Ortopedi, Kalp ve Genel Cerrahi Ameliyatları Sonrası Dönemde Hastaların İyileşme Durumları ve Bakım Gereksinimlerinin Değerlendirilmesi

Transkript

1 Sağlık ve Tolum Yıl:25, Sayı: 3 Eylül-Aralık 2015 ARAŞTIRMA / Research Articles Ortoedi, Kal ve Geel Cerrahi Ameliyatları Sorası Döemde Hastaları İyileşme Durumları ve Bakım Gereksiimlerii Değerledirilmesi Evaluatio of Recovery Status ad Care Needs of Postoerative Patiets Followig, Orthoedic, Cardiac or Geeral Surgeries 1 Sibel YOLCU, Semiha AKIN 2 ÖZ ABSTRACT Bu çalışma ortoedi, kal ve geel cerrahi ameliyatları sorası döemde hastaları iyileşme durumları ve bakım gereksiimlerii değerledirilmesi amacıyla lalamış taımlayıcı itelikte bir araştırmadır. Araştırma öreklemii ortoedi, kal ve geel cerrahi ameliyatı geçire 80 hasta oluşturdu. Hastaları ameliyat sorası döemde semtomlar ve ameliyat sorası destek gereksiimleri İyileşme Kalitesi Aketi kullaılarak değerledirildi. Ameliyat sorası döemde İyileşme Kalitesi Aketi tolam uaı 162,75±20,81, ua ortalama değeri Fiziksel Rahatlık alt boyutu içi 48,78±7,16, Duygusal Durum alt boyutu içi 37,19±5,05, Hasta Desteği alt boyutu içi 30,46±3,78, Hareket Özgürlüğü alt boyutu içi 20,06 ± 3,54 ve Ağrı alt boyutu içi 26,26±4,37 buludu. Ölçeği e düşük uaıı Orta şiddette ağrı maddesi (3,34±0,73) aldı. Bu souç hastaları ameliyat sorası döemde ağrı kotrolü kousuda desteğe gereksiimleri olduğuu gösterir. Bu souçlar ameliyat sorası hastaları semtom kotrolü kousuda desteğe gereksiimleri olduğuu, mobilizasyo ve hareket düzeyii geliştirmeye yöelik girişimleri ameliyat sorası hastaları geel durumuu olumlu yöde etkileyeceğii göstermesi adıa alamlıdır. The aim of the research was to evaluate the recovery status ad care eeds of ostoerative atiets followig geeral surgery, orthoedic or cardiac surgeries. This study adoted a descritive desig. The research samle comrised 80 atiets who uderwet geeral surgery, orthoedic or cardiac oeratios. The resece of ostoerative symtoms such as ai ad ost-oerative suortive care eeds were assessed usig Quality of Recovery-40 Questioaire (QoR-40). Mea score of total QoR-40 scale was ±20.81, ad 48.78±7.16 for Physical Comfort subscale, 37.19±5.05 for Emotioal State subscale, 30.46±3.78 for Patiet Suort subscale, 20.06±3.54 for Physical Ideedece subscale, ad 26.26±4.37 for Pai subscale. Moderate ai item of QoR40 scale obtaied the lowest score (3.34±0.73). These results suggest that the surgical atiets durig ostoerative eriod eeded suort for ai maagemet. The results showed that atiets i ostoerative eriod eed suort for maagemet with ostoerative symtoms ad itervetios for imrovig mobilizatio ad hysical activities ad these itervetios may lead to more effective ostoerative recovery Aahtar Kelimeler: Ameliyat, iyileşme, bakım gereksiimleri. Keywords: Oeratio, recovery, care eeds. GİRİŞ olmak ve desteklemektir (2). Bu kasamda cerrahi sorası hemşirelik bakımıyla kardiyovasküler ve soluum sistemi foksiyolarıı sürdürülmesi, yeterli besleme ve boşaltımı sağlaması, sıvı elektrolit degesii ve real foksiyoları sürdürülmesi, istirahatı sağlaması, yara iyileşmesii sağlaması, fiziksel hareketi sağlaması, sikolojik desteği verilmesi ve komlikasyoları ölemesi hedefleir (3,4). İyi bir ameliyat öcesi ve sorası hemşirelik bakımı komlikasyoları oluşmasıı ve oluşabilecek komlikasyoları azalmasıı sağlayacaktır (5-7). Uzu süre hareketsiz kala hastalarda dolaşım roblemleri (ortostatik hiotasiyo, tromboemboli oluşumu), ulmoer, ürier, gastroitestial sistem ile Postoeratif hemşirelik bakımı ameliyatı soa ermesiyle başlaya, hasta ormal foksiyolarıa kavuşucaya ya da tıbbi bakım solaıcaya kadar devam ede bir süreçteki hemşirelik girişimlerii içermektedir (1). Ameliyat sorası döemde hemşirelik bakımıı amacı; bozula homeostatik degei yeide oluşturulması, komlikasyoları ölemesi, ağrıı giderilmesi ve kısa sürede ormal yaşama geri döüşü sağlamasıda hastaya yardımcı 1.Öğr. Gör, İstabul Bilim Üiversitesi, Florece Nightigale Hastaesi Hemşirelik Yüksekokulu 2.Doç. Dr. İstabul Bilim Üiversitesi, Florece Nightigale Hastaesi Sorumlu Yazar İletişim Adresi: semihaaki@yahoo.com Göderim Tarihi: Kabul Tarihi:

2 Ortoedi, Kal ve Geel Cerrahi Ameliyatları Sorası Döemde Hastaları İyileşme Durumları ve Bakım Gereksiimlerii Değerledirilmesi ilişkili komlikasyolar ve metabolik sorular gelişebilmektedir (8). Hareketsizlik, böbrekleri etkileyerek idrar retasiyou ve böbrek taşı oluşumuu hızladırır, soluum roblemleri, sidirim sistemide kostiasyo ve egatif itroje degesii gelişimi gibi sorular belirir (9). Ameliyat sorası döemde ortaya çıka şiddetli ağrı, hastaı hareketii egelleyerek veöz döüşte azalmaya ede olur. Ameliyat sorası deri ve trombozu komlikasyouu ve kostiasyo gelişimii ölemeside mobilizasyo çok öemli rol oyar (10). Erke ayağa kaldırma ve mobilizasyo ile kardiyovasküler sistem ve soluum roblemleri azaltılmakta, yara iyileşmesi hızladırılmakta, bağırsak eristaltizmi erke döemde başlamakta, tromboflebit öleebilmekte ve hastaı kısa sürede kedi bakım sorumluluğuu alması kolaylaşabilmektedir (11). Ameliyat sorası döemde hastaları yaşadıkları soruları ve iyileşme süreci ile ilişkili faktörleri belirlemesi hasta souçları, ameliyat başarısı ve hemşirelik bakımıa ilişki memuiyet düzeyii geliştirilmesie olumlu katkılar sağlayabilir. Royse ve ark.'