin bir anabilim dalı durumundadır. 2 Eitim yönetimi sadece mevcut eitim kurumlarını yönetme süreci deil, belli gerekçelere dayanarak, belli amaçları gerçekletirmek üzere eitim kurumlarının nitelik ve niceliklerinin planlanmasıyla balayan ve bu amaçları özümsemi yöneticilerin göreve getirilmesiyle devam eden bir süreçtir. Örnein, devlet hizmetinde görev yapacak idarecilerin yetitirilmesi amacıyla kurulan ve bugünkü adıyla Galatasaray Lisesi olarak tanınan okul, gençlerin sanat örenmesi için açılan Erkek ve Kız Sanat Okulları, köy gençlerinin okuyabilmesi ve kendi köylerinde öretmenlik yapması amacıyla kurulan Köy Muallim Mektepleri toplumun din eitimini doru kaynaklardan alabilmesi için bilgili din adamlarının yetitirilmesi amacıyla kurulan mam Hatip okulları ve bunun gibi daha bir çok eitim kurumu Milli Eitim Yöneticileri tarafından özel gerekçelerle planlanmı eitim kurumlarıdır. Ulusal eitim söz konusu olduu zaman, bu özel gerekçeler, ulusal bütünlüümüzü çadalık dorultusunda sürdürecek nitelikte olmalıdır. Nitekim 1924 yılında çıkarılan Tevhid-i Tedrisat yani Öretimin Bütünletirilmesi yasası da bu bilimsel gerçee dayalıdır (Bursalıolu, 2002 s.10). 1930 lu yıllarda, Bata Ulu önderimiz Atatürk olmak üzere dönemin devlet adamları ve aydınları tarafından ülke nüfusunun önemli bir bölümünü cehaletten kurtarmak için önerilen fikirler dorultusunda açılan ve 1935 yılında Milli Eitim Bakanı olarak görev yapan Saffet Arıkan ve lköretim Genel Müdürlüü görevine vekalet eden smail Hakkı Tonguç un uyumlu çalımaları ile hazırladıkları eitim ortamında, baarıyla sonuçlanan Köy Eitmen Kursları nın ardından, 1937 de Köy Öretmen Okullarının açılmı olması ( Öztürk 1998, s. 66.) dier bir örnektir. Bu baarı aslında Anadolu nun asırlardır eitime hasret kalmı olan kır çiçeklerinin (köy çocuklarının) doal baarısıydı. O saygın eitim yöneticileri de aslında bu kır çiçeklerine olan saygı ve sevgileri ile bu üstün baarıya ulamılardı. Bu baarılı hizmetlerinin devamı olarak, 17 Nisan 1940 tarihli ve 3803 sayılı Köy Enstitüleri Kanunu ile Köy Öretmen Okulları Köy Enstitülerine dönütürülmütü (Ayas, N. 1948). 3 Cumhuriyet Döneminin Eitim Yönetimi baarılı olmutu. Müzik Eitimi Yönetimi ve Deerlendirme likileri Müzik Eitimi Yönetimi, Eitim Yönetimi uzmanlık alanının müzik eitimi ile ilgili dalıdır. Yönetim süreci, karar, planlama, örgütleme, iletiim, etki, koordinasyon ve deerlendirme olarak sıralanabilir. 4 Deerlendirmenin amacı, uygulamanın baarı derecesini tarafsız olarak belirleyebilmektir (Burslıolu, 2002,s.125). Müzik eitimi yönetiminde deerlendirme, müzik eitiminde ve yönetiminde amaçlara ne ölçüde ulaılabildiini belirleme sürecidir. Cumhuriyetimizin ilk yıllarındaki eitim uygulamalarından, Ulu Önderimizin, Cumhuriyet dönemi ile birlikte bize kazandırmayı planladıı çada kimliin, bilinçsiz bir batı taklitçilii ile deil, 2 Çalık, Temel. Bakınız Küçükahmet, Leyla. (1997, s.278 ). 3 Öztürk C., 2002, s. 78. 4 Campbell-Gregg. Bakınız: Bursalıolu, (2002. s. 80)
