ÖRETM ELEMANLARININ TÜKENMLK DÜZEYLER LE SOSYODEMOGRAFK DEKENLER ARASINDAK LK RELATIONSHIP BETWEEN BURNOUT LEVEL AND SOCIO-DEMOCRAPHIjC VARIABLES OF ACADEMICIANS Engin GEZER * Fatih YENEL ** Hasan AHAN *** Özet Bu çalımada BESYO (Beden Eitimi ve Spor Y.O.) öretim elemanlarının tükenmilik düzeyleri ve sosyodemografik özellikleri ile ilikisinin belirlenmesi amaçlanmıtır. Aratırmanın örneklemini 365 (285 erkek, 80 kadın) BESYO(Beden Eitimi ve Spor Y.O.) öretim elemanı oluturmaktadır. Tükenmilii belirlemek için bu çalımada Maslach ve Jackson tarafından gelitirilen ve Ergin tarafından Türkçeye uyarlanan Maslach Tükenmilik Envanteri (MTE) kullanılmıtır. Akademisyenlerin mesleki ve kiisel özelliklerini belirlemek için aratırmacı tarafından gelitirilen kimlik bilgileri formu kullanılmıtır. Verilerin analizinde SPSS 11.5 ve STATISTICA 7.0 paket programları kullanılmıtır. Aratırma verileri percantages, shapiro-wilk, Mann Whitney U, Kruskal Wallis H ve Dunn testi kullanılarak deerlendirilmitir. Ortalama tükenme düzeyleri DT:1,09±0,62 DYS: 0,65±0,55 KB: 1,23±0,64 olarak hesaplanmıtır. Bu çalıma sonuçları göstermektedir ki; öretim elemanlarının duygusal tükenme skorları corafi bölgelere göre anlamlı düzeyde farklılamaktadır. Kiisel baarı skorları ise, ya, yönetsel görev, akademik düzey ve corafi bölge deikenlerine göre anlamlı düzeyde farklılamaktadır. Öretim elemanlarının duyarsızlama skorları ile kiisel ve mesleki özellikleri arasında herhangi bir anlamlı farklılıa rastlanmamıtır. Anahtar Kelimeler: Tükenme, Öretim Elemanı, Beden Eitimi ve Spor Abstract In this study, it is aimed to determine the burnout levels of academicians of BESYO (high school of physical education and sports) and its relation to personal and vocational features. The sample chosen for the research comprises 365 (285 man, 80 woman) academicians of BESYO. To find out the bornout in this research Maslach Burnout Inventory (MBI), developed by Maslach and Jackson 8 and adapted into Turkish by Ergin 5 was used. Personal data questionnaire, aiming to collect the academicians personal and vocational features, which was developed by the researcher was used. For data analysis, the SPSS for Windows version 11.5 and STATISTICA version 7.0 were used. Research data were analyzed by using percantages, shapiro-wilk, Mann Whitney U, Kruskal Wallis H and the Dunn test. The total average point of the burnout level was calculated; EE:1,09±0,62 D: 0,65±0,55 PA: 1,23±0,64. * Aratırma Görevlisi Dr. Gazi Üniversitesi Beden Eitimi ve Spor YO Ankara. ** Yrd. Doç. Dr. Gazi Üniversitesi Beden Eitimi ve Spor YO Ankara *** Aratırma Görevlisi Dr. Karamanolu MehmetBey Üniversitesi Beden Eitimi ve Spor YO Ankara.
