TARİH 6. Sınıf GİRİŞ Tarih dersi plan ve programı bütün olarak Kosova, Avrupa ve dünyanın tarihine ait bilgileri kapsamaktadır. Tarih dersi plan ve programında Kosova da yaşayan değişik toplulukların tarihine ve geleneklerine özel dikkat gösterilmiştir. Öğrencilerin yerel, bölgesel, ulusal kimliği ve ayrıca günümüzün giderek birbirine bağlanan dünyasındaki geniş kimlik kavramı da Tarih dersi plan ve programı ile verilmiştir. Tarih dersi plan ve programı geçmişle yapıcı bir şekilde hesaplaşmaya olan ihtiyacı uyandırmalıdır. Farklılıklara karşı hoşgörülü olmayı ve karşılıklı saygıyı aşılamalıdır. Öğrenme hedeflerinin bir parçası olarak demokratik toplumlarda ulusal kimliğin ve tarihi geleneklerin yerleştirilmesi, insanlar arasında barışçıl anlayışı geliştirme ve yapıcı bir şekilde beraber yaşayabilme düşüncesiyle bilgi, tutum ve becerilerin geliştirilmesiyle bağlantılı olmalıdır. Yaygın eğitim plan ve programı için ilköğretim 6. sınıfında Tarih dersinin öğrencilere insan toplumunun meydana gelmesinden Erken Ortaçağın sonlarına kadar (XI. yy.) toplumun genel gelişme nedenlerini tanıtma amacı vardır. Tarih dersi aracılığıyla öğrencilere her yanlı gelişimi için yani ekonomik, sosyal, siyasal, kültürel, insanlık ve başka kişiliklerini geliştirmeleri için olanaklar yaratılmaktadır. Yetişkinlere ait Tarih dersinin öğrencilerde eleştirel düşünmeyi geliştirme hedefi vardır. UZAK HEDEFLER: Öğrenci: Belirli tarih dönemi temel toplumsal süreç ve gelişmeleri ayırt edebilir, 167
Farklı dönem ve mekânlara ait tarihsel kanıtları kullanarak insanlar, nesneler, olaylar ve olgular arasındaki benzerlik ve farklılıkları belirler, değişim ve sürekliliği algılar, Temel tarih kaynaklarını tanır ve belirleyebilir. GENEL VE ÖZEL HEDEFLER: Öğrenci: Bilgi açısından Tarihöncesi, İlkçağ ve Erken Ortaçağ a ait temel terminoloji bilgisini benimsemiş ve tanıyabilir. Anlama açısından İlkel toplum, kölelik ve Erken feodalite düzenlerinin özellikleri anlayabilir Uygulama açısından Çeşitli toplumsal durumlarda edindiği yetenek ve tarih bilgileri uygulayabilir ve benzer (geçmiş) olaylarla kıyaslama yapabilir, Bu tarih sürecinde insan toplumunun elde ettiği gelişmeleri ayırt edebilir ve kıyaslama yapabilir Söz konusu tarihi dönem sürecinde insanoğlunun elde ettiği medeni değerleri önemser, Kültürel, dinî, kavmî (etnik), cinsî farklılıklara nazaran hoşgörü ve saygıyla yaklaşır, Farklı tarihî dönemlerden miras kalan kültürel değerleri korur (kitaplık, müze, arşiv ve benzer kurumlar). 168
DERS İÇERİKLERİ (HAFTALIK 2, YILLIK TOPLAM 36 DERS SAATİ) Kategoriler Alt kategoriler Program içerikleri Kazanımlar Dersler arası ilişki Giriş Tarih bilimine ve dersine giriş (2) Tarihin konusu ve önemi Tarihte takvim ve tarihin bölümlere ayrılması - Tarih dersinin giriş ünitesinde geçen kavramların söyleme/yazma - Tarihöncesi ve Tarih devrindeki çağları sınıflandırabilme - Tarih öğrenmenin gerekliliğini açıklama. Arkeoloji, sanat, matematik, coğrafya vb. Tarihöncesi devri İlkel toplum (2) İlk insan toplulukların yaşayışı ve geçinimleri; Tarihöncesi çağlar; Taş