JAREN 215;1(1):8-14 Özgü Araştırma / Origial Ivestigatio Bir Cerrahi Yoğu Bakım Üitesi de Bası Yarası Görülme Sıklığı ve Bası Yarası Gelişimii Etkileye Risk Faktörlerii İrdelemesi The Research o the Icidece of Pressure Sores i a Surgical Itesive Care Uit ad the Risk Factors Affectig the Developmet of Pressure Sores H. Bau Katra Gaziosmapaşa Taksim Eğitim ve Araştırma Hastaesi ÖZET Amaç: Araştırma; bir eğitim ve araştırma hastaesii cerrahi yoğu bakım üiteside tedavi göre hastalarda bası yarası gelişimii etkileye risk faktörlerii ve bası yarası görülme sıklığıı belirleyerek, bası yarası gelişimii ölemesie ve bu koudaki çalışmalara bilimsel katkı sağlamak amacıyla gerçekleştirildi. Yötem: Bir eğitim ve araştırma hastaesii cerrahi yoğu bakım üiteside Ocak 27-Aralık 27 tarihleri arasıda tedavi göre 948 hastada taımlayıcı tipte bir çalışma olarak yapıldı. Araştırmada elde edile bulguları değerledirilmeside SPSS for Widows 1. programı kullaıldı. Bulgular: Elde edile verilere göre, hastaları 2.56 sıda (=195) bası yarası geliştiği saptadı. Yetmiş beş yaş ve üzeri ola 191 hastaı 31.4 üde (=6) bası yarası izledi. O bir gü ve daha fazla yatış süresi ola 122 hastada ise, 95.9 (=117) oraıda bası yarası geliştiği belirledi. Bası yarası gelişe 195 hastaı, 3.5 ii (=29) birde fazla sistemik hastalığa sahip oldukları saptadı. Diabetes mellitus u (DM) ola hastaları 46.3 üde (=19) ve hipertasiyou (HT) ola hastaları 48.3 üde (=14) bası yarası geliştiği belirledi. Souç: Dokuz yüz kırk sekiz hastaı 195 ide (2.56) e az bir bölgede bası yarası geliştiği izledi. E çok bası yarası izlee vücut bölgeleri sırasıyla; topuklar (26.98), sakral bölge (25.66), trokaterler (12.83) olarak saptadı. Aahtar Kelimeler: Bası yarası, risk faktörleri, yoğu bakım SUMMARY Objective: This research was coducted to offer a academic cotributio to the studies o prevetio ad treatmet of pressure sores through the determiatio of the risk factors affectig the developmet of pressure sores ad the idetificatio of the icidece of pressure sores at the surgical itesive care uit of educatio ad research hospital. Method: The study was coducted with 948 patiets at the surgical itesive care uit of a educatio ad research hospital as a descriptive study, betwee Jauary 27 ad December 27. The evaluatio of the data obtaied from the SPSS for Widows 1. program wasused for research. Results: The results of the research suggest that 2.56 of the patiets (=195) were observed to have pressure sores. This percetage is higher for 191 of the patiets who were aged 75 ad older with 31.4 (=6). However, 95.9 (=117) of 122 patiets with 11 or more days of hospital stay were observed to have pressure sores. It was detected that 3.5 of 195 patiets with pressure sores (=29) have more tha oe systemic diseases. It was idetified that 46.3 of the patiets with diabetes mellitus (DM) (=19) ad 46.3 of the patiets with hypertesio (HT) (=14) are moitored to have a pressure sores. Coclusio: 195 of 948 patiets (2.56) were observed to develop pressure ulcers i at least oe regio. It was determied most sores watched parts of the body; heels (26.98), sacral regio (25.66), trochaters (12.83) respectively. Key Words: Pressure sores, risk factors, itesivecare Alıdığı tarih: 6.5.215 Kabul tarihi: 11.6.215 Yazışma adresi: Hemşire H. Bau Katra, Karayolları Mah. 616. Sokak, Gaziosmapaşa / İstabul e-posta: bau-katra@hotmail.com doi: 1.5222/jare.215.8 8