244 The results of the study indicate that, emotional exhaustion (EE) subscales scores differ according to geographical region. Personal accomplishment (PA) subscales scores differ according to age, having a managerial work, academic level and geographical region. And there was no significant differences between depersonalization (D) and personal and vocational features. Key Words: Burnout,Academician, Physical Education and Sports GR 1970'li yılların sonu ve 1980'li yılların baında ortaya çıkan tükenmilik kavramı, ilk olarak 1974 yılında Freudenberger in stres ile ilgili Journal of Social ssues da yayınladıı çalımasında yer almı (Özdemir 1999: 98) ve baarısızlık, yıpranma, enerji ve güç kaybı, insanın iç kaynakları üzerinde karılanamayan istek ve taleplerden dolayı ortaya çıkan tükenme durumu olarak tanımlanmıtır (Freudenberger 1974: 159). Baarı konusunda yüksek beklentileri olan bireylerin giriimlerini kısıtlayan örgütsel baskılarla karılatıklarında tükenmiliin ortaya çıktıı belirtilmitir. Hem kendinin kiisel hedeflerini hem de kurumun beklentilerini karılamak üzere çok çalıan birey, amaçlarına ulaamayınca zamanla yorgunluk, engellenmilik ve çaresizlik içine girer. Kendine güvenini kaybeder ve sonunda bedensel ve zihinsel anlamda tükenir (Iıkhan 2004). Tükenmilik kavramı birçok bilim adamı tarafından incelenmi olmasına ramen bu konuda en çok tanınan ve bu alandaki çalımalara öncülük eden Maslach tır. Onun çalımaları bu alanda çalıanlar için en önemli kaynaklar olmutur (Izgar 2001). Maslach ve arkadaları tarafından günümüzde de en çok kabul gören tükenmilik, yaygın olarak insanlarla yüz yüze çalıılan mesleklerdeki bireylerin; duygusal olarak kendilerini tükenmi hissetmeleri, i gerei karılatıkları insanlara karı duyarsızlamaları ve kiisel baarı ya da yeterlilik duygularında azalma olarak görülen bir sendrom eklinde tanımlanmıtır (Maslach 1982). Maslach a göre tükenmilik; duygusal tükenme (emotional exhaustion), duyarsızlama (depersonalization) ve düük kiisel baarı hissi (feeling of reduced personel accomplishment) eklinde üç boyutlu bir sendromdur (Maslach 1997). Sendromu yaayan kiinin hayatındaki deiimleri ifade eden bu üç boyut u ekilde açıklanabilir: Duygusal Tükenme (Emotional Exhaustion) Tükenmilik sendromunun balangıç ve merkezi olan duygusal tükenme, duygusal yönden youn çalıma temposunda olan kiilerin kendisini zorlaması ve dier insanların duygusal talepleri altında ezilmesi karısında bir tepki olarak ortaya çıkar (Iıkhan 2004). Çünkü duygusal tükenme yaayan kii insanlara yardım ederken, kendisinden istenen psikolojik ve duygusal taleplerin aırılıı yüzünden enerji eksiklii ve duygusal kaynakların bittii duygusuna kapılır. Bu duygusal younluktaki kii hizmet verdii kiilere daha önceki kadar özverili ve sorumlu davranamadıını, yetersiz olduunu düünerek gerginlik ve engellenmilik duyguları yaar (Maslach 1982). Duyarsızlama (Depersonalization) Bakalarına karı olumsuz ve alaycı tutumlar gösterme, insanlara nesne gibi davranmayı içeren duyarsızlama, sendromun ikinci ayaıdır 3. Duygusal tükenmeyi yaayan kii dier insanların sorunlarını çözmede kendini güçsüz ve yetersiz hisseder. Taıdıı duygusal yükü hafifletmek için sürekli kaçı yolunu kullanır. nsanlarla ilikilerini iini yapmaya yetecek olan en alt düzeye indirir. Bunlar duyarsızlamanın ilk belirtileridir. Kii
