TURZM ETM ALAN ÖRENCLERN UMUTSUZLUK VE KAYGI SEVYELER LE ETME YÖNELK TUTUMLARI ARASINDAK LKNN BELRLENMESNE YÖNELK BR ARATIRMA

TURZM ETM ALAN ÖRENCLERN UMUTSUZLUK VE KAYGI SEVYELER LE ETME YÖNELK TUTUMLARI ARASINDAK LKNN BELRLENMESNE YÖNELK BR ARATIRMA A RESEARCH OF DETERMINATION OF HOPELESSNESS AND ANXIETY LEVELS OF STUDENTS STUDYING TOURISM EDUCATION IN TERMS OF ATTITUDES OF EDUCATION Yrd. Doç. Dr. Rüya EHTYAR Engin ÜNGÜREN Özet Turizm iletmeleri global düzeyde incelediinde sosyal ve psikolojik sorunların fazlalatıı görülmektedir. Kaygı ve umutsuzluk kavramlarının bireyin ruhsal salıı içersinde deerlendirilmesi ve turizm örencilerinin sektörden uzaklaması, turizm eitimi veren kurumların etkinliiyle beraber örencilerin sosyo-psikolojik durumlarını incelemeyi gerektirmektedir. Salık, yaamı sürdüren ana etmen olduundan dolayı kiinin biyolojik, psikolojik ve sosyal yönden uyum içinde olmasıdır. Aratırma lise ve üniversitede turizm eitimi alan toplam 496 örenci üzerinde gerçekletirilmitir. Umutsuzluk ve kaygı arasında pozitif yönlü bir iliki saptanmı ve örencilerin almı oldukları eitime yönelik tutumlarıyla kaygı ve umutsuzluk düzeyleri arasında anlamlı iliki belirlenmitir. Örencilerin okul ve aileleriyle iletiimlerinin daha etkin hale getirilmesi, liselerde bulunan rehberlik servislerinin verimliliinin arttırılması, üniversitelerde kariyer planlama hizmetlerinin sunulması, örencilerin sosyal yönlerini gelitirici ve birbirleriyle yakınlamalarını salayıcı çalımaların yapılması, öretim elemanlarının örencilere mentorluk konusunda daha aktif ekilde yardımcı olmaları örencilerin mesleki ve kiisel geliimleri konusunda yardımcı olacaktır. Anahtar Sözcükler: Turizm eitimi, umutsuzluk, durumluk ve sürekli kaygı *Akdeniz Üniversitesi Turizm letmecilii ve Otelcilik Yüksekokulu, Antalya, e-posta: ruya@akdeniz.edu.tr ** Akdeniz Üniversitesi Alanya letme Fakültesi, Aratırma Görevlisi, Alanya-Kestel, e-posta: enginunguren@akdeniz.edu.tr

160 Yrd. Doç. Dr. Rüya EHTYAR-Engin ÜNGÜREN Abstract As far as the tourist ventures are concerned, we regret to state that social and psychological promblems are on the increase. In addition to this, students negative approach to the sector, together with their personal anxiety and hoplessness, requires an alaborate study not only of their sociopsychological cases but of the activities of such schools as well. Health as being the basic factor in one s survival is to be in conformity with biological, psychological and social aspects of life.the sample of research was realized of 496 high school studenst and undergraduates who study tourism. According to results of this research meaningful and pozitif relation is determined between hopelessness and state-trait anxiety. Besides meaningful result attitudes of education is determined on hopelessness and state-trait anxiety Those which will help to improve students vocational and personal developments are as follows; to urge students to be in direct communication with their school and parents, to have the Counseling Service in high schoo work much more effectively, to provide undergraduates with career-planning services at universities, to encourage student interction and make every effort to help them socialize, to let the Members of Staff to offer more active counselling opportunities for students. anxiety Keywords: Tourism education, hopelessness, state and trait GR Turizmin ülke ekonomilerine yapmı olduu katkı sürekli bir artı göstermektedir (Keung, 2000: 121). Uluslararası turizm pazarından daha fazla pay almak isteyen ülkelerin, fiyat ve fiyat dıı unsurlara balı olarak rekabete girimesi, modern turizm anlayıının gerektirdii hizmet kalitesinin salanması ve turist ile turiste hizmet edenler arasındaki ilikilerin salıklı ve kaliteli olarak gerçekletirilmesi zorunluluu, büyük ölçüde sektörde istihdam edilen igücünün meslekî ve teknik eitim düzeylerinin yüksek olmasına balıdır (Christou, 1999: 683; Alp, 1992: 47). Nitelikli insan gücüde ancak etkin ve kaliteli turizm eitim ve öretimiyle salanabilir (Ünlüönen, 2000: 218). nsan kaynaına yatırım yapılmadıı sürece fiziksel ve teknolojik donanımın ve ekonomik gelimelerin hizmet kalitesinin arttırılmasında ve gelitirilmesinde tek baına önem ifade etmemektedir (Seymen 2002: 17). Turizm iletmelerini global düzeyde incelediinde sosyal ve psikolojik sorunların fazlalatıını görülmektedir. gören devir oranlarının yüksek olması (Wood, 1992; Iverson ve Deery, 1997; Siu ve ark., 1997; Hiemstra, 1990; Kuluvan ve Kuluvan, 2004) sektör çalıanlarında tükenmilik belirtileri

Turizm Eitimi Alan Örencilerin Umutsuzluk ve Kaygı Seviyeleri ile Eitime Yönelik Tutumları Arasındaki likinin Belirlenmesine Yönelik Bir Aratırma 161 balaması (Akolan-Kozak, 2001; Zohar, 1994), i tatminin düük olması (Akta ve Ehtiyar, 1995) turizm eitimi almı kiilerin zamanla sektörden uzaklaması gibi olumsuz etkenler verimlilii ve hizmet kalitesini düürerek maliyetlerini artırmaktadır. Turizm eitimi alan örenciler sektörün potansiyel birer temsilcisi durumundadır. Fakat sektörün içersinde barındırdıı sorunların örencileri sektörden uzaklatırdıı yapılan aratırmalarla tespit edilmitir. Bir eitim sisteminin etkinliinin ve kalitesinin, eittii kiilerin i gücü piyasasındaki yer ve konumlarıyla ölçülmesi (Ünlüönen 2004:109), turizm eitimi veren kurumların etkinlii ve kalitesiyle beraber örencilerin sosyo-psikolojik durumlarını incelemeyi gerektirmektedir. Turizm eitim kurumlarının temel amacı, turizm sektöründe i görecek elemanları temel eitimden geçirerek tüm eitim alanlara turizm bilinci ve felsefesini kazandırılmasıyla turizm sektörünün gelimesine katkıda bulunarak turizm sektörüne yetimi kalifiye personel salamak (Mısırlı, 2002: 42), yönetim tekniklerini öreterek dünyada hakim, kabul görmü anlayıa uyum salatmak, yeni kavram, fikir ve teknolojileri kavrayabilecek üst düzey turizm profesyonellerini yetitirmektir (Üzümcü ve Bayraktar, 2004: 80). Bu amaçları kapsayan eitim sürecinin uygulama, ekonomik olma, gelimelere uyum salayarak hayata hazırlayıcı olma, devamlılık, topluma ve sektöre dönük olma içeriini taımalıdır (Aklan ve ark. 1996: 17). Turizm, alanındaki altyapı yatırımları, nitelik ve nicelik açısından ne kadar yeterli olursa olsun sosyal üst yapı yatırımları içersinde en önemli unsuru oluturan turizm eitimi ile desteklenmedikçe yarar salamayacaktır (Tüyluolu, 2003: 10). Ülkemizde turizm eitimi veren okul sayıları daha çok yükseköretim düzeyinde younlaması bazı sorunları gündeme getirmektedir. Avrupa Birlii ndeki ülkelerin mevcut turizm eitimi veren kurumları incelendiinde genelde kurslar ve ortaörenim düzeyinde younlamakta olduu görülür (Pelit ve Güçer, 2006: 142 ). Turizm eitimi veren kurumların sayısındaki artıın, mezunların sayısındaki artıına yansımasına ramen sektöre yansımaması dier bir sorunu oluturmaktadır (Eser, 2002: 144). Çünkü turizmle ilgili meslek ve meslekte çalıanlar, eitilmi i görenler ve mezunlar herhangi bir yasal düzenlemeyle korunmamaktadır (Mısırlı, 2002: 41). Bu durumda mezunları baka sektörlere yönelmektedir. Yapılan aratırmalardan turizm eitimi veren okullardan mezun olan örencilerin zamanla sektörden ayrıldıı saptanmıtır (Tablo 1). Aaıda yer alan tablo 1 de turizm eitimi almakta olanlar veya turizm eitimi almı olanlar üzerine yapılan aratırmalar özet halde sunulmutur:

