Ekonomi Bülteni, Sayı: 40 Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Veri Akışı Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ezgi Gülbaş Orhan Kaya İnci Şengül 1
DenizBank Ekonomi Bülteni Yurt Dışı Gelişmeler Merkez Bankası Aralık ayı toplantısında politika faizini %0.25 artırdı. Toplantı sonrası açıklanan karar metninde hane halkı harcamaları ve özel sektör yatırımlarında kuvvetli yükseliş, konut sektöründe devam eden iyileşme ve iş piyasasındaki toparlanma yaşandığı belirtilmiş. Enflasyonda ise enerji ve ithal ürün fiyatlarındaki düşüş nedeni ile hedef seviyenin altında kalsa da, Fed üyeleri orta vadede enflasyonun hedefe yaklaşacağını öngörüyor. Bu gelişmeler ve beklentiler ışığında Fed üyeleri oybirliği ile faiz artırımına karar verdiler. Fed in açıkladığı ekonomik projeksiyon raporuna göre 2016 yılsonu ortalama faiz tahmini Eylül ayındaki tahmine göre değişiklik göstermedi ve %1.4 seviyesinde kaldı. Fed, 2016 için büyüme ve işsizlik oranı beklentisini aşağı yönlü revize ederken, enflasyon beklentisini ise yukarı yönlü revize etti. Karar açıklamasından sonra yaptığı konuşmada Yellen, normalleşme sürecinin ertelenmesinin enflasyon beklentilerini etkileyebileceğini bu yüzden Fed üyelerinin faiz artırım kararını bu toplantıda verdiklerini açıkladı. Enflasyonun hala hedeflenen seviyenin altında kalmasının geçici nedenlerden enerji fiyatlarındaki düşüş kaynaklandığını belirten Yellen, komite üyelerinin orta vadede enflasyonun %2 seviyesine ulaşacağını öngördüklerini belirtti. Karar sonrası açıklanan projeksiyonlarda bulunan nokta analizi tablosuna da değinen Yellen, buradaki faiz beklentilerinin üyelerin bireysel tahminleri olduklarını, komitenin bundan sonraki faiz kararlarının enflasyon, büyüme ve işsizlik verilerine bağlı verilmeye devam edeceğini vurguladı. Uzun süredir faizlerin 0 seviyesinde ve politikaların ekonomiyi destekleyici şekilde devam etmesinin ekonomik göstergelerin hedeflerin üzerinde gerçekleşmesine ve para politikasının ani bir şekilde sıkılaşmasına neden olabileceğini belirten Yellen kademeli artırımla hem pozitif hem negatif şoklara karşı para politikasında manevra alanına yer açmış olduklarını belirtti. Yellen ın konuşmasındaki mesajlar Fed in faiz artırımı sonrası politika sıkılaştırmasının kademeli olacağını teyit eder yönde. Haftaya 24.4 seviyesinde başlayan Endişe Endeksi (VIX) karar sonrası %25 in üzerinde düşüş gösterdi ve 18 seviyesine geriledi. %0.25 lik faiz artırımı ve akabinde gelecek artırımların veriye dayalı ve kademeli olacağı mesajı global piyasalardaki belirsizliği azaltmış durumda. Gelişmekte olan ülkelerden Meksika ve Şili Fed kararının ardından politika faizlerini arttırma kararı açıkladı. Fed belirsizliğinin azalması ile, makro göstergeleri güçlü devam eden Türkiye geçen hafta açıklanan reform paketinin uygulamaya konması ile yatırım çekmeyi başarabilir. Euro