245 bu aamada dier insanlarla anlamlı ilikiler kurmaktan kaçınır. Ama hem ii gerei insanlarla youn ilikide olup hem de mesafe koymak kolay deildir. Dolayısıyla birey bakalarının hislerine, duygularına souk ve kayıtsız kalır (Iıkhan 2004). Düük Kiisel Baarı/Baarısızlık Hissi (Feeling of Reduced Personel Accomplishment) Kiinin kendini olumsuz olarak deerlendirmesi ve kiisel baarı noksanlıı olarak ifade edilen düük kiisel baarı hissi, tükenmiliin üçüncü aaması olarak tanımlanmıtır (Aydın 2002). Tükenmiliin ikinci aamasında bakaları hakkında olumsuz düünce tarzı gelitiren birey, bir sonraki aamada bu defa kendisi hakkında negatif düünmeye balar ve taıdıı bu düünce ve onun sonucundaki yanlı davranılar nedeniyle kendini suçlu hissetmeye balar (Iıkhan 2004). Kimsenin kendini sevmediine, ona güvenmediine ve ii gerei uratıı dier insanlarla ilgilenmede yetersiz kaldıına dair bir duygu gelitirir ve bu duygu kendisi hakkında baarısız hükmünü verdirir. Bu ekilde düük kiisel baarı hissini yaayan kii iinde ilerleyemediini hatta gerilediini düünür (Izgar 2001). Kii bunun sonucunda kendine saygısını kaybedebilir. Harcadıı çabanın karılıksız kaldıını ve baarılarının deerlendirilmediini, algılandıında ise zaten var olan stres giderek artar ve depresyon belirtileri göstermeye balar. Gösterdii faaliyetlerin bir deiiklik yapmayacaına inandıında da uramayı bırakır (Iıkhan 2004). Duygusal tükenme, duyarsızlama ve düük kiisel baarı hissi boyutlarının kendi aralarındaki ilikilere bakıldıında tükenmilik sendromunun bu üç boyutun birbirinden farklı ama birbirleriyle ilikili olduu ve birbirinin devamı niteliinde olduu görülmektedir (Budak 2005). Tükenmiliin üç boyutunun sonuçlarına bakıldıında Maslach ve Lieter e göre, kii kronikleen bir yorgunluk yaar, iinden sour, kendi kabuuna çekilir, giderek artan bir ekilde kendini iinde yetersiz hisseder. Enerji yerini duygusal tükenmeye, birlik duygusu yerini duyarsızlamaya, yeterlilik ise yerini yetersizlie bırakır (Maslach 2001). Bu tarz duygular yaayan kii bir eylerin yanlı gittiini fark eder ama dile getirmekte zorlanır ve bu durum giderek kötüleir. Bunun sonucunda kii gittikçe yaptıı iten sour, tahammülsüz olur, kendinden üphelenir ve bu ekilde hem fiziksel hem de mental enerjiyi bitiren davranılar sergilemeye balar (Peker 2002). Bu aratırmada, gerek örencilerle youn iletiimlerinin bir sonucu, gerekse yayın yapma ve baarılı olma konusundaki youn baskılar ve engellenmelere balı olarak tükenmilik olgusuyla yüz yüze bir meslek grubu olduu öne sürülen (Budak 2005) akademik personel ele alınmıtır. YÖNTEM Aratırma Grubu Aratırmanın evrenini; Türkiye deki devlet üniversitelerinin beden eitimi ve spor yüksekokullarında görev yapan 1188 öretim elemanı (Aratırma Görevlisi, Uzman, Okutman, Öretim Görevlisi, Yrd.Doç.Dr., Doç.Dr., Profesör Dr.) oluturmaktadır. Aratırmanın örneklemini ise, Türkiye nin corafi bölgelerine göre; tabakalı örneklem yöntemi ile belirlenmi 15 devlet üniversitesinin beden eitimi ve spor yüksekokullarında görev yapan toplam 365 öretim elemanı oluturmaktadır. Örneklemin evrene oranının % 30,72 dir. Veri Toplama Araçları Aratırmada öretim elemanlarının kiisel ve mesleki bilgilerini içeren Kimlik Bilgileri Formu ve tükenmilik düzeylerini ölçmek için; Maslach ve Jackson tarafından gelitirilen ve Ergin tarafından Türkçe ye uyarlanan 22 maddelik Maslach Tükenmilik Envanteri (Maslach Burnout Inventory-MBI) kullanılmıtır (Ergin 1995, Maslach 1997). Kullanılan bu ölçek ile yapılan tükenmilik ölçümleri