ı (2013) tarafıda 573 hasta üzeride yaıla (Royse et al., 2013) bir çalışmada ameliyat sorası döemde kotrol altıa alımamış bulatı ve kusma şikayetlerii ameliyat sorası bakıma ilişki memuiyet düzeyii olumsuz yöde etkilediği belirlemiştir (12). Ameliyat sorası döemde hastaı koforuu arttırılması, iyileşmei desteklemesi ve ameliyat ile ilişkili komlikasyoları ölemesi sürecide hemşirelik izlem ve bakımı çok öemli yer tutar. Ameliyat sorası döemde tedavi ve hemşirelik bakımıı hedefie ulaşması içi hastaları ameliyat ile ilişkili yaşadıkları soruları yakıda ve bütücül yaklaşımla taılaması gerekmektedir. Ameliyat sorası döemde hastaları yaşadıkları semtomları kotrolü ve iyileşmei desteklemesi cerrahi girişimi başarısıı ve bakımı kalitesii arttırarak, ameliyat ile ilişkili komlikasyoları öleyecek, hastae yatışları ve mortalite oralarıı azalmasıa olumlu katkılar sağlayacaktır. Ameliyat sorası hastaları yakıda izlemi ve taılamasıa, hemşireleri ameliyat sorası bakım kalitesii geliştirmeye yöelik girişimleri lalamasıa ve dolayısıyla bakımı kalitesie katkıda buluulacağı içi hastaları ameliyat sorası döemde yaşadıkları biyolojik, sikolojik, fizyolojik ve sosyal soruları belirlemesie ilişki araştırmaları yaılması öem taşımaktadır. Araştırmaı Amacı Bu araştırma, ortoedi, kal ve geel cerrahi ameliyatları sorası döemde hastaları iyileşme durumları ve bakım gereksiimlerii değerledirilmesi ve araştırma souçları doğrultusuda ameliyat sorası hemşirelik bakımıa rehber olacak öerileri geliştirilmesi amacıyla laladı. GEREÇ VE YÖNTEM Araştırmaı Tii Bu araştırma taımlayıcı itelikte bir araştırmadır. Araştırma Soruları 1.Ameliyat sorası döemde hastaları fiziksel ve duygusal iyilik durumu ve destek gereksiimleri elerdir? 2.Ameliyat sorası döemde hastaları fiziksel ve duygusal iyilik durumu ile ilişkili faktörler elerdir? Araştırmaı Yaıldığı Yer ve Özellikleri Araştırma bir vakıf üiversite hastaesii cerrahi servisleride gerçekleştirildi. Çalışmaı gerçekleştirildiği cerrahi servisleri tolam 36 yatak kaasitesie sahitir. Cerrahi servisleride sıklıkla Koroer Arter Byass Grefti ameliyatı, mitral valf relasmaı, aort kaak relasmaı, karotis arter cerrahisi, stet takılması, mide fıtığı, hemoroid, aal fistül tamiri, troidektomi, mastektomi, kolesistektomi, aadektomi, skolyoz ve servikal disk gibi ameliyatları yaılmaktadır. Araştırmaı Evrei ve Öreklemi Çalışma evreii bir üiversite hastaesi cerrahi servisleride ameliyat geçire tüm hastalar oluşturmaktadır. Araştırma öreklemii 3 aylık sürede ameliyat geçire ve örekleme alıma kriterlerii karşılaya hastalar oluşturdu. Örekleme alıma kriterleri; kardiyovasküler cerrahi, geel cerrahi ve ortoedi ameliyatı geçirmiş olmak, ameliyat sorası döemde e az iki gü cerrahi serviside bakımı devam etmiş olmak, 18 yaş ve üzeri olmak, okur-yazar olmak, geel durumu görüşmeye uygu ve araştırmaya katılmaya göüllü olmak olarak belirledi. 34

3 Sağlık ve Tolum Yıl:25, Sayı: 3 Eylül-Aralık 2015 Araştırma souçlarıı etkileyebileceği düşüülerek ameliyat sorası cerrahi serviside iki güde daha kısa süre yata, güübirlik oerasyo geçirmiş ola, geel durumu görüşmeye uygu olmaya ve beyi ameliyatı geçire bireyler örekleme alımadı. Öreklem; olasılıksız örekleme yötemleride birisi ola gelişigüzel örekleme (coveiece samlig) yötemiyle oluşturuldu. Öreklemi oluşturulması aşamasıda, kriterlere uya 105 hastaya ulaşıldı. Bu hastalarda 15'i 18 yaş altı, 8'i güübirlik, 2'si de beyi ameliyatı geçirdiği içi örekleme dahil edilmedi. değişe beşli Likert ölçeğiyle değerledirilir. Beşli Likert ölçeğideki öğelerle daha kasamlı hale gele aket; ozitif maddeler içi hiçbir zama: 1, her zama: 5 ve egatif maddeler ise ters çevrilerek ualaır. Alt boyut uaları ilgili maddeleri tolamıyla, tolam ua tüm maddeler tolaarak elde edilir. Tolam ua 40 ile 200 arasıda değişmektedir. Pua artışı hastaları fiziksel ve duygusal iyilik durumlarıı ameliyat sorası döemde beklee düzeyde iyi olduğuu, uaları düşmesi ameliyat sorası döemde fiziksel ve duygusal iyilik durumuu egatif yöde etkilediğii gösterir (13,19). Ölçeği Türkçe geçerlik ve güveirlik çalışması Karama ve arkadaşları (2014) tarafıda yaılmıştır. Karama ve arkadaşlarıı (2014) çalışmasıda geel aestezi altıda geel, ortoedi ve kulak-buru-boğaz ameliyatlarıa gü verilmiş elektif cerrahiye bağlı olarak ameliyat öcesi muayeeler içi aestezi kliiğie kabul edile hastalar çalışmaya dahil edilmiştir. Karama (2014)'ı çalışmasıda İyileşme Kalitesi Aketi Crobach alfa katsayısı ölçek alt boyutları içi 0,70 ile 0,95 arasıda bulumuştur (19). İyileşme Kalitesi Aketi skoru ile beraber ameliyat sorası üçücü güde Crobach alfa (α) katsayıları Fiziksel Kofor, Fiziksel Bağımsızlık, Hasta Desteği ve Ağrı alt boyutları içi sırasıyla; 0,90, 0,88, 0,86, 0,93 ve 0,83; Searma (ρ) korelasyo katsayıları alt boyutları içi sırasıyla; 0,86, 0,77, 0,60, 0,61 ve 0,68 bildirilmiştir (19). Üçücü gü içi İyileşme Kalitesi Aketi Crobach alfa katsayısı ameliyat sorası 3.güde 0,94 bulumuştur (19). Bu çalışmada Crobach alfa (α) iç tutarlılık katsayıları Fiziksel Kofor, Duygusal Durum, Fiziksel Bağımsızlık, Hasta Desteği ve Ağrı alt boyutları içi sırasıyla; 0,92, 0,86, 0,91, 0,91 ve 0,87, tolam aket içi 0,91 buludu. Araştırmaı Bağımlı ve Bağımsız Değişkeleri Bağımlı değişkeler: Ameliyat sorası fiziksel ve duygusal iyilik durumu, hareket düzeyi Bağımsız değişkeler: Cisiyet, yaş, eğitim durumu, kroik hastalık durumu, ameliyat türü. Veri Tolama Araçları Araştırmada veri tolama aracı olarak Hasta Bilgi Formu ve İyileşme Kalitesi Aketi kullaıldı. 1.Hasta Bilgi Formu, araştırmacı tarafıda ilgili literatür bilgiside yararlaılarak hazırladı. Bilgi formu üç bölümde oluşur. Birici bölüm, hastaları cisiyet, yaş, eğitim durumu, medei durum ve gelir düzeyi algısıa ilişki sorular, ikici bölüm hastaları sağlık durumu ve hastae yatışıa ilişki özelliklerii belirlemeye yöelik (kroik hastalık varlığı, hastaeye yatış öyküsü) sorular içermektedir. Üçücü bölüm, hastaları hastalığı ve ameliyat ile ilişkili (cerrahi girişim türü, aestezi türü, ameliyat sorası görüşme zamaı, ameliyat öyküsü) özelliklerii sorgulaya yedi soruda oluşmaktadır. 