KIRMIZI, TAVUK VE BEYAZ ET TALEBİNİN TAM TALEP SİSTEMİ YAKLAŞIMIYLA ANALİZİ

Süleyman Demrel Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü Dergs Yıl: 2007/2, Sayı: 6 Journal of Suleyman Demrel Unversty Insttue of Socal Scences Year: 2007/2, Number: 6 KIRMIZI, TAVUK VE BEYAZ ET TALEBİNİN TAM TALEP SİSTEMİ YAKLAŞIMIYLA ANALİZİ Selm Adem HATIRLI * Erdoğan ÖZTÜRK ** Al Rıza AKTAŞ *** Özet Bu çalışmada Isparta l merkez lçede kamet eden hanehalklarının kırmızı et, balık ve tavuk et taleplernn doğrusal formda yaklaşık deal talep sstem (LA/AIDS) le ncelenmes amaçlanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, görüşülen hanehalkı aylık ortalama gelrn 836.64 YTL/ay ve gıda harcamalarının toplam harcamalar çndek payının se %33.55 olduğu belrlenmştr. Kş başına aylık ortalama kırmızı et, balık ve tavuğun tüketm mktarlarının se sırasıyla 0.597, 1.03 ve 1.142 kg/ay olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Talep sstem tahmn sonuçlarına göre, kırmızı et ve tavuğun harcama esneklkler 0.83, balığın se 1.50 olarak tahmn edlmştr. Dğer taraftan, tahmn edlen fyat talep esneklk katsayılarına göre se balık (-0.51), kırmızı et (-0.20) ve tavuk etnn (-0.12) az esnek olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar Kelmeler: Tüketm, talep, LA/AIDS, Isparta. An Analyss of Demand of Red Meat, Fsh and Chcken Usng Full Demand System Approach Abstract In ths study, t was amed to estmate Lnearzed Almost Ideal Demand System (LA/AIDS) for red meat, fsh and chcken usng cross-secton data collected from central dstrct of Isparta provnce. Research results showed that average household ncome s * Doç. Dr., Süleyman Demrel Ünverstes, İktsad ve İdar Blmler Fakültes, İktsat Bölümü Öğretm Üyes, shatrl@bf.sdu.edu.tr. ** Yrd. Doç. Dr., Süleyman Demrel Ünverstes, İktsad ve İdar Blmler Fakültes, Ekonometr Bölümü Öğretm Üyes, ozturk@bf.sdu.edu.tr *** Ars. Gör., Süleyman Demrel Ünverstes, İktsad ve İdar Blmler Fakültes, İktsat Bölümü Öğretm Elemanı, alrza@bf.sdu.edu.tr

Selm Adem HATIRLI-Erdoğan ÖZTÜRK-Al Rıza AKTAŞ 836.64 YTL/month and the rato of food expendture to total expendture s found as %33.55. In the research area, per capta consumpton of red meat, chcken and fsh was estmated as 0.597, 1.03 and 1.142 kg/month, respectvely. Accordng to the results of estmated demand system, whle expendture elastctes of red meat and chcken were 0.83, expendture elastcty of fsh was calculated as 1.50. On the other hand, prce elastctes of demand for red meat, chcken and fsh were calculated as -0.20, -0.12 and - 0.51, respectvely, mplyng that each of the products nvestgated s nealastc. Key Word: Consumpton, demand, LA/AIDS, Isparta. Grş Yeterl ve dengel beslenme günümüzde halen en öneml sorun olarak devam etmektedr. Beslenme; büyüme ve gelşme, yaşamın sürdürülmes, sağlığın korunması ve gelştrlmes çn gıdaların tüketlmesdr 1. Yeterl ve dengel beslenemeyen br toplumun sağlıklı br şeklde yaşaması, ekonomk ve sosyal refahını artırması mümkün olmamaktadır. Dünyada k hızlı nüfus artışı dkkate alındığında önümüzdek dönemlerde de, dengel ve yeterl beslenme sorunlarının daha öneml hala geleceğ beklenmektedr. 