246 sonucunda, bireyde tükenmiliin tamamen var ya da yok olduundan bahsedilmemektedir. Yaanan tükenmilik düzeyleri sürekli bir deiken olarak belirtilmektedir (Cordes 1993). Tükenmilii üç alt evrede deerlendiren Maslach Tükenmilik Envanterinin birinci alt ölçei, 9 maddeden oluan duygusal tükenme, ikincisi 5 maddeden oluan duyarsızlama ve üçüncüsü de 8 maddeden oluan kiisel baarı/baarısızlık alt ölçeidir (Ergin 1995). Üç farklı unsurun ele alınmasının önemi: her bir unsur arasındaki deiken korelasyon kalıpları ve ya, i yükü, özerklik, iteki zorluk, statü ve onay görmedeki doyum ve rol çatıması ve karmaası gibi deikenlerle gösterilmitir (Maslach 1997). MTE de yapılan puanlama sonucunda toplam puan ve/veya alt ölçek puanları elde edilmektedir. MTE yi oluturan üç alt ölçein puanları her madde için 0-4 puan arasında deerlendirilir, her alt ölçek için ayrı ayrı toplanarak kiinin alt ölçeklerden aldıı puanlar hesaplanır. Duygusal Tükenme ve Duyarsızlama alt boyutları olumsuz, Kiisel Baarı alt boyutu ise olumlu ifadeler içermektedir. Bu çalımada, Ergin in ölçein Türkçe uyarlamasında yaptıı gibi, olumlu ifadelerden oluan kiisel baarı boyutunda puanlama ters yönde yapılmı ve kiisel baarısızlık olarak yorumlanmıtır. Bu nedenle duygusal tükenme, duyarsızlama ve kiisel baarı (kiisel baarısızlık) alt ölçeklerinden yüksek puanlar almak tükenmilii ifade etmektedir. Tükenmilik ölçeinden toplam bir puan elde edilememesi, her üç alt boyutun elde edilen puanların ayrı ayrı deikenlerle olan ilikilerinin gösterilmesi, ölçein gelitirenlerin ve Türkçe uyarlamasını yapanların önerdikleri bir durumdur. MTE nin tanı koymaya yarayan bir araç olmadıını ifade eden Ergin, bunun yerine, bu ölçekten alınan puanlarla, yani tükenmilik ölçeinin alt boyutlarından (DT, D, KB) alınan puanlarla sosyodemografik deikenler arasındaki ilikileri görmek için karılatırmalar yapılmasının daha uygun olacaını ifade etmitir (Ergin 1993). Bu dorultuda aratırmada, alt ölçeklerin sosyodemografik deikenler ile karılatırılabilmesi için, alt ölçek puanlarının aritmetik ortalamaları hesaplanmı ve analizler aritmetik ortalamalara göre yapılmıtır. Öncelikle her bireyin alt ölçekten aldıı toplam puan, alt ölçekteki madde sayısına bölünmü ve ortalama deerleri bulunmu daha sonra aratırmaya esas tekil eden deikenlerle ilikisi aratırılmıtır. Verilerin Toplanması Oluturulan anket formaları öretim elemanlarının bir bölümüne posta yolu ile kalan kısmına ise aratırmacı tarafından bizzat elden verilerek doldurmaları salanmıtır. Geri dönen anket formlarından eksik veya hatalı olan 25 tanesi deerlendirmeye alınmamıtır. Verilerin Analizi Elde edilen verilerin istatistiksel çözümleri SPSS 11.5 for Windows ve STATISTICA 7 programlarından yararlanılarak yapılmıtır. Öretim elemanları ile ilgili demografik bilgilerin deerlendirilmesinde frekans (f) ve yüzde (%) hesaplanmı ve tablolar halinde verilmitir. Kullanılan tükenmilik ölçeinin Cronbach Alpha iç tutarlılık kat sayıları hesaplanmıtır. Tükenmilik ölçeinin alt boyutlarına ilikin bulunan Cronbach Alpha kat sayıları; Duygusal Tükenme için 0.81, Duyarsızlama için 0.81 ve Kiisel Baarı için 0.66 dir. Tükenmilik ölçeinden elde edilen puanların daılımlarının normal olup olmadıını test etmek amacıyla Kolmogorov-Smirnov ve Shapiro-Wilk testleri uygulanmı ve gözlem deerlerinin her iki durumda da normal daılım göstermedii anlaılmıtır. Daılımın normal olmamasından dolayı tükenmilik alt ölçek puanları açısından, öretim elemanlarının demografik deikenlerine balı bir farklılamanın olup olmadıını deerlendirmek için nonparametrik testlerden ikili gruplar için Mann Whitney U-Testi, üç veya daha fazla grup için ise Kruskal Wallis H-Testi uygulanmıtır. Uygulanan Kruskal Wallis H-Testi sonucunda p<0.05 düzeyinde anlamlı fark bulunan gruplarda; farkın hangi gruplar arasında olduunu tespit etmek için Statistica paket programından yararlanılmı ve farklar Dunn Testi sonuçlarıyla belirlenmitir.