çağı ve madden çağı. İlk insan toplulukları ve onların inanış ve sanatları - İlk insan toplulukların meydana gelişini ve gelişmesini söyleme/yazma - İnsan toplukluların ilk gelişme dönemlerin özelliklerini ayırt edebilme Arkeoloji, sanat, biyoloji, coğrafya vb. İllçağ Eski Doğu (1) Eski Doğu devletlerin meydana gelmesi, gelişmesi ve özellikleri; Eski Doğu uygarlığı: yazı, dini inanışlar, mimari, edebiyat ve bilim. - Eski Doğu devletlerin meydana gelmesi, gelişmesi ve özelliklerini açıklama - Eski Doğu devletleri harita üzerinde gösterme - Eski Doğu devletlerin kültür ve uygarlığının özelliklerini işaret etme. Arkeoloji, mitoloji, coğrafya, sanat, matematik, edebiyat vb. 169
Eski Yunanistan (4) Yunanistan tarihinin en eski devri; Atina ve Isparta; Yunan-Pers ve Peloponez savaşları; Yunan kültür ve uygarlığı. Helen devri ve onun kültürü - En Eski Yunanistan tarihini hatırlama - Atina ve Isparta devletleri arasında farkları ayırt edebilme - Atina ve Isparta devletlerinin devlet yönetim yapılarını açıklayabilme - Yunan şehir devletleri ve Yunan- Pers ve Peloponez savaşları harita üzerinde gösterme - Yunan kültür ve uygarlığın genel özelliklerini söyleme/yazma. Felsefe, sanat, edebiyat, mimari, matematik, coğrafya vb. Eski Roma (4) Roma devletinin kuruluşu ve genişlemesi; I. ve II. Triumfirlik; Roma İmparatorluğu; Roma İmparatorluğun yıkılması. Hıristiyanlık. Romalıların inanışları ve kültürü - Eski Roma devletinin gelişimini harita üzerinde gösterme - Eski Roma devletinin devlet yönetiminin belirgin özelliklerini tanıma - Eski Roma devletinin kültür ve uygarlığın temel özelliklerini söyleme/yazma Sanat, coğrafya, felsefe, edebiyat, hukuk vb. İlirler (2) İlir boyları ve devletleri; Roma İmparatorluğu na karşı direnişleri; İlirlerin inanışları ve kültürü - İlirlerin etnik yapı özelliklerini hatırlama - İlir boyları ve devletlerin kurulduğu yerleri harita üzerinde gösterme arkeoloji, sanat vb. 170
- İlirlerin dini inanış ve kültür özelliklerini açıklama Türklerin İlk Yurdu ve devletleri (3) Türklerin ilk yurdu ve onların göçleri; Avrupa da ve Orta Asya da Türk devletleri (Hun devleti, Göktürkler ve Uygurlar). İlk Türk devletlerinde kültür ve uygarlık - Türklerin ilk yurdu, göçleri ve ilk devletlerini harita üzerinde gösterme - Türklerin ilk yurdu ve göçlerin nedenlerini açıklama - Türk devletlerin gelişme özelliklerinin ana hatlarını gösterme arkeoloji, sanat, edebiyat vb. Erken Ortaçağ Erken Ortaçağ da Avrupa (2) Büyük kavimler göçü ve Frank devleti; Feodalitenin temel özellikleri - Kavimler göçünün nedenlerini kavrayabilme - Frank ve diğer barbar devletlerin kurulan Erken Ortaçağ devletleri bilgisi - Feodalitenin temel özelliklerini açıklama sanat, edebiyat vb. Bizans ve Araplar (4) XI. yüzyıla kadar Bizans. Erken ortaçağ da Arnavutlar. Araplar, İslamiyet in doğuşu ve yayılışı; İslam kültürü ve uygarlığı. - Bizans İmparatorluğun kuruluş ve yükselme dönemini kavrayabilme - Arbır devletinin gelişme dönemlerini hatırlama - İslamiyet in doğuşu ve yayılışıyla ilgili temel olgular sanat, mimari, edebiyat vb. 171