2.İyileşme Kalitesi Aketi (Quality of Recovery40 questioaire [QoR-40]), Myles ve ark.'ı tarafıda (2000) geliştirilmiştir (13). İyileşme Kalitesi Aketi (Quality of Recovery-40 questioaire [QoR-40]); aestezide ve geel, öroloji, kal ve diz ameliyatlarıda kullaıla bir taılama aracıdır (14-18). İyileşme Kalitesi Aketi, kişii kedi durumuu değerledirdiği 40 maddelik bir akettir. Hastaları ağrı düzeyleri ile fiziksel ve duygusal durumlarıı değerledirmeye yöelik beş alt boyutta ("Duygusal Durum", "Fiziksel Kofor", "Hasta Desteği", "Fiziksel Bağımsızlık" ve "Ağrı") oluşmaktadır. Her bir madde 1 ile 5 arasıda Araştırmaı Etik Boyutu Çalışmaı gerçekleştirilmesi içi etik kurul ve kurum izileri alıdı. Ölçeği Türkçe geçerlik güveirlik çalışmasıı yaa araştırmacılarda ölçekleri kullaılabilmesi içi izi alıdı. Araştırmaya katılmaya göüllü hastalara araştırmaı amacı, elde edile verileri gizli kalacağı ve kimse ile aylaşılmayacağı açıklaarak bilgiledirilmiş sözel ve yazılı oamları alıdı. 35

4 Ortoedi, Kal ve Geel Cerrahi Ameliyatları Sorası Döemde Hastaları İyileşme Durumları ve Bakım Gereksiimlerii Değerledirilmesi (%27,50) ve kal ameliyatları (%26,25) geçirdikleri belirledi. Verileri Tolaması Veriler, İstabul ilideki bir üiversite hastaesii cerrahi servisleride 3 aylık sürede toladı. Veriler; yüz yüze görüşme yötemiyle aşağıda sıralaa veri tolama araçları kullaılarak elde edildi. Hasta ile görüşme hasta odasıda gerçekleştirildi. Görüşme yaklaşık 1520 dakikalık bir süre içide tamamladı. Veriler, görüşme yötemiyle aşağıda sıralaa veri tolama araçları ve hastaı tıbbi kayıtları kullaılarak elde edildi. Hastaları ameliyat sorası döemde kofor düzeyi, duygusal durum, ameliyat sorası ağrı düzeyi, hareket düzeyi ve sosyal destek düzeyi ameliyat sorası 2. ya da 3. güde İyileşme Kalitesi Aketi kullaılarak değerledirildi. Ameliyat Sorası Döemde Hastaları Fiziksel ve Duygusal İyilik Durumu ve Destek Gereksiimlerie İlişki Bulgular İyileşme Kalitesi Aketi'i her bir maddesi içi hastalar, 1 ile 5 arasıda "Hiçbir zama"da başlayı, "Çoğu zama"a kadar bir sayı seçerek yaıt verebilmektedir. Bua göre; e yüksek uaı Ağrı alt boyutuu Ağızda yaraya bağlı ağrı maddesi alırke, e düşük uaı Ağrı alt boyutuu Orta şiddette ağrı maddesi almıştır. Fiziksel Rahatlık alt boyutu ortalama uaı 48,78±7,16, Duygusal Durum alt boyut ortalama uaı 37,19±5,05, Hasta Desteği alt boyut ortalama uaı 30,46±3,78, Hareket Özgürlüğü alt boyut ortalama uaı 20,06±3,54, Ağrı alt boyut ortalama uaı 26,26±4,37, tolam uaı 162,75±20,81 buludu (Tablo 2). İyileşme Kalitesi Aketi alt boyut ua ortalamaları arasıda orta-yüksek düzeyde, ozitif yöde istatistiksel olarak alamlı ilişki satadı (rs=0,53-0,80, <0,01). İyileşme Kalitesi Aketi tolam uaı ile alt boyut ua ortalamaları arasıda yüksek düzeyde, ozitif yöde istatistiksel olarak alamlı bir ilişki satadı (rs=0,81-0,92, <0,01). Araştırmaı sıırlılıkları Bu çalışmaı kal cerrahisi, ortoedik ve geel cerrahi girişim geçire 80 hasta üzeride gerçekleştirilmesi araştırmaı sıırlılığıdır. Verileri Değerledirilmesi Araştırmada elde edile veriler SPSS (Statistical Package for Social Scieces) 17.0 rogramıyla aaliz edildi. Verileri çözümlemeside frekas, aritmetik ortalama, stadart sama ve yüzde gibi betimsel istatistiklerde faydalaıldı. Verileri ormal dağılıma uyguluğu Tek Öreklem Kolmogorov Smirov testi ile test edildi ve alamlılık değerleri 0,05'de küçük olduğu içi ileri düzey çözümlemelerde arametrik olmaya testler kullaıldı. Parametrik olmaya testlerde iki bağımsız değişke içi Ma-Whitey testi, ikide fazla bağımsız değişke içi Kruskal-Wallis testi, ilişki aalizleri içi oarametrik korelasyo aalizi (Searma Sıra Korelasyo Aalizi) kullaıldı. Ameliyat Sorası Döemde Hastaları Fiziksel ve Duygusal İyilik Durumu ve Destek Gereksiimleri İle İlişkili Değişkeler İyileşme Kalitesi Aketi ua ortalamaları hastaları yaş grubua göre karşılaştırıldığıda, arasıdaki fark istatistiksel olarak alamlı buludu (<0,05) yaş grubuda bulua hastaları ölçeği Fiziksel Rahatlık, Duygusal Durum, Hasta Desteği, Hareket Özgürlüğü, Ağrı alt boyut uaları ve tolam ölçek uaları, 2029 yaş grubuda bulua hastaları Duygusal Durum ve Hasta Desteği alt boyut uaları, yaş grubuda bulua hastaları Hareket Özgürlüğü ve Hasta Desteği alt boyut ve tolam ölçek uaları istatistiksel olarak alamlı derecede daha yüksek buludu (<0,05) (Tablo 3). Fiziksel Rahatlık, Duygusal Durum ve Ağrı alt boyut uaları ile İyileşme Kalitesi Aketi tolam uaları hastaları eğitim düzeyie göre karşılaştırıldığıda, arasıdaki fark istatistiksel BULGULAR Öreklemi Kişisel Özelliklerie İlişki Bulgular Öreklemi kişisel özelliklerie ilişki değişkelere ait frekas dağılımları ve yüzdeleri Tablo 1'de verilmektedir. Öreklemi %55'ii erkek ve %70'ii evli olduğu, dörtte birii (%25) yaş aralığıda olduğu görülmektedir. Hastaları %47,5'i lise mezuu, %33,8'i ilkokul mezuudur. Öreklemi %68,8'i daha öce herhagi bir ameliyat geçirmediğii bildirdi. Hastaları sırasıyla geel cerrahi (%46,25), ortoedi 36

