TAMAMLAYICI BESLEME
TAMAMLAYICI BESLEME Sütten kesme (weaning) ya da geçiş beslenmesi de denir. Tamamen sütle beslenmeden karma diyete geçiştir. Başlıca iki neden vardır; 1 Besinsel Artan enerji ve besin gereksinimleri sadece süt ile karşılanamaz. 2 Gelişimsel Bebekler yeni beceriler öğrenir ve tamamlayıcı beslenme aşamaları sırasında ilerletmek için fırsat bulur.
TAMAMLAYICI BESLEMENİN TANIMI WHO Annesütüyle birlikte başka gıdaların da verildiği dönemdir Tamamlayıcı besleme döneminde, annesütü dışında bebeğe verilen besinlere tamamlayıcı gıdalar denir
TAMAMLAYICI BESLEMENİN TANIMI ESPHGAN (2008) Tamamlayıcı Besleme, annesütü ve biberon mamaları dışında kalan katı ve sıvı besinleri kapsar
TAMAMLAYICI GIDALARA BAŞLANGIÇ İÇİN ÖNERİLER Danışma Kurulları Öneri Güvenli ve besleyici gıdalar mevcut olduğunda 4-6 arasında tamamlayıcı besinlere başlangıcı desteklemektedir. Tamamlayıcı beslemeye 17. haftadan önce ve 26. haftadan sonra başlanmamalıdır. Tamamlayıcıyı beslemeye 4-6 ayda başlamak güvenlidir. Sağlık üzerinde olumsuz etki yaratmaz.
GÜNCEL TAMAMLAYICI BESLEME PRATİKLERİ Avrupa da yapılan bir çalışma biberon maması ile beslenen bebeklerin %37, annesütüyle beslenen bebeklerin %17 sinin 4. aylarında tamamlayıcı gıda aldığını göstermiştir.
TAMAMLAYICI BESLEME UYGULAMA FARKLILIKLARININ NEDENLERİ Olası nedenler Kültürel Sosyo-ekonomik durum Eğitim düzeyi Annenin sigara içmesi Annenin yaşı
NEDEN TAMAMLAYICI BESLEMEYE 4. AYDAN ÖNCE BAŞLANMASI ÖNERİLMEZ? bir bebeğin böbrek ve ve mide-bağırsak fonksiyonları yeterince fonksiyonları gelişmemiştir. yeterince gelişmemiştir. Motor becerileri gelişmemiştir-sınırlı emme ve yurma becerileri tamamlayıcı gıda almayı zorlaştır. Enfeksiyon riski ve allerji gelişiminde artma
NEDEN TAMAMLAYICI BESLEMEYE 6. AYDAN SONRA BAŞLANMASI ÖNERİLMEZ? 6. aydan sonra vücut besin depoları azalır ve artan besin ve enerji ihtiyacı nedeniyle bebeklerin tamamlayıcı gıdalara ihtiyacı vardır. Gastro intestinal ve böbrek fonksiyonları komplex gıdaların sindirim ve emilimini sağlamak için yeterince gelişmiştir. Mukozal bariyerleri ve enzim üretimi gelişmiştir, Zamanında tamamlayıcı gıdalara geçiş,motor gelişimi, araştırıcı davranışlar ve el becerilerinin gelişimine yar dımcı olur
Tamamlayıcı gıdalara başlangıç, psikolojik, algısal ve duygusal gelişimin aşamalarını içeren bir süreçtir
NÖROMÜSKÜLER GELİŞİM Pekçok bebek doğduğunda emme ve yutma için hazırdır-aranma refleksi(rooting) denir emmek En bebeklerin ve beslenmek emmek için ve hazır yanaklar ve dudaklar yutmak.'köklenme dahil cildine dokunduğunuzda refleks' cilt okşayarak başını çevirir. 4 aydan önce neden, bebekler ağızlarına birşey yanaklar girdiğinde ve dudaklar otomatik da olarak dahil olmak dillerini dışarı iterler-ekstrüzyon üzere bir bebek dönüş refleks yapar denir,bebeklerin gıdayı uyarana sadece karşı, yutabileceğini yani, ağız, temas gösterir. İlk 3 emmek ayda başını ve beslemek yeterli için kontrol edemez Ağızlarına verilen gıdayı kütle haline getirip ağzın arkasına hareket ettiremez Tamamlayıcı gıdalara 4. aydan önce başlanması fiziksel olarak güçtür.