Bölgesi nde TÜFE beklentileri geride bıraktı. Euro Bölgesi nde TÜFE Kasım ayında yıllık bazda %0.1 olan beklentilerin üzerinde %0.2 olarak gerçekleşti (Ekim: %0.1). Deflasyon riski ile mücadele eden Avrupa Merkez Bankası nın (AMB) yılsonu için enflasyon tahmini %0.1 seviyesinde bulunuyor. Enerji fiyatlarındaki düşük seyir enflasyonu baskılayan ana unsur olmaya devam ederken, gıda ve enerji fiyatları dışarıda bırakılarak hesaplanan çekirdek TÜFE Kasım ayında %0.9 olarak gerçekleşti. 2
DenizBank Ekonomi Bülteni Yurt İçi Gelişmeler Bütçe Dengesi, Kasım 2015 Merkezi Yönetim bütçe dengesi yılın ilk 11 ayında 5.4 milyar TL açık verdi. 2014 yılının aynı döneminde bütçe 11.3 milyar TL açık vermişti. Yılın ilk 11 ayında faiz dışı fazla önceki yılın aynı dönemine göre %23.5 artarak 45.8 milyar TL oldu. Bütçe gelirleri yılın ilk 11 ayında 2014 yılının aynı dönemine göre, vergi gelirlerindeki %16 lık artışa bağlı olarak %14 artış gösterdi. Vergi gelirlerinin artmasında KDV deki %23.7 lik ve Özel Tüketim Vergilerindeki %16.5 lik artış etki oldu. Bütçe harcamaları ise Ocak Kasım döneminde %12.3 artış gösterdi. Faiz harcamalarında artış %6 olurken, faiz dışı harcamalar %13 arttı. Personel giderlerinde, enflasyonun üzerinde, %13 artış gözlemlendi. 12 aylık kümülatif rakamlara baktığımızda Kasım ayı itibarıyla, bütçe açığı/gsyh oranının %0.9 seviyesinde, faiz dışı fazla/ GSYH oranının ise %1.9 seviyesinde kaldığını görüyoruz. 2016-2018 Orta Vadeli Programına göre, 2015 sonunda bütçe açığı/ GSYH oranının yılsonunda %1.3, faiz dışı fazla/gsyh oranının ise % olması hedefleniyor. Kasım ayı Merkezi Yönetim Bütçe Dengesi, bütçe disiplinin Türkiye için ana çapa olmaya devam ettiğini gösteriyor. Geçen hafta açıklanan büyüme ve cari açık verisi ile beraber bugün açıklanan bütçe gerçekleşme rakamları da Türkiye nin makroekonomik göstergelerinin sağlam olduğunu gösteriyor. Ocak- Kasım Orta Vadeli Program 2015 2014 Değişim 2015 Hedef Tamamlanma (%) Bütçe Gelirleri 442 387 14% 479 92% Vergi 373 322 16% 406 92% Vergi Dışı 69 65 6% 73 95% Bütçe Harcamaları 447 398 12% 503 89% Faiz 51 48 6% 54 95% Faiz Dışı 396 350 13% 449 88% Bütçe Dengesi -5.4-11.3-52% -25 22% Faiz Dışı Denge 45.8 37.1 23% 30 155% İşsizlik Eylül 2015 Eylül ayında işsizlik oranı beklentilerin altında yükseliş kaydederek, %10.3 seviyesinde gerçekleşti. (Ağustos: %10.1, Eylül 2014: %10.5). Tarım dışı işsizlik oranı ise %12.4 seviyesinde. (Ağustos: %12.4, Eylül 2014: %12.7). Mevsimsellikten arındırılmış işsizlik oranı ise Eylül ayında da değişmeyerek, yılbaşından beri görülen en yüksek seviye olan %10.4 de yatay seyretti. Veride Kasım 2014 ten sonra yaşanan düşüş, yılın ikinci çeyreğinde yerini yükselişe bırakmıştı; veri üçüncü çeyrekte yatay seyretti. Mevsimsellikten arındırılmış göstergeler istihdam oranının ise Eylül ayında %46.3 seviyesine yükselmiş olduğunu gösteriyor (Ağustos: %46). Toplam istihdam bir önceki aya göre 200 bin kişi arttı, bu son 19 ayın en güçlü aylık artışı. İsitihdamda yaşanan bu artışa rağmen işsizlik oranındaki yatay seyir ise işgücüne katılım oranında yaşanan artış kaynaklı. Mevsimsellikten arındırılmış işgücüne katılım oranı Ağustos ayında gerilediği %51.4 seviyesinden %51.6 seviyesine yükselerek tarihi yüksek seviyesine ulaştı. Mevsim etkilerinden arındırılmış göstergeler tarım dışı işsizlik oranının Ağustos ayındaki %12.5 seviyesinden %12.4 e gerilediğini, genç nüfusta işsizlik oranının ise %18.5 de yatay seyrettiğini gösteriyor. Merkez Bankası Beklenti Anketi, Aralık 2015 Aralık ayı Merkez Bankası Beklenti anketi sonuçlarına göre 2015 yılsonu TÜFE beklentisi bir önceki ayki %8.36 seviyesinden % 8.53 e yükseldi. Katılımcıların 12 ve 24 ay sonrası için beklentileri ise sırasıyla %7.42 den %7.56 ya ve %6.84 den %6.86 ya yükseldi. Merkez Bankası nın Ekim ayı enflasyon raporuna göre 2015 yılsonu için beklentisini 1 puan yükselterek %7.9 a revize etmişti. 3
H. Senedi Piyasaları Para Piyasaları Haftalık ve Aylık Getiri DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler Finansal Varlık Fiyatlarındaki % Değişim ($ Bazında) -10.7 Emtia End. -2.7 Altın -1.7 TL-Basket -3.0 2.7 EURO/$ - MSCI Türkiye -8.5 4.8 MSCI EM 1 Aylık Değ (%) 3.2 -S&P 5 Günlük Değ (%) -0.5-11 -9-7 -5-3 -1 1 3 5 1 Aylık Değ (%, $ Bazında) Emtia End. -10.7 Altın TL-Basket -3.0 EURO/$ MSCI Türkiye -8.5 MSCI EM -S&P -11-10 -9-8 -7-6 -5-4 -3-2 -1 0 1 2 Bu hafta gelişmekte olan ülke piyasalarına pozitif seyir hakimdi. USD Libor 1 ay, 3 ay, 6 ay ve 12 ay (%) 5 4 12 Aylık USD Libor 3 6 Aylık USD Libor 3 Aylık USD Libor 2 1 Aylık USD Libor 1 0 Ocak 08Ocak 09Ocak 10Ocak 11Ocak 12Ocak 13Ocak 14Ocak 15 3 Aylık Libor Faizi (%) 0.55 0.50 USD JPY EUR 0.45 0.40 0.35 0.30 0.25 0.20 0.15 0.10 0.05 0.00-0.05-0.10-0.15 Oca 13 Tem 13 Oca 14 Tem 14 Oca 15 Tem 15 -%0.12 %0.53 %0.08 USD Libor faizlerinde bu hafta yükseliş devam etti. Endonezya-JCI Kore-Kospi Hindistan-Sensex Çin-Shangai TR- BIST100 Mac-Bux Rus-Micex Cz-Prague Pol-WIG Br-Bovespa Meks-Bolsa MSCI Emerging Jp-Nikkei225 Ger-Dax Fr-Cac40 UK-FTSE 100 EU-DJ Stoxx 50 -DJ Indus -S&P G-7 Ortalama MSCI Global Hisse Senedi Endeksleri Değişim (%) -7.4-6.5 1 Aylık Değ (%) 5 Günlük Değ (%) -9.1-4.2-4.6-4.8-3.0-3.8-0.8-2.3-3.4-2.1-2.1 0.1 0.3-1.4-0.4-0.5-0.7 0.6 1.7 1.4 1.9 2.2 0.8 0.6 1.3 3.8 2.7 2.3 3.0 1.1 4.2 4.1 2.9 3.4 2.5 3.2-10 -8-6 -4-2 0 2 4 Hisse Senedi Endeksleri (Ocak 2013=100) 120 MSCI Türkiye Endeksi 110 100 90 80 MSCI GOÜ Endeksi 70 2013 2014 2015 Global hisse senedi piyasalarına genelde pozitif seyir hakimdi. Not: Tüm veriler raporun çıktığı Cuma günü saat 12:00 itibarı ile güncellenmiştir. 4