5 Sağlık ve Tolum Yıl:25, Sayı: 3 Eylül-Aralık 2015 olarak alamlı buludu (<0,05). Bua göre, lisas mezuu hastaları ölçeği Fiziksel Rahatlık ve Duygusal Durum alt boyut uaları, ilkokul mezuu hastaları ualarıa göre; lisas mezuu hastaları ölçeği Ağrı alt boyut uaları, ilkokul ve lise mezuu hastaları ualarıa göre; lisas mezuu hastaları İyileşme Kalitesi Aketi tolam ölçek uaları, ilkokul mezuu hastaları ualarıa göre istatistiksel olarak alamlı derecede daha yüksek olduğu satadı (Tablo 3). İyileşme Kalitesi Aketi ua ortalamaları hastaları cisiyetie ve gelir düzeyi algısıa göre karşılaştırıldığıda, arasıda istatistiksel olarak alamlı fark satamadı (>0,05). İyileşme Kalitesi Aketi ua ortalamaları medei duruma göre karşılaştırıldığıda, istatistiksel olarak alamlı fark buludu (<0,05). Bekar hastaları aldığı alt boyut ve tolam ölçek uaları, evli hastaları ualarıa göre istatistiksel olarak alamlı derecede daha yüksek olduğu belirledi (Tablo 3). İyileşme Kalitesi Aketi uaları hastaları başka kroik hastalığı olma durumua ve hastaeye yatış öyküsüe, göre karşılaştırıldığıda, istatistiksel olarak alamlı fark satadı (<0,05). Bua göre, başka kroik hastalığı olmaya hastaları İyileşme Kalitesi Aketi alt boyut ve tolam ölçek uaları, başka bir kroik hastalığı ola hastaları ualarıa göre istatistiksel olarak alamlı derecede daha yüksek buludu. Daha öce hastaeye yatmaya hastaları İyileşme Kalitesi Aketi ölçek uaları, daha öce hastaeye yata hastaları ualarıa göre istatistiksel olarak alamlı derecede daha yüksek satadı (Tablo 3). İyileşme Kalitesi Aketi uaları ameliyat öyküsü ve geçirile ameliyat türüe göre karşılaştırıldığıda, arasıdaki fark istatistiksel olarak alamlı buludu (<0,05). Ameliyat öyküsü bildiremeye hastaları İyileşme Kalitesi Aketi alt boyut ve tolam ölçek uaları, ameliyat öyküsü ola hastaları ualarıa göre istatistiksel olarak alamlı derecede daha yüksek satadı. Ortoedi ve geel cerrahi hastalarıı ölçek uaları kal ameliyatı geçire hastaları ualarıa göre istatistiksel olarak alamlı derecede daha yüksek buludu (Tablo 3). TARTIŞMA Ameliyat Sorası Döemde Hastaları Fiziksel ve Duygusal İyilik Durumu ve Destek Gereksiimlerie İlişki Bulguları Tartışılması Ameliyat sorası döemde iyileşme; ameliyat öcesi döemdeki fiziksel, sikolojik ve sosyal iyilik halii yeide kazaılması ve gülük yaşam aktivitelerii ameliyat öcesi döemdeki kadar bağımsız şekilde yerie getirilmesi şeklide taımlaabilir (20). Ameliyat sorası hemşirelik bakımıda bozula homeostatik degei yeide düzelemesi, tüm sistemleri ormal foksiyolarıı sürdürebilmesi ve ameliyata özgü komlikasyoları ölemesi ve erke taılaması sürecide hemşirelik bakımı öemli yer tutar (21,22). Etkili ameliyat öcesi ve sorası hemşirelik bakımıyla hastaları e erke sürede iyileşmesi ve gülük hayatıa dömesi desteklemektedir (8). Ameliyat sorası koforu geliştirilmesi, komlikasyoları ölemesi, besleme ve mobilizasyou desteklemesi ve taburculuk sürecie hazırlık yaılması ameliyat sorası iyileşmeyi hızladırır ve verile bakıma ilişki memuiyet düzeyii arttırır (23). Ameliyat sorası iyileşme süreci ve ameliyat ile ilişkili sorular yaıla ameliyat türü, ameliyat bölgesi ve boyutua, verile aestezi miktarıa ve isizyo büyüklüğüe göre değişmektedir. Öreği, abdomial ameliyatlarda isizyou diyafragmaya yakı olması ve abdomial alada yoğu siir ağı edeiyle e şiddetli ağrıı yaşadığı ameliyat türüdür (24). Şiddetli ağrı edeiyle hastalar deri soluum/öksürük, mobilizasyo ve uyku gibi iyileşme süreci adıa öem taşıya aktiviteleri sürdürememekte ve bu durumda ameliyat ile ilişkili komlikasyo gelişme riski artmaktadır (25). Bir çalışmada hastaları %31'ii abdomial cerrahi ameliyatı sorası mobilizasyo sırasıda ağrı yaşadığı satamıştır (26). Sloma ve arkadaşları (2005) tarafıda yaıla bir çalışmada cerrahi hastalarıı %75'ii şiddetli ve orta düzeyde ağrı hissettikleri bulumuştur (27). Bu çalışmada İyileşme Kalitesi Aketi Ağrı alt boyutu uaı hastaları ameliyat sorası döemde orta düzeyde ağrı yaşadığı bildirildi. Bu souç hastaları ameliyat sorası döemde ağrı kotrolü kousuda desteklemeye gereksiimi olduğuu gösterir. Cerrahi girişim bireyi fiziksel, sikolojik, sosyal 37

6 Ortoedi, Kal ve Geel Cerrahi Ameliyatları Sorası Döemde Hastaları İyileşme Durumları ve Bakım Gereksiimlerii Değerledirilmesi ve ekoomik yöde etkileye öemli bir deeyimdir. Kaygı, stres, deresyo ve öfke gibi sikososyal faktörleri cerrahi girişim souçlarıı olumsuz yöde etkilediği belirtilmektedir (28). Ameliyat öcesi ve sorası döemde hastaları yüksek düzeyde kaygı düzeyi yaşadıkları bilimektedir (29,30). Yaşaa kaygı ve korkular aestezi tiie bağlı olabildiği gibi, hastaı öceki deeyimleri, kişilik özellikleri, cerrahi girişim souçlarıyla ilgili duyula edişe ve cerrahi girişim ile ilişkili ağrıya bağlı olabilir (31). Bu çalışmada İyileşme Kalitesi Aketi'i Duygusal Durum alt boyutuda yer ala kaygı düzeyii sorgulaya maddei uaı yüksek (4,14±0,70) buludu. Yüksek ua değeri hastaları ameliyat sorası döemde kaygı düzeylerii düşük olduğuu gösterir ve bu souç hastaları ameliyat sürecide emosyoel olarak desteklediklerii düşüdürmektedir. Cerrahi serviside yata hastaları uykusu, hastalıkla ilgili edişeleri, ağrı ve cerrahi girişim sorası ozisyo kısıtlılığı gibi edelerle olumsuz yöde etkilemektedir (32,33). Bir çalışmada ameliyat sorası erke döemde hastaları başta ağrı olmak üzere, odaı havasız olması, vücuda takılı tıbbi cihazlar, odaı kalabalık olması ve çevrede gürültüü olmasıda yakıdıkları ve bu faktörleri uykuyu etkilediği satamıştır (34). Bu çalışmada ameliyat sorası döemde hastaları orta düzeyde (3,67±0,85) rahat şekilde uyudukları buludu. Bu souç iyileşmede e öemli rolü ola uykuu özellikle ameliyat sorası döemde geliştirilmesie yöelik hemşirelik girişimlerie gereksiim olduğua işaret etmektedir. Ameliyat sorası döemde uygu ozisyo verilmesi, yatak içide fiziksel koforu sağlaması, gürültü, ağrı, ses ve ışık gibi faktörleri kotrol altıa alımasıyla uyku