bilgisi - Arap-İslam kültür özelliklerini kavrayabilme Orta Asya da ve Yakındoğu da Türk Devletleri (4) Erken Ortaçağ da Türk boyları ve devletleri; Türklerin İslamiyet i kabul etmeleri ve ilk Müslüman Türk devletleri; Selçuk İmparatorluğu; Anadolu da Selçuk kültür ve uygarlığı - Orta Asya da ve Yakın Doğu da kurulan Türk devletlerinin genel gelişme özelliklerini tanıyabilme - Türk devletlerini harita üzerinde gösterme - Türklerin İslamiyet i kabulünü açıklama - Türk devletlerindeki kültür ve uygarlığın temel özelliklerini söyleme/yazma sanat, mimari, edebiyat vb. Erken Ortaçağ da Güney İslavlar (3) İslavların anayurdu ve Balkan yarımadası na göçleri; İslavların Balkan yarımadasına göç etmeleri; Erken Ortaçağ da Güney İslav devletleri (Karantanya, Raşka, Dukla); Erken Ortaçağ da Güney İslavların kültürü - Güney İslavların anayurtlarını ve göç nedenlerini açıklama - Erken Ortaçağ da Balkan devletlerini harita üzerinde gösterme - Erken Ortaçağ da Balkan halklarının kültür özelliklerini söyleme/yazma arkeoloji, sanat, edebiyat, mimari vb. Not: Öğretmen ve öğrencilerin seçimine 6 ders saati bırakılmıştır. Bu ders saatlerinde öğretmen yöre tarih içeriklerini açıklayabilir yada öğrencileri değerlendirir, kütüphane, tarih anıtlarını ziyaret edebilir. 172
TARİH 7. Sınıf GİRİŞ Yaygın eğitim öğretim plan ve programı ilköğretimin 7. sınıfında Tarih dersinin öğrencilere XI. yüzyıldan XIX. yüzyılın başlangıcına kadar (1814) toplumun genel gelişme nedenlerini tanıtma amacı vardır. Tarih dersi aracılığıyla öğrencilere her yanlı gelişimi için yani ekonomik, sosyal, siyasal, kültürel, insanlık ve başka kişiliklerini gelişltirmeleri için olanaklar yaratılmaktadır. Yaygın eğitimde Tarih dersinin öğrencilerde eleştirel düşünmeyi geliştirme hedefi vardır. UZAK HEDEFLER Öğrenci: Belirli tarih dönemi temel toplumsal süreç ve gelişmeleri ayırt edebilir, Farklı dönem ve mekânlara ait tarihsel kanıtları kullanarak insanlar, nesneler, olaylar ve olgular arasındaki benzerlik ve farklılıkları belirler, değişim ve sürekliliği algılar, Temel tarih kaynaklarını tanır ve belirleyebilir. GENEL VE ÖZEL HEDEFLER Öğrenci: Bilgi açısından Ortaçağ ve kapitalizme ait temel terminoloji bilgisini benimsemiş ve tanıyabilir. 173
Anlama açısından Gelişmiş derebey (feodalite) ve kapitalizm düzenlerinin özellikleri anlayabilir Uygulama açısından Çeşitli toplumsal durumlarda edindiği yetenek ve tarih bilgileri uygulayabilir ve benzer (geçmiş) olaylarla kıyaslama yapabilir, Bu tarih sürecinde insan toplumunun elde ettiği gelişmeleri ayırt edebilir ve kıyaslama yapabilir Tutum ve Değerler açısından Sözkonusu tarihi dönem sürecinde insanoğlunun elde ettiği medeni değerleri önemser, Kültürel, dinî, kavmî (etnik), cinsî farklılıklkara nazaran hoşgörü ve saygıyla yaklaşır, Farklı tarihî dönemlerden miras kalan kültürel değerleri korur (kitaplık, müze, arşiv ve benzer kurumlar). 174