H.B. Katra, Bir Cerrahi Yoğu Bakım Üitesi de Bası Yarası Görülme Sıklığı ve Bası Yarası Gelişimii Etkileye Risk Faktörlerii İrdelemesi GİRİŞ Bası yarası, herhagi bir vücut bölgesie, aralıksız ve uzu süre bası soucu meydaa gele iskemi, hücre ölümü ve doku ekrozudur. Bası yaralarıı ölemesi, bakımı, tedavisi ve araştırmalarıa yöelik bir orgaizasyo olarak 1987 de kurula Amerika Ulusal Basıç Ülseri Daışmalık Paeli (NPUAP) (Natioal Pressure Ulcer Advisory Pael) bası yarasıı, Tek başıa, basıç ya da yırtılma ile basıcı bir arada ede olduğu, geellikle kemik çıkıtılar üzeride ortaya çıka lokalize deri ve/veya deri altı doku hasarıdır olarak açıklamaktadır (NPUAP - EPUAP 29; Acaroğlu, Aştı ve Şedir 22; Sarper ve Akyol 24). Bası yarası, yata hastalarda daha sık görülmekle birlikte, basıca maruz kala her vücut bölgeside meydaa gelebilir. Bası yaralarıı etiyolojisi, patolojisi, koruma, erke taı ve tedavi yötemleri çok iyi bilimesie karşı, güümüzde hale ciddi bir kliik ve cerrahi soru olarak karşımıza çıkmaktadır (Hampto ve Collis 25). Hastaede tedavi göre hastalarda isidas 2.7-29 arasıda değişmekte ve yoğu bakım üitelerideki hastalar da ise 33 oraıda isidas olduğu kabul edilmektedir. Yapıla araştırmalarda paraplejik hastalarda 24-85 arasıda isidas verilmekte ve bu olgu 7-8 ide bası yarası komplikasyolarıa bağlı ölüm bildirilmektedir (Çizmeci ve Emekli 1999). Bası yarası ve gelişimii etkileye risk faktörleri, morbidite ve mortalite oralarıı yüksek olmasıa ve efeksiyo, ağrı ve depresyo gibi komplikasyoları gelişmesie yol açabilir. Efeksiyo e öemli komplikasyo olup, özellikle yaşlı, beslemesi bozulmuş ve immü yetersizliği ola hastalarda sepsis gelişmesi ile yaşamı tehdit edebilir. Bası yarası, hastaı iyileşme sürecii uzatarak, verdiği fiziksel ve psikolojik travmaı yaı sıra sorumluluklarıı üstlemede gecikmesie, ekoomik açıda bakım masraflarıı yükselmesie ede ola bir sağlık sorudur (Hampto ve Collis 25). So yıllarda, hasta bakımıda sayısız ilerlemeler olmasıa karşı, bası yaralarıı tedaviside hale zorluklarla karşılaşılmaktadır. Tedavide sora üks etme oraları ise 9 ı üzeridedir (Çizmeci ve Emekli 1999). Cerrahi girişim uygulaa hastalar, hareketsizlik, uzu süre ve karmaşık ola cerrahi prosedürler, biliç düzeyideki değişiklikler, ileri yaşta olma, mevcut hastalığıa eşlik ede hastalıkları varlığı gibi edelerle öemli derecede bası yarası gelişme riski altıdadırlar (Uzu 21). Hemşirei öcelikli rolü, bası yarası risk değerledirme ölçekleri kullaarak risk altıdaki bireyleri değerledirerek, bası yaralarıa ede ola faktörleri ortada kaldırmaya yöelik ölemleri almak, deri bütülüğüü korumak, sürdürmek ve yara gelişimii ölemektir. Yara geliştiğide ise, iyileşmeyi sağlayacak ve yielemesii öleyecek hedeflere ulaşmada bireysel