19. yüzyılın ünlü İktsatçılarından Maltus, nüfusun her zaman geometrk dz, buna karşın gıda maddeler üretmnn se artmetk dz olarak artacağını savunduğu nüfus kuramı le dünya nüfus artış hızının gıda üretm hızından fazla olacağını ler sürmüştür. Buna göre, dengenn gıda üretm lehne çevrlemedğ sürece gelecekte daha büyük sorunların ortaya çıkacağı öngörülmüştür. Yne, Alman ktsatçısı Engel n ortaya attığı breyn gelr arttıkça, bu gelrden gıda maddelerne ayrılan payın mutlak değer olarak artmakla brlkte, lüks mal ve hzmetlere ayrılan payın oransal olarak arttığını savunan Engel Kanunuyla, nsan beslenmesnde öneml br yere sahp olan gıda maddelernn geçmşte öneml olduğu kadar günümüzde de öneml olduğu ve gelecekte de önemn koruyacağı vurgulanmaktadır. Günümüzdek teknolojk gelşmelere rağmen açlık, gıda güvenlğ ve yetersz beslenmenn geçmşte olduğu gb günümüzde de sorun olması ve gelecekte de öneml br sorun olacağı beklents talep çalışmalarının önemn daha da artırmaktadır. Tüketcler yaşamlarını devam ettrmek ve yaşam koşullarını yükseltmek çn var olan kaynaklarını farklı alternatfler arasında en uygun br şeklde dağıtmak sorunu le karşı karşıyadır. Tüketclern sınırlı kaynakları le sınırsız htyaçlarını karşılamayı ve maksmum faydayı elde etme çabaları talep teors le ele alınmakta ve bu doğrultuda zaman sers, yatay kest veya panel verler kullanılarak uygulamalı talep analzler yapılmaktadır. Günümüzde, tüketc terchlernn dnamk br yapıda olmasının yanı sıra sosyo-ekonomk faktörlerdek farklılıklar ve meydana geleblecek değşmeler gıda talebn öneml ölçüde etkleyeblmektedr. Dengel ve yeterl beslenme le kalkınma 1 Ulusal Gıda Beslenme Stratejs Raporu, 2001 212

Kırmızı, Tavuk ve Beyaz Et Talebnn Tam Talep Sstem Yaklaşımıyla Analz arasındak poztf lşk dkkate alındığında, uygulanacak olan gıda poltkalarına lşkn alınacak kararlar bakımından talep çalışmaları büyük önem arz etmektedr. Ayrıca, gelecektek gıda tahmnler le ülkelern tarım sektörüne yön verme ve dış tcaret poltkalarının oluşturulmasında talep tahmn çalışmalarından yararlanılmaktadır. Dğer taraftan, şletmelerde üretm-yatırım ve pazarlama gb stratejlern belrlenmesnde talep çalışmaları ayrı br öneme sahptr. Uygulamalı talep çalışmalarında, günümüzde tek denkleml modellern halen kullanılmasına karşın bu modeller talep teors kısıtlarını dkkate almamaktadır. Tam talep sstemler se bu kısıtları dkkate aldığı çn teork olarak bu tür modellern kullanılması daha uygundur. Bu çalışmada, Isparta l merkez lçede yaşayan hanehalklarının, sosyoekonomk özellkler dkkate alınarak, kırmızı et, balık ve tavuk et tüketmler ekonometrk olarak tahmn edlmştr. Analz yöntem olarak se lteratürde yaygın olarak kullanılan tam talep sstemlernden doğrusal formda yaklaşık deal talep sstem (LA/AIDS) kullanılmıştır. Materyal ve Yöntem Bu çalışmada, Isparta l kent merkeznde kamet eden alelerle 2003 yılında, yüz yüze görüşme sonucunda elde edlmş yatay kest verler kullanılmıştır. Araştırma alanında örnek hacmn belrlemek amacıyla bast tesadüf örnekleme yöntem