Hacettepe Ünverstes Eğtm Fakültes Dergs 22 : 74-81 {2002} [ 1. of LK- VE ORTAÖGRETM OKULLARıNDA YABANCI DL DERS KTABI SEçM FOREIGN LANGUAGE COURSEBOOK SELECTION IN PRIMARY AND SECONDARY SCHOOLS Ayten GENÇ* ÖZET: Ders ktabı, genel ve özel hedeflern somutlaştınlarak sunulduğu, malzemenn bu hedeflere uygun olarak seçldğ, düzenlendğ, sımf çndek öğretm sürecn, yöntem, dersn aşamalarım, çalışma bçmlern, öğrenc ve öğretmen etkleşmn belrleyen; araç gereç seçmn ve kullammını düzenleyen öğretm malzemesdr. Sınıf ç etknlklern saptanmasına, düzenlenmesne; hedeflere erşlp erşlmedğnn kontrolüne ve ölçülmesne yardınıcı olur. Bu çalışmada, Türkye'dek İlk- ve ortaöğretrnde görevl yabancı dl öğretmenlernn öğretm sürecn bçmleme, belrleme ve düzenlernede bu denl etkis olan ders ktaplarını seçmede kullanacağı ölçütler ele alınmıştır. Yabancı dl ders ktapları seçmndek ölçütler, öğretm plam, öğrencye uygunluk ve öğrenme/öğretme ortamına uygunluk çerçevesnde değerlendrlmş ve önerler sunulmuştur. ANAHTAR SÖZCÜKLER: okul, yabancı dl ders, ders ktabı. ABSTRACT: The coursebook s a teachng materal n whch general and specfc goals are presented n a concrete way, the materal s seleeted accordng to these goals; a teachng materal whch determnes the n-class teachng phase, the method, the steps of the lesson, the style of the study, the mutual nfluence of the teacher-iearner; that s, t organzes the seleeton and use of the teachng materals. It ads the determnaton and preparaton of the n-class actvtes; controls and evaiuates whether the goals are reachd. n ths study, the crtera whch the foregn language teac <1ersworkng n prmary and secondary schools n Turkey wll use when seleetng these such effectve coursebooks for the formaton, determnaton and organzaton of the teachng phase have been touched. The crtera for the selecton of foregn language coursebooks have been eva- Iuated accordng to the framework of both the teachng plan and ther sutablty to the learner, and teachng-ieaning envronment, and some suggestons have been offered, as well. KEY WORDS: school, foregn language lesson, coursebook/textbook. 1. GRş Günümüzde hoşgörünün, banşın sağlanması, yaşatılması ve sürdürülmes çn nsanlar, ülkeler arasındak letşmn güçlenmes, "yabancı" olanın aşılması yönünde çaba sarfedlmektc ve bu durumevrensel boyutta yabancı dl öğrenmeye lg ve steğn artmasına neden olmaktadır. Türkye' de de yabancı dl öğretmnn önem artmakta ve bu doğrultuda talepler karşılamak amacıyla çalışmalar yapılmaktadır. 2001-2002 öğretm yılından tbaren lk ve ortaöğretm okullannda zorunlu brnc yabancı dln yanı sıra zorunlu knc yabancı dl öğretlmes gündeme gelmş ve öncelkle plot okulolarak 92 Anadolu Öğretmen Lsesnde knc yabancı dl ders zorunlu seçmel ders olarak uygulamaya konulmuştur. Eğtm ve öğretm yapılacak yabancı dber, öncelkle Mll Güvenlk Kurulu'nun görüşü alınarak, Bakanlar Kurulu karanyla tespt edlmektedr (Resm Gazete 1983, s.758). İlk- ve ortaöğretm kurumlarında verlen yabancı dl derslernn öğretm yılına, okul tpne, dersn zorunlu ya da seçmel olmasına göre ayn ayrı genel ve özel hedeflernn belrlendğ öğretm programları, yöntem ve uygulamayla lgl yönetmelkler, düzenlemeler, MB Eğtm Bakanlığı'na bağlı Talm ve Terbye Kurulu tarafından belrjenmekte ve resm yayın organı Teblğler Dergs'nde yayınlanmaktadır. MB Eğtm Bakanlığı'na bağlı bütün resm ve özelokullar, öğretm programlarımn yanısıra Teblğler Dergs 'nde "konuları öğretm programlan doğrultusunda hazırlanmış, öğrenm amacı le kunam]an basıh eser" (MHj Doç. Dr., Hacettepe Ünverstes Eğtm Fakültes, Yabancı Dller Eğtm Bölümü, Alman Dl Eğtm Anı!blm Dalı, Ankara *