özellikler doğrultusuda birey ve/veya ailesi ile birlikte, birey içi e uygu şekilde plalaa hemşirelik girişimlerii uygulamasıa karar vermektir (Ermiş 2; Thomas 26). Araştırmaı amacı; bir eğitim ve araştırma hastaesi cerrahi yoğu bakım üiteside tedavi göre hastalarda, bası yarası gelişimii etkileye risk faktörlerii ve görülme sıklığıı belirleyerek, bası yarası gelişimii ölemesie ve bu koudaki çalışmalara bilimsel katkı sağlamaktır. YÖNTEM Taımlayıcı tipteki araştırmaı evreii Ocak 27 -Aralık 27 tarihleri arasıda, bir eğitim ve araştırma hastaesii cerrahi yoğu bakım üitesie yata 948 hasta oluşturmuş olup, Marmara Üiversitesi Tıp Fakültesi Araştırma Etik Kurulu da izi alıarak yapılmıştır. Bu araştırmada, Ocak-Aralık 27 tarihleri arasıda yoğu bakım üiteside yata hastaları tamamıa ulaşmak hedeflemiş olup, 948 hastaı tamamı, bası yaralarıı görülme sıklığıı belirlemek üzere öreklem kapsamıa alımıştır. Yoğu bakımda yata 948 hasta içide, bası yarası gelişe 195 hasta ise, bası yarası gelişimii etkileye risk faktörlerii icelemesi amacıyla icelemeye alımıştır. 9
JAREN 215;1(1):8-14 Çalışmada, bası yarası gelişimii etkileye risk faktörlerii belirlemede kullaıla, Glaskow Koma Skoru ve Waterlow Risk Değerledirme Skalasıı içere bir aket formu ve bası yarası görülme sıklığıı belirlemek amacıyla hazırlaa bir taılama formu olmak üzere iki adet form kullaılmıştır. Waterlow Ölçeği, dahiliye ve cerrahi üiteleride çalışa hemşirelere rehber olması içi, Judy Waterlow tarafıda geliştirilmiş olup, vücut yapısı / kilo, cilt tipi, boşaltım sistemi risk faktörleri, besleme durumu, yaş/cisiyet ve bağımlılık derecesi olmak üzere altı risk faktörüü içere ve hastaları kapsamlı olarak değerledirme olaağı sağlaya bası yarası risk değerledirme ölçeğidir (İa 29). Aket formları doldurulmada öce hasta yakılarıı tamamıa araştırma hakkıda bilgi verilip, araştırmacı tarafıda hazırlaa hasta bilgiledirme formu ve hasta oay formu imzalatılarak izi alımıştır. Aket formları, araştırmacı ve yoğu bakım üiteside çalışa hemşireler tarafıda yoğu bakıma yatışta taburculuğa kadar her gü bire bir hasta izleerek doldurulmuştur. Araştırmada veriler değerledirilirke taımlayıcı istatistiksel metodları (ortalama, stadart sapma) yaı sıra iceliksel verileri karşılaştırılmasıda studet t testi veya Ma Whitey U testi, iteliksel verileri karşılaştırılmasıda ise Ki-Kare testi kullaılmıştır. Souçlar 95 lik güve aralığıda, alamlılık p<.5 düzeyide değerledirilmiştir. Tüm veriler SPSS for Widows 1. programıa aktarılarak istatistiksel olarak değerledirilmiştir. BULGULAR Çalışmaya alıa 948 hastaı 498 ii (52.5) kadı olduğu gözledi. Hastaları yaşları geiş bir aralıkta değişmekte olup, ortalama yaş 59.19±19.5 olarak buludu. Bası yarası gelişme durumu icelediğide; hastaları 2.56 sıda (=195) bası yarası geliştiği saptadı (Tablo 1). Tablo 1. Hastaları Bası Yarası Gelişme Durumua Göre Dağılımı. Bası Yarası Gelişme Durumu Bası Yarası Gelişmiş Bası Yarası Gelişmemiş TOPLAM Hastaları yaş gruplarıa göre bası yarası gelişme durumu icelediğide; 75 yaş ve üstü hastaları buluduğu yaş grubuda 31.4 (=6) hastada