162 Yrd. Doç. Dr. Rüya EHTYAR-Engin ÜNGÜREN Yazar/ Yazarlar Kızılırmak (2000), Kuluvan (2000), Aaolu (1991), Tüylüolu (2003), King ve arkadaları (2003), Altman ve Brothers (1995) Ünlüönen (2004), Kuluvan ve Kuluvan (2000) Aksu ve Köksal (2005) Güzel (2006), Akta ve Boyacı (1992 Kozak ve Kızılırmak (2001), Pavesic ve Brymer (1990), Baron ve Maxwell (1993), Jenkis (2001), Pavesic ve Brymer (1990), Getz (1994) Pelit ve Güçer (2006), Gökdeniz ve ark. (2002), Çakır (1998), Kuluvan ve Kuluvan (2000), Baron ve Maxwell (1993) Demirer (2000), Johnstone (1994) Temel Bulgu Turizm sektörünün igücü ihtiyacını, turizm eitimi almamı igücünü istihdam ederek karılamakta olduu tespit edilmitir. Ayrıca turizm eitimi almı mezunların büyük çounluunun turizm sektörü dıında istihdam edildii saptanmıtır. Örencilerin okumakta oldukları programa ve mezuniyet sonrası i imkanları ile ilgili deerlendirmelerinde zamanla olumsuz yönde deiimler saptanmıtır. Ayrıca aratırmaya katılan örencilerin çounluunun seçtii bölümden piman oldukları ifade edilmitir. Örencilerin sektöre karı olumsuz bir tutum ve görü içersinde oldukları saptanmıtır. Çounlukla olumsuz tutum ve görü içersinde olan örencilerin yanında olumlu görü beyan eden örenciler de bulunmu, bu örencilerin üniversite giri sınavında turizm bölümünü ilk sırada ve istekli seçtikleri, stajlarını yurt dıında gerçekletirdikleri belirtilmitir. Yükseköretim kurumlarında sunulan turizm eitimin hizmet kalitesi bakımından örencilerin beklentilerini karılamadıklarını ve tatmin düzeylerinin oldukça düük olduunu tespit edilmitir. Staj yapan örencilerin yapmayan örencilere göre daha olumsuz tutum içinde olduklarını saptanmıtır. Turizm eitimi almı mezunların zamanla turizm sektöründe çalımak istemediklerini ifade edilmitir. Örenciler, verilen eitimin staj esnasında yarar salamadıını belirtmi ve staj yaptıkları kurumlarının kendilerini ucuz i gücü olarak gördükleri ifade edilmitir. Ayrıca örencilerin stajlardan memnun olmadıkları ve stajın örencileri meslekten uzaklatırdıı saptanmıtır. Turizm iletmecilii örencilerinin, sektör temsilcilerinin beklentilerini tam anlamıyla karılamadıkları tespit edilmitir. Turizm iletmecilii örencilerinin beklentilerinin sektörle uyumadıını saptamı ve çalıma koullarının örencileri

Turizm Eitimi Alan Örencilerin Umutsuzluk ve Kaygı Seviyeleri ile Eitime Yönelik Tutumları Arasındaki likinin Belirlenmesine Yönelik Bir Aratırma 163 Koyuncu (2000) Üzümcü ve Bayraktar (2004) Cooper ve Shepherd (1997) Purcell ve Quinn (1996) Koko ve Guerrier (1994) Casado (1992) olumsuz tutum içersine sürükledii ifade edilmitir. Turizm eitmenlerinin verdii mesleki eitimi etik açısından inceledikleri aratırmada, etik ilkelerin tam olarak uygulanmadıını ve verilen eitimin yetersiz olduunu saptamılardır. Turizm eitimiyle turizm sektörü arasındaki ilikiyi inceledikleri aratırmalarında, turizm endüstrisinin düük statülü i imkanı sunduunu ve turizmin kariyer deeri yüksek bir sektör olarak algılanmadıını ifade etmilerdir. Turizm endüstrisinde çalıanların eitim durumları dier sektörlerde çalıanlara göre düük kaldıı tespit etmitir. Turizm eitimi almı mezunların çalıma koulları ve katılım ve geliim fırsatlarının sınırlılıı, motivasyon yetersizlii ve i tatminsizliinden dolayı sektörü terk ettiklerini saptamılardır. Konaklama iletmeciliine örencilerinin mezun olmadan önce oldukça gerçekçi beklentilerinin olması ve ie alımlarında baarılı olacaklarını umduklarını ifade etmelerine ramen konaklama iletmelerindeki sirkülasyonun yüksek olduunu saptamıtır. Tablo 1: Turizm Eitimi Alan Örencilerin Üzerinde Yapılmı Çalımalarla lgili Literatür Taraması Turizm eitimini ve örencilerin tutumlarını belirlemeye yönelik gerek yurt içinde gerekse yurt dıında yakın tarihli ve önceki tarihli aratırmalardan turizm eitimi almı özellikle üniversite mezunlarının sektörü terk etme ve baka sektörlerde çalımak istedikleri anlaılmıtır. Bu sorunların önceki dönemlerden günümüze kadar devam ediyor olması, yapılan çalımalar sonucu öne sürülen çözüm önerilerinin uygulamaya dönütürülmesinde baarıya ulaılamadıı izlenimini vermektedir. Hawthorne deneylerinden, verimli çalımanın kaynaını mutlu çalıanın oluturduu kabul görmektedir (Tutar, 2007: 125). Mutluluun kaynaını ise çalıanların umut düzeylerinin yüksekliine karı kaygı düzeylerinin düüklüü ile açıklanmaktadır. nsanın salıı konusunda 1978 Alma-Ata Bildirgesi kapsamında Dünya Salık Örgütüne üye tüm devletlerin kabul edildii bildirgede, salıın "hastalık olmayıı" eklinde yapılan tanımını "bedensel, ruhsal ve sosyal yönlerden tam bir iyilik hali" olarak formüle edilmi ve bunun temel bir insan hakkı olduunu vurgulamıtır (Ünaldı ve ark. 1994: 3). Baka bir anlatımla salık, yaamı sürdüren ana etmen olduundan dolayı kiinin biyolojik, psikolojik, sosyal yönden