Kategoriler Alt kategoriler Program içerikleri Kazanımlar Dersler arası ilişki Ortaçağ I. Ortaçağ Toplumu (3) Ortaçağ şehirlerin belirmesi ve gelişimi. Haçlı seferleri. Avrupa da Ortaçağ kültür ve medeniyeti Gelişmiş Ortaçağ da Toplum ünitesinde geçen kavramları söyleme/yazma - Ortaçağ şehirlerin meydana gelmesini ve gelişimini açıklama - Şehir ve köy yerleşim yerlerinde yaşamın organize edilişini ayırt etme - Haçlı Seferlerin nedenleri ve sonuçlarını değerlendirme - Avrupa kültür ve medeniyetin özelliklerin ana hatlarını gösterme eğitimi, sanat, edebiyat vb. II. XI.-XV. Yüzyıllarda Avrupa (3) XI.-XV. Yüzyıllarda Fransa. XI.-XV. Yüzyıllarda İngiltere XI.-XV. Yüzyıllarda Almanya ve İtalya - Ortaçağ da Batı Avrupa Devletlerini harita üzerinde gösterme - Batı Avrupa Devletlerin gelişim özelliklerini açıklama - Ekonomi, bilim, kültür ve diğer alanlarda ad yapmış kişileri tanır eğitimi, edebiyat vb. III. Osmanlı Devleti nin Kuruluş Devri (3) Osmanlı Devletinin kuruluşu Osmanlı Devletinin balkan yarımadasını fethetmesi - Osmanlı Devleti nin kuruluşu ünitesinde geçen kavramları söyleme/yazma - Osmanlı Devleti nin fetihlerini harita üzerinde gösterme - Fatih Sultan II. Mehmet döneminin genel edebiyat, sanat, mimarcılık, edebiyat vb. 175
XIV. ve XV. Yüzyılda Türk kültürü ve medeniyeti özelliklerini açıklama - Türk kültür ve medeniyeti özelliklerini açıklama Moğol ve Çin Devleti gelişiminin ana hatlarını gösterme IV.XI.-XV. Yüzyıllarda Arnavutlar (2) Arbır Devleti; XII.-XIV. Yüzyılda Arnavut Prenslikleri. Osmanlı Devleti nin Arnavutluk ta fetihleri; İskender Bey döneminde Osmanlı-Arnavut ilişkileri - Arbır devletinin gelişimi, Arnavut Prenslikleri ve Raşka işgallerini söyleme/yazma - Osmanlı fetihlerin Balkan da yaptığı değişmeleri açıklama - İskender Bey devrinde Osmanlı-Arnavut ilişkilerine ait olguları değerlendirme yapma edebiyat, sanat, eğitimi vb. Yeniçağ V. XI.-XV. Yüzyıllarda Bizans ve Güney İslavlar (2) VI. Hümanizm ve Rönesans (1) XI.-XV. Yüzyıllarda Bizans. XI.-XV. Yüzyıllarda Sırbistan, Bosna ve Dubrovnik. Hümanizm ve Rönesans; Avrupa ülkelerinde Rönesans hareketleri - XI-XV. yüzyıllarda Bizans İmparatorluğu nun gelişme özelliklerini belirtip ayırt etme - XI-XV. yüzyıllarda Sırp, Bosna devleti ve Dubrovnik Cumhuriyeti konularına ait olan tarihi olguları söyleme/yazma - Hümanizm ve Rönesansın belirme nedenlerinin altını çizme - Hümanizm ve Rönesansın en ünlü temsilcilerini söyleme/yazma eğitimi, sanat, edebiyat, mimarcılık vb. Edebiyat, sanat, eğitimi vb 176
VII. Büyük Coğrafi Keşifleri (1) Büyük coğrafi keşifleri; Coğrafi keşiflerin sonuçları. - Büyük coğrafi keşiflerin nedenleri, sonuçları ve önemini açıklama - Büyük coğrafi keşifleri harita üzerinde gösterme - Coğrafi buluşların toplumun daha da gelişmesi için etkilerini açıklama teknik, fizik, matematik vb VIII. Reform Hareketleri (1) Reform hareketleri; Katolik klisesinin reform hareketlerine karşı tepkisi. - Reform hareketlerin belirme nedenlerini söyleme/yazma - Reform hareketlerin ve Katolik tepkisinin temel özelliklerini yorumlama - Reform hareketlerin sonuçlarını değerlendirme edebiyat, sanat, eğitimi vb. IX. Avrupa da Mutlak Monarşi Devletleri (2) XVI-XVIII. Yüzyıllarda Fransa. XVI-XVIII.Yüzyıllarda İngiltere; İngiltere