75 Ayten Genç [ J.of Hedeflern belrlenmes ögretm Malzemesnn Secm.Ögretm Malzemesnn Hazırlanması ögrenme HedefnKontrol Ders Ktabı ögretm Aşamalarını Belrleme Çalışma Bçmlern Belrleme Araç-Gereç Belrleme ögretmn Düzenlenmes Şekl 1: Ders Ktabı (KastlNeuner 1994, s. 8) Egtm Bakanlıgı (ME.B), 1995, s. 598) olarak tanımlanan ders ktaplarını, Mll Egtm Temel Kanunu'nun 55. maddesne göre okullarda okutulması Kurulca kabul edlen ve Nsan ayının lk yarısında Teblgler Dergs'nde yayımlanan ktap lstes çersnden seçmek zorundadır (ME.B. 1995, s.598). "Ders ktabı, genel ve özel hedeflern somutlaştırılarak sunuldugu, ögretm malzemesnn (metn, çerk, becer alanları, dl blgs, sözcük blgs, fonetk, mla v.s. ) bu hedeflere uygun olarak seçldg, düzenlendg, sınıf çndek ögretm sürecn, yöntem, dersn aşamalarını, çalışma bçmlern, ögrenc ve ögretmen etkleşmn belrleyen; araç gereç seçmn ve kullanımını düzenleyen ögretm malzemesdr. (Şekl 1) Dersn aşamalarının saptanmasına, düzenlenmesne, hedeflere erşlp erşlmedgnn kontrolüne ve ögretmn düzenlenmesne yardımcı olur (KastlNeuner 1994, s. 8). 2. YABANCI DL DERS KTABI SE- ÇMNDE ETKL FAKTÖRLER Türkye'dek yabancı dl ögretmenler, ögrenme/ ögretme hedeflerne ulaşmak çn ögretm sürecn bçmlerne, belrleme ve düzenlernede dogrudan etkl ders ktabını Teblgler Dergs'nde yayımlanan lstedek ders ktapları arasındanbelrlemek ve seçmek durumundadırlar. Bu nedenle, ögretmenlern hang ders kta- bıyla çalışacaklarını, ktabın öğrenclerne, öğrenme koşullarına uygunlugunu araştırmaları gerekmektedr. Ders ktabının seçmnde, ögrenc, ögretm planı ve ögretm ortamına uygunlugu araştırılmalıdır(kastlneuner 1994, s. 8). Bu çalışmada Türkye'dek lk- ve ortaöğretmde görevl yabancı dl ögretmenlernn ders ktabı seçmnde kujlanacagı ölçütler, öğretm planı, ögrencye ve öğrenme/ögretme ortamına uygunluk çerçevesnde degerlendrlecektr. Ders ktaplarınınmll Eğtmn genel lkelerne, öğretm programlarına,okul tp ve ders saatlerne uygunlugu öğretm planı; ögrenme koşullarına, ders ktabı çergnn, görsel tasarımının, fyatının öğrencnn alım gücüne uygunluğu öğrencye uygunluk, öğrenme ortamına, çalışma bçmlerne, yabancı dl öğretmenne, okullarda mevcut araç gerece uygunluğu öğrenme/öğretme ortamına uygunluk kapsamım.~ ele alınacaktır. 2.1. Öğretm Planı 2.1.1. Mll Eğtmn Genel lkelerne Uygunluk 1739 sayılı Mll Eğtm Temel Kanunu'na göre Türk Mll Eğtmnn Temel Amaçları ve İlkeler, Genellk ve /ştlk, /gtm Hakkı. Fırsat ve mkan Eştlg, Sürekllk, Atatürk nkılap ve lkeler ve Atatürk Mllyetçlg, Demokras Eğtm, Laklk, Blmsellk, Planlılık, Karma