247 BULGULAR TABLO 1: BESYO Öretim Elemanlarının cinsiyetleri, medeni halleri ve yönetici olup olmamaları ile DT, DYS ve KB arasındaki iliki # DUYGUSAL TÜKENME Grup N Sıra Ort. Sıra Top. U P Cinsiyet Kadın 85 187,96 15976,50 Erkek 280 181,49 50818,50 11478,50 0,620 Medeni Hâl Evli 288 178,42 51384,50 Bekar 77 200,14 15410,50 9768,50 0,108 Yönetsel Görev Olan 42 158,30 6648,50 Olmayan 323 186,21 60146,50 5745,50 0,106 DUYARSIZLAMA Grup N Sıra Ort. Sıra Top. U P Cinsiyet Kadın 85 182,45 15508,00 Erkek 280 183,17 51287,00 11853,00 0,956 Medeni Hâl Evli 288 177,92 51240,50 Bekar 77 202,01 15554,50 9624,50 0,073 Yönetsel Görev Olan 42 155,25 6520,50 Olmayan 323 186,61 60274,50 5617,50 0,068 KSEL BAARI Grup N Sıra Ort. Sıra Top. U P Cinsiyet Kadın 85 173,35 14735,00 Erkek 280 185,93 52060,00 11080,00 0,335 Medeni Hâl Evli 288 180,16 51886,00 Bekar 77 193,62 14909,00 10270,00 0,319 Yönetsel Görev Olan 42 149,76 6290,00 Olmayan 323 187,32 60505,00 5387,00 0,030* # : Karılatırmalarda Mann Whitney U-Testi Kullanılmıtır. DT: Duygusal Tükenme, DYS: Duyarsızlama, KB: Kiisel Baarı, *: p<0,05. BESYO öretim elemanlarının DYS, DT ve KB puanlarının cinsiyet, medeni hal ve yönetici olup olmamaları arasındaki iliki Tablo 1 de özetlenmitir. Erkek ve kadın öretim elemanları arasında DYS, DT ve KB puanları arasındaki farkların anlamlı olmadıı görülmektedir. Yine aynı ekilde öretim elemanlarının medeni hâlleri ile DYS, DT ve KB puanları arasında herhangi bir anlamlı farklılıa rastlanamamıtır. Okullarında yönetici olarak çalıan öretim elemanları ile yönetici görevi olmayanlar arasında DYS ve DT puanları açısından anlamlı bir farklılık gözlemlenmemi iken; iki grup arasında KB boyutundaki (p<0.05) fark anlamlı bulunmutur. TABLO 2: BESYO Öretim Elemanlarının Görev Yaptıkları Bölge, Akademik Unvan ve Yaları le DT, DYS ve KB Arasındaki liki # DUYGUSAL TÜKENME Grup N Sıra Ort. sd X 2 P Akdeniz 42 173,31 Dou Anadolu 50 185,44 GÖREV YAPILAN CORAF BÖLGE AKADEMK UNVAN YA Ege 56 145,95 G.Dou Anadolu 20 173,58 ç Anadolu 92 174,52 Karadeniz 25 185,08 Marmara 80 223,96* Ar. Gör. 106 191,94 Ör. Gör. 156 172,12 Yrd. Doç. Dr. 84 191,83 Prof. Dr. 19 183,45 32 90 187,26 33-38 97 181,51 6 20,173 0,003** 3 3,018 0,389 3,417 0,937
248 39-47 105 184,76 48 73 177,21 DUYARSIZLAMA Grup N Sıra Ort. sd X 2 P Akdeniz 42 170,57 Dou Anadolu 50 182,70 GÖREV YAPILAN CORAF BÖLGE AKADEMK UNVAN YA Ege 56 152,79 G.Dou Anadolu 20 151,78 ç Anadolu 92 194,86 Karadeniz 25 180,10 Marmara 80 205,93 Ar. Gör. 106 198,87 Ör. Gör. 156 172,84 Yrd. Doç. Dr. 84 181,19 Prof. Dr. 19 185,87 32 90 192,56 33-38 97 190,23 39-47 105 173,12 6 12,093 0,060 3 3,951 0,267 3 2,495 0,476 48 73 175,82 KSEL BAARI Grup N Sıra Ort. sd X 2 p Akdeniz 42 133,92 Dou Anadolu 50 199,00 GÖREV YAPILAN CORAF BÖLGE AKADEMK UNVAN YA Ege 56 185,79 G.Dou Anadolu 20 145,57 ç Anadolu 92 194,78* Karadeniz 25 182,22 Marmara 80 192,86 Ar. Gör. 106 203,52* Ör. Gör. 156 169,53 Yrd. Doç. Dr. 84 191,34 Prof. Dr. 19 142,29 32 90 204,46* 33-38 97 186,23 39-47 105 183,68 6 14,721 0,023* 3 9,960 0,019* 