de Şanlı devrim. - Mutlak Monarşilerin genel özelliklerini ayırt etme - Fransa ve İngiltere de mutlakıyetçi dönemde belli başlı siyasi gelişmeleri açıklama - İngiltere de 1688 Şanlı devrim in parlamenter sistemin gelişimi için önemini gösterme eğitimi vb. X. XV. Yüzyılın sonundan XV. yüzyılın sonunda ve XVI. Yüzyılda Osmanlı Devleti. - Osmanlı İmparatorluğu nun belli başlı siyasi olayları özetleyip söyleme/yazma - XV ve XVI. yüzyılda Osmanlı eğitimi, 177
XVIII. Yüzyıla kadar Osmanlı İmparatorluğu (4) Osmanlı Devleti nin devlet ve toplumsal yönetimi. XVII. ve XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti nin duraklama nedenleri. Islahat hareketleri. İmparatorluğun yükselişinin gelişme özelliklerini ayırt etme - Osmanlı İmparatorluğun genişlemesini harita üzerinde gösterme Osmanlı İmparatorluğun devlet ve toplumsal yönetimin genel özelliklerin ana hatlarını gösterme -Osmanlı İmparatorluğun duraklama nedenlerini ve belli başlı siyasi gelişmeleri açıklama - Osmanlı İmparatorluğun ıslahat hareketlerin mahiyetini anlama edebiyat, sanat, mimarlık vb. XI. Aydınlanma Çağı (1) Felsefe, bilim ve edebiyatta gelişmeler; Aydınlanma çağın en önemli temsilcileri. - Aydınlanma Çağı ile ilgili belli başlı kültür,bilim, sanat ve siyasi gelişmeleri açıklayabilme - Aydınlanma Çağı temsilcilerinin topluma ait görüşlerini analiz etme Edebiyat, sanat, felsefe, bilim, eğitimi, mimarlık vb. XII.XVI.- XVIII. Yüzyıllarda Arnavutlar ve Balkanlar (3) XVI.-XVIII.Yüzyılda Arnavutlar; İşkodra ve Yayma Paşalığı. XVI.-XVIII. Yüzyılda Balkanlar, Habzburg devleti ve Venedik. - XVI-XVIII. yüzyıllarda Arnavutlar tarihi ile ilgili olguları açıklama - İşkodra ve Yanya Paşalıkları ile ilgili gelişmeleri tanıma XVI-XVIII. yüzyıllarda Balkan da siyasi olayları ve gelişmeleri özetleme eğitimi vb. 178
XIII. Burjuvazi devrimleri (4) Kuzey Amerika devrimi ve Bağımsızlık savaşı. Büyük Fransız devrimi: Yakobin diktatörlüğü; Napoleon un İmparatorluğu ve onun çöküşü - Burjuvazi Devrimleri ünitesinde geçen kavramları söyleme/yazma - ABD nin bağımsızlık için savaşların önemini gösterme - Fransa Burjuvazi devrimi ni özetleyip açıklama Napoleon Bonaparta İmparatorluğu ile ilgili olguları değerlendirme - Napoleon İmparatorluğun un düşmesi nedenlerini, sonuçlarını ve olumlu taraflarını ayırt etme eğitimi, vb. Not: Öğretmen ve öğrencilerin seçimine 6 ders saati bırakılmıştır. Bu ders saatlerinde öğretmen yöre tarih içeriklerini açıklayabilir yada öğrencileri değerlendirir, kütüphane, tarih anıtlarını ziyaret edebilir. 179
METODOLOJİK TALİMATLAR Eğitim çalışmalarını, amaçlarına ulaştırmada kullanılacak metot ve teknikler çok önemlidir. Programda düzenlenen üniteler ve seçilen konular işlenirken izlenecek yollar, baş vurulacak etkinlikler, çocukta beklenen davranış değişikliğinin meydana gelip gelmeyeceğini ve dolayısıyla eğitim amaçlarının gerçekleştirilmesinde önemli rol oynar. Bu bakımdan, öğretmenin öğrencilerle birlikte sınıf içinde veya dışında amaçlara doğru yapacağı çalışmalar, eğitim oluşumuna etki yapan en önemli faktörlerdir. Bu sebeple