kalitesi destekleebilir. Bulatı ve kusma, ameliyat sorası döemde ağrıda sora e sık karşılaşıla şikayetlerde birisidir. Ameliyatı türü, aestezi türü ve hastaı kişisel özellikleriyle ilişkili ameliyat sorası bulatı-kusma şikayeti sıklığı %14-82 arasıda değişmektedir (35). İzvere (2011) çalışmasıda ameliyat sorası 1. güde hastaları %35,8'ii bulatı, %19,4'üü kusma yaşadığı satamıştır (35). Holligto (1999) laaroskoik kolesistektomi sorası hastalarda mide bulatısı ve kusma görüldüğüü, hastaları %17'si ameliyat sorası yedi gülük sürede sürekli mide bulatısı yakımalarıı olduğuu belirtmiştir (36). Bu çalışmada ameliyat sorası hastaları orta düzeyde bulatı (3,85±0,87) ve hafif düzeyde kusma (4,15±0,93) yaşadıkları belirledi. Bu souç ameliyat sorası döemde hastalarda bulatı ve kusma semtomlarıı etki şekilde kotrol altıa alıdığıa işaret etmesi adıa alamlıdır. Bulatı ve kusma semtomlarıa yöelik farmakolojik ve ofarmakolojik girişimleri lalaması durumuda (hekim istemi doğrultusuda atiemetik ilaçları uygulaması, diyet lalaması, yağlı ve baharatlı gıdalarda uzak durulması, ortamdaki kötü kokuları giderilmesi) ameliyat sorası döemi hasta içi daha koforlu hale gelmesie yardımcı olacaktır. Cerrahi girişim sorası hastaları çeşitli sorularla karşı karşıya kaldıkları ve bu sorularla kısme başedebildikleri bilimektedir (37). Bu çalışmada İyileşme Kalitesi Aketi ua ortalamaları karşılaştırıldığıda, "Fiziksel Rahatlık" ile "Duygusal Durum" alt boyut uaları arasıda, "Fiziksel Rahatlık" ile "Hasta Desteği" alt boyut ua ortalamaları arasıda, "Fiziksel Rahatlık" ile "Hareket Özgürlüğü" alt boyut ua ortalamaları arasıda, "Fiziksel Rahatlık" ile "Ağrı" alt boyutu ua ortalamaları arasıda orta-yüksek düzeyde, ozitif yöde istatistiksel olarak alamlı ilişki satadı. Bu souçlar; ameliyat sorası hastaları fiziksel açıda rahatlığıı sağlaması ve fiziksel gereksiimlerii karşılaması durumuda, ameliyat sorası döemde duygusal durumu; ağrı kotrolü ve ameliyat sorası hareket düzeyii olumlu yöde etkileeceği şeklide yorumlaabilir. Bu çalışma bulguları doğrultusuda, ameliyat sorası döemde hastaları mobilizasyo kousuda desteklemesi, ağrı taılamasıı sürdürülmesi ve ağrı kotrolüe yöelik işbirliği yaılması, duygusal desteği verilmesi ve hasta ile sağlık ekibi üyeleri arasıdaki iletişimi sürdürülmesi öem taşır. Ameliyat Sorası Döemde Hastaları Fiziksel ve Duygusal İyilik Durumu ve Destek Gereksiimleri ile ilişkili Değişkeleri Tartışılması Doku hasarıa bağlı biyolojik bir teki olarak ortaya çıktığı düşüüle ağrıı aslıda geetik, emosyoel, kültürel özellikler, iaçlar ve 38

7 Sağlık ve Tolum Yıl:25, Sayı: 3 Eylül-Aralık 2015 bireysel faktörlerle ilgili boyutuu buluduğu ve bu edele bezer fizyolojik edelerle oluşsa bile, ağrı deeyimi ve şiddetide bireysel farklılıklar gözlediği belirtilmektedir (38). Yıldız (2011) tarafıda yaş açısıda ameliyat öcesi ve sorası döemde hastaları kaygı düzeylerii icelediği çalışmada; yaş grubu hastaları ameliyat öcesi ve sorası döemde Sürekli Kaygı Ölçeği ua ortalamaları yaş grubudaki hastalarda istatistiksel olarak daha yüksek bulumuştur (39). Bu çalışmada İyileşme Kalitesi Aketi uaları arasıda hastaları yaş grubua göre istatistiksel olarak alamlı fark buludu yaş grubu hastalarda 60 yaş ve üzeri gruba kıyasla ameliyat ola hastalarda Fiziksel Rahatlık, Ağrı, Duygusal Durum, Hasta Desteği ve Hareket Özgürlüğü alt boyutlarıı daha iyi olduğu satadı. Bu kasamda elde edile souçlar icelediğide, yaşlı hastalarda ameliyat sorası döemi ve iyilik halii daha olumsuz etkileebileceği, mobilizasyo ve ağrı kotrolü kousuda hemşirelik desteğie ihtiyaç duydukları dikkat çekmektedir. Düzel (2008) çalışmasıda ameliyat geçire hastaları eğitim düzeyie göre ağrı algıları arasıda istatistiksel alamlı fark bulmuştur (40). Bu çalışmada İyileşme Kalitesi Aketi'i Fiziksel Rahatlık, Ağrı ve Duygusal Durum alt boyut uaları lisas mezuu ola hastalarda özellikle ilkokul mezularıa göre alamlı derecede yüksek buludu. Bu souç eğitim düzeyi düşük hastaları ağrı kotrolü, mobilizasyo, duygusal ve fiziksel sorular ile baş etme kousuda daha fazla desteğe ihtiyaç duyduklarıı göstermesi adıa alamlıdır. Bu çalışmada bekar hastalarda İyileşme Kalitesi Aketi (QoR-40) uaları evli hastalara göre daha yüksek buludu. Bu durumu bekar ola hastaları kedi ihtiyaçlarıı gülük yaşamda desteksiz gerçekleştirmek durumuda oldukları içi daha bağımsız kararlar verebilmeleri ile ilişkili olduğu düşüülmektedir. Evli ola bireyleri fiziksel rahatlık, duygusal durum, ağrı kotrolü, hasta desteği ve fiziksel aktivitelerii sürdürülmesi kousuda desteklemesi öerilmektedir. Ameliyat geçire hastalar üzeride yaıla bir çalışmada kroik hastalığı olduğuu bildirelerde kroik hastalığı olmaya hastalara göre hemşirelik bakım memuiyet düzeyii daha düşük olduğu belirlemiştir (41). Elde edile bu souçla bezer olarak bu çalışmada, İyileşme Kalitesi Aketi uaları kroik hastalığı ola bireyleri ameliyat sorası fiziksel kofor, ağrı kotrolü, mobilizasyo ve duygusal destek koularıda daha fazla eğitime ve desteğe gereksiimleri olduğu belirledi. Kroik hastalığı ola bireylerde daha destekleyici, hastaları aktif olarak katıldığı ve hastaı gereksiim duyduğu alalara yöelik bakım girişimlerii lalaması gerekliliğii düşüdürmektedir. Bu çalışmada daha öce ameliyat ola ve hastaeye yatış öyküsü ola hastaları İyileşme Kalitesi Aketi alt boyut ve tolam ölçek uaları, ameliyat olmaya ve daha öce hastaeye yatmaya hastaları ualarıda daha düşük düzeyde satadı. Bu souçlar hastaları öceki cerrahi girişim deeyimleri ve hastaede kaldıkları sürede yaşadıklarıı etkisi altıda kalarak sorularla