Emtia Piyasaları Döviz Piyasaları Değer Kaybediyor Değerleniyor Tahvil Piyasaları DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler 14 12 Gösterge Tahvil Faiz Oranı Politika Faiz Oranları (%) 700 600 GOÜ CDS'leri ve Ratingler (5 Yıl; Fitch, LT FX) TR, BBB- Poland, A- Rus, BBB- Bra, BB+ 10 8 6 4 MB Haftalık Repo Faizi Gecelik Borç Alma ve Borç 2 Verme Faiz Koridoru MB Ağırlıklı Ortalama Fonlama Faizi 0 Ocak 11 Ocak 12 Ocak 13 Ocak 14 Ocak 15 500 400 300 200 100 0 Ocak 13 Ocak 14 Ocak 15 Gösterge tahvil getirisi %11 seviyesinin altına geriledi. USD'ye Karşı Değişim (%, Pozitif Değerler= $'a karşı değerleniyor) BRL -4.1-1.4 MXN -1.8 2.0 CZK - PLN 0.6 0.4 HUF 0.1-0.6 ZAR -6.0 5.4 KRW -0.9-0.3 RUB -8.9-1.0 TRY -2.2 1.9 JPY 1 Aylık Değ (%) 1.7-0.4 GBP 5 Günlük Değ (%) -1.9 EURO - -10-8 -6-4 -2 0 2 4 6 GOÜ Para Birimleri ($'a Karşı Ocak-13=100) Ocak 13 Mayıs 13 Eylül 13 Ocak 14 Mayıs 14 Eylül 14 Ocak 15 Mayıs 15 Eylül 15 95 100 105 110 115 120 125 130 135 140 145 150 155 160 TL 165 170 GOÜ Ortalaması 175 Gelişmekte olan ülke para birimleri bu hafta Dolar a karşı karışık seyir izledi. Emtia Endekslerinde Değişim (%) 0.5 Tarım 1 Aylık Değ (%) -1.4 5 Günlük Değ (%) Tem. Maden -1.9 Değ. Maden -2.2 Enerji -16.6-6.8-10.7 Top. Endeks -2.7-18 -15-12 -9-6 -3 0 Endişe (VIX) Endeksi 50 45 40 35 30 25 20 15 10 Oca 11 Tem 11 Oca 12 Tem 12 Oca 13 Tem 13 Oca 14 Tem 14 Oca 15 Tem 15 Emtia endeksleri bu haftayı negatif kapattı. VIX endeksi geriledi. Not: Tüm veriler raporun çıktığı Cuma günü saat 12:00 itibarı ile güncellenmiştir. 5
DenizBank Ekonomi Bülteni Veri Akışı Ülke Veri Saat Beklenti Gerçekleşen Önceki Revize Önem 21 Aralık Pazartesi Haftalık Veri Takvimi Türkiye Tüketici Güven Endeksi (Aralık) 10:00 -- -- 77.15 -- Orta 22 Aralık Salı Almanya Tüketici Güveni (Ocak) 09:00 9.3 -- 9.3 -- Orta Türkiye Gecelik Borç Alma Faiz Oranı 14:00 -- -- 7.25% -- Yüksek Türkiye Gecelik Borç Verme Faiz Oranı 14:00 -- -- 10.75% -- Yüksek Türkiye Politika Faiz Oranı 14:00 -- -- 7.50% -- Yüksek GSYH (Yıllıklandırılmış) (Çeyreklik Değişim, %) (3. Çeyrek, Geçici) 15:30 1.90% -- 2.10% -- Yüksek İkinci El Konut Satışları (Kasım) 17:00 5.34m -- 5.36m -- Orta 23 Aralık Çarşamba İngiltere GSYH (Yıllık Değişim, %) (3. Çeyrek, Nihai) 11:30 2.30% -- 2.30% -- Yüksek İngiltere GSYH (Çeyreklik Değişim, %) (3. Çeyrek, Nihai) 11:30 0.50% -- 0.50% -- Yüksek Dayanıklı Tüketim Malı Siparişleri (Kasım, Geçici) 15:30-0.20% -- 2.90% -- Orta Çekirdek Kişisel Tüketim Harcamaları Deflatör (PCE Deflator) (Yıllık Değişim, %) (3. Çeyrek) 15:30 0.40% -- 0.20% -- Yüksek Çekirdek Kişisel Tüketim Harcamaları (PCE) (Yıllık Değişim, %) (3. Çeyrek) 15:30 1.30% -- 1.30% -- Yüksek Michigan Üniversitesi Güven Endeksi (Aralık, Nihai) 17:00 92 -- 91.8 -- Orta Yeni Konut Satışları (Aylık Değişim, % ) (Kasım) 17:00 2.00% -- 10.70% -- Orta Yeni Konut Satışları (Kasım) 17:00 505k -- 495k -- Orta 24 Aralık Perşembe Haftalık İşsizlik Başvuruları (Ara 19) 15:30 -- -- 271k -- Orta Not: Tüm veriler ve beklentiler Bloomberg den alınmıştır. 6