öğretmen, eğitim, öğretim çalışmalarında; öğrencileri amaçlara ulaştıracak metotları ve etkinlikleri benimsemeli ve uygulamalıdır. Ünitelerin işlenişinde öğretmen ihtiyaca göre anlatma (takrir), sorucevap, gösterme, metin okuma, problem çözme, gözlem ve inceleme, grupla çalışma, tartışma vb. Metodlar ve teknikler kullanabilir. Ünitelerin işlenişi sırasında ferdi, küme, seviye grupları ve sınıf çalışmaları gibi çalışma şekillerine başvurmalıdır. Öğretmen, bu çalışma şekillerini öğrencilerin durumlarına, konun özelliğine, okulun imkanlarına ve ihtiyaca göre ayarlamalıdır. 1. ANLATIM METODU Öğretmenin herhangi bir konuyu, karşısında oturan öğrencilere iletmesi biçiminde uygulanmaktadır. Günümüzde ise, öğrencilerin pasif olarak oturmalarına neden olduğu, onlara düşüncelerini açıklama fırsatı vermediği için sıkıcı ve etkisiz bir metot olarak kabul edilmektedir. Bu metod mümkün olduğu kadar az kullanılmalı, mutlaka kullanılması geekiyorsa öğretmen konuşmasını çok dikkatli ve ayrıntılı olarak hazırlamalı, anlatacaklarını nasıl anlatacağını da planlamalıdır. 2. SORU-CEVAP METODU Soru Cevap metodu, önceden hazırlık yapıldığı takdirde daha başarılı olur. Bunun için öğretmen önce konuyu ayrıntılı olarak ve planlı şekilde taramalı sorular hazırlamalıdır. Bu işlemin öğrenciler tarafından da yapılması istenmeli ve böylece konu ile ilgili cavaplandırılacak sorular dersten önce hazırlanmış olmalıdır. Bu metodun etkili bir şekilde uygulanması için öğretmenler, öğrencilere soru sorma fırsatı hazırlamalı, mümkün olduğu kadar öğretimin amacı ve yönü öğrencilerin sorularına 180
dayandırılmalıdır. Böylece öğretmenin öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak öğretim yapması sağlanmış olur. Öğretmen öğrenci sorularına yer ve önem verdikçe onların daha dıkkatlı olmalarını ve konuyla daha çok ilgilenmeletini de teşvik etmiş olacaktır. 3. GÖSTERME METODU Öğretmen üniteleri açıklarken tarihi haritaları, şemaları, fotografları, müze ve tarihi anıtları ziyaret etmek sırasında gösterme metodunu uygular. Bunun yanında Tarihsel mekanlara, Askeri bölgelere, kalelere, eski eğitim-öğretim kurumları, saraylara geziler düzenlenebilir. 4. METİN OKUMA METODU Tarih dersinde üniteler, konular açıklanırken öğretimde tarihsel kaynak, edebi ve bilimsel metinlerden de faydalanabilinir. Örneğin eski hükümdarlar arasındaki mektupları içeren metinler, eski yöneticilerin anıları, antlatıma metinleri okuma parçalarının konularını oluşturabilir. Böyle metinlerle öğretmen konuyu açıklarken kanıtlardan örnekler verebilir. Öğretimde öğretmen metin metodunu kullanmakla öğrencilerin geçmiş hakkında bilgilerini genişletirler ve çeşitli tarihi kaynak, eser, ansiklopedi sözlük seçmesi için beceri ve yeteneğin gelişmesine yardım edilir. 5. GRUPLA ÇALIŞMA METODU Grup; birbiriyle ilişkileri ve aralarında ortak değerleri olan, birbirlerine bağlı iki veya daha fazla kişiden oluşan toplumsal bir birimdir. Grupla çalışma, ferdin sosyal gelişimini ve değişimini sağlayan bir metottur. Bu metotla ferdin sorumluluk duygusu, başkana veya gruba katkıda bulunmak zevki de artırılmış olur. Bu metod öğrencilerden oluşturulan gruplara birer konu verilmesi ve konunun öğrencilerce araştırılarak, sınıfta grup halinde anlatılması şeklinde olmaktadır. Grupların teşkili : 3 7 kişiden meydana gelen gruplar en iyi çalışma gruplarıdır. En ideali 5 kişilik çalışma gurplarıdır. Her grupta bir başkan, bir sözcü ve bir de sekreter bulunmalıdır. 181