bası yarası gelişmiş olduğu saptadı (Tablo 2). Yatış sürelerie göre bası yarası gelişme durumu icelediğide; 5.43±3.8 gü olarak belirledi. O bir gü ve daha fazla yatış süresi ola 122 hastaı 95.9 uda (=117) bası yarası geliştiği izledi. Hastaı kliikte yatış süresi arttıkça bası yarası gelişme oraıı da arttığı görüldü (Tablo 2). Glaskow Koma Skoru (GKS) 3 pua ola 252 hastaı 2.2 side (=51), GKS 4-8 pua arasıda ola 195 753 948 2.56 79.44 1 Tablo 2. Bası Yarası Gelişme Durumuu Yaş Grubu, Yatış Süresi, Glaskow Koma Skalası Puaı ve Waterlow Bası Yarası Risk Puaıa Göre Dağılımı. Yaş -13 14-49 5-64 65-74 75 ve Üstü Yatış Süresi 1-3 Gü 4-1 Gü 11 Gü ve Daha Fazla 3 Pua 4-8 Pua Arası 9-15 Pua Arası -9 Düşük Risk 1-14 Risk Var 15-19 Yüksek Risk 2 ve Üstü Çok Yüksek Risk Bası Yarası Gelişmiş (=195) 1 47 43 44 6 9 69 117 51 75 69 13 182 5. 18. 17.2 19.5 31.4 1.4 41.6 95.9 Glaskow Koma Skalası Puaı 2.2 5.3 12.6 9.6 23.9 19 214 27 182 131 651 97 5 21 74 478 11 Waterlow Bası Yarası Risk Puaı Bası Yarası Gelişmemiş (=753) 38 123 581 95. 82. 82.8 8.5 68.6 98.6 58.4 4.1 79.8 49.7 87.4 1. 1. 9.4 76.1 **: İstatistiksel olarak alamlı bulumuştur. Toplam (=948) 2 261 25 226 191 66 166 122 252 149 547 11 38 136 763 2.1 27.5 26.4 23.8 2.1 69.6 17.5 12.9 26.6 15.7 57.7 1.2 4. 14.3 8.5 Test İst.; p χ2:19.66 p:.1** χ2:617.5 p:.** χ2:12. p:.** χ2:27.81 p:.** 1
H.B. Katra, Bir Cerrahi Yoğu Bakım Üitesi de Bası Yarası Görülme Sıklığı ve Bası Yarası Gelişimii Etkileye Risk Faktörlerii İrdelemesi 149 hastaı 5.3 üde (=75), GKS 9-15 pua arası ola 547 hastaı 12.6 sıda (=69) bası yarası geliştiği saptadı (Tablo 2). Waterlow risk değerledirme skalasıa göre hastalar değerledirildiğide, 15-19 yüksek risk grubuda ola 136 hastaı 9.6 sıda (=13), 2 ve üstü çok yüksek risk grubuda değerledirile 763 hastaı 23.9 uda (=182) bası yarası geliştiği saptadı (Tablo 2). Birde çok sistemik hastalığı ola 95 hasta, bası yarası gelişimi yöüde icelediğide, 3.5 ide (=29) bası yarası geliştiği belirleirke, hiç sistemik hastalığı olmaya 853 hastaı 19.5 ide (=166) bası yarası geliştiği belirledi (Tablo 3). 948 hastaı 195 ide (2.56) e az bir bölgede bası yarası geliştiği izledi. E çok bası yarası izlee vücut bölgeleri sırasıyla; topuklar (26.98), sakral bölge (25.66), trokaterler (12.83) olarak belirledi (Grafik 1). TARTIŞMA Araştırma kapsamıa alıa hastaları bası yarası gelişimleri izlediğide 2.56 sıda (=195) bası yarası geliştiği saptamıştır (Tablo 2). Schoohove ve ark. (22), 29 hasta ile yaptıkları çalışmada, 44 (21) hastada bası yarası geliştiğii tespit etmişlerdir. Karadağ ve Gümüşkaya (26), çalışmalarıda, bası yarası görülme sıklığıı (54.8) olarak gözlemişlerdir. Tel, Özde ve Çeti (26) yaptıkları çalışmada bası yarası görülme sıklığıı 41.3 olarak bulmuşlardır. Hiser ve ark. (26) ise yaptıkları çalışmada, bası yarasıı e fazla yoğu bakım üiteleride oluştuğuu ve cerrahi yoğu bakım üiteleride bası yarası görülme sıklığıı 21 olduğuu belirle- Tablo 3. Bası Yarası Gelişme Durumuu Bir veya Birde Çok Sistemik Hastalığı Ola Hastalara Göre Dağılımı. Bir/Daha Fazla Sistemik Hastalık Bası Yarası Gelişmiş (=195) Bası Yarası Gelişmemiş (=753) TOPLAM (=948) Test İst.; p Yok Var Diabetes Mellitus Yok Var Hipertasiyo Yok Var 166 29 176 19 181 14 19.5 3.5 19.4 46.3 19.7 48.3 687 66 731 22 738 15 8.5 69.5 8.6 53.7 8.3 51.7 853 95 97 41 919 29 9. 