GELİŞİMİN AŞAMALARI 6 ay (eğer ebeveynler daha erken başlamayı tercih ederlerse 4 aydan önce olmamalıdır 6-9 ay 9-12 ay Gıdayı kaşıktan alıp, ağzının ön tarafından arka tarafına hareket ettirebilir, yoğun püre, ezilmiş gıdaları yiyebilir Yumuşak parçaları ağzının içinde hareket ettirebilir, çiğneyebilir, ellerini ve parmaklarını kullanarak kendi kendine yiyebilir, bardak kullanabilir Kıyılmış, doğranmış gıdaları çiğneyebilir, kaşıkla yemeğe çalışır, iki eliyle kavrayarak standart bardaktan içebilir Yemek öğünlerinde bebekler asla yalnız bırakılmamalıdır-boğulma riski
DUYUSAL GELİŞİM Yemesırasında tüm duyular kullanılır Duyusal yemenin aşamları -tolere etmek -koklamak -ellemek -tatmak -yemek Çok çeşitli tatlara ve kıvamlara erken başlamak ilerideki beslenme zorluklarını engelleyebilir.
DUYGUSAL GELİŞİM Yemek ve yemeyi öğrenmek,zevkli deneyimlerdir Bebek ve besleyen arasında bağ oluşturur Red edilen gıdaların tekrar verilmesi Farklı kıvamdaki gıdalara başlangıcın ertelenmesi konuşma gelişimini etkileyebilir
. UYGUN TAMAMLAYICI GIDALAR 1.Basamak Ek Besine Başlangıç 2.Basamak 6 ay üzeri 3.Basamak 9-12 ay Ürünün yapısı topaksız püre şeklinde/soft kıvamlı, ince püre ve tavuk ile başlangıç Kıyılmış/ezilmiş parçalı yapıda,yumuşak el gıdaları, kapaklı beher veya bardakta sıvılar parçalar içeren ezilmiş yapı, kıyılmıştan çok ısırılabilir parçalar, sert el gıdaları Yapı değişimi Uygun Gıdalar Uygun İçecekler et, meyve, sebzeler, patates, glutensiz tahıllar-örn;anne sütü veya formülle hazırlanmış pirinç püresi Anne sütü, bebek sütü Bir önceki sütunda belirtilen gıdalara benzer gıdalar ve ayrıca iyi pişirilmiş yumurta, tahıllar, ekemek&makarna Anne sütü, bebek sütü, devam sütü, kaynatılmış soğutulmuş su Artan çeşitlililkte gıdalar-ailenin tükettiği gıdaların birçoğu uygundur Anne sütü, bebek sütü, devam sütü, kaynatılmış soğutulmuş su, yemek zamanlarında seyreltilmiş şekersiz meyve suları
TAMAMLAYICI BESLEMENİN BESİNSEL YÖNÜ Tamamlayıcı gıdalar başlandığında katı gıdalardan sağlanan besinsel içeriğin miktarı azdır Tamamlayıcı beslenme süreci ilerledikçe bebeğin besinsel ihtiyaçlarını karşılamak açısından katı gıdalara bağımlılığı artar Tamamlayıcı beslemeye geçişin geciktirilmesi halinde;sadece annesütü ile beslenen bebeklerde 6.aydan sonra enerji,protein,demir,yağda çözünen vitaminlerde eksiklik görülür.
ENERJİ 2. 6 ayda ihtiyacı hala yüksektir Küçük miktarlarda gıda tüketir -annesütü veya formula ile yer değiştirir Enerjinin tamamlayıcı beslemede konsantre birşekilde sağlanması önemlidir. Yağ (9 kcal/gr) içeren gıdalar önemli enerji kaynağıdır. Tamamlayıcı besleme aşırı yağlı gıdalar içermemelidir. WHO Önerileri - Gelişmekte olan ülkelerde Ek Gıdalardan karşılanması gereken enerji ihtiyacı 1 Yaş kcal/gün 6-8 ay 202 9-11 ay 307 12-23 ay 548
DİĞER GIDA GRUPLARININ BESİNLERİN ALIMINA KATKISI Tamamayıcı beslemede tek tip gıda tüm besin gereksinimlerini ihtiyaç olunduğu miktarda karşılamaz. 5 ana gruptan farklı gıdaların eklenmesi önemlidir.