kullanılmıştır 2. Örnekleme sonucunda 205 hanehalkı le görüşülmes gerektğ belrlenmştr. Anket yapılacak hanehalklarının Isparta l merkezn en y şeklde temsl etmes çn, merkez lçede bulunan mahalleler sosyo-ekonomk özellklerne göre düşük, orta ve yüksek gelrl olmak üzere üç gruba ayrılmış ve toplam 18 mahallede anket çalışması yapılmıştır. Her mahalleden yapılacak anket sayısı se mahallelern nüfusuna orantılı olarak dağıtılmış ve brmler tesadüfen seçlmştr. Bu çalışmada Isparta lndek hanehalklarının balık, sığır ve tavuk et tüketmlernn analznde, Deaton ve Muellbauer (1980) tarafından ortaya konan doğrusal formda yaklaşık deal talep sstem (LA/AIDS) kullanılmıştır. AIDS model lteratürde en yayın kullanılan tam talep modellernden br tanesdr 3. AIDS modelnn dğer tam talep sstem modellerne göre daha yaygın kullanılması bu modeln teork ve uygulama bakımından çermş olduğu üstünlüklerden kaynaklanmaktadır. Bu üstünlükler, Deaton ve Meullbauer (1992) le Alston ve Chalfant (1993) tarafından aşağıdak şeklde belrtlmektedr 4. 2 Ççek A, Erkan, O., Tarım Ekonomsnde Araştırma ve Örnekleme Yöntemler, Gazosmanpaşa Ünverstes, Zraat Fakültes Yayınları No: 12, Ders Notları Sers No: 6, Tokat, 1996. 3 Deaton, A. and Muellbauer, J., An Almost Ideal Demand System. The Amercan Economc Revew, 70(3): 312-326, 1980. 4 Deaton, A. and Muellbauer, J., Economcs and Consumer Behavor, Cambrdge Unversty Pres, 1992. 213

Selm Adem HATIRLI-Erdoğan ÖZTÜRK-Al Rıza AKTAŞ Esnek fonksyonel yapısı tbarye toplulaştırılmış makro veya mkro düzeynde tüketc davranışlarını en y şeklde ortaya koyablmektedr. İy tanımlanmış malyet fonksyonuna dayandığı çn refah analzlernde kolaylıkla kullanılablmektedr. Homojenlk ve smetr kısıtlarının tahmn edlen katsayılara bağlı olması nedenyle bu kısıtların kolaylıkla test edlmes veya tahmn öncesnde bu kısıtların modele dahl edlmesn mümkün kılmaktadır. LA/AIDS modelnn tahmnnn ve model parametre yorumlarının dğer modellere göre kısmen daha kolay olmasıdır. Lteratürde AIDS model aşağıdak şeklde fade edlmektedr. w M ln p ln P j j [1] Yukarıdak 1 nolu eştlkte;, ve, tahmn edlecek model parametreler, M : Modeldek ürünlere lşkn toplam harcama, p j : j nnc ürünün fyatı, w : nnc ürününün analze dahl edlen ürünler çn toplam harcama çndek payı, P : Fyat ndeksn fade etme olup aşağıdak şeklde tanımlanmıştır. 1 ln P ln( p ) j ln( p ) ln( p j ) 2 [2] j Teork olarak yukarıdak şeklde tanımlanan fyat ndeksnn genellkle amprk çalışmalarda özellkle de toplulaştırılmış verlern tahmnnde güçlükler yaratması nedenyle uygulamalı çalışmalarda 3 nolu denklemede belrtlen Stone Fyat ndeks yaygın olarak kullanılmaktadır 5. ln * n P w ln 1 p [3] Stone fyat ndeksnn kullanıldığı model doğrusala yakın AIDS (LA/AIDS) model olarak adlandırılmakta ve aşağıdak şeklde fade edlmektedr. Alston, J.M. and Chalfant, J.A., The Slence of the Lambdas: A Test of the Almost Ideal and Rotterdam Models, Amercan Journal of Agrcultural Economcs, 75(2): 304-313, 1993. 5 Stone, R. D., Lnear Expendture Systems and Demand Analyss and Applcaton to the Pattern of Brtsh Demand. The Economc Journal, 64, 511-527, 1954. 214