3 10,474 0,015* 48 73 151,27 # : Karılatırmalarda Kruskal Wallis H-Testi Kullanılmıtır. DT: Duygusal Tükenme, DYS: Duyarsızlama, KB: Kiisel Baarı, *: p<0,05, **: p<0,01. Tablo 2 de ise BESYO öretim elemanlarının DYS, DT ve KB puanlarının görev yaptıkları bölge, akademik unvan ve yaları arasındaki iliki özetlenmitir. Öretim elemanlarının görev yaptıkları bölge, akademik unvan ve yaları arasında DYS açısından herhangi bir anlamlı farklılıa rastlanmamıtır. DT puanları bakımından görev yapılan bölgeler arasındaki farklar anlamlı bulunmutur. KB puanları ile görev yapılan bölge, akademik unvan ve ya arasında anlamlı farklılıklar tespit edilmitir. TARTIMA VE SONUÇ Bu çalımada akademisyenlerin tükenme düzeyleri, sosyodemografik özelliklere, görev yapılan bölgelere, yönetsel görevlerine ve akademik unvanlarına göre karılatırılarak tartıılacaktır. Yapılan istatistik çalımaları sonucunda BESYO öretim elemanlarının Tükenmilik düzeylerinin DT: 1,10, DYS: 0,66, KB: 1,23 olduu bulgulanmıtır. DT, DYS ve KB puanlarının kadınlar ve erkeklerde farklı olmaması, akademik yaantının cinsiyet açısından bireyleri eit oranda etkilediini düündürmektedir. Bilici nin yapmı olduu çalımada
249 ki sonuçlar bizim sonuçlarımızla örtüür nitelikte (Bilici 1998) olup Ergin in yapmı olduu çalıma da ise DYS puanları açısından durum bizim çalımamızla aynı iken DT ve KB açısından farklı bulunmutur(ergin 1993). Yapılan farklı çalımalarda da tükenme puanları kadın ve erkeklerde benzer bulunmutur (Aslan 1997). Öretim elemanlarının medeni hâlleri, tükenmilik düzeylerini DT, DYS ve KB açısından hiçbir ekilde istatistiksel açıdan anlamlı düzeyde etkilememektedir. Bu durum konu ile ilgili yapılan çalımalar incelendiinde literatür ile uyumlu bulunmutur (Budak 2005, Özdemir 1999). BESYO öretim elemanlarının yönetici olmaları veya olmamaları DT ve DYS açısından bir fark yaratmazken KB açısından yöneticilerin daha iyi durumda olduunu göstermektedir. Literatürde Akta ve arkadalarının BESYO müdürlerinin tükenmilik düzeylerini belirlemeye yönelik yapmı oldukları çalımalarında, BESYO müdürlerinin tükenmiliin üç alt boyutunda genel olarak tükenmilik yaamadıklarını tespit etmilerdir (Akta 2006). Ergin ise, idari görevi olan akademisyenlerin kiisel baarı duygusunu dier öretim elemanlarına oranla daha fazla yaadıklarını tespit etmitir (Ergin 1993). Ölçek sonuçlarının akademik unvan ve ya açısından karılatırılması sonucunda, KB puanları 48 ya grubunda olanlar ile 32 ya grubunda olanlar arasında anlamlı düzeyde farklılıklar bulunmutur. Profesörler ile aratırma görevlileri arasında da yine KB puanları açısından anlamlı düzeyde farklılıklar bulunmutur. Her iki durumda da mesleki gelimiliin KB baarıyı olumlu etkiledii düünülmektedir. Akademik unvan ve ya açısından DT ve DYS bakımından herhangi bir anlamlı farklılıa rastlanmamıtır. Literatürde yapılan çalımalar incelendiinde durum bizim bulgularımızla örtüür nitelikte bulunmutur (Bilici 1998, Budak 2005, Ergin 1995). Öretim elemanlarının görev yaptıkları bölgeler ile DT ve KB puanları arasında anlamlı