164 Yrd. Doç. Dr. Rüya EHTYAR-Engin ÜNGÜREN uyum içersinde olmasıdır (Arslan ve Kutsal, 1999: 173). Kaygı ve umutsuzluk kavramında bireyin ruhsal salıı içersinde deerlendirilen bir olgu olmakla beraber, günümüz modern dünyasında oldukça yaygın yaandıı belirtilmektedir. KAYGI (ANKSYETE) Kaygı, tehlikeyle ba etmek için uyum salayıcı bir mekanizma, temel bir insan duygusu ve çok yönlü bir duygu durumu olup, bilisel öeleri, öznel duyguları, fizyolojik belirtileri ve davranıları içerir (Özusta, 1995: 32).Kaygı, yaamı tehdit eden ya da tehdit eklinde algılanan içten (intrapsiik) veya dıtan (çevresel) kaynaklanan bir tehlike, tehlike olasılıı ya da tehlike olarak algılanıp yorumlanan bir durum karısında yaanan duygu durumudur (Güleç ve Körolu, 1997: 453). Psikiyatrik açıdan kaygı, somatik (bedensel) belirtilerin elik ettii, normal dıı, nedensiz bir tedirginlik ve korku hali diye tanımlanır. nsanlar genel olarak kaygıyı, gelecee yönelik endie, kararsızlık, karmaa, korku, kısaca gelecekte kötü bir ey olacakmı gibi duyumsarlar. Kaygı, insanlık tarihi boyunca en sık kullanılan sözcüklerden biri olmutur (Köknel, 1999: 158-159). Kaygı sözcüü etimolojik açıdan incelendiinde kökünün Latince`de dar geçit anlamına gelen angustioe (Freud, ---: 225) ve eski Yunanca`da anxietas olup endie, korku, anlamına geldii görülmektedir (Köknel, 1998: 119). Kaygı duygusu bulaıcı bir özellik taıyarak (Geçtan, 2003: 168), kiinin geliim süreci içinde bulunduu çevresel koullara göre kaygı düzeyi ekillenmeye balar. Kaygı duygusu kiinin anne-babasının, öretmenlerinin ve arkadalarının davranılarına göre deime gösterir (Alisinanolu ve Uluta, 2000: 16). Annebaba tutumlarının çocuun öz saygı düzeyine etkide bulunabileceini, özellikle reddedilen, aırı disiplinle yetitirilen ve aırı korunmu çocukların daha düük öz saygıya sahip olduklarını, bunun da utanma, sıkılma ve kaygı ile ilikisinin olabilecei belirtilmektedirler. Kiinin hayatında bulunan her bir kavram kaygı oluturabilmektedir. Kiilerin olaylara yükledikleri anlamlardan, algılama düzeylerinden, kiisel farklılıklardan kaygı seviyesini deimektedir (nanç, 1997: 9-11). Depresyonun kaygı düzeyine etkisinin psikopatolojik incelenmesinde, kaygının kalıtımsal, çevresel ve toplumsal etmenlerle de geçtii görülmütür (Özusta, 1995). Kaygı hafif ve orta iddetten iddetliye kadar yaanır ve orta iddette kaygı isteklendirme (motivasyon) salamada yararlı olur (Beser ve Öz, 2003: 48). Youn kaygı, kiinin yaayabilecei en katlanılmaz duygulardan biridir. Çünkü kaygılı insan, kendini çaresizlik içersinde hisseder. Özellikle güç kazanma, yükselme ve çevreye egemen olma kavramlarına çok önem veren kiilerde bu duygu daha da youndur (Horney, 1999:36).

Turizm Eitimi Alan Örencilerin Umutsuzluk ve Kaygı Seviyeleri ile Eitime Yönelik Tutumları Arasındaki likinin Belirlenmesine Yönelik Bir Aratırma 165 nsanlar kaygıyı gelecekle ilgili olumsuzluk, karamsarlık, baarısızlık, endie, umutsuzluk duygularıyla birlikte dile getirmesinin yanında, fiziksel ve toplumsal çevreden gelen tehlikelere karı bireyi uyarma, gerekli uyumu salama ve yaamı sürdürme ilemine katkıda bulunarak insanı motive edici, tehlikelerle ba etmek için uyum salayıcı, bilisel öeleri, öznel duyguları, davranıları içeren çok yönlü bir duygu durumunu da içermektedir (Özusta,1995: 33; Güleç ve Körolu, 1997: 450). Kaygı ile ilgili kavramsal çalımalarda, durumluk kaygı (state anxiey) ve sürekli kaygı (trait anxiey) Cattell ve Scheier (1958) faktör analizi çalımalarıyla ortaya atılmı ve Spielberger (1966) çalımalarıyla iki kaygı kavramı oluturulmutur. Spielberger; durumluk kaygıyı (state anxiey) kiinin özel durumları tehdit edici olarak yorumlaması sonucunda oluan, iddeti ve süresi, algılanan tehdidin miktarı ve kiinin tehlikeli durum yorumunun kalıcılııyla ilikili, sürekli karılaılmayan olaylarda bireyin gösterdii geçici duygusal tepkiler olarak ifade eder. (Özusta, 1995: 33). Bireyin içinde bulunduu stresli durumdan dolayı hissedilen sübjektif korkudur. Stresin youn olduu zamanlar durumluk kaygı seviyesinde yükselme, stres ortadan kalkınca, düme olur. Sürekli kaygıyı (trait anxiey/chronic anxiety) bireyin kaygı yaantısına olan yatkınlııdır. Kiinin içinde bulunduu durumu stresli olarak algılaması normal olan bir durumu tehlikeli ve öz deerlerinin tehdit edildiinin zannedilmesi sonucu oluan kaygıdır. (Öner ve Compte, 1983: 2). UMUTSUZLUK 1950`den bu yana psikologlar ve psikiyatrlar, umudun salıktaki ve kendini iyi hissetmedeki rolüne vurgu yaparak, umudu amacın gerçekletirilmesindeki olumlu beklenti olarak açıklarlar (Cheavens ve ark., 2006: 136). Umudun en büyük özellii, olumlu gelimelerle beraber, bir çıkı yolu olduuna ilikin inanç ve planların baarılacaı öngörüsüdür. Umutsuzluk, hayata ve gelecee bakıtaki kötümserliin (pessimism) (Lavender ve Watkins, 2004: 130) yükselmesine karıt iyimserliin (optimism) dümesi veya ortadan kalkmasıyla açıklanır (Kashani ve ark. 1991: 331). Gelecekte olabilecek her eyin imdikinden daha iyi olmayacaı (Bayam ve ark. 2002:7) ve gelecee yönelik olumsuz bakı umutsuzluk kavramının öesini oluturmaktadır (O`Connor ve ark., 2004: 1100). Carver ve Scheier (1990) iyimserlii, gelecekten iyi yaantıların beklenmesi, kötümserlii de gelecekten kötü yaantıların beklenmesi eklinde açıklamaktadır. Kötümserlik, kiinin durumluk negatif halini ifade etmektedir. Yani o ana baktıı olumsuzluktur. Olumlu yaantılar kurgulamada yetersizlik ve gelecek hakkında olumsuz yaantıyla ilgili beklentinin artması kurtulu yok (no rescue) algısına zemin olumakta ve kurtulu yok algısı da umutsuzluk düzeyini attırmaktadır (Atay ve Gündoar, 2004: 47). Kısaca