w Kırmızı, Tavuk ve Beyaz Et Talebnn Tam Talep Sstem Yaklaşımıyla Analz M P j ln p j ln * [4] Model parametrelerne lşkn kısıtlar AIDS modelnn toplama, (addngup), smetr (symmetry) ve homojenlk (homogenety) kısıtlarını sağlaması çn gerekl koşullardır. Toplama Kısıtı: 1, 0, 0 j Homojenlk Kısıtı: 0 Smetr Kısıtı: j j j j Bu çalışmada hanehalklarının lgl ürün taleplern etkleyen sosyodemografk değşkenlerde modele dahl edlmştr. Bu çalışmada kullanılan sosyodemografk değşkenlern ve Ters Mlls Oranlarının I Denklem 4 te verlen temel modele dahl edlmesyle aşağıdak model elde edlmştr. w z ln p ln M I P * j j [5] Yukarıdak eştlkte z modele dahl edlen demografk değşkenler temsl etmektedr. Demografk değşkenler olarak, hanehalkı yaş ortalaması (Y) le ale resnn eğtm düzey (D 1 ), annenn çalışıp çalışmaması (D 2 ) ve ale resnn sabt ücretl olup olmamasını (D 3 ) fade eden kukla değşkenler dkkate alınmıştır. Demografk değşkenlernn tanımlanması Çzelge 1 de verlmştr. z Y D D D [6] 1 2 1 3 2 4 3 Çzelge 1: Demografk Değşkenler Değşken Y Ale breylernn ortalama yaşı D 1 Ale resnn eğtm düzey lse üzer se 1, dğer koşullarda 0 D 2 Anne çalışıyorsa 1, çalışmıyorsa 0 D 3 Ale res sabt ücretl çalışıyorsa 1, dğer koşullarda 0 215

Selm Adem HATIRLI-Erdoğan ÖZTÜRK-Al Rıza AKTAŞ Uygulamalı talep çalışmalarında hanehalklarının analze tab olan ürünlerden br veya brden fazlasını tüketmedğ duruma sıkça rastlanmaktadır. Bu durumlarda, bu gözlemlern ver setnden çıkarması analz sonuçlarının sapmalı olmasına neden olarak güvenlrlğn olumsuz olarak etklemektedr. Bu sorundan kurtulablmek çn genellkle k aşamalı Heckman Yaklaşımı uygulanmaktadır 6. Bu yöntemn lk aşamasında probt regresyonu le hanehalklarının lgl ürünü tüketme veya satın alma olasılığı belrlenmektedr. Bu karar sürec, hanehalkı lgl ürünü tüketyorsa Y =1 ve tüketmyorsa Y 0 şeklnde tanımlanan keskl bağımlı değşkenle fade edlmektedr. Dğer taraftan bu kararı etkleyen bağımsız değşkenler olarak, ürün fyatları ( P ), toplam harcama ( M ) ve demografk değşkenler ( Z ) dkkate alınarak Probt model tahmn edlmştr. Y f ( P, M, Z ) [7] Probt modelnden elde edlen sonuçlar kullanılarak, modeldek her br ürün çn Ters Mlls Oranları (IMR), sırasıyla lgl ürünü tüketen ve tüketmeyen hanehalkları çn aşağıdak eştlkler yardımıyla hesaplanarak araç değşken olarak talep modelne dahl edlmştr. Böylece, lgl ürünler tüketenlere lşkn gözlemlern yanı sıra bu ürünler hç tüketmeyen hanehalkları da talep modelne dahl edlerek sapmasız sonuçlar elde edlmektedr. I ( P, M, Z) [8] ( P, M, Z ) I ( P, M, Z) [9] 1 ( P, M, Z ) LA/AIDS modelnn tahmnnde, analz edlecek ürünlerden kırmızı et ve tavuk et çn 5 nolu eştlk tahmn edlmş olup balık etne lşkn parametreler se, tam talep sstem kısıtları kullanılarak, kırmızı et ve tavuk modeller tahmn sonuçlarından hesaplanmıştır. Ekonometrk tahmn yöntem olarak Zellner Görünüşte İlşksz Regresyon (SUR) teknğ kullanılmıştır. Tam talep sstemlernde tahmn edlen parametrelern ktsad açıdan doğrudan yorumlanması mümkün olmadığından özellkle fyat ve harcama esneklklernn hesaplanması gerekmektedr. LA/AIDS modelnde fyat ve harcama 6 Heen, D. and Wessells, C., Demand Systems Estmaton wth Mcrodata: a Censored Regresson Approach. Journal of Busness& Economc Statstcs, 8(3): 365-371, 1990. 216