İLK YILLARDA DİYET MODELİ 9-10 ay Yetişkin diyeti Yağlar& şekerler Yağlar& şekerler Meyve &Sebze Et, balık, yumurta, fasülye ekmek, pirinç, patates, makarna Meyve &Sebze Süt& Süt ürünleri Et, balık, yumurta, fasülye Süt& Süt ürünleri ekmek, pirinç, patates, makarna
BEBEK VE ÇOCUKLAR İÇİN VEJETERYAN DİYET Farklı Öneriler.. Vejeteryan dietler bebeğin besinsel ihtiyaçlarını besin katkıları veya güçlendirilmiş ürünler diyete eklenmezse karşılamaz ESPHGAN vejeteryan diyetteki çocukların günde 500 ml annesütü veya biberon maması almasını önerir. Ve bebek ve çocuklara vejeteryan diyet önermez.
ÖNERİLER Bazı özel gıdalara başlama veya kaçınma Allerji gelişme riskini azaltmaya yönelik çabalar, diyetin;(allerji geliştirme potansiyeli olan gıdaların diyetten çıkarılması veya geç başlanması şeklinde) modifikasyonu şeklindedir. Allerjik reaksiyonları tetikleyen gıdalar; süt yumurta balık tavuk pirinç fındık vb. Antijenik aktiviteyi artıran gıdaların başlanma yaşı için uzmanların farklı yaş önerileri var. Bilimsel Kanıt eksikliği vardır.
ÖNERİLER Bazı özel gıdalara başlama veya kaçınma ESPHGAN Balık ve yumurta gibi potansiyel allerjik gıdaların diyetten çıkarılması veya başlangıcının geciktirilmesi allerji riski olan ve olmayan bebeklerde allerjiyi azalttığını göstermemiştir.
ÖNERİLER İnek Sütü Demirden fakir bir kaynaktır -1 yaşından önce inek sütüne başlanan bebeklerde demir eksikliği anemisi riski yüksektir. İnek sütüne başlamada farklı öneriler var -12 aydan önce temel içecek olarak kullanılmamalıdır, tamamlayıcı gıdalara az miktarda ilave edilebilir.( ESPHGAN önerileri 2008; UK Gıda Standartları Kurumu (FSA) ) -İsveç, Danimarka ve Kanada da 9-10. aylarda başlatılır - WHO özel bir öneri yok.
ÖNERİLER Bal 1 Yaş öncesinde önerilmez Clostridia sporların çıkardığı toksinlerin sebep olduğu intoksikasyon riski vardır. (Hazır mamalara eklenen balda ısısal işlem uygulandığı için risk yoktur) 1 yaşından sonra,bağırsaklar matürleştiği için sporlar gelişemez, risk ihmal edilebilir
ÖNERİLER Tuz Bebekler sodyumu vücutlarında yeterli bir şekilde atamadığı için tuz düzeyi dikkatli kontrol edilmeli ( Tuz %40 sodyum içerir.) Ev yapımı bebek mamalarına tuz eklenmemelidir. Hazır bebek mamaları, tuz içeriği ile ilgili olarak mevzuata uymak zorundadır
DİŞ ÇÜRÜKLERİ Diş çürüklerine neden olan pek çok faktör vardır; bunların arasında ağız hijyeni, beslenme, mikroorganizmalar genetik yatkınlık sayılabilir Diette şeker alımı başlıca risk faktörlerindendir. En çok çürük yapan şeker sukrozdurgözenekli yapı,düşük kalsiyum,fosfor, florür konsantrasyonu ve dental plakta yüksek miktarda çürüğe neden olan mikroorganizmalar İyi bir diş sağlığı için öneriler -sınırlı meyvesuyu ve meşrubat -biberonla uyumalarına izin verilmemeli -Yemek öğünlerinde sınırlı diş çürümesine neden olan gıdalar verilmeli
HAZIR TAMAMLAYICI GIDALAR Bebek ve çocukların besinsel ihtiyaçlarına göre hazırlanmıştır Pek çok gıda mevzuatına uygundur (örneğin EC direktifleri ESFC un önerilerine dayanmaktadır) İçerdiği temel kategoriler -Yemeye hazır bebek mamaları -Kurutulmuş bebek gıdaları -Tahıl bazlı gıdalar -bisküviler -sütbazlı tatlılar -içecekler
HAZIR TAMAMLAYICI GIDALARIN AVANTAJLARI Pratik Uygun kıvam Farklı kıvam ve içerik Güncel uzman önerileriyle v uyumlu Uygun besinsel içerik Bakteriyolojik açıdan güvenli Kalite Kontrol İçeriğinin biliniyor olması
12-36 ayda BÜYÜME VE GELİŞME
cm/ yaş 12-36 ayda BÜYÜME Büyüme Hızı Boy Kız Erkek Yaş (yıl) Hızlı ve Etkileyici Büyüme Dönemi
Boy (cm) Ağırlık (kg) 12-36 ayda BÜYÜME yaşa göre boy erkek Boy ve Kilo Alımı yaşa göre ağırlık erkek 12-36 ayda çocukların %25 boylarında %50 ağırlıklarında artış olur.