166 Yrd. Doç. Dr. Rüya EHTYAR-Engin ÜNGÜREN umutsuzluk, bireyin gelecee yönelik kötümserlii olup, depresyon ve intihar arasındaki arabulucudur (O connor ve ark., 2000: 155). Birçok aratırmada depresyon, intihar ve umutsuzluk arasında yakın bir iliki bulunmu ve umutsuzluun intihar davranıını yordalayıcı önemli bir bilisel deiken olduu belirtilmitir (Bradley ve ark., 2004; MacLeod ve ark., 2005; Palmeri ve Connelly, 2005).Umutsuzluk duygusu depresyonu aırlatırarak yaam kalitesini kötületirir. Depresif kiiler, kendilerini kusurlu görerek, kendileri için gerekli olan geliim kaynaklarına sahip olmayacaı inancı onların geleceini umutsuz algılamalarına yol açar (Palmeri ve Connelly, 2005: 164). Depresyona balı ölüm nedenlerinin önde geleni intihar olması, umutsuzluun bunu önceden belirleyecek bir unsur olması umutsuzluu ölçmenin önemini açıa çıkarmaktadır (Seber ve ark., 1993: 142). Umutsuzluun ölçümü konusunda youn çalıma yapan Beck, psikoterapi gören intihara teebbüs etmi hastalarla ilgili aratırmasında, umutsuzluk ve intihar arasında bir iliki bulmutur. Beck, umutsuzluu, kiilerin objektif ve gerçekçi bir nedeni olmadıı halde, deneyimlerine yanlı anlamların yüklemesi, amacına ulamak için çaba sarf etmedii halde bunlardan negatif sonuçlar beklenmesi ve bunun sonucu olarak gelecek hakkında olumsuz beklentileri olan, daha genel anlamıyla gelecee kötümser tutumlarının olması eklinde tanımlamıtır (Durak ve Palabıyıkolu, 1994: 311; Abbey, 2006: 174). Ergenlerde depresyonun tipik özellikleri incelendiinde, öfke ve sinirlilik davranıları, davranı sorunları, umutsuzluk ve içe kapanma gibi durumları içerir. Depresyondaki ergen, umutsuzluk, yararlı ve anlamlı bir hayat yaayabileceinden ümidini kesme, kendine deer vermeme düüncesi ve youn bir karamsarlık hisseder (Tümkaya, 2005: 446). Ergenlerin akıllarına geleni yapmakta aceleci ve sabırsız olmaları umutsuzlukla birleince (Rutter ve Behrendt, 2004: 295), kendilerini öldürme eylemlerimi (özkıyım) kolaylatırır ve hızlandırır. Ceyhun ve Ceyhun (2003) da aratırmasında liseli kız ve erkek örencilerin intihar fikri ile umutsuzluk arasında bir iliki bulmu ve umutsuzluun artması ile intihar olasılıının yükseldiini saptamıtır. YÖNTEM Aratırma üniversitede ve lisede turizm eitimi alan örencilerin umutsuzluk ve kaygı düzeylerini karılatırmayı ve almı oldukları eitime yönelik tutumlarının farklılık oluturup oluturmadıı saptanmaya çalıılmıtır. Bu nedenle betimsel istatistik yöntemi kullanılmıtır. Örneklem içersinde yer alan örenciler, olasılıklı örnekleme yöntemi içersinde yer alan zümrelere göre örneklem yöntemi uygulanarak oluturulmutur.

Turizm Eitimi Alan Örencilerin Umutsuzluk ve Kaygı Seviyeleri ile Eitime Yönelik Tutumları Arasındaki likinin Belirlenmesine Yönelik Bir Aratırma 167 Evren ve Örneklem Aratırmanın evrenini, Antalya ilinde Milli Eitim Bakanlıına balı Antalya Barosu Anadolu Meslek Ve Kız Meslek Lisesi Aırlama Gıda Teknolojisi bölümü ve Antalya Anadolu Otelcilik Ve Turizm Meslek Lisesi 1., 2. ve 3. sınıf örencileriyle Akdeniz Üniversitesi Turizm letmecilii ve Otelcilik Yüksekokulunun konaklama ve seyahat bölümü son sınıf örencileri oluturmaktadır.. Anketler ilgili kurumlar gereken izinler alınarak örencilere daıtılmı, geriye toplam 516 anket toplamıtır. 20 anket eksik doldurulduu için 496 (evrenin %38 i) anket üzerinden deerlendirilme yapılmıtır. Aratırmanın örneklemine giren örencilerin eitim kurumlarına göre daılımı tablo 1 de gösterilmitir. Cinsiyet Üniversite Örencileri Lise Örencileri Genel Toplam N % N % N % Kız 82 % 39 161 % 57 243 % 49 Erkek 130 % 61 123 % 43 253 % 51 Toplam 212 % 100 284 % 100 496 % 100 Tablo 2: Örnekleme Giren Örencilerin Eitim Kurumuna Göre Daılımı Tablo 2. de görüldüü üzere örneklemin % 49 nu (243 kii) kız örenciler % 51 ni (253 kii) erkek örenciler oluturmaktadır. Eitim kurumlarına göre incelendiinde, erkek örencilerin üniversite örneklemi içersinde 130 kiiyle büyük çounluu oluturduu (%61), lise örneklemi içersinde de çounluu 161 kiiyle kız örencilerin (% 57) oluturduu görülmektedir. Veri Toplama Araçları Aratırmada; Örencilerin umutsuzluk düzeylerini saptamak için Seber (1991) tarafından Türkçe`ye çevrilen Beck Umutsuzluk Ölçei (BUÖ), Durumluk ve Sürekli Kaygı düzeylerini belirlemek için, Öner ve Le Compte tarafından Türkçe`ye çevrilen Durumluk-Sürekli Kaygı Envanteri (State-Trait Anxiety Inventory -STAI) kullanılmıtır.