Kırmızı, Tavuk ve Beyaz Et Talebnn Tam Talep Sstem Yaklaşımıyla Analz esnekler tahmn edlen parametreler kullanılarak aşağıdak eştlkler yardımıyla hesaplanır 7. Harcama Esneklğ : 1 w Marshalan Fyat Esneklğ : e 1 w Marshalan Çapraz Fyat Esneklğ: e j j w w w Araştırma Bulguları Analz sonuçlarına göre, araştırma alanında görüşülen hanehalklarında ortalama hanehalkı genşlğ 3.76 kş olup bu değer Türkye ortalamasına göre düşüktür (4.50) 8. İncelenen hanehalklarında ale reslernn eğtm durumu ncelendğnde ale reslernn % 68.29 u lk-orta veya lse mezunu ken % 31.71 nn se lse üstü br eğtm sevyesne sahp olduğu tespt edlmştr. Araştırma alanında İncelenen hanehalklarının aylık ortalama gelrler 836.64 YTL/ay ve kş başına gelrler se 222.51 YTL/ay olarak tespt edlmştr. Araştırmaya konu olan hanehalklarının aylık gelrler arttıkça gelrden gıda harcamasına ayrılan payın mutlak olarak artmakla brlkte oransal olarak azaldığı görülmüştür. Araştırma sonuçlarına göre hanehalklarının gelrler çnde harcamalarının oranı % 68.68 ken, gıda harcamalarının oranı se % 33.55 olarak tespt edlmştr. Türkye de kentsel alanda yaşayan hanehalklarının toplam harcamaları çnde gıda harcamasının payının %24 olduğu dkkate alınırsa araştırma alanında bu oranın yüksek olduğu görülmektedr. Araştırma alanında görüşülen hanehalklarının kırmızı et le tavuk ve balık etlerne lşkn kş başına tüketm mktarları le harcama payları Çzelge 2 de verlmştr. Buna göre, araştırma alanında kş başına kırmızı et tüketm 0.597 kg/ay, balık ve tavuk etlernn aylık ortalama tüketm mktarları se sırasıyla 1.03 ve 1.142 kg/ay olduğu tespt edlmştr. Türkye de 2004 yılı verlerne göre kş başına kırmızı et tüketm mktarı 0.749 kg/ay olduğu ve araştırma bölgesnde kırmızı et tüketmnn ülke ortalamasının altında olduğu tespt edlmştr. j Çzelge 2: Kırmızı Et, Tavuk ve Balığın Kş Başına Tüketm ve Harcama Durumları Kırmızı Balık Tavuk Ortalama/ 7 Green, R., Alston, J.M., Elastctes n AIDS Models, Amercan Journal of Agrcultural Economcs, 72 ( 2): 442-445, 1990. 8 DİE, Türkye İstatstk Yıllığı, T.C. Başbakanlık Devlet İstatstk Ensttüsü Yayınları, Yayın No: 2895, Ankara, 2003. 217

Kş Başı Tüketm (Kg/ay) Selm Adem HATIRLI-Erdoğan ÖZTÜRK-Al Rıza AKTAŞ Et Et Et Toplam 0.597 1.03 1.142 2.769 Kş Başı Tüketm (%) 21.56 37.20 41.24 100.00 Kş Başı Harcama (YTL/ay) 6.81 3.23 3.5 13.54 Kş Başı Harcama (%) 50.30 23.86 25.85 100.00 Kırmızı et, tavuk ve balık etler çn AIDS model (5) nolu eştlk kullanılarak tahmn edlmş ve sonuçları Çzelge 3 de verlmştr. Tahmn aşamasında balık eştlğ dışlanmış olup bu eştlğe lşkn katsayılar homojenlk ve smetr kısıtları kullanılarak tahmn edlen model parametreler kullanılarak hesaplanmıştır. Çzelge 3: Model Sonuçları Kırmızı Et Tavuk Et Katsayılar t-değer Katsayılar t-değer Sabt 0.003 0.024 0.821 7.363 P K 0.292 4.272 * -0.213-3.296 * P B -0.079-2.529 * -0.074-2.009 * P T -0.213-3.296 * 0.287 3.902 * M -0.067-3.515 * -0.059-2.624 * I 0.1762 11.90 * 0.156 3.029 * Y 0.004 4.559 * -0.003-2.693 * D 1 0.1201 4.980 * -0.083-2.886 * D 2 0.036 1.443 * -0.022-0.740 * D 3-0.053-2.090 * 0.043 1.470 * R 2 0.57 R 2 0.22 * %5 önem sevyesnde statstksel olarak anlamlıdır. 218