Çalışmaya başlayan grup içindeki her fert, öğretmenin rehberliği ile çalışmanın inceliklerini, her birinin ne yapacağını, sorumluluğunu iyice öğrenmelidir. 6. TARTIŞMA METODU Tartışma, herhangi bir grubun, bir başkanın yönetimi altında, belirli bir düzen içinde hapsini ilgilendiren sorunlar üzerinde ve belli bir amaca dönük karşılıklı görüşmelerdir. Öğrenci sayısı az sınıflar için en uygun bir tekniktir. Tartışma metodunda hem öğretmenle öğrenci arasında hem de öğrenciler arasında dinamik bir etkileşim, alış veriş vardır. Tartışma metodu, öğrencilerin ilgisini uyandırır, anlayışlarını değerlendirme, gerçekleri kavrama, eleştirici düşünme kabiliyetlerini geliştirir. DERSLER ARASI VE PROGRAMLAR ARASI İLİŞKİ Tarih öğretimi amaçlarına ulaşması için ona yakın olan derslerle ve programlarla ilişki kurması gerekir. Tarih dersi en çok ana dili, coğrafya, eğitimi, güzel sanatlar, Felsefe, sosyoloji dersleri ve okullarda uygulanacak olan nice ki: çatışma çözüm oyunları, insan hakları eğitimi, milli azınlıklar, kadınlar hakları gibi programlarıyla da işbirliği geliştirebilir. Tarih dersini veren öğretmenler konuları işlerken ona yakın olan dersleri veren öğretmenlerle ilişki kurarak birlikteki çalışmalarda korelasyon yapabilirler. Öğretmenler aralarında birlikte öğrencilerle serbest etkinlikler, gezi ve ziyaretler esnasında konular bakımında işbirlik yapabilirler. Tarih dersinin okulların kendileri getirecek olan programlarıyla da işbirlik yapma imkanı vardır. Okulun getirmiş olduğu programlar tarih dersinin programları daha da genişlete bilinir. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Öğretme-öğrenme sürecinde öğrencilerin davranışlarında istendik yönde değişmelerin olup olmadığı, ölçme ve değerlendirme ile belirlenebilir. Bunun yanı sıra öğencilerin eğitim gereksinmelerinin saptanması ile öğretme-öğrenme sürecinin belirlenmesinde de ölçme ve değerlendirmeye gerek duyulur. 182
Ölçme, belli bir nesnenin ya da nesnelerin belli bir özelliğe sahip olup olmadığını gözlenerek sonuçların sayılarla ya da başka sembollerle gösterilmesidir. Değerlendirme ise, ölçme sonuçlarını bir ölçütle karşılaştırarak bir karara ulaşmaktır. Eğitimde farklı amaçlarla değerlendirmeye başvurulabilir. Tarih dersinde de bu bağlamda: öğretim programını değerlendirme, ihtiyaç saptama, öğrencilerin hazır oluş durumlarını saptama, öğrenme eksiklerini belirleme ve düzey belirleme amacı ile değerledirmeler yapılabilir. Öğretme-öğrenme sürecinde öğrencilere kazandırılacak olan davranışlar; bilişsel, duyuşsal ve devinimsel davranışlar oluşturmaktadır. Bu bakımdan, öğretme-öğrenme sürecindeki ölçme ve değerlendirme etkinliklerinin bu üç davranış alanındaki öğrenmeleri de