168 Yrd. Doç. Dr. Rüya EHTYAR-Engin ÜNGÜREN Beck Umutsuzluk Ölçei`nin (BUÖ) nitelii, ergen ve yetikinlerde uygulanabilen özelliiyle, bireyin gelecee yönelik olumsuz beklentilerini deerlendiren bir ölçektir. (Seber ve ark., 1993:141). Beck Umutsuzluk ölçei ilk olarak Beck ve arkadaları (1974) tarafından uygulanmı ve Cronbach alfa güvenirlilik katsayısının a=,93; Durak (1994) ölçei geçerliliini ve güvenirliliini belirmeye yönelik çalımasında alpha güvenirlik katsayısını a=.85; Seber ve arkadaları (1993) yaptıkları umutsuzluk ölçeinin güvenirlik çalımasında Cronbach alfa katsayısı a=0.86 bulmulardır. Öner ölçein güvenirliliine dair, Kuder Richardson güvenirliliinin K R20 formülüyle hesaplanan katsayı.86 olduunu bulmutur. (Öner, 1997:307). Durumluk -sürekli kaygı envanteri (STAI) kısa ifadelerden oluan bir özdeerlendirme (self-evaluation) anketi olup Öner ve Le Compte tarafından Türkçe ye adapte edilmitir. Ölçeklerin test-tekrartest deimezlik katsayıları Sürekli Kaygı Ölçei için.73 ile.86, Durumluk Kaygı Ölçei için.16 ile.54 arasında; alfa korelasyonları ile hesaplanan iç tutarlılık ve test homojenliini yansıtan katsayılar Durumluk Kaygı için.83 ile.92, Sürekli Kaygı için.86 ile.92 bulunmutur (Öner, 1997, s. 368). Verilerin Toplanması ve Analizi Öncelikle aratırmada veri toplama araçlarıyla toplanan deikenlerin aratırma grubunun özelliklerine göre betimleyici frekans ve yüzde tabloları çıkarılmıtır. Daha sonra da üniversite ve lise örencilerinin umutsuzluk ve durumluk-sürekli kaygı puanları ayrı ayrı hesaplanarak analizler SPSS 13.0 (The Statistical Program for Social Sicence) istatistik paket programında uygulanmıtır. Umutsuzluk ve durumluk-sürekli kaygı arasındaki iliki; eer varsa ilikinin iddeti ve yönü Pearson Korelasyonu (Simple/ Biuariate Correlation: Pearson Correlation Coeffcient) ile elde edilmitir. ki grup arasındaki farkları incelemek için t testi (Independent Samples t Test) uygulanmıtır. Uygulanan t testinde varyansların eit olup olmadıını belirlemek için Levene testi kullanılmıtır. kiden fazla grubu karılatırmak için varyans analizi (one-way Anova) uygulanmıtır. BULGULAR N = 496 Sürekli Kaygı Durumluk Kaygı Umutsuzluk Sürekli Kaygı 1 r=,637(**) 0,00 r=,653(**) 0,00 Durumluk Kaygı r=,637(**) 0,00 1 r=,493(**) 0,00

Turizm Eitimi Alan Örencilerin Umutsuzluk ve Kaygı Seviyeleri ile Eitime Yönelik Tutumları Arasındaki likinin Belirlenmesine Yönelik Bir Aratırma 169 Umutsuzluk r=,653(**) 0,00 r=,493(**) 0,00 1 Tablo 3. Umutsuzluk Ve Durumluk-Sürekli Kaygı Arasındaki Korelasyon Analizi Tablo 3 de umutsuzluk ve durumluk-sürekli kaygı arasındaki ilikiyi saptamak için gerçekletirilen korelasyon analizi sonuçlarına göre her üç deiken arasında pozitif yönlü anlamlı iliki bulunmutur. Sürekli kaygı ile durumluk kaygı arasındaki ilikinin r=,637, p< 0,01 olduu görülmektedir. Bu sonuç sürekli kaygı ile durumluk kaygı arasında anlamlı ve doru orantılı bir ilikinin olduunu göstermektedir. Sürekli kaygı puanı arttıkça durumluk kaygı puanı da artacaktır. Determinasyon katsayısı da (r 2) 0,4058 çıkmıtır. Durumluk kaygı ölçeindeki artıın % 40,58 si sürekli kaygı ölçei tarafından açıklanmaktadır. Sürekli kaygı ile umutsuzluk ölçei arasında pozitif yönlü anlamlı bir iliki olduu görülmektedir (r=,653, p< 0,01). Sürekli kaygı puanı artı gösterdikçe umutsuzluk ölçei de artı gösterecektir. Hesaplanan determinasyon katsayısı (r 2) ise 0,4264 çıkmıtır. Umutsuzluk ile durumluk kaygı arasındaki ilikinin de (r =,493, p< 0.01) istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif yönlü olduu bulunmutur. Determinasyon katsayısı ise (r 2) 0,2430 bulunmutur. Bu eitim kurumunda bulunmaktan ve aldıınız eitimden memnun musunuz? N _ X S t deeri Anlamlık düzeyi Durumluk kaygı puanı Evet 217 39,76 4,7 Hayır 279 43 6,46-6,22 0,00 Sürekli kaygı puanı Evet 217 45,03 4,9 Hayır 279 49,58 6,62-8,47 0,00 Umutsuzluk ölçei puanı Evet 217 2,71 1,96 Hayır 279 8,46 3,36-14,85 0,00

170 Yrd. Doç. Dr. Rüya EHTYAR-Engin ÜNGÜREN Tablo 4: Örencilerin Eitim Memnuniyetine Göre Umutsuzluk- Kaygı Puanlarının t Testti Sonuçları Tablo 4. de gösterilen t testti sonuçlarına göre eitim kurumundan memnuniyetin umutsuzluk ile durumluk-sürekli kaygı ölçei üzerinde istatistiksel olarak anlamlı farklılık oluturduu görülmektedir. Eitimden memnun olanların umutsuzluk puan ortalamasının ( x = 2,71), memnun olmayan örencilerin umutsuzluk puan ortalamasından ( x =9,3) düük olduu ve aralarında farkın 0,05 (p=0,00) düzeyinde anlamlı bulunmutur. Örencilerin eitim kurumundan ve almı oldukları eitimden memnun olma ve olmama durumlarının durumluksürekli kaygı üzerinde de yapılan t testi sonucunda p<0,05 düzeyinde anlamlı olduu anlaılmaktadır. Elde edilen bu sonuçlara göre örencilerin eitim kurumlarından memnun olmamaları umutsuzluk ve kaygı düzeylerini arttırmaktadır. x S F Deeri Anlamlılık Düzeyi 1.sınıf 40,3 5,01 Durumluk kaygı puan 2.sınıf 41,08 6,2 2,153 0,093 Sürekli kaygı puanı Umutsuzluk ölçei puanı 3.sınıf 43,01 6,4 1.sınıf 46,4 5,93 2.sınıf 47,63 5,82 3.sınıf 48,3 6,04 1.sınıf 3,75 1,72 2.sınıf 5,75 2,34 3.sınıf 8,87 2,84 4,072 0,007 16,39 0,00 Tablo 5: Lise Örencilerinin Sınıflarına Göre Umutsuzluk ve Kaygı Puanlarının Varyans Analizi