baş etme becerilerii olumsuz yöde etkilediğii ve fiziksel rahatlık, duygusal durum, ağrı kotrolü ve fiziksel bağımsızlık düzeylerii desteklemesi gerektiğii ortaya koymaktadır. Hastaları olacağı ameliyat türleri, büyüklük derecesie, yaşayacakları ağrı, hareket kısıtlılığı gibi etmeler ameliyat sorası döemde iyileşme sürecii etkilemektedir (42). Hastalar ameliyat türüü büyüklüğüe göre ameliyat sorası aksiyete, korku ve bede imajıda bozulma gibi soruları kedilerie e kadar zarar vereceklerii düşüerek, ameliyat sorası döemde buu etkiside kalmaktadırlar (42). Çeti'i (2014) çalışmasıda kardiyovasküler cerrahi ve geel cerrahi ameliyatı olacak hastaları Durumluk Kaygı Ölçeği ua ortalamaları diğer ameliyat türlerii laladığı hastalarda daha yüksek bulumuştur (43). Turha (2012) tarafıda yaıla bir araştırmada ameliyat türü ile kaygı arasıda istatistiksel olarak alamlı bir ilişkii olmadığı belirlemiştir (42). Ameliyat türlerie göre hasta grularıı karşılaştırıldığı bir çalışmada (Forsberg et al., 2015), ortoedi ameliyatı geçire hastalarda geel cerrahi hastalarıa göre iyileşmei öemli düzeyde daha yavaş olduğu satamıştır (44). Ayı çalışmada, ortoedi hastalarıı üçte ikisi ve geel cerrahi ameliyatı geçire hastaları yarısı tarafıda orta-şiddetli düzeyde ağrı şikayeti yaşadığı belirlemiştir (44). Ortoedi, jiekolojik ve geel cerrahi ameliyatı geçire

8 Ortoedi, Kal ve Geel Cerrahi Ameliyatları Sorası Döemde Hastaları İyileşme Durumları ve Bakım Gereksiimlerii Değerledirilmesi hasta üzeride yaıla bir çalışmada (Berg et al., 2012), ortoedi ameliyatı geçire hastalarda diğer hasta grularıa göre iyileşmei öemli düzeyde daha yavaş olduğu ve yaşam kalitesii düşük olduğu satamıştır (45). Ameliyat geçire 449 hasta üzeride yaıla bir çalışmada (Newma et al., 2014), ameliyat sorası 3. güde yaıla değerledirmelerde ameliyat ile ilişkili etkilee bilişsel foksiyoları hastaları %13,6'sıda tam olarak ormale dömediği belirlemiştir. Ayı çalışmada ameliyat ile ilişkili olarak etkilee bilişsel foksiyolarda iyileşmei gözlemediği hastalarda yaşam kalitesii fizyolojik ve osisetif alaları ile gülük yaşam aktivitelerii daha olumsuz etkilediği satamıştır (46). Bu araştırmada ortoedi ve geel cerrahi ameliyatı geçire hastaları İyileşme Kalitesi Aketi uaları, kal ameliyatı geçire hastaları ualarıa göre istatistiksel olarak alamlı derecede daha yüksek buludu. Kal ameliyatı geçire hastaları ağrı kotrolü, hareket özgürlüğü, duygusal durum ve fiziksel rahatlığı sağlaması koularıda desteğe gereksiimleri olduğu belirledi. Bu souç; hasta ile ilişkili risk faktörlerie göre değişmekle birlikte, kal ameliyatları gibi büyük Tablo 1.Hastaları kişisel özelliklerie ve geçirile ameliyata ilişki bulgular (N=80) (İstabul, 2015 ) Değişkeler Kategori % Kadı Erkek , , ,5 Evli Bekar İlkokul 27 33,8 Lise 38 47,5 Ö Lisas 9 11,2 Lisas 6 7,5 Gelirim giderime dek 66 82,5 Gelirim giderimde fazla 7 8,75 Gelirim giderimde az 7 8,75 Hayır 39 48,8 Evet (hiertasiyo, diyabet vb.) 41 51,2 Hayır 54 67,5 Evet 26 32,5 Aestezi türü Geel aestezi Şimdiki hastae yatışı süresi (gü) Yaş Cisiyet Yaş grubu Medei durum Eğitim düzeyi Gelir düzeyi algısı Kroik hastalık varlığı Hastaeye yatış öyküsü ort±ss 49,46±15,07 Medya: 51,5 (Dağılım: 20-79) ort±ss 2,69±1,23 40

9 Sağlık ve Tolum Yıl:25, Sayı: 3 Eylül-Aralık 2015 Tablo 2.İyileşme Kalitesi Aketi (QoR-40) madde, alt boyut ve tolam ua ortalamaları (N=80) (İstabul 2015) Fiziksel Rahatlik Ölçek alt boyutları ve maddeleri Rahatça efes alı verebiliyorum 4,07±0,85 İyi bir uyku uyudum 3,66±0,81 Yediklerimde tad alabiliyorum 3,63±0,93 Kedimi dilemiş hissediyorum 3,70±0,95 Bulatı 3,85±0,87 Kusma 4,15±0,93 Öğürme 4,03±0,86 Huzursuzluk hissetme 4,13±0,72 Sallama ya da seğirme 4,41±0,72 Titreme 4,57±0,61 Üşüdüğüü hissetme 4,49±0,66 Baş dömesi hissetme 4,09±0,86 Duygusal Durum Fiziksel Rahatlık alt boyutu (Potasiyel dağılım: 12-60) Hasta Desteği 48,78±7,16 (Mi-Maks:33-60) Geel olarak kedimi iyi hissediyorum 3,89±0,94 Kedime hakimim 4,11±0,91 Kedimi rahat hissediyorum 4,04±0,95 Kötü rüya görme 4,29±0,70 Kaygılı hissetme 4,14±0,70 Öfkeli hissetme 4,38±0,72 Deresif (ruhsal sıkıtılı) hissetme 4,34±0,71 Kedii yalız hissetme 4,34±0,80 Uykuya dalmakta güçlük çekme 3,67±0,85 Duygusal Durum alt boyutu (Potasiyel dağılım: 9-45) 37,19±5,05 (Mi-Maks: 26-45) Hastae ersoeliyle iletişim kurabiliyorum 4,44±0,63 Ailem ve arkadaşlarımla iletişim kurabiliyorum 4,46±0,66 Hastaedeki doktorlarda destek alabiliyorum 4,30±0,64 Hastaedeki hemşirelerde destek alabiliyorum 4,34±0,66 Ailem veya arkadaşlarımda destek alabiliyorum 4,36±0,66 Komutları ve tavsiyeleri alayabiliyorum 4,45±0,61 Kafası karışık hissetme 4,11±0,76 Hasta Desteği alt boyutu (Potasiyel dağılım: 7-35) Hareket Özgürlüğü Ort.±ss 30,46±3,78 (Mi-Maks:22-35) Normal kouşabiliyorum 4,69±0,59 Yüzümü yıkayabiliyorum, Dişlerimi fırçalayabiliyorum, traş olabiliyorum 3,91±0,90 Kedi görüümümü kedim düzeltebiliyorum 3,81±0,84 Yazı yazabiliyorum 3,81±0,86 İşime döebilirim ya da güdelik hayatta yatığım işleri yaabiliyorum 3,84±0,89 41