İlk- ve Ortaöğretm Okullarıntkz Yabancı Dl Ders Ktabı Seçm 76 Eğtm, Okul ve Alenn İşbrlğ, Her Yerde Eğtme yönelk maddeler kapsamaktadır (Resm Gazete 1973, s. 2432). Türkye Cumhuryet sınırları çersnde yazılan ve okutulan ders ktaplarının seçmnde, bu temel lkeler göz önünde bulundurulmalıdır. 2.1.2. Öğretm Programma Uygunluk "Ders programlarına uygun olarak hazırlanan, konuların ssteml br şeklde şlendg, ögretme yardımcı unsurlarla beslenerek daha anlaşılır hale getrldg (M.E.B. 1995, s. 598)" öngörülen ders ktaplarının seçmnde zlenmes gereken yol, Teblgler Dergs'nde, "Kurulca kabul edlen ders ktaplarının yayımlandıgı Teblgler Dergs'nn her ögretmen tarafından ncelenmes okul yönetmnce saglanır. İlkögretm ve ortaögretmkurumlarıncaokutulacak ders ktapları, lgl sınıf ve branş ögretmen tarafından seçlr. Sınıf ögretmen ve branş ögretmen, seçtkler ktapların seçme gerekçeler konusunda zümre ögretmenler kuruluna blg verrler. Bu toplantıya Okul-Ale Brlg Başkanı ya da uygun göreceg üyelern katılması saglanır. Sınıf ve branş ögretmen, seçtg ktap lstesn gercg çn okul müdürünesunar. Okul yönetmler, Talm ve Terbye Kurulu'nca kabul edlen ders ktapları çeştlernn okul ve sınıf ktaplıklarında bulundurulmasına özen gösterrler (M.E.B. 1998, s.1004)" şeklnde açıklanmıştır. Yabancı dl ögretmenlernn öncelkle Teblgler Dergs 'nde yayımlanan ögretm programları çersnden kend okul, sınıf ve öğrencsne uy~un ögretm programını ncelemes; programın yapısı, çerg, yöntemle lgl lkeler, ölçme ve degerlendrme, üntelere göre amaçlar ve kazandırılacak davranışlarla lgl blg ednmes gerekmektedr. Ders ktapları da bu ögretm programlarında verlen hedeflern somutlaştırıldıgı, dl şlevlernn, konuların, dlblgsnn, sözcük blgsnn, alıştırmaların v.s. hedef gruba göre seçlerek düzenlendg, uygulamada degşk çalışma bçmler ve araç-gereçlern kullanırnıyla desteklenen malzemelerdr. İlgl sınıf ve ögrenc grubu çn seçlecek yabancı dl ders ktabıyla erşlmes beklenen hedeflern, lgl sını- fa ve ögrenc grubuna yönelk yabancı dl ögretm programıyla örtüşmes gerekmektedr. 2.1.3. Okul Tpne ve Ders Saatlerne Uygunluk Ögretm malzemesnn br ögretm yılına, ülkemzde ders saatlernn en fazla 40 dakka olmasındanhareketle br ders saatne göre bölünerek yıllık plana göre düzenlenmes gerekmektedr. Bu nedenle, yıllık ögretm planını oluştururken, lgl ögretm kurumundak ders saatlern dkkate almak gerekr. Okulun lk- ya da ortaöğretm kurumu, düz ya da yabancı dl agırlıklı programlı veya Anadolu Lses, Fen Lses v.b. gb br seçme sınavı sonucunda ögrenc grupları oluşturulan okulolmasından, yabancı dl dersnn zorunlu ya da seçmel ders olmasından da kaynaklanan farklılıklar bulunmaktadır. Ülkemzde lselern (ortaögretm okulları) brnc yabancı dl ders 9. sınıfta haftada 4 saat ken, bazı derslern ögretmn yabancı dlle yapan resm okullar (Anadolu Lseler) le yabancı dl agırhklı lselern 9. sınıfında brnc yabancı dl ders haftada 8 saattr. Bu durumda dogal olarak bu k farklı okul tpnde aynı yabancı dl ders ktabının okutulmasıyla aynı hedeflere erşmek ve ögrencler br ögretm yılı sonunda aynı düzeye getrleblmek söz konusu olamaz. Bu nedenle, ders ktabı seçmnde her okul, sınıf ve alan çn farklı ögretm programlarının, farklı ders saatlernn bulundugu gerçeğ göz ardı edlmemeldr. İlkögretmde zorunlu brnc yabancı dl 4. ve 5. sınıflarda haftada 2 saat, 6.,7. ve 8. sınıflarda haftada 4 saat verlmektedr. Ayrıca seçmel derslere at sürenn en fazla k saat okutulan yabancı dl dersnn takvyes amacıyla kullanılablr. 6. sınıftan tbaren haftada 2 saat verlen knc yabancı dl ders se Blgsayar, Drama, Güzel Konuşma ve Yazma, Turzm, Tarım ve Yerel El Sanatları gb yed ders arasındanseçlmektedr (M.E.B. 1998, s.1004). Lselern (ortaögretm) 9. sınıfında zorunlu brnc yabancı dl dcrs, haftada 4 saat olarak düzenlenmştr. Öğrenc, seçmel ders grubundan haftada 2 saat takvyel yabancı dl ders le