Turizm Eitimi Alan Örencilerin Umutsuzluk ve Kaygı Seviyeleri ile Eitime Yönelik Tutumları Arasındaki likinin Belirlenmesine Yönelik Bir Aratırma 171 Tablo 5 de yer alan one-way anona analizi sonuçlarına göre lise örencilerinin sınıflara göre daılımının umutsuzluk ölçei ve sürekli kaygı düzeyleri üzerinde farklılık oluturduu bulunmutur (p< 0,05). Durumluk kaygı üzerinde ise istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıtır. Hangi sınıfların umutsuzluk ve sürekli kaygı ölçei üzerinde farklılık oluturduunu bulmak için post hoc analizinin Scheffe testi uygulanmı ve elde edilen sonuçlardan üç sınıf arasında da anlamlı bir farklılık olduu anlaılmıtır. Uygulanan Scheffe testi sonucuna göre birinci sınıflar, ikinci ve üçüncü sınıfa göre daha umutlu, üçüncü sınıflar birinci ve ikinci sınıfa göre çok daha umutsuzdur. Sürekli kaygı puanları açısından birinci sınıflar ile üçüncü sınıf arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık görülmütür. Bu eitim kurumunu eitimini almı olduum meslei sevdiim için seçtim. N _ X S t deeri Anlamlık düzeyi Durumluk kaygı puanı Evet 330 42,08 6,46 Hayır 166 40,57 4,7 2,684 0,008 Sürekli kaygı puanı Evet 330 48,62 6,65 Hayır 166 45,51 5,09 5,295 0,00 Umutsuzluk ölçei puanı Evet 330 6,95 3,25 Hayır 166 3,93 2,79 6,209 0.00 Tablo 6: Örencilerin Eitim Kurumunu steyerek tercih Nedenlerinin Umutsuzluk ve Kaygı Düzeylerine Etkisi Tablo 6 da yer alan t testi sonucuna göre örencilerin bulunmu oldukları eitim kurumunu kendi tercihleri dorultusunda isteyerek seçmelerinin umutsuzluk ve kaygı puanları üzerinde anlamlı bir farklılık oluturduu saptanmıtır. Buna göre eitim kurumunu isteyerek tercih eden örencilerin umutsuzluk ve kaygı düzeyleri daha düüktür. Bu sonuç eitim kurumundaki memnuniyet durumuyla paralel bir iliki göstermekte ve meslek seçimi konusundaki bilinçli bir tercihin önemi de göstermektedir. Çünkü i seçimi kii için çok önemli olup, yaamın amacını ve anlamını ifade etmektedir., kiinin kimliinin bir göstergesi olarak,

172 Yrd. Doç. Dr. Rüya EHTYAR-Engin ÜNGÜREN potansiyelini kullanma sahasıdır. aynı zamanda sosyal destek olmakla beraber, zaman ve emek karılıında maddi kazancıda ifade etmektedir. N x S F Deeri Anlamlılık Düzeyi Durumluk kaygı puanı Sürekli kaygı puanı Çok iyi 32 39,65 4,86 yi 218 40,61 5,49 Orta 202 42,11 5,99 Düük 44 44,83 7,01 Çok iyi 32 44,71 5,67 yi 218 46,46 5,55 Orta 202 48,21 6,15 Düük 44 51,73 8,12 Çok iyi 32 2,81 1,57 13,64 0,00 9,193 0,00 Umutsuzluk ölçei puanı yi 218 4,22 2,42 Orta 202 7,34 3,49 31,34 0,00 Düük 44 10,03 2,88 Tablo 7: Örencilerinin Okuldaki Baarı Düzeylerinin Umutsuzluk Ve Kaygı Düzeyine Etkisinin Varyans Analizi Sonuçları Tablo 7. de yer alan anova analizi sonuçlarına göre, örencilerin okuldaki baarı durumlarının kaygı ve umutsuzluk düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık gösterdii anlaılmaktadır. Baarı düzeyinin hangi aamalarının umutsuzluk ve Durumluk Kaygı Ölçei ile Sürekli Kaygı Ölçei üzerinde farklılık oluturduunu bulmak için, post hoc analizinin Scheffe testi uygulanmı ve baarı durumunun dütükçe umutsuzluk ve kaygı ölçeklerinden alınan puanın yükseldii sonucu saptanmıtır. Her üç ölçekte de baarı durumunu düük olarak deerlendiren örencilerin anlamlı bir ekilde farklılık gösterdii bulunmutur. Bu sonuçlardan baarı durumlarını çok iyi ve iyi kategorisinde deerlendiren

Turizm Eitimi Alan Örencilerin Umutsuzluk ve Kaygı Seviyeleri ile Eitime Yönelik Tutumları Arasındaki likinin Belirlenmesine Yönelik Bir Aratırma 173 örencilerin daha düük umutsuzluk ve kaygı düzeylerine sahip olduklarından daha iyimser oldukları söylenebilir. N x S F Deeri Anlamlılık Düzeyi Durumluk kaygı puanı Çok iyi 168 40,85 5,42 yi 235 41,05 5,87 Yetersiz 93 44,1 6,45 Çok iyi 168 45,95 5,56 28,52 0,00 Sürekli kaygı Puanı yi 235 47,06 6,38 Yetersiz 93 51,62 5,8 Çok iyi 168 3,4479 3,97 yi 235 5,5696 1,57 11,13 0,00 Umutsuzluk Yetersiz 93 11,125 2,89 87,05 0,00 Puanı Tablo 8: Örencilerin Okul Arkadalarıyla likilerinin Umutsuzluk Ve Kaygı Düzeyine Etkisi Tablo 8 incelendiinde örencilerin arkadalarıyla olan ilikilerinin umutsuzluk ve durumluk kaygı ölçei ile sürekli kaygı ölçei düzeyine ilikin anova analizi sonucunda elde edilen bulgular görülmektedir. Elde edilen anova analize göre örencilerin arkadalık iliiklerinin umutsuzluk ve kaygı düzeyleri üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık oluturduu saptanmıtır. Farklılıın hangi arkada ilikileri arasında olduunu test etmek için post hoc analizinin Scheffe testi uygulanmı, arkada ilikileri yetersiz olan örencilerin umutsuzluk ve kaygı düzeylerinde dier arkadalık ilikileri boyutlarıyla anlamlı