1. 95.7 4.3 96.9 3.1 χ2:6.4 p:.11* χ2:17.42 p:.** χ2:14.5 p:.** **: İstatistiksel olarak alamlı bulumuştur. 16 14 12 1 8 6 4 2 Topuklar 26.98 Sakrum 25.66 Trokaterler 12.8 Skapula 6.79 Grafik 1. Bası Yaralarıı Lokalizasyou İskium 6.41 Fibula Başı 4.33 Ayak Bileği Mediali 3. Dirsek 2.64 Diz Mediali 2.26 Humerus Başı 2.7 İlium Kristaları 1.8 Ese 1.15 Kulaklar 1.32 Oksipital.94 Patelia.75 Ayak Parmakları.2 Buru.22 Seri 1 11
JAREN 215;1(1):8-14 mişlerdir. Çalışmamızı souçları literatür bilgisi ile paralellik göstermektedir. Çalışma kapsamıdaki 75 yaş ve üstü yaş grubudaki hastaları 31.4 (=6) üde bası yarası geliştiği ve yaş ile bası yarası gelişimi arasıda alamlı bir ilişki olduğu saptamıştır (Tablo 2). Yapıla araştırmalar, bası yarası gelişe ve gelişmeye hastalarda yaşla ilgili belirgi farklılıklar buluduğuu göstermektedir. Karadağ ve Gümüşkaya (26), çalışmalarıda bası yarası gelişe hastaları 81 ii 7 yaş ve üzeride olduğuu bulmuşlardır. Kurtuluş ve Pıar (23) yaptıkları çalışmada, 65 yaş ve üzerideki erkek hastalarda bası yarası gelişimii daha fazla olduğuu acak bu soucu istatistiksel olarak alamlı olmadığıı belirlemişlerdir. Yaşla bası yarası arasıdaki ilişki literatür bilgisiyle de desteklemektedir. İlerleye yaşla birlikte deri perfüzyou ve deri turgoruda bozulma, kollaje rejeerasyou, serum albümi düzeyi ve immü yaıtta azalma, zayıflık, doku elastikiyeti kaybı, epidermis ve dermis arasıdaki bağlatıı zayıflaması ve metal durumu bozulması bası yarası gelişmeside rol oyamaktadır. Ayrıca ilerleye yaşla birlikte bireyde hareket azlığı ve besleme soruuu meydaa gelmesi bası yarası oluşumua ede olmaktadır (İa 29). Hastaları yatış süreleri icelediğide, ortalama yatış süresi 1.68±1.85 gü, bası yarası oluşma güü ise 5.43±3.8 olarak bulumuştur. O bir gü ve daha fazla yatış süresi ola 122 hastaı 95.9 uda bası yarası geliştiği izlemiştir (Tablo 2). Hug ve ark. (21), çalışmalarıda bası yarasıı oluşma süresii ortalama 13.3±13.1 gü olarak saptamış olup, bası yarası gelişmesi ile yatış süreleri arasıda alamlı ilişki olduğuu belirtmişlerdir. Araştırmamızı souçları literatür bilgisi ile desteklemektedir. Glaskow Koma Skoru (GKS) 3 pua ola 252 hastaı 2.2 side (=51), GKS 4-8 pua arasıda ola 149 hastaı 5.3 üde (=75), GKS 9-15 pua arası ola 547 hastaı 12.6 (=69) sıda bası yarası geliştiği saptadı (Tablo 2). Saioğlu (27) yaptığı araştırmada, biliç bozukluğu ile bası yarası gelişimi arasıda alamlı ilişki belirlemiştir. Hug ve ark. (21) çalışmalarıda, biliç/kogitif durum bozukluğu saptadıkları hastalarda bası yarası gelişimi arasıda alamlı ilişki saptamışlardır. Brade ve ark. (2) biliç düzeyideki değişimi bireyi uyaraları algılama, uyaraa uygu tepki verme durumuu ölemekte ve bası yarsı gelişimii arttırmakta olduğuu belirtmişlerdir. Waterlow risk değerledirme skalasıa göre hastalar değerledirildiğide; 