doal ve kültürel zenginliklerimizin hiçbir zerresine zarar vermeden, tek tek her bireyimizin bütün yeteneklerinin en yeni eitim teknikleri ile ilenmesi sonunda ortaya çıkacak olan özgün ve saygın bir Türk Kimlii olduunu anlıyoruz. Cumhuriyetimizin ilk yıllarında ilköretmen okullarının ders programlarında müzik derslerine önemli bir yer verilmiti, Köy Enstitülerinin 1943 Öretim Programında da Müzik Dersi, Kültür Dersleri grubunda yer alıyordu. 1 Kasım 1924 te öretim hayatına balamı olan Musiki Muallim Mektebi de toplumumuzun müzik sanatı yönünde kaliteli eitim alabilmesi için planlanmı olan çok deerli bir müzik eitimi etkinliidir. Bu okul 1924-1925 öretim yılında deneme niteliinde eitim verdikten sonra 1925-1926 öretim yılından itibaren gerçek bir öretmen yetitiren kurum niteliini kazanmıtır. Cumhuriyetimizin ilk yıllarındaki kurtulu sevinci ve heyecanı ile, Yüce Milletimizin eitim alma - örenim görme özlemlerinin yükselttii baarma istei ve baarım gücü, Musiki Muallim Mektebi nin de baarılı bir eitim kurumu olmasını salamıtır. Dönemin Milli Eitim Bakanı Mustafa Necati Bey, bu kurumun akademik, fiziki ve idari yönleri ile geliebilmesi için çok deerli hizmetler sunmutur. Lise ve orta okullar için müzik öretmeni yetitirmek amacı ile kurulmu olan okulun öretim süresinin ilkokul üzerine dört yıl olması ve bunun ilk üç yılının da uygulamaya ayrılmı olması, ayrıca bir de hazırlık sınıfının bulunması, daha sonra 1931 de bir yıl daha ilave edilerek altı yıla çıkarılması dönemin Müzik Eitimi Yöneticilerinin, Müzik Eitimi Kurallarını ve lkelerini çok iyi bilen, insana ve yeteneklere saygılı, gerçek birer müzik eitimi yöneticisi olduklarını kanıtlamaktadır. Musiki Muallim Mektebi mezunlarından yetenekli gençlerin Avrupa ya gönderilerek uzman müzik eitimcileri olarak yurda dönmelerinin planlanması ve bu planlamanın da baarı ile sonuçlanması, ilkeli ve uyumlu eitim yönetiminin eitim kurumlarını güçlendirdiini ve ülke yararına çok deerli hizmetler sunduunu kanıtlamaktadır. Bu güzel gelimelerden sonra, okulun zamanla daha çok ve giderek yalnızca sanatçı yetitirmeyi amaçlayan bir kuruma dönütürülmesi üzerine müzik öretmeni yetitiren bölümü, 1937-1938 Öretim yılında Gazi Orta Öretmen Okulu ve Terbiye Enstitüsü nde açılan Müzik ubesi ne aktarılmıtır (Uçan,1997. s. 181). Bu kararın verilmesine neden olan deerlendirme, Ulusal Müzik Eitimi Yönetimimizi temelinden etkilemitir. Sonuç Müzik eitimi yönetimi ve deerlendirme ilikileri, planlanmı olan bütün etkinlikleri temelinden etkiler. Ulusal müzik eitimi yöneticilerinin, Ulusal ve evrensel müzik deerlerini tanıma, koruma, gelitirme ve bu deerlere haklı olarak sahip çıkma konusunda bilinçli olmaları gerekir. Musiki Muallim Mektebini açan eitim yöneticilerimiz, ulusal ve evrensel müzik deerlerini tanıma, koruma, gelitirme ve sahip çıkma konusunda bilinçli oldukları için, bizim de bilinçlenmemizi salamayı baarmılardı. Bu uygulamalar eitim, bilim ve sanat disiplinlerinin ııkları ile aydınlatılan bir ortamda gerçeklemiti. Müzik Öretmeni Yetitirmek üzere açılan Musiki Muallim Mektebi çok baarılı mezunlar verdii sırada, bu okulun yalnızca sanatçı yetitiren bir okul haline getirilerek, Müzik öretmenlii bölümünün Gazi Orta Öretmen Okulu ve Eitim