174 Yrd. Doç. Dr. Rüya EHTYAR-Engin ÜNGÜREN düzeyde farklılık gösterdii sonucu elde edilmitir. Örencilerin arkadalarıyla iliki düzeyleri dütükçe umutsuzluk düzeyi yükselmeye baladıı ve gelecee yönelik kötümser bir tutum içersine büründükleri anlaılmaktadır. Bu bulgulardan arkadalık ilikileri yetersiz olan örencilerin iyi olan arkadalarına göre umutsuzluk ve kaygı düzeyleri açısından oldukça yüksek bir farklılıın olduunu ortaya koymaktadır. SONUÇ VE ÖNERLER Genel olarak bir eitim sistemi, bedensel, ahlaksal, ruhsal ve duygusal bakımdan dengeli ve salıklı bir kiilie ve karaktere sahip bireyler yetitirmeyi hedefler. Aynı zamanda eitimle varılmak istenen nihai sonuç, özgür ve bilimsel düüncenin gelimesi, insan haklarına saygı duyulması, giriimciliin desteklenmesi, topluma karsı sorumluluk düsturuyla yapıcı ve verimli faaliyetlerin gerçekletirilmesidir. Bu ilkeler çerçevesinde, eitimin toplumsal öneminin vurgulanmasının yanında, ülkenin ekonomik gücünü arttırmayı ilgilendiren ilkeler de yer almaktadır. Bu boyutuyla eitim, bir ülkenin kalkınması ve dolaysıyla refaha ulaması açısından büyük önem taımaktadır.çünkü üretim faktörlerini oluturan sermaye ne kadar iyi olursa olsun ancak üretim faktörlerinin dier bir fonksiyonunu oluturan nitelikli i gücü ile mümkün olur (Kızılırmak, 2000). Eitilmi ve üstün nitelik kazanmı bir personelin, her sektörde olduu gibi turizmde de hizmet kalitesinin yükselmesinde, i hacminin büyümesinde, zaman, malzeme, para ve i gücü tasarrufunda, verimliliin yükselmesinde, iletme deerinin artmasında önemli faydalar saladıı bir gerçektir. Turizm eitiminde ideal hedef, i hayatının kantitatif ve kalitatif ihtiyaçlara cevap verebilecek bir ekilde yönlendirilmi bir eitim paketini oluturmaktır. Eitim paketinin içersinde mesleki ve dier teorik bilgilerin yanında psikolojik destek (rehberlik hizmeti) ve kariyer planlama hizmetlerinin de yer alması gerekmektedir. Gerçekletirdiimiz aratırma çalımasında gerek lise ve gerekse üniversite düzeyinde turizm eitimi alan örencilerin kaygı ve umutsuzluk düzeyleri, rehberlik ve kariyer planlama hizmetlerinin önemini destekler mahiyettedir. Turizm sektörünün kendi özelliinden kaynaklanan sorunlardan daha ziyade örencilerin gelecee dair belirsizlikleri umutsuzluk ve kaygı düzeylerini yükselmektedir. Bunun için öne sürdüümüz düünceler aaıda sunulmutur. Çocuun geliiminde anne-baba en önemli kriterdir. Anne-baba görev ve sorumluluklarını yerine getirmede tek baına yeterli olmayabilir. Bunun için eitim almaya kendini gelitirmeye ihtiyacı vardır. Böylece bilinçli anne-babalar olarak bilinçli çocuklar yetitireceklerdir. Bu durumda okullarda bulunan rehberlik servislerine büyük sorumluluklar ve fedakarlık gerektiren iler dümektedir. Rehberlik servisleri, ailelerin çocuklarıyla daha salıklı iletiim kurabilmeleri için çocukların içinde bulundukları geliim dönemleri hakkında aileleri bilgilendirilmeli

Turizm Eitimi Alan Örencilerin Umutsuzluk ve Kaygı Seviyeleri ile Eitime Yönelik Tutumları Arasındaki likinin Belirlenmesine Yönelik Bir Aratırma 175 ve çeitli sosyal etkinliklerde bulunmalıdır. Ayrıca rehberlik servisleri annebabalarla bilgi alı-verii içersinde olmalıdırlar. Psikolojik danıma ve rehberlik, bireyin geliiminin, her döneminde ihtiyaç duyduu yardımı sunan bir uzmanlık alanıdır. Rehberlik servislerinde örencinin saçının uzunluu ve kıyafetiyle ilgili sorunlardan ziyade kiisel geliimleri ile ilgili konulara yönelmesi, örencilerin sorunlarını çözmeye yönelik devamlı ve programlı olarak çalımalar gerçekletirilmelidir. Aratırmamız sonucunda ortaya çıktıı gibi, okuduu bölümü bilinçli ve isteyerek seçen örencilerin daha pozitif ve umutlu, kaygı düzeyleri ise düüktür. Örencilerin yaadıı kaygı ve umutsuzluu en çok arttıran faktörden biri gelecekteki belirsizliktir.örenciler gelecekteki belirsizlikten, hedef ve amaç eksikliinden dolayı kendilerini güvende hissetmemektedirler. Bundan dolayı okuldaki örencilerin seçecekleri bran konusunda bilgilendirmeler yapılırken, örencilerin ilgi ve yetenekleri göz önüne alınmalı ve gerektiinde uzman kiiler yönlendirilmelidir. Çünkü kiinin seçecei meslek onun nasıl bir hayat süreceini, yaamanın amacını, kiiliinin kimliini, potansiyelini kullanmasını, kendisine saygısını, sosyal desteini, maddi kazanımını ve zamanını geçirme biçimini oluturur. Örencilerin yetenekleri çerçevesinde iyi deerlendirilmesi için onların yakından tanınması ve sorunlarıyla ilgilenilmesi gerekmektedir. Kariyer planlama hizmetinin sunulmasıyla örenciler, bilgi ve yeteneklerini kullanarak kendilerini gelitirebilecekleri bir i, çalıabilecekleri sektörler hakkında bilgi edinebilecekleri hizmetleri temin edeceklerdir. Böylece kiinin kendini tanıması, gelecee yönelik planlarını kiilik özelliklerine göre yapması, benlik deerinin yükselmesini salayacaktır. Benlik deer yüksek kiinin kariyer beklentisi de artacaktır. Kariyer beklentisi içinde pozitif düüncelerin barındıı umudu oluturduundan yaam kalitesinin artmasını salayacaktır. Yaam kalitesi bireyin iyilik hali olup yaamdan alınan öznel doyumun göstergesidir. Örencilerin arkadalarıyla ilikilerinin yetersiz olması kaygı ve umutsuzluk seviyelerinin yükselmesinde etkili olması, örencilerin sosyal yönlerini gelitirici ve birbirleriyle yakınlamalarını salayıcı çalımaların yapılmasını gerekli kılmaktadır. Ayrıca öretmenlerin ve öretim görevlilerinin örencilere mentorluk (hamilik süreci) konusunda daha aktif ekilde yardımcı olmaları örencilerin mesleki ve kiisel geliimleri konusunda oldukça yardımcı olacaktır. Turizm eitimi mesleki bir eitimdir. Örencilerin sektörde baarılı olabilmeleri için uygulamalı eitim arttır. Uygulamanın yapılabilmesi için, donanımlı laboratuarlara ve deneyimli öretim elemanlarına ihtiyaç duyulmaktadır. Eitim ve öretim kurumlarıyla turizm iletmeleri arasında istenen koordinasyon tam olarak salanamamıtır. Eitim kurumları, turizm iletmeleri ve sektördeki meslek örgütleriyle kurulacak ibirlii turizm eitimin kalitesini arttıracak, böylece hizmet kalitesi de yükselecektir.