Gelişimin Dönüm Noktaları ay ay yaş yaş Emekler Ayakta durmak için kendini çeker Küçük cisimleri sıkıca tutabilir İlk kelimesini söyler Aile üyelerine tepki verir Yabancılardan çekinir Yardımsız yürüyebilir Çevresini keşfeder Engellendiğinde itiraz eder 8-10 kelime söyler Yardımla merdivenleri çıkar En az 20 kelime kullanır İsteklerini ve hislerini ifade eder Taklit yapmaktan hoşlanır Kendi eşyalarını korur Öfkelenir İki ayağıyla zıplayabilir Yardımla giyinebilir Yardımla tuvalete gidebilir 3-5 kelimeli cümleler kullanır Rol yapar Başkalarıyla paylaşır
12 36 ay BESLENMESİ
12 36 çocukların ve yetişkinlerin Besin İhtiyaçları Besin Ögesi (kg / kg vücut ağırlığı 2 ) Günlük ihtiyaç 1-3 yaş Günlük ihtiyaç Yetişkin Enerji (kj) 400 (95 kcal) 169 (41 kcal) Protein (g) 1,17 0,75 Esansiyel yağ asitleri(g) n-6 PUFA n-pufa 0,32 0,06 0,09 0,02 Kalsiyum (mg) 30 9 Demir (mg) 0,3 0,12 İyot (μg) 5,2 1,7 D Vitamini (μg) 0,7 0-0,1
Beslenme Alışkanlıkları yetişkin diyetine geçiş 9-10 ay Yetişkin diyeti Yağlar& şekerler Yağlar& şekerler Meyve &Sebze Et, balık, yumurta, fasülye ekmek, pirinç, patates, makarna Meyve &Sebze Süt& Süt ürünleri Et, balık, yumurta, fasülye Süt& Süt ürünleri ekmek, pirinç, patates, makarna
Beslenme Alışkanlıkları 12-15 aydan sonra aile ile yemeye başlamalıdır 3 öğün ve 1-2 besleyici atıştırmalıklar Besin değerleri açısından tam bir diyet çok önemlidir
Yeme Alışkanlığının Gelişmesi
Yeme Alışkanlığının Gelişmesi 12-36 ayın yeme alışkanlıkları Daha fazla bağımsızlık-hareketli ve kendi başına yeme Dil becerilerinin edinimi ile karakterizedir
Yeme Alışkanlığının Gelişmesi 7-12 ay Gelişim Basamakları Gıdayı eliye kavrar Gıdayı kaşıktan dudakları ile hareket ettirir. Öğürmeden yumuşak gıdalara geçiş
Yeme Alışkanlığının Gelişmesi 15 ay Gelişim Basamakları Aile sofrasında kendini besleme Suluktan içmek
Yeme Alışkanlığının Gelişmesi 1-2 yaş Gelişim Basamakları Gıdayı kaşıkla alır Kaşığı ağzına getiri
Yeme Alışkanlığının Gelişmesi 2 yaş Gelişim Basamakları Kamışla içebilir Kaşıkla kendi kendine yiyebilir Aile sofrasındaki pekçok şeyi yiyebilir(boğulmasını önlemek için extra hazırlama gerekir)
Yeme Alışkanlığının Gelişmesi Gıdaların kabulü Enerji yönünden zengin besinlerin lezzeti için tercih edilmesi Yeni gıdaların kabulü 8-10 denemeden sonra olabilir Yeni gıdalara dokunma,koklama ve oynama normaldir 2 yıl: -yeni gıdalara direnç -bazen az çeşitde diet Bu davranışların çocuk gelişiminde tipik olduğu konusunda anne baba rahatlatılmalıdır
Günümüz Toddler Beslenmesinde dengesizlikler Birçok çocuğun beslenme durumu daha az memnun edici
Günümüz Toddler Beslenmesinde dengesizlikler -Olası Sonuçlar; Kısa vadede: büyümenin zarar görmesi ve yetersiz kognitif gelişim Uzun vadede: erken dönemde beslenmenin yetişkin hayattaki hastalık risklerinin seviyesinde önemli etkisi vardır