15-19 pua yüksek risk grubuda ola 136 hastaı 9.6 sıda bası yarası geliştiği belirlemiştir. Yirmi ve üstü pua çok yüksek risk grubuda değerledirile 763 hastaı 23.9 uda bası yarası geliştiği saptadı (Tablo 2). Moore ve Wise (1997) yaptıkları çalışmada, risk değerledirme ölçeklerii hastaları bası yarasıı öleyici bakıma e kadar gereksiimi olduğuu belirlemede yararlı olduğuu, bu ölçekleri kullaımıı bası yarası sayısıı azaltılmasıa katkı sağladığıı belirtmişlerdir. Stordeur ve Lavret (1998) çalışmalarıda, özellikle yoğu bakım üitesie kabul edile hastaları, sağlık sorularıı özelliği gereği yaygı sistemik etkilemelere açık olmaları, uyaraı algılama ve hareket yeteeğii kaybetmiş olmaları, kullaıla tedavi seçeekleri ve yoğu bakım ortamıı özellikleri edeiyle bası yarası riski yüksek ola bireyler olarak taımlamışlardır. Balzer ve ark. (27) yaptıkları çalışmada, 754 hastaı 34 üde e az bir basıç yarası belirtilmişlerdir. Üç risk skalasıı karşılaştırdıklarıda, Waterlow ölçeğii e yüksek duyarlılığa sahip olduğuu (.86) belirtmişlerdir. Pag ve Wog (1998) çalışmalarıda, Waterlow ölçeğii 95 oraıda yüksek duyarlılıkta olduğuu saptamışlardır. Pacorbo-Hidalgo ve ark. (26) ise çalışmalarıda, Waterlow ölçeğii 82.4 oraıda yüksek duyarlılıkta olduğuu saptamışlardır. Birde fazla sistemik hastalığı ola 195 hasta, bası yarası gelişimi yöüde icelediğide; 3.5 ide bası yarası geliştiği belirlemiştir. DM hastalığı ola 41 hastaı 46.3 üde, HT hastalığı ola 29 hastaı 48.3 üde bası yarası geliştiği belirlemiştir (Tablo 3). Hug ve ark. (21), çalışmalarıda hastaeye yatış taısıa eşlik ede bir sistemik hastalığıı olması ile bası yarası gelişimi arasıda alamlı bir ilişki saptadıklarıı belirtmişlerdir. Dokuz yüz kırk sekiz hastaı 195 ide (2.56) e az bir bölgede bası yarası geliştiği izledi. Yüz dok- 12
H.B. Katra, Bir Cerrahi Yoğu Bakım Üitesi de Bası Yarası Görülme Sıklığı ve Bası Yarası Gelişimii Etkileye Risk Faktörlerii İrdelemesi sa beş hastada toplam 53 bası yarası saptadı. E çok bası yarası izlee vücut bölgeleri sırasıyla; topuklar (26.98), sakral bölge (25.66), trokaterler (12.83) olarak belirledi (Grafik 1). Çalışmamızda, bası yaralarıı e sık topuklarda görülme edei olarak; topukları yatağa veya uygu olmaya ayak tahtasıa dayaması ve sakrumda görülme edei olarak ise; hastaları geellikle baş kısmı kaldırılmış yataklarda yatmaları soucu oluştuğu düşüülmektedir. Grewall ve ark. (1999), 2 olguluk bir icelemede bası yaralarıı aatomik dağılımıı sırasıyla 28 iskiyal, 19 trokaterik, 17 sakral ve 36 diğer (topuk, malleol, diz gibi) olarak tespit etmişlerdir. Thoroddse (1999) yaptığı çalışmada, bir hastada e fazla dört bası yarası birde izlediğii belirtmiştir. Bir bölgede bası yarası gelişe 58.7, iki bölgede bası yarası gelişe 21.8, üç bölgede bası yarası gelişe 17.4 ve dört bölgede bası yarası gelişe 2.1 hasta olduğuu izlemiştir. Karadağ ve Gümüşkaya (26) çalışmalarıda, 46 hastada 75 adet bası yarası meydaa geldiğii izlemişlerdir. Buları 37.4 ü gluteal bölgede ve 18.7 si skapüler bölgede gözledi. Hug ve ark. (21) yaptıkları çalışmada, sakrum (53.4) oraı ile