77 Ayıen Genç [ 1. of pskomotor blşsel duyuşsal sosyal çalışmateknklernebağlı. Öğrenme Koşulları aleden kaynaklanan yapısal breysel kültürel güdümsel dlsel Şekl 2: Öğrenme Koşulları (Becker 1987, s.17) 2 saat seçmel knc yabancı dl ders alablr. Ortaöğretm, 10. sımftan tbaren Fen Blmler, Sosyal Blmler, Türkçe-Matematk, Yabancı Dl Alanı, Sanat (Müzk/Resm) ve Spor alanlarına ayrılmaktadır. Fen Blmler, Sosyal Blmler, Türkçe-Matematk, Sanat (Müzk/Resm) ve Spor alanlarında zorunlu brnc yabancı dl, 10. ve II sımflarda haftada 4 saat verlmektedr; öğrenc ayrıca seçmel dersler grubundan haftada 2 saat Takvyel Yabancı Dl le 9. ve 10. ve 11 sımflarda haftada 2 saat seçmel knc yabancı dl ders alablr. Yabancı Dl alamm seçen öğrenclern se, 10 ve ll. sımflarda haftada 8 saat zorunlu brnc yabancı dl dersnn yam sıra haftada 4 saat takvyel yabancı dl ve haftada 4 saat knc yabancı dl ders alma olanağı vardır. Bazı derslern öğretmn yabancı dlle yapan resm okullar (Anadolu Lses) le yabancı dl ağırlıklı lselerde (Örneğn: Anadolu Öğretmen Lses) Fen Blmler, Sosyal Blmler, Türkçe- Matematk Alanlarında zorunlu brnc yabancı dl dersler hazırlık sımfında haftada 24 saat, 9. Sımfta 8 saat, 10. ve 11. sımflarda 4 saat olarak düzenlemnştr. Seçmel knc yabancı dl dersler se 9., 10., ve ll. sımflarda haftada 2 saattr. Bu okulların Yabancı Dl Alanında zorunlu brnc yabancı dl ders haftada 24 saat, 9. sımfta haftada 8 saat, 10. ve ll. sımflarda haftada 10 saat olarak düzenlenmş olup takvyel yabancı dl ders 9. sımfta haftada 2 saat, 10 ve II sımf- larda haftada 4 saattr. Öğrenc ayrıca, 9. sınıf ta haftada 2 saat, 10. ve 1. sımflarda haftada 4 saat knc yabancı dl ders alablr. Özel Okulların yabancı dl ders saatler de, bu Usclern Yabancı Dl Alanındak yabancı dl ders saatlerne uygun olarak düzenlenmektedr. Fen Lsesnde hazırlık sımfında haftada 24 saat, 9.sımfta 6 saat, 10. ve 11. sımflarda 4 saat brnc yabancı dl ders verlmektedr. Öğrenc 10. ve 11. sınıflarda haftada 2 saat takvyel yabancı dl ders alablr. İknc yabancı dl sc 9., 10. ve 11. sınıflarda haftada 2 saattr. Anadolu Güzel Sanatlar Lselernn Sanat /Resm/Müzk alanlarında se hazırhkta 24 saat, 9. sımfta 6, 10. sınıf ta haftada 5, 11. sınıf ta sc haftada 4 saat brnc yabancı dl ders lc hcr sımfta haftada 2 saat takvyel, 2 saat knc yabancı dl seçmel ders verlmektedr. Meslek Lselernde brnc yabancı dl dcrsler, sadece 9. sınıfta haftada 4 saat, Anadolu Mc". lek ve Anadolu Teknk Lselernde hazırlıkta 24 saat, 9. sınıfta 6 saat, 10. ve 1]. sınıflarda 4 saat olarak düzenlenmştr. 200] -2002 öğrctm yılından tbarcn 92 Anadolu Öğretmcn Lses'ndc knc yabancı dl ders zorunlu scçmel olarak uygulamaya konulmuş olup 2002-2003 öğretm yılından tbarcn zorunlu knc yabancı dl dersnn dğcr okullarda da uygulamaya geçrlmes düşünülmektedr.