Kırmızı, Tavuk ve Beyaz Et Talebnn Tam Talep Sstem Yaklaşımıyla Analz Çzelge 3 de verlen sonuçlara göre belrleme katsayısı kırmızı et ve tavuk modeller çn sırasıyla 0.57 ve 0.22 ken sstem br bütün olarak değerlendrldğnde se belrllk katsayısı se 0.64 tür. Modele dahl edlen değşkenlerden tamamına yakını statstksel olarak anlamlı bulunmuştur. Aynı zamanda analze konu olan ürün grupları çn araştırma dönem çnde sıfır tüketme sahp olan hanehalkları çn düzeltme faktörü olarak kullanılan Mlls oranları da statstksel olarak anlamlı bulunmuştur. Bu sonuçlara göre analzde kullanılan bağımsız değşkenlern modellern açıklanmasında statstksel olarak öneml değşkenler olduğu fade edleblr. Modele dahl edlen demografk değşkenlere lşkn parametre tahmnlerne göre, hanehalkının ortalama yaşı (Y), ale resnn lse üzer eğtm düzeyne sahp olması (D 1 ), ve eşn çalışıyor olması (D 2 ) kırmızı et harcama payının artmasına neden olurken tavuk et harcama payının se azalmasına neden olmaktadır. Meslek gruplarına göre ncelendğnde se ale resnn sabt ücretl olması (D 3 ) le kırmızı et harcama payı arasında ters yönlü, tavuk et harcama payı le se aynı yönlü br lşk bulunmaktadır. AIDS modellernn doğrusal olmayan modeller olması sebebyle, tahmn edlen parametrelern doğrudan yorumlanmasından zyade, tahmn sonuçları yardımıyla hesaplanan gelr ve fyat esneklklernn yorumlanması ktsad olarak daha uygundur. Bu amaçla her br ürün grubu çn hesaplanan fyat ve harcama esneklkler Çzelge 4 de verlmştr. İlgl ürünler çn fyat esneklkler Marshalan yaklaşımı dkkate alınarak hesaplanmıştır. Çzelge 4: Harcama ve Fyat Esneklkler Harcama Fyat Esneklkler Esneklğ Kırmızı Et Tavuk Balık Kırmızı Et 0.833-0.203-0.474-0.155 Tavuk Et 0.832-0.542-0.120-0.170 Balık 1.502-0.515-0.472-0.514 Harcama esneklkler teorye uygun olarak beklendğ gb poztf bulunmuştur. Kırmızı ve tavuk et çn hesaplanan esneklkler brden küçük ve brbrne oldukça yakın ken balık çn se esneklk değer brden büyük olarak hesaplanmıştır. Buna göre, hane halklarının toplam harcamalarındak artış karşısında kırmızı ve tavuk et duyarlılıkları az ken balık çn daha yüksek olduğu görülmektedr. Bu sonuçlara göre, Isparta lnde balık lüks, kırmızı ve tavuk et se zorunlu mallardır. Dğer br fadeyle, analze tab ürünlere lşkn toplam harcamada meydana gelen artış lgl ürün gruplarına dağıtıldığında balık çn yapılan harcama oransal olarak daha fazla olacaktır. 219