e sık karşılaşıla yerleşim bölgesi olduğuu ve buu daha sora topuk, trokater ve iskiumu takip ettiğii bildirmişlerdir. Tel, Özde ve Çeti (26) yaptıkları çalışmada, 71 oraıda koksiks, 21 oraıda Skapula, 1 oralarıda dirsek ve kostalarda bası yarası geliştiğii belirtmişlerdir. Ortak ve ark. (23) çalışmalarıda, 476 hastaı 42 side multipl bası yarası izlemişlerdir ve bası yaralarıı çoğuu sakral bölgede izlediğii belirtmişlerdir. Schoohove ve ark. (22) 29 hasta ile yaptıkları çalışmada, 44 (21.2) hastada toplam 7 yara olmak üzere bası yarası gelişimi izlemişlerdir ve hastaları 11 ide 2 bölgede yara gelişimi, 6 sıda 2 de fazla bölgede yara gelişimi olduğuu saptamışlardır. Bası yaralarıı yarıda fazlasıı 52.9 oraıda topuklarda, 15.7 oraıda sakral bölgede geliştiğii izlemişlerdir. Bu çalışmaı souçları literatür bilgisi ile paralellik göstermektedir. SONUÇ ve ÖNERİLER Bir cerrahi yoğu bakım üiteside, bası yarası görülme sıklığı ve bası yarası gelişimii etkileye risk faktörlerii irdelemesi amacıyla gerçekleştirile bu çalışmada elde edile veriler icelediğide, bası yaralarıı gelişmede ölemesii öemi ortaya çıkmıştır. Koruma ve ölemei e kolay ve ucuz tedavi olduğu bir gerçektir. Hastaları ve bakımlarıda rol ala hemşireleri bası yaralarıı oluşumuu ölemesi içi yeterli bilgiye sahip olmaları gerekmektedir. Araştırmamızda elde edile bulgular doğrultusuda: - Bası yarası gelişme riski yüksek ola yatağa bağımlı hastalarla çalışa hemşireleri, bası yarası riskii değerledire ölçekleri kullaarak düzeli olarak risk değerledirmesi yapmaları ve bası yarasıı öleyici uygulamaları erke döemde başlatmaları, - Hemşirelere belirtile iteliklerde bakım suabilmeleri içi; kouyla ilgili hizmet içi eğitim programları ve sempozyumları düzelemesi öerilmektedir. KAYNAKLAR Acaroğlu, R., Aştı, T. ve Şedir, M. (22). Dekübitüs ülser bakım ürülerii seçimi ve kullaımıa ilişki bir çalışma. Hemşirelik Dergisi, 12 (48): 23-34. Balzer, K., Pohl C., Dasse, T. ve Halfes R. (27). The Norto, Waterlow, Brade ad care depedecy scales: comparig their validity whe idetifyig patiets pressure sore risk. Joural of Woud Ostomy Cotiece Nursig, 34 (4): 38. http://dx.doi.org/1.197/1.won.281655.78696. Brade, B. ve Bergstorm, N. (2). A coceptual schema forthe study of the etiology of pressure sores. Rehabilitatio Nursig, 25 (3): 15-11. http://dx.doi.org/1.12/j.248-794.2.tb1879.x Çizmeci, O. ve Emekli, U. (1999). Bası yaraları. Türkiye Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyo Dergisi, 45 (4). Ermiş, İ. (2). Plastik Cerrahi. Nobel Tıp Kitabevi, İstabul, 299-312. Grewal, P.S., Sawat, N.H., Deaey, C.N., Gibso, K.M., Gupta, A.M., Haverty, P.F. ve ark. (1999). Pressure sore prevetio i hospital patiets: a cliical audit. Joural of Woud Care, 8: 129-131. http://dx.doi.org/1.12968/jowc.1999.8.3.25857 Hampto, S. ve Collis, F. (25). Reducig pressure ulcer icidece i a log-term settig. British Joural of Nursig, 14 (15): 6-12. http://dx.doi.org/1.12968/bjo.25.14.sup3.1865 13