İlk- ve Ortaöğretm Okullarında Yabancı Dl Ders Ktabı Sı~çm 78 2.2. Öğrencye Uygunluk 2.2.1. Öğrenme Koşullarına Uygunluk Becker (1987), öğrenme koşullarımn güdümsel, duyuşsal, pskomotor, kültürel, dlsel, blşsel, sosyal, yapısal ve aleye bağlı olarak oluştuğunu dda etmektedr (s. 114). (bkz. Şek1.2) Bu durumda,öğrenclern yaşları, hazır bulunuşlukları, lg ve stekler, öğrendkler yabancı dle ya da ülke blgsne yönelk ön blgler, öğrenme alışkanlıkları v.b. gb özellkler öğretme-öğrenme ortarınm yakından etklemektedr. Öğretrnde kullamlacak ders ktaplarımn öğrenclern öğrenme koşullarına uygun seçlmes öğretrnn vermllğn artırır. Öğrenclern gereksnmlernn, sosyal yapılarımn, toplumsal özellklern, koşulların, ülke gerçeklernn dkkate alınarak yazıldığı yerel ders ktaplarıyla yapılan öğretmn gerekllğ tartışmasız kabul edlen gerçeklerdendr. M1l Eğtm Bakanlığı, Talm ve Terbye Kurulu'nun onayladığı ve yayımladığı öğretm programları çerçevesnde lgl branş öğretmenlernden ve blm adamlarından oluşturduğu komsyonlara yerel yabancı dl ders ktapları yazdırmaktadır. Ancak bu çalışmalar, Türkye genelnde resm ve özelokulların taleplern karşılayamamaktadır. Öğrenc gruplarımn, okul tplernn ve ders saatlernn farklılığı nedenyle, bu farklı yapıya yönelk çeştl ve belrl aralıklarla yenlenen ders ktaplarımn yazılması ve yayımlanması gerekmektedr. 2.2.2. Yabancı Dl Ders Ktabı İçerğnn Uygunluğu araştı- gulama olanakları le çerğn uygunluğu rılmalıdır. Yabancı dl ders ktabı seçmnde, ders ktabı çerğnn Mll Eğtmn temel lkelerne, okul tpne, kullamlacağı sımfa, yabancı dl öğretm programlarına ve hedeflerne, öğrencnn lg, gereksnm ve sevyesne uygun olmasına dkkat edlmeldr. Ktabın çerğnn, öğrencye bağımsızlık ve breysellk, yaratıcılık edndrmes, eleştrel bakış açısı kazandırmasıgerekldr. Metnlern, dlblgs, sözcük v.s. öğretmndek malzemenn güncellğ, geçerllğ, kullamlacak araç gereç, çalışma bçmler, sınav tpler, uy- 2.23. Yabancı Dl Ders Ktabının Görsel Tasarımının Öğrencye Uygunluğu Bütün ders ktaplarında olduğu gb yabancı dl ders ktaplarında da gerek estetğe gerekse amaca yönelk görsel br tasarım söz konusudur. Ancak, öğrenclern okuduklarımn % 10'unu, duyduklarımn % 20'sn, gördüklernn % 30'unu, duyup gördüklernn % 50'sn belleklerne kaydetmelerne lşkn (Becker 1987, s 114) bjmsel araştırma sonuçları, ders ktaplarındak görsel tasarımın öğretrnde ne denl etkl olduğunu ve ders ktabı seçmnde dkkate alınması gerektğn göstermektedr. Bu nedenle ders ktaplarındakgörsel malzeme, sadece estetk kaygı taşımamalı; berabernde öğrencnn derse lgsn, katılımını etkleyen, artıran ve algılamayı kolaylaştıran bh şlerlk de yüklenmeldr. Öğrencye dln öğrendğ yabancı kültürü, ülkey tanıtmak, blg edneblmesn ve yne onu gerçek dünyayla buluşturarakkendsn gerçekç br letşm ortamında hssettrmesn sağlamak da şlevler arasında olmalıdır. Yabancı dl ders ktabı seçerken ktabın sunduğu görsel malzemenn güncel, geçerl, öğretm ortamına, öğrencnn yaş, lg v.b. gb sosyal, kültürel alanına uygun olmasına dkkat edimel ve bu malzemenn önblgler harekete geçrme, aniaşılmayam anlaşılır kıima, düşündürme, konuşmayı veya yazmayı yönicndrme v.b. gb görsel malzemenn şlevler de ncelenmeldr. 2.2.4.Yabancl Dl Ders Ktabı Fyatının Öğrencnn Alım Gücüne Uygunluğu Ders ktabı, öğrenm ve öğretm hedeflerne ulaşmak çn başlı başına br hedef değldr; ancak ülke koşullarında farklı alım gücüne sahp bütün öğrencjer çn y br araçtır ve bricştrc br özei1ğ buiunmaktadır. Bu nedenle, yabancı dl ders ktabı seçmnde öğrencnn alım gücü de hesaba katılmalıdır.