10 Ortoedi, Kal ve Geel Cerrahi Ameliyatları Sorası Döemde Hastaları İyileşme Durumları ve Bakım Gereksiimlerii Değerledirilmesi Tablo 2 Devamı Ağrı Hareket Özgürlüğü alt boyutu (Potasiyel dağılım:5-25) 20,06±3,54 (Mi-Maks:10-25) Orta şiddette ağrı 3,34±0,73 Şiddetli ağrı 3,43±1,02 Baş ağrısı 3,49±0,86 Kas ağrısı 3,55±0,93 Sırt ağrısı 3,78±0,90 Boğaz ağrısı 3,94±0,86 Ağızda yaraya bağlı ağrı 4,75±0,46 Ağrı alt boyutu (Potasiyel dağılım: 7-35) 26,26±4,37 (Mi-Maks:12-34) QoR-40 Tolam Pua (Potasiyel dağılım: ) 162,75±20,81 (Mi-Maks: ) Tablo 3. İyileşme Kalitesi Aketi (QoR-40) alt boyut ve tolam ua ortalamalarıı hastaları kişisel özelliklerie göre karşılaştırılması (N=80) xx (İstbul 2015) İyileşme Kalitesi Aketi (QoR-40) Fiziksel Duygusal Hasta Hareket Rahatlık Durum Desteği Özgürlüğü Ort./ss Ort./ss Ort./ss Ort./ss Tolam Ağrı Yaş grubu ölçek Ort./ss Ort./ss /10,63 40,11/6,21 32,89/ 2,98 20,33/4,90 26,56/5,39 170,56/28, ,17/4,78 41,00/2,59 31,58/3,23 21,75/2,73 29,67/3,23 177,17/11, ,88/6,26 39,00/3,83 32,69/2,44 21,75/2,96 27,63/3,70 171,94/15, ,15/6,42 35,35/4,59 29,75/3,88 20,10/3,23 25,30/4,80 158,65/19, ,18/6,79 34,65/4,82 28,47/3,57 18,35/2,96 24,29/3,77 149,94/18, ,67/3,20 33,67/4,13 26,67/3,14 16,50/2,88 24,17/1,47 147,67/10,60 0,006 0,001 0,003 0,009 Medei durum Evli 56 46,93/6,81 35,63/4,82 29,57/3,77 19,36/3,71 25,30/4,26 156,79/20,23 Bekar 24 53,08/6,10 40,83/3,51 32,54/2,92 21,71/2,48 28,50/3,83 176,67/14,84 Eğitim düzeyi 0, ,006 0,003

11 Sağlık ve Tolum Yıl:25, Sayı: 3 Eylül-Aralık 2015 Tablo 3 Devamı İlkokul 27 47,19/6,53 35,56/5,41 29,15/4,18 19,07/3,91 25,41/3,50 156,37/21,09 Lise 38 48,26/6,44 37,11/4,33 30,68/3,29 20,13/3,35 26,00/4,51 162,18/17,70 Ö lisas 9 51,56/10,47 39,56/5,55 32,11/3,41 21,89/2,76 26,67/5,05 171,78/25,84 Lisas 6 55,00/5,37 41,50/4,04 32,50/3,98 21,33/3,20 31,17/3,66 181,50/18,82 0,017 0,022 0,07 0,13 0,024 0,013 Kroik hastalık varlığı Hayır 39 51,69/6,71 39,51/4,39 32,00/3,25 21,62/3,45 28,08/4,19 172,90/18,45 Evet 41 46,00/6,49 34,98/4,67 29,00/3,69 18,59/2,98 24,54/3,84 153,10/18,33 Hastaeye yatış öyküsü Hayır 54 50,43/6,19 38,52/4,6 31,30/3,37 20,87/3,38 27,33/3,96 168,44/18,08 Evet 26 45,35/7,90 34,42/4,9 28,73/4,05 18,38/3,31 24,04/4,42 150,92/21,46 0,006-0,001 0,007 0,002 0,004 0,001 Ameliyat öyküsü Hayır 55 50,36/6,14 38,60/4,47 31,31/3,34 20,89/3,33 27,42/3,91 168,58/17,72 Evet 25 45,28/8,07 34,08/4,93 28,60/4,07 18,24/3,36 23,72/4,32 149,92/21,67 0,007 0,005 0,001 0,001 Ameliyat türü Ortoedi 22 52,95/6,41 39,00/4,96 32,18/3,22 19,86/3,34 26,64/3,87 170,64/18, ,52/5,26 32,95/3,68 27,19/3,09 17,57/2,40 22,62/3,34 143,86/12,72 Geel cerrahi 37 49,27/6,78 38,51/4,46 31,30/3,34 21,59/3,43 28,11/3,96 168,78/19,32 Kal ameliyatı = Kruskal-Wallis Testi ( c2kw) = Ma-Whitey-U Testi (Zmwu) 43

12 Ortoedi, Kal ve Geel Cerrahi Ameliyatları Sorası Döemde Hastaları İyileşme Durumları ve Bakım Gereksiimlerii Değerledirilmesi (4. Baskı). Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği. Ed: F Erdil, NÖ Elbaş. Akara, Tasarım Ofset, Keedy HL. Perioerative Cocets ad Nursig Maagemet. Bruer & Suddarth's Textbook of MedicalSurgical Nursig. Ed: SC Smeltzer, G Bare, JL Hikle, KH Cheever. Philadelhia, Williams & Wilkis, Scottish Itercollegiate Guidelies Network (SIGN). Postoerative Maagemet i Adults. A Practical Guide to Postoerative Care for Cliical Staff, Natioal Guidelie Clearighouse, [olie]. Erişim Adresi: Aksoy G, Kaa N, Akyolcu N. Cerrahi Hemşireliği. İstabul, Nobel Tı Kitabevleri, Büyükyılmaz F, Şedir M. Ameliyat sorası bakımda göz ardı edile bir soru: deri ve trombozu (DVT) riskii taılaması ve hemşirelik bakımı. Sağlık Bilimleri Dergisi (1), Aldemir T. Akut Ağrı Fizyoatolojisi. Ağrı: Baş-Boyu ve Orofasiyal Ağrılar. Ed: İ. Özca. İstabul, Nobel Tı Kitabevleri, Özteki D. Ameliyat Sorası Uygulamalarda Kaıta Dayalı Öeriler. 6. Türk Cerrahi Ameliyathae Hemşireliği Kogre Kitabı. İstabul, Royse CF, Chug F, Newma S, Stygall J, Wilkiso DJ. Predictors of atiet satisfactio with aaesthesia ad surgery care: a cohort study usig the Postoerative Quality of Recovery Scale. Eur J Aaesthesiol (3), Myles PS, Weitkam B, Joes K, Melick J, Hese S. Validity ad reliability of a Postoerative Quality of Recovery score: The Qor-40. Br J Aaesth (1), Myles PS, Viira D, Hut JO. Quality of life at three years after cardiac surgery: relatioshi with reoerative status ad qaulity of recovery. Aaesth Itesive Care , Myles PS, Hut JO, Fletcher H, Solly R, Woodward D, Kelly S. Relatio betwee quality of recovery i hosital ad quality of life at three moths after cardiac surgery. Aesthesiology , Leslie K, Troedel S, Irwi K, Pearce F, Ugoi A, Gillies R, Pemberto E, Dharmage S. Quality of recovery from aesthesia i euro surgical atiets. Aesthesiology , Buchaa FF, Myles PS, Cicuttii F. Effect of atiet o geeral aaesthesia ad recovery. Br J Aaesth , Bost JE, Williams BA, Bottegal MT, Dag Q, Rubio DM. The 8-item Short Form Health Survey ad the Physical Comfort Comosite Score of the quality of recovery 40-item scale rovide the most resosive assessmets of ai, hysical fuctio, ad metal fuctio durig the first 4 days after ambulatory kee surgery with regioal aesthesia. Aesthaalg , Karama S, Arıcı S, Doğru S, Karama T, Taar H, Kaya Z, Süre M, Gürler Balta M. Validatio of the Turkish versio of the Quality of Recovery-40 questioaire. Health ad Quality of Life Outcomes (8), Allvi R, Berg K, Idvall E, Nilsso U. Postoerative recovery: a cocet aalysis. J Adv Nurs (5), Akta Ö. Ameliyat Sorası Bakım. Temel Cerrahi. 