JAREN 215;1(1):8-14 Hiser, B., Rochette, J. ve Philbi, S. (26). Implemetig a pressure ulcer prevetio program ad ehacig the role of the CWOCN: impact o outcomes. Joural of Ostomy/ Woud Maagemet, 52: 48-59. Hug, E., Üala, H., Karamehmetoğlu, S.S. ve ark. (21). Bir eğitim hastaeside bası yaraları prevalası ve bası yarası gelişimide etkili risk faktörleri. Türkiye Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyo Dergisi, 47 (6): 3-11. İa, D.G. (29). Çukurova Üiversitesi Balcalı Hastaesi de yata hastalarda basıç ülseri prevelası. Yüksek Lisas Tezi, Adaa. 1-34. Karadağ, M. ve Gümüşkaya, N. (26). The icidece of pressure ulcers i surgical patiets: a sample hospital i Turkey. Joural of Cliical Nursig, 15: 413-421. http://dx.doi.org/1.1111/j.1365-272.26.1369.x Kurtuluş, Z. ve Pıar, R. (23). Brade Skalası ile belirlee yüksek riskli hasta grubuda albümi düzeyleri ile bası yaraları arasıdaki ilişki. C.Ü. Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 7 (2): 1-1. Moore, S. ve Wise, L. (1997). Reducig osocomial pressure ulcers. Joural of Nursig Admiistratio, 27 (1): 28-34. http://dx.doi.org/1.197/511-19971-7 NPUAP - EPUAP (29). Basıç ülserlerii ölemesi: Hızlı başvuru kılavuzu. Erişim: http://www.epuap.org/guidelies/qrg_prevetio_i_turkish.pdf (1.5.215). Ortak, T., Özdemir, R., Taer, Ö.F., Ülü, R.E. ve Şesöz, Ö. (23). Bası yarası bulua 476 hastaı etiyolojik ve cerrahi olarak değerledirilmesi. Türkiye Kliikleri Tıp Bilimleri Dergisi, 23: 18-22. Pacorbo-Hidalgo, P.L., Garcia-Feradez, F.P., Lopez- Media, I.M. ve Alvarez-Nieto, C. (26). Risk assessmet scales for pressure ulcer prevetio: a systematic review. Joural of Advaced Nursig, 54 (1): 94-11. http://dx.doi.org/1.1111/j.1365-2648.26.3794.x Pag, S.M. ve Wog, T.K. (1998). Predictig pressure sore risk with the Norto, Brade ad Waterlow scales i a Hog Kog Rehablitatio Hospital. Nursig Researchad Practice, 47 (3): 47. Saioğlu, A. (27). Bası yarası gelişimide etkili risk faktörleri ve hemşirelik bakımıı öemi. 2. Ulusal Yara Bakım Kogresi Bildiri Özet Kitabı, :46. Sarper, B. ve Akyol, A. (24). Basıç ülserleride risk değerledirmesi ve koruyucu ölemler. Yoğu Bakım Hemşireliği Dergisi, 8 (2): 89-96. Schoohove, L., Defloor, T. ve Grypdock, M.H.F. (22). İcidece of pressure ulcers dueto surgery. Joural of Cliical Nursig, 11: 479-487. http://dx.doi.org/1.146/j.1365-272.22.621.x Stordeur, S., Lavret, S. ve D Hoore, W. (1998). The importace of repeated risk assess met for pressure sores i cardiovascular surgery. Joural of Cardiovascular Surgery, 39: 343-349. Tel, H., Özde, D. ve Güeş, Çeti P. (26). Yatağa bağımlı hastalarda basıç yarası gelişme riski ve hemşireleri bu hastalara uyguladıkları öleyici bakım. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 1 (2): 35-45. Thomas, DR. (26). Prevetio ad treatmet of pressure ulcers. Joural of the America Medical Directors Associatio, 7 (1): 46-59. http://dx.doi.org/1.116/j.jamda.25.1.4 Thoroddse, A. (1999). Pressure sore prevalece: a atioal survey. Joural of Cliical Nursig, 8: 17-179. http://dx.doi.org/1.146/j.1365-272.1999.221.x Uzu, Ö. (21). Cerrahi hastalarda basıç ülserlerii ölemesi. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 5 (15): 114-127. 14