Selm Adem HATIRLI-Erdoğan ÖZTÜRK-Al Rıza AKTAŞ Talep çalışmalarında harcama esneklğnn yanı sıra fyat esneklklernn blnmes de tüketc duyarlılığının ve buna göre fyat poltkalarının belrlenmes açısından önem taşımaktadır. Her br ürün grubu çn Marshallan fyat esneklklern ncelendğnde, her ürün grubunun kend fyat esneklkler negatf bulunmuştur. Kırmızı etn fyat esneklğ -0,203, tavuk ve balık etnn fyat esneklkler se sırasıyla -0,12 ve -0,514 olarak hesaplanmıştır. Buna göre, üç ürün grubu çnde hanehalklarının balık et fyatındak değşmlere daha duyarlı oldukları görülmektedr. Ayrıca, analz sonuçlarına göre çapraz fyat esneklkler negatf bulunmuş olup analze konu olan ürün gruplarının hanehalkları açısından tamamlayıcı mallar olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Beklentyle uyumlu olmayan bu sonucun en öneml nedenlernden br ürün gruplarının alt ürün grupları şeklnde değl de toplulaştırılarak analz edlmes olarak belrtleblr. Sonuç Türkye de gıda beslenmesnde en öneml sorunlardan br dengesz beslenmedr. Beslenmede ağırlıklı olarak tahıllar ve sebzeler lk sırada yer alırken hayvansal ürünlern tüketm se yetersz düzeydedr. Bu çalışmada mkro düzeyde Isparta lnde hanehalklarının kırmızı et le tavuk ve balık etler tüketmnn tam talep sstem le analz yapılmıştır. Araştırma alanında görüşülen hanehalklarında aylık ortalama kş başına kırmız et, balık ve tavuğun tüketm mktarları sırasıyla 0.59, 1.03 ve 1.14 kg/ay olduğu tespt edlmştr. LA/AIDS model sonuçlarına göre, balığın harcama esneklğ 1.5 kırmızı et ve tavuğun se 0.83 olarak tahmn edlmştr. Bu sonuca göre, hanehalklarının kırmızı et, balık ve tavuk et çnde en duyarlı oldukları ürünün balık olduğu belrlenmştr. Bunun en öneml nedenlernden br, hanehalklarının balığın fyatının en uygun olduğu zamanda ve öneml ölçüde sezonluk olarak tüketmes olarak fade edleblr. Bununla brlkte, fyat-talep esneklk katsayısı dkkate alındığında da hanehalklarının fyat değşm karşısında en duyarlı oldukları ürünün balık olduğu belrlenmştr. Dğer taraftan, hanehalklarının fyata karşı en az duyarlı oldukları ürünün se tavuk et olduğu belrlenmştr. Bunun en öneml neden olarak se tavuğun kırmızı ete oranla fyatının daha düşük olması ve balığında öneml ölçüde sezonluk olarak tüketlmes belrtleblr. KAYNAKÇA ANONİM, Ulusal Gıda Beslenme Stratejs Raporu, 2001. ALSTON, J.M., CHALFANT, J.A., Alston, J.M., and Chalfant, J.A., The Slence of the Lambdas: A Test of the Almost Ideal and Rotterdam Models, Amercan Journal of Agrcultural Economcs, 75(2): 304-313, 1993. ÇİÇEK A, ERKAN, O., Tarım Ekonomsnde Araştırma ve Örnekleme Yöntemler, Gazosmanpaşa Ünverstes, Zraat Fakültes Yayınları No: 12, Ders Notları Sers No: 6, Tokat, 1996. 220

Kırmızı, Tavuk ve Beyaz Et Talebnn Tam Talep Sstem Yaklaşımıyla Analz DEATON, A., MUELLBAUER, J., An Almost Ideal Demand System. The Amercan Economc Revew, 70(3): 312 326, 1980. DEATON, A., MUELLBAUER, J., Economcs and Consumer Behavor, Cambrdge Unversty Pres, 1992. DİE, 2003. Türkye İstatstk Yıllığı, T.C. Başbakanlık Devlet İstatstk Ensttüsü Yayınları, Yayın No: 2895, Ankara. GREEN, R., ALSTON, J.M., Elastctes n AIDS Models, Amercan Journal of Agrcultural Economcs, 72 ( 2): 442-445, 1990. HEIEN, D. AND WESSELLS, C., Demand Systems Estmaton wth Mcrodata: a Censored Regresson Approach. Journal of Busness and Economc Statstcs, 8(3): 365-371, 1990. STONE, R. D., Lnear Expendture Systems and Demand Analyss and Applcaton to the Pattern of Brtsh Demand. The Economc Journal, 64, 511 527, 1954. 221