Enstitüsü ne aktarılması, kuramsal olarak müzik öretmenlii eitimine deer verilmi gibi görünse de, müzik öretmeni adaylarının sanat ortamından uzaklatırılmı olması onların gerektii gibi yetitirilmesine engel olmutur. Öte yandan, Gazi Eitim Enstitüsü yönetimi bu olumsuzluu gidermek üzere gereken en iyi sanat ortamını hazırlamı olsa bile, müzik öretmenlii bölümüne örenci olabilmek için lise mezunu olmak gerektiinden, adayların yaları, mesleki müzik eitimine balama yaı olarak hiç de uygun bir ya deildi. Bana göre, toplumumuzun müzik eitimi sorunlarının ortaya çıkmasının ve çeitli müzik öretmenlii programı denemelerine ramen, sorunların bir çounun hala çözülememi olmasının asıl nedeni, bu ve bunun gibi, müzik eitiminin kuralları ve ilkeleri ile badamayan müzik eitimi yönetimi ve deerlendirme uygulamalardır. yi niyetli olduklarından kuku duymadıım o zamanki yöneticilerin bu hataya dümelerinin nedeni, müzik eitimi yönetimi eitimini almamı olmalarıdır diye düünebiliriz. Sonuç olarak, 1937-1938 Eitim-Öretim Yılında Ulusal Müzik Kültürümüzü Temelinden Sarsan Bilinçsiz Uygulamanın verdii zararlardan bir an önce kurtulmamız gerekmektedir. Bunun için de müzik eitiminin kuralları ve ilkeleri göz önünde bulundurularak hazırlanacak olan temel müzik eitimi ve müzik öretmeni eitimi programlarına ihtiyacımız vardır.
Doru program hazırlayabilmek için, doru bilgileri özümsemi olmak gerekir. Bu nedenle, Müzik öretmenlii eitim programı hazırlamakla görevlendirilecek olan yöneticilerimizin, Eitim Yönetimi, Yönetim Felsefesi, nsan Kaynakları Yönetimi, Yetenek Yönetimi, Yönetim Psikolojisi, Yönetim Sosyolojisi, Zaman Yönetimi, Para Yönetimi, Duyarlılık Eitimi, Toplam Kalite Yönetimi gibi son yıllarda çokça sözü edilen disiplinlerle ilgilenmeleri yeterli olamamıtır. Artık bu bilgileri ulusal ve evrensel boyutları ile özümsemi ve 1924-1925 yılındaki o ııklı ortamı yaratanların yöntemi ile deerlendirecek olan müzik eitimcilerine ve müzik eitimi yöneticilerine ihtiyacımız vardır. Öneriler Ulusal müzik eitimi söz konusu olduu zaman önerilecek olan müzik öretmenlii programının asıl amacı, toplumu müzik sanatı ve eitimi alanındaki cehaletten, bilgisizlikten kurtarmaktır. Musiki Muallim Mektebi de bunun için açılmıtır. Ancak bu okulun giderek sadece sanatçı yetitiren bir kuruma dönütürülmesi, son derecede doal bir sonuçtur. Çünkü: program, müzik öretmenlii eitimi programıdır, müzik bir sanat dalıdır, müzik eitimine çok küçük yalarda balanması gerekir, üstün yetenekli çocuklara küçük yalarda kaliteli müzik eitimi verilirse, onların sanatçı olmaları en doal sonuçtur. Sanatın Öyküsü adlı eserinin giri bölümünde Sanat adında bir ey yoktur; aslında yalnız sanatçılar vardır diyen Gombrich,, sanat ve sanatçı bütünlüünü anlatırken, sanki Musiki Muallim Mektebi nin sanatçı yetitirme konusundaki baarısının doallıını vurgulamaktadır (Gombrich, 1974, s.4). Müzik öretmenlii ve müzik sanatı arasında da aynı bütünlük vardır. Gerçek müzik eitimcileri ve yöneticileri, müzik sanatçılıı ve müzik sanatı arasındaki doal bütünlüün varlıını bilen, kabul eden, koruyan ve bu bütünlüü eitim ve yönetim