içermesi gerekir. Ölçme, değerlendirmenin bir öğesidir ve değerlendirme için gerekli olan gözlem sonuçlarının elde edilmesi işidir. Ölçme, özelliklerin veya niteliklerin sayı ve sembollerle eşlenmesi olarak da tanımlanır. Eğitimde kullanılan ölçme araçları şunlardır: 1. Yazılı sınavlar (Yazılı yoklamalar): Soruların yazılı olarak verildiği, öğrencilerin yazarak cevaplandırmaları istendiği, genel olarak az sayıda sorunun sorulduğu sınavlara yazılı yoklamalar denir. 2. Kısa cevaplı testler: Bir kelime, bir rakam veya en fazla bir cümle ile cevaplandırabilecek sorulardan oluşan ölçme araçlarına, kısa cevaplı testler denir. 3. Çoktan seçmeli testler: Bir sorunun cevabının, verilen birtakım seçenekler arasından seçilerek verilmesi gerektiren sorulara seçmeli soru; seçmeli sorulardan oluşan bir ölçme aracına da seçmeli test denir. Seçenek sayısı iki ise böyle seçmeli testlere doğru-yanlış testleri, ikiden çok ise çoktan seçmeli test adı verilir. 4. Sözlü sınavlar: Soruları sözlü olarak sorulup sözlü olarak cevaplandırılması istenen sınavlara, sözlü sınavlar veya sözlü yoklamalar denir. 5. Ödev ve projeler: Bir konu hakkında derinlenmesine inceleme yapılma amacıyla verilen soru veya sorulara ödev veya proje adı verilir. Ödev ve proje bireysel olabileceği gibi birden çok öğrencinin birlikte yapacakları bir çalışma da olabilir. Tarih dersinde öğrencilerin duyuşsal ve psikomotor alan davranışlarınının ölçülmesinde de ölçme ve değerlendirme yapılır. 183
ÖĞRETİM ARAÇLARI Öğrenme-öğretme etkinliklerinde, öğrenmeyi büyük ölçüde kolaylaştıran araç-gereçlerin, özellikle ilköğretim okullarındaki öğrencilerimizin etkili ve kalıcı öğrenmelerinde önemli rolü vardır. Örneğin Tarih derslerinde birçok soyut konunun somut duruma getirilmesinde öğretim araç-gereçlerinden yararlanmak kaçınılmazdır. Tarih dersinde en sık kullanabilecek birkaç araç-gereç arasında resimler, haritalar ve levhalar, zaman ve tarih şeritleri, video kasetler, CD ler, flim şeritleri, duvar resimleri, diyapozitifler, albümler, tepegöz, episkop, teyp ve ses bantları, televizyon ve video, bilgisayar sayılabilir. KAYNAKÇA 1. Akşin Sina, Türkiye Tarihi, Cilt 1-4, Cem yaınevi, İstanbul,1990. 2. Cemil Öztürk-Dursun Dilek (Editörler), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi, Pegem Yayınları, Ankara, 2003 3. İlköğretim Sosyal Bilgiler 4, 5, 6, MEB Yayını,İstanbul 1999. 4. Ivan Bojıç, Istorıja Jugoslavije, Prosveta 1973. 5. Mufassal Osmanlı Tarihi, 1-6 ciltler, İstanbul 1963. 6. Noel Malcolm, Kosova Nje Histori e Shkurter, Prıştine-Tiran 2001. 7. Niyazi Akşit, Milli Tarih I.II. İstanbul 1995. 8. Osmanlı Tarihi, Liseler İçin, MEB Yayını, İstanbul, 2001. 9. Sevim Ali, Yücel Yaşar, Türkiye Tarihi, Cilt 1-4, Ankara, 1989. 10. Sönmez Veysel, Sosyal Bilgiler Öğretimi, Ankara: Pegem yayınları, 1996. 11. Tarih, Lise 1, 2, MEB Yayını, Ankara 1993. 12. Uzunçarşili İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, Cilt 1-4, TTK,1988 İNTERNET KAYNAKÇA 1. www.meb.gov.tr 2. www.ttk.gov.tr 3. www.tarihvakfı.org.tr 4. www.iskenderiye.com 5 www. pegema.com.tr 184