3.Baskı. Ed: İ. Sayek. Akara, Güeş Kitabevi, Astarcıoğlu H. Ameliyat Sorası Bakım. Probleme Dayalı Öğreim Yaklaşımıyla Temel Cerrahi Bilimler. ameliyatlarda hastaları fiziksel ve duygusal yöde daha fazla desteklemesi ve gereksiimler doğrultusuda eğitilmesi gerektiğie dikkat çekmektedir. SONUÇ VE ÖNERİLER Bu çalışma souçlarıa göre; hastaları ameliyat sorası fiziksel açıda rahatlığıı sağlaması, duygusal durum; ağrı kotrolü ve ameliyat sorası hareket düzeyii orta düzeyde iyi olduğu ve hastaları ameliyat sorası döemde iyileşmesi sürecide bakım gereksiimlerii yakıda izlemesi, biyolojik, sikolojik ve fiziksel gereksiimlerii karşılaması öerilir. Araştırma souçları doğrultusuda hastaları ameliyat sorası mobilizasyo ile ilişkili ortaya çıka ağrı, bulatı ve kusma kotrolü içi ağrıyı hafifletme tekiklerii öğretilmesi, ameliyat sorası döemde hastaları farmakolojik ve ofarmakolojik ağrı kotrolü uygulamalarıyla desteklemesi öerilmektedir. Bu araştırma bulguları doğrultusuda evli, kroik hastalığı ola, daha öce cerrahi girişim geçirmemiş ola ve hastaeye yatış öyküsü olmaya hastaları fiziksel rahatlığı sağlaması, ağrı kotrolü ve mobilizasyo kousuda desteklemeleri ve duygusal desteği verilmesi gerektiği, ameliyat sorası döemde eğitim düzeyi düşük ola hastaları fiziksel rahatlık, duygusal durum, ağrı kotrolü ve fiziksel aktivitelerii daha özgür şekilde yerie getirebilmeleri kousuda teşvik edilmesi öerilir. Kal ameliyatı geçire hastaları ameliyat sorası döemde duygusal, fiziksel ve sikolojik açıda yakıda değerledirilmesi, ameliyat sorası mobilizasyo kousuda desteklemeleri, yakıda izlemeleri ve eğitime gereksiimleri olduğu belirledi. KAYNAKLAR 1.Goodma T, Cythia S. Essetials of Perioerative Nursig. Itroductio To Perioerative Nursig [olie]. E r i ş i m A d r e s i : htt://samles.jbub.com/ /87625_ch01_ Pass2.df 2.Yılmaz M, Gürler H. Hastaları ameliyat sorası yaşadıkları ağrıya yöelik hemşirelik yaklaşımları: Hasta görüşleri, kliik çalışma. Ağrı (2), Eti Asla F. Cerrahi hemşireliğii tarihçesi. Atatürk Üiversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi , Hatioğlu S. Cerrahi yoğu bakım hemşireliği ilkeleri. Gülhae Tı Dergisi (4), Erdil F, Elbaş NÖ. Ameliyat Öcesi ve Sorası Hazırlık. 44

13 Sağlık ve Tolum Yıl:25, Sayı: 3 Eylül-Aralık Baskı. Ed: C. Terzi. İzmir, Dokuz Eylül Yayıları, Gorall BF, Myles PS, Smith CL, Burke JA, Leslie K, Pereira MJ, Bost JE, Kluivers KB, Nilsso UG, Taaka Y, Forbes A. Measuremet of quality of recovery usig the QoR-40: a quatitative systematic review. Br J Aaesth (2), Roykulcharoe V, Good M. Systematic relaxatio to relieve ostoerative ai. J Adv Nurs (2), Haljamae H, Stomberg MW. Postoerative ai maagemet-cliical ractice is still ot otimal. Curret Aaesthesia & Critical Care , Good M, Stato-Hicks M, Grass JA, Aderso GC, Lai HL, Roykulcharoe V. Relaxatio ad music to reduce ostsurgical ai. J Adv Nurs (2), Sloma R, Rose G, Rom M. Nurses' assesmet of ai i surgical atiets. Joural of Advaced Nursig , Şegül C, Özvere O, Çevik C. Kırk yaş altıda ve üzeride akut miyokart efarktüsü geçire hastalarda sikososyal risk faktörlerii karşılaştırılması. Türk Kardiyoloji Dereği Arşivi , Sidar A, Dedeli Ö, İşkese Aİ. Açık kal cerrahisi öcesi ve sorası hastaları kaygı ve ağrı distresi: ağrı düzeyi ile ilişkisii icelemesi. Yoğu Bakım Dergisi , Jlala HA, Frech JL, Foxall GL, Hardma JG, Bedforth NM. Effect of reoerative multimedia iformatio o erioerative axiety i atiets udergoig rocedures uder regioal aaesthesiology. Br J Aaesth , Taşdemir A, Erakgü A, Deiz MN, Çertuğ A. Preoeratif bilgiledirme yaıla hastalarda ameliyat öcesi ve sorası aksiyete düzeylerii state-trait axiety ivetory test ile karşılaştırılması. Turk J Aaesth Reaim , Erteki Ş. Hastaede Yata Hastalarda Uyku Kalitesii Değerledirilmesi. Cumhuriyet Üiversitesi Sağlık Bilimleri Estitüsü, Yayılamamış Yüksek Lisas Tezi, Sivas, Kara M. Hastaede Yata Hastaları Uyku İle İlgili Soruları ve Hemşireleri Bu Sorua İlişki Tutumları. Atatürk Üiversitesi Sağlık Bilimleri Estitüsü, Yüksek Lisas Tezi, Erzurum, Özkaya BÖ, Yüce Z, Göeç M, Gül A, Alış H. Ameliyat sorası erke döemde hastaede yata hastaları uyku düzeii etkileye etmeler. Bakırköy Tı Dergisi (3), İzvere AÖ. Abdomial Cerrahi Uygulaa Hastalarda Görüle Erke Döem Soruları ve Bu Sorulara Yöelik Hemşirelik Uygulamaları. KKTC Yakı Doğu Üiversitesi Sağlık Bilimleri Estitüsü, Yüksek Lisas Tezi, Lefkoşa, Holligto P, Toogood GJ, Padbury RTA. A Prosective radomized trial of day-stay oly versus overight stay laaroscoic cholecystectomy. Australia ad New Zealad Joural of Surgery , Dal Ü, Bulut H, Demir SG. Cerrahi girişim sorası hastaları yaşadıkları sorular. Bakırköy Tı Dergisi , Mosivais D, McNeill J. Multicultural iflueces o ai medicatio attitudes ad beliefs i atiets with omaligat chroic ai sydromes. Pai Maagemet Nursig (2), Yıldız D. Ameliyat Öcesi ve Sorası Döemde Hastaları Kaygı Düzeylerii Belirlemesi. K.K.T.C. Yakı Doğu Üiversitesi Sağlık Bilimleri Estitüsü, Yüksek Lisas Tezi, Lefkoşa, Düzel V. Hemşire ve Hastaları Postoeratif Ağrı Değerledirmelerii Karşılaştırılması. T.C. Çukurova Üiversitesi Sağlık Bilimleri Estitüsü Hemşirelik Aabilim Dalı, Yüksek Lisas Tezi, Adaa, Pamukcu SC. Ameliyat Geçire Hastaları Bakım Gereksiimlerii ve Hemşirelik Bakımıa İlişki Memuiyet Düzeylerii Değerledirilmesi. T.C. Haliç Üiversitesi Sağlık Bilimleri Estitüsü, Yüksek Lisas Tezi, İstabul, Turha T, Avcı R, Özcegiz D. Elektif cerrahi hazırlığıda reoeratif ve ostoeratif aksiyetei hasta memuiyeti ile ilişkisi.aestezi Dergisi (1), Çeti A. Elektif Cerrahi Plalaa Hastaları Preoeratif Döemdeki Kaygı Düzeylerii Belirlemesi. T.C. İstabul Bilim Üiversitesi Sağlık Bilimleri Estitüsü Hemşirelik Yüksek Lisas Programı, Yüksek Lisas Tezi, İstabul, Forsberg A, Vikma I, Wälivaara BM, Egström Å. Patiets' ercetios of their ostoerative recovery for oe moth. J Cli Nurs. 2015, 24(13-14), Berg K, Kjellgre K, Uosso M, Arestedt K. Postoerative recovery ad its associatio with healthrelated quality of life amog day surgery atiets. BMC Nurs. 2012, 11(1), Newma S, Wilkiso DJ, Royse CF. Assessmet of early cogitive recovery after surgery usig the Post-oerative Quality of Recovery Scale. Acta Aaesthesiol Scad (2),