farklılıklara rastlanmıtır. Marmara bölgesinde görev yapan öretim elemanlarının DT puanlarının anlamlı düzeyde yüksek çıkması bölge artlarının akademisyenler üzerindeki etkilerini göstermesi açısından önemli olduu düünülmektedir. Akdeniz bölgesinde görev yapan öretim elemanlarının KB puanlarının dier bölgelerde görev yapan öretim elemanlarına oranla anlamlı düzeyde düük olması bu bölgede görev yapan öretim elemanlarının daha fazla KB duygusuna sahip olduklarını düündürmektedir. Yapılan literatür taraması sonucunda bölgesel farklılık ve tükenmilik ilikisine rastlanamamıtır. Sonuç olarak BESYO öretim elemanlarının genel anlamda tükenmilik düzeylerinin düük olduu görülmektedir. Ancak görev yapılan bölge, akademik unvan, ya ve yönetici olmak tükenmilii etkileyen deikenler olarak karımıza çıkmaktadır. KAYNAKÇA Akta S, Dou G, Mirzeolu D. (2006) Beden Eitimi ve Spor Yüksekokulu Müdürlerinin Tükenmilik Düzeylerinin Belirlenmesi. Mula: Mula Üniversitesi 9. Uluslararası Spor Bilimleri Kongresi, Bildiri Kitabı. Aslan H, Aslan O, Alparslan ZN, Gürkan SB, Ünal M. (1997) Hekimlerde Tükenmede Cinsiyetle likili Etkenler. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 2, 132-136. Aydın P. (2002) Yaamında Stres. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Bilici M, Mete F, Soylu C, Bekârolu M, Kayakçı Ö. (1998) Bir Grup Akademisyende Depresyon ve Tükenme Düzeyleri. Türk Psikiyatri Dergisi, 9(3), 181-190. Budak G, Sürgevil O. (2005) Tükenmilik ve Tükenmilii Etkileyen Örgütsel Faktörlerin Analizine likin Akademik Personel Üzerinde Bir Uygulama. D.E.Ü..B.F. Dergisi, 20 (2), 95-108.
250 Cordes CL, Dougherty TW. (1993) A Review And Integration of Research on Job Burnout. Academy of Management Review; 18(4): 621-658. Ergin C. (1993) Doktorlar ve Hemirelerde Tükenmilik ve Tükenmilik Ölçeinin Uyarlanması. 7. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalımaları Kitabı. Ankara: VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Düzenleme Kurulu ve Türk Psikologlar Birlii Yayını. Ergin C. (1995) Akademisyenlerde Tükenmilik ve Çeitli Stres Kaynaklarının ncelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 12(1-2), 37-50. Freudenberger NJ. (1974) Staff Burnout. Journal of Social Issues; 30: 159-165. Iıkhan V. (2004) Çalıma Hayatında Stres ve Baa Çıkma Yolları. Ankara: Sandal Yayınları. Izgar H. (2001) Okul Yöneticilerinde Tükenmilik. Ankara: Nobel Yayın Daıtım. Maslach C, Leiter MP. (1997) The Truth About Burnout. San Francisco: Lossey-Bass. Maslach C, Zimbardo PG. (1982) Burnout The Cost of Caring. New Jersey: Prentice-Hall Inc, Englewood Cliffs. Maslach C, Schaufeli WB, Leiter MP. (2001) Job Burnout. Annual Review of Psychology; 52: 397-422. Özdemir AK, Özdemir HD, Cokun A, Çınar Z. (1999) D.H. Fakültesi Öretim Elemanlarında Mesleki Tükenmilik Ölçeinin Deerlendirilmesi. C.Ü. Dihekimlii Fakültesi Dergisi, 2(2), 98-104. Peker R. (2002) lköretim Okullarında Görev Yapan Öretmenlerin Mesleki Tükenmiliklerine Etki Eden Bazı Faktörler. Uluda Üniversitesi Eitim Fakültesi Dergisi; 15(1): 305-318.