176 Yrd. Doç. Dr. Rüya EHTYAR-Engin ÜNGÜREN KAYNAKÇA Abbey, J., G., (2006). Hopelessness at the end of life: The Utility Of The Hopelessness Scale With Terminally Ill Cancer Patients, British Journal of Health Psychology, vol:11, 173 183. Aaolu, O., K. (1991). Türkiye de Turizm Eitimi ve Etkinlii, Ankara: Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları. Alisinanolu, F., Uluta,. (2000). Çocuklarda Kaygı Ve Bunu Etkileyen Etmenler, Milli Eitim Dergisi, s:145, 15-19. Altman, L.A. ve Brothers, L.R. (1995). Career Longevity of Hospitality Graduates, FIU Hospitality Review, 13(2), 77-83. Akolan-Kozak, M. (2001). Türkiye`de Konaklama Sektöründe Çalıan Kadınların Tükenmilik Durumları Üzerine Bir Aratırma, Turizm Akademik, 2, 11-19. Aksu, A., A., Köksal, C., D. (2005). Perceptions and attitudes of tourism students in Turkey, International Journal of Contemporary Hospitality Management, 17, 4/5, 436-447. Akta, A., Boyacı, C. (1992). Üniversiteler Kurumunda Lisans Düzeyinde Turizm letmecilii ve Akdeniz Örnei. III: Ulusal Turizm Kongresi, Kuadası Belediye Yayınları-5. Akta, A., Ehtiyar, R. (1995). Otel letmelerinde Çalıan Personelin Tatmini ve Örgütsel Gereksinimlerini Belirlemeye Yönelik Antalya Yöresinde Yapılan Bir Aratırma, Adnan Menderes Üniversitesi VI. Ulusal Turizm Kongresi Bildiriler Kitapçıı Arslan,., Kutsal, Y., G. (1999). Geriatride Yaam Kalitesinin Deerlendirimi, Geriatri Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 4, 173-178. Atay, M., Gündoar, D. (2004). ntihar Davranıında Risk Faktörleri: Bir Gözden Geçirme, Kriz Dergisi, Cilt: 12 Sayı: 3, 39-52. Baron, P., Maxwell, G. (1993). Hospitality Management Students` Image Of The Hospitality Industry, International Journay of Contemporary Hospitality Management, 5 (5), 5-8. Bayam, G., Okay, T., Dilbaz, N., Açıkgöz, Ç. (2002). Sivil Savunma Birlii Çalıanlarında Kaygı, Umutsuzluk Ve Örenilmi Güçlülük Düzeyleri Ve Posttravmatik Stres Bozukluu Sıklıı, Kriz Dergisi, 10(1), 1-9. Bradley, E.,H, Prigerson H, Carlson, M.,D, Cherlin, E, Johnson, H.,R, Kası, S.,V. (2004). Depressıon :Among Surviving Caregivers Does Length of Hospice Enrollment Matter?, Am J. Psychiatry, 161-162.

Turizm Eitimi Alan Örencilerin Umutsuzluk ve Kaygı Seviyeleri ile Eitime Yönelik Tutumları Arasındaki likinin Belirlenmesine Yönelik Bir Aratırma 177 Carver, C.S., Scheier, M.F. (1990). Origins and functions of positive and affect: a control-process view, Psychological Review, 97, 19-35. Ceyhun, A., G.; Ceyhun, B. (2003). Lise ve Üniversite Örencilerinde ntihar Olasılıının Deerlendirilmesi, Klinik Psikiyatri, cilt: 6, 217-224. Cheavens, J., S.; Feldman, D., B.;. Woodward J. T.; Snyder, C., R. (2006). Hope in Cognitive Psychotherapies: On Working With Client Strengths, Journal of Cognitive Psychotherapy: An International Quarterly, Volume 20, Number 2,135-145. Cooper, C., Shepherd, R. (1997). The relationships between tourism education and the tourism industry: Implications for tourism education, Tourism Receation Research, 22(1), 34-47. Casodo, M.,A. (1992). Student Expectations of Hospitality Jops, Cornell Hotel and Restaurant Administration Quarterly, 33 (4), 80-82. Christou, E. (1999). Hospitality Management Education In Greece: An Exploratory Study, Tourism Management, Volume 20, Number 6, 683-691. Çakır,. (1998). Türkiye`de Lisans Düzeyi Turizm Eitiminde Staj Sorunları ve Çözüm Önerileri, Süleyman Demirel Üniversitesi Eildir Meslek Yüksekokulu 1.Ulusal Turizm Sempozyumu Bildir ikitapçıı, Eildir. Demirer, H. (2000). Kapadokya Bölgesi Turizm Belgeli Konaklama letmeleri Üst ve Orta Düzey Yöneticilerinin Turizm letmecilii ve Otelcilik Yüksekokulu Örencilerinden Beklentilerini Belirlemeye Yönelik Bir Aratırma, Kapadokya Toplantıları VII. Nevehir: Erciyes Üniversitesi Turizm letmecilii ve Otelcilik Yüksekokulu, 8-23. Durak, A. (1994). Beck Umutsuzlık Ölçei (BUÖ) Geçerlik ve Güvenirlik Çalıması, Türk Psikoloji Dergisi, 9(3), Haziran, 1-11. Durak, A., Palabıyıkolu, R. (1994). Beck Umutsuzluk Ölçei Geçerlilik Çalıması, Kriz Dergisi, Cilt:2, Sayı:2, 311-319. Eser, Z. (2002). Turizm Eitimine Üç Açılı Yaklaım: Profesyonel Eitim, Mesleki Beceri Eitimi ve Giriimcilik Eitimi. Turizm Bakanlıı II. Turizm urası Bildirileri II. Cilt, Ankara. Freud, S. (---). Psikanalize Giri, (Çeviren: Günsel Koptagel), Mert Yayıncılık, stanbul. Getz, D. (1994). Students` work experinces, perceptions and attitudes towards careers in hospitality and tourism: A longitudinal case study in Spey Valley. Scotland, International Journay of Hospitality Management, 13(1), 25-37.

178 Yrd. Doç. Dr. Rüya EHTYAR-Engin ÜNGÜREN Geçtan, E. (2003). Psikodinamik Psikiyatri ve Normal Davranılar, Yayınları,stanbul. Metis Gökdeniz, A., Çeken H., Erdem B. (2002), Okul Sektör sbirligi Çerçevesinde Stajdan Beklentiler, Sorunlar ve Çözüm Önerilerine Yönelik Bir Uygulama, Turizm Egitimi Konferans-Workshop Turizm Bakanlıı Turizm Eitimi Genel Müdürlüü, Ankara. Güleç, C., Körolu, E. (1997). Psikiyatri Temel Kitabı, Hekimler Yayın Birlii, Ankara. Güzel, N. G. (2006). Yükseköretimde Turizm Eitimi ve Hizmet Kalitesi. Yayınlanmamı Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Hiemstra, S.J. (1990) Employment Polices and Practies In the Longign Industry, International Journal of Hospitality Management, 9(3), 207-221. Horney, K. (1999). Çaımızın Nevrotik Kiilii, (Çeviren: Selçuk Budak), Öteki Matbaası, 4. Basım, Ankara. Jenkins, A., K. (2001). Making a caree of it? Hospitality students` future perspactives: An Anglo-Dutch study, International Journay Contemporary Hospitality Management 13(1), 13-20 Johnstone, D. (1994). College at work: partnerships and rebuilding of American competence, Journal of Higher Education, 65(2), 168-181. nanç, B. (1997). Kaygı ve Stres, Çukurova Üniversitesi Eitim Fakültesi Dergisi,2(16), 9-14. Iverson, R.D., Deery, M. (1997) Turnover culture in the hospitality indutry. Human Resource Management Journal, vol. 7, No 4, 71-82. Kashan, J.H., Stoyls, M.S., Dandoy, A.C., Viadya, A.F., Reid, J.C. (1991). Correlates of Hopelessness In Psychiatrically Hospitalized Children, Comprehensive Psychiatry, 32(4), 330-337. Kıng, B., Mckercher, B., Waryszak, R. (2003). A comparative study of hospitality and tourism graduates in Australia and Honh Kong, The International Journal of Tourism Research, 5-6 Nov/Dec, 409-420. Kızılırmak,. (2000). Meslek Yüksekokulları Turizm ve Otelcilik Programlarının Turizm Sektörünün Beklentileri Dorultusunda Deerlendirilmesi Milli Eitim Dergisi, Sayı:147 Koko, J., Guerrier, Y. (1994). Overedication, Underemployment And Jop Satisfaction: A Study Of Finnish Hotel Receptionist, International Journey of Hospitality Management, 13(4), 375-386.