bilimleri ile güçlendiren eitimcilerdir. Musiki Muallim Mektebi gibi bir eitim kurumunun yapısı deitirilmeden önce, bu kurumun baarım gücünün deerlendirmelerinin doru bir ekilde yapılması ve onu baarıya götüren özelliklerinin korunmasına özen gösterilmesi gerekirdi. Örnein, u anda dünyada bilim ve sanatta çok gelimi olan ülkelerin eitim müzik eitimi uygulamalarında gördüümüz gibi müzik öretmenlii bölümünün programı öretmenlik meslei ile ilgili derslerle zenginletirilebilir ve Ulusumuzu müzik alanında kısa zamanda kaliteli müzik sanatçılarına, müzik eitimcilerine ve müzik eitimi yöneticilerine kavuturarak baarısını kanıtlamı olan aynı okulun yönetiminde, ülkemizin ihtiyacı olan çok iyi kaliteli müzik öretmenlerini yetitirmeye devam ederdi; böylece daha sonra yapılan ve hala yapılmakta olan binbir çeit müzik öretmeni modeli aratırmalarına gerek kalmazdı..! Bu fırsat kaçırılmı gibi görünüyorsa da, 1938 den beri geçen müzik öretmeni yetitirme süreçlerinin sonunda kazandıımız deneyimleri, yetkin müzik eitimcilerimizin kaliteli müzik eitimi hizmetlerini, yurdumuzun her köesindeki yurttalarımıza eitimde eitlik ilkesine uygun olarak sunmalarını salayabilmek için artık çok bilinçli olarak deerlendirebiliriz. Çünkü müzik öretmenlii bölümünü, Musiki muallim mektebinden ayıran eitim yöneticilerinin böyle bir deneyimi yoktu. Bu deerlendirme kapsamında; Örnein, lköretim okullarının üçüncü sınıfından sınavla örenci alarak sekizinci sınıfa kadar ilköretimi kendi bünyesinde verdikten sonra orta öretim olarak devam eden; ilköretim onbir yıla çıkarıldıı taktirde onbirinci sınıfa kadar devam ederek eitim fakülteleri, güzel sanatlar fakülteleri ve konservatuarlara örenci yetitiren bir müzik eitimi kurumunun açılmasını önerebiliriz. Anadolu nun yedi bölgesinde bu özellikleri taıyan müzik okullarının açılması konusunda daha fazla gecikilmemelidir. Halen açık bulunan ve genel liselerle neredeyse aynı bilimsel - sanatsal kaliteye sahip mezunlar vermeye devam eden Anadolu Öretmen Liseleri ve Anadolu Güzel Sanatlar Liselerinin, yine bu kapsamda deerlendirilmesi, programlarının zenginletirilerek akademik, fiziki ve idari altyapıları ile, müzik yetenei gelitirme konusunda ülkemiz ve ulusumuz yararına daha iyi hizmetler sunabilecek okullar haline getirilmesi önerilebilir. Bugün, müzik eitiminin neden gerekli olduunu ve topluma nasıl verileceini bilen deneyimli müzik eitimi yöneticilerimizden beklenen uygulama, 80 yıl sonra sahip olabildiimiz bu deneyimi çok iyi deerlendirerek, çada müzik eitimi planlamacılıı anlayııyla gereken yönetim ortamını hazırlamalarıdır.
KAYNAKÇA 1. Bursalıolu, Z.(2002), Okul Yönetiminde Yeni Yapı ve Davranı, Pegem A Yayıncılık, Ankara. 2. Öztürk, C.(1998), Türkiye de Dünden Bugüne Öretmen Yetitiren Kurumlar, Marmara Üniversitesi Eitim Fakültesi Yayınları, stanbul. 3. Küçükahmet, L.(1997), Eitimbilime Giri, Gazi Kitabevi Yayıncılık LTD T 1997. 4. Uçan, Ali.(1997) Müzik Eitimi Temel Kavramlar- lkeler-yaklaımlar. Müzik Ansiklopedisi Yayınları. Ankara. 5. Gombrich,E.H. (1974) Sanatın Öyküsü, ( Çeviren: Bedrettin Cömert). Remzi Kitabevi Yayınları. Ankara.