79 Ayıen Genç [ J. of 2.3. Öğrenme/Öğret me Ortamına Uygunluk 2.3.1. Derslğe Uygunluk Öğretm kurumunun şartlan, derslğn büyüklüğü, öğrenclern oturma düzen, derslğn akustk ve görsel düzen, araç gereç kullanımını, öğrenme ortamındadüzenlenecek farklı çalışma bçmlern ve öğretmen-öğrenc etkleşınn doğrudan etklemektedr. Bu nedenle öğretm ortamına uygun seçlen ders ktabı, öğretmde vermllğ artınr. 2.3.2. Çahşma Bçmlerne Uygunluk Sosyal ve gruba özgü öğrenme koşulları, öğretmen-öğrenc etkleşm, verlecek ödevlern özellkler ve öğrenme hedefler sınıf ç çalışma bçmlern belrler. Öğretm ortamında gerçekleştrleblecek bu çalışma bçmler (tek çalışma/ kl çalışma/küçük grup çalışması/ büyük grup çalışması) hedeflere uygunluk, öğrenc-öğretmen etkleşın, öğrenclern sosyal durumu, grup ç çalışmalara hazır bulunma durumu, çalışmanın ncel ve ntel özellğ, sınıf düzen v.b. gb özellklere uygun olarak düzenlenr. Bu nedenle yabancı dl ders ktaplannın seçınnde, sınıf ç çalışma bçmlernn gerçekleştrleblrlğ dkkate alınmalıdır. 2.3.3. Yabancı Dl Öğretmenne Uygunluk. Öğretmen, sınıf ortamını şekllendrmede ve öğrencler stenen hedeflere yönlendrmede söz sahb kşdr. Kşlğ, davranışlan, alan ve meslek blgsne hakmyet, alanındak yenlklerle bağlantısı öğretm doğrudan etklemektedr.. Öğretmenn her ders çn hazırlıklı, planlı ve erşlmek stenen hedeflern blncnde olması, ders öğrenclern lg, gereksnm ve steklern değerlendrerek düzenlemes ve değşk çalışma bçmlern uygulaması gerekldr. Bu durum, koşullara göre değşen öğretm programlanyla, malzemeleryle lgl blglenmey gerektrmektedr.. Yabancı dl öğretmennn öğrettğ yabancı dle hakm olması ve meslek blgsyle do- nanrnışolması ön şart olup bu blg ve becerlern hzmet ç eğtm olanaklanyla tazelenmes ve öğretmenn sürekl gelşen öğretm ve yöntem blglernden ve bu yönde yazılan ders ktaplarından haberdar olması gerekmektedr.. Yabancı dl dersnde, öğretmen-öğrenc arasındak mesafe değl, yakınlık dkkate alınmalıdır. Bu durum sadece öğretmenöğrenc etkleşmn değl, öğrencjer arasındak etkleşm de güçlendrerek, sınıf çnde üstlenlen toplumsal rollern sınıf dışında da yaşama geçrlmesne neden olacaktır. Bu durumda yabancı dl ders ktabı, öğretmen kşlğ, davranışı, alan ve meslek blgs, öğretmen-öğrenc etkjeşm ve öğretmenn yönlendrme becers dkkate alınarak seçlmeldr. Aks takdrde seçlen ders ktabı, güncellğn ve geçerllğn ytren yöntemlerle yapılan br malzeme olmaktan öteye gdemez. 2.3.4. Okullarda Mevcut Araç Gerece Uygunluk Yen teknolojye uygun araç gereçle çalışılması gereken yabancı dl ders ktabını seçmek, çağı yakalamak açısından gerekl olmakla brlkte okulda, sınıfta bulunablen ve kullanılablen araç gerecn (kasetçalar, vdeo, tepegöz v.s.) dkkate alınarak koşullara uygun ders ktabının belrlenmes öğretmde vermllğ yükseltr. 3. ILK- VE ORTAÖGRETIM KI! RUMLARıNDA OKUTULAN YA- BANCI DL DERS KTAPLARI Halen lköğretm okullannın brnc yabancı dl İnglzce dersnde Enjoy Englsh. Student's Book ve Quck Step, Almanca dersnde HaZZo Knder ve Lem mt uns, Fransızca dersnde le voyage en franças adlı Mll Eğtm Bakanlığı'nın komsyonlara hazırlattığı yayınlar okutulmaktadır. Bu ktaplann seçmnde aşağıdak nedenler etkl olmaktadır:
İlk- ve Ortaöğretm Okullarında Yabancı Dl Ders Ktabı Seçm 80. Mll Eğtmn temel lkelerne ve Teblğler Dergs'nde yayımlanan öğretm programına uygun olması,. Br öğretm yılında haftada 3-4 saatten 36 haftalık yabancı dl öğretm progranuna uygun planlanması ve yazılması,. Mll Eğtm Bakanlığı' mn yayımladığı bütün dğer ders ktaplarımn bulunduğu her yerde satılması ve toplumun her kesmnn alablme olasılığımn düşünülerek fyatlandınıması. Yabancı dl ağırlıklı lselern brnc yabancı dl derslernde ktaplar, yabancı dl öğretmenlernn oluşturduğubölüm ya da zümreler tarafından seçlmekte ve Mll Eğtm Bakanlığı yayınları arasında yer alan komsyon ktapları okutulmamakta, thal ktaplar terch edlmektedr. Bu ders ktaplarımn seçmnde aşağıdak nedenler etkl olmaktadır:. M.E.B. tarafından yayımlanan mevcut yabancı dl ders ktaplarımn öğretm progranuna, ders saatlerne uygun olmaması,. Yabancı dl ağırlıklı lselern yabancı dl dersler çn yazılnuş M.E.B. tarafındanyayımlanan ders ktaplarımn bulunmayışı,. İthal ktapların mevcut öğretm progranuna, ders saatlerne uygun ntelkte çeştllk sunması,. Ktapların albensnn, görsel etksnn yüksek olması,. Ktaplarda resm, blg v.b. gb çağdaş, güncel çerğn sunulması. llköğretm okullarında 6. sımftan tbaren ve 7 seçmel ders arasında bulunması nedenyle, knc yabancı dl ders bütün okullarda okutulmamaktadır. Lselerde se, knc yabancı dl ders, seçmel dersler arasında, Yabancı Dl Alanında, alan seçmel dersler arasında ve bazı derslern öğretmn yabancı dlle yapan resm okullar (Anadolu Lses) le yabancı dl ağırlıklı lselern Yabancı Dl Alanında alan dersler arasında verlmektedr. (bkz. 2.1.3. Mll Eğtm B akanlığı' mn knc yabancı dl öğretmne yönelk hazırlattığı ders ktaplan bulunmaktadır. (Örneğn: İknc Yabancı Dl Alrı:llca çn Hallo Freunde I, II ve III). Ancak bu okullann br çoğunda, ders saat ve öğretm programı uygun olmakla brlkte Mll Eğtm Bakanlığı 'nın knc yabancı dl öğretm çn yayımladığ bu ders ktapları okutulmamakta, genellkle thal ktaplar terch edlmektedr. 4. SONUÇ VE ÖNERLER. Blmsel ve teknolojk gelşmeler, yenlklerle brlkte değşen, gelşen şartlar yabancı dl öğretmn de etkledğnden yabancı dl öğretm programları yenden belrlenmel, yapılandmımalıdır. Yabancı dl ders ktaplarının da öğretm programlarına paralel olarak belrl aralıklarla yenlenmesn ve hatta yenden yazılmasını gerekmektedr.. Yabancı dl ders ktaplarımn, Mll Eğtmn genel lkelerne, öğretm programlarına, oku} tpne ve ders saatlerne uygun olarak seçlmes gerekmektedr.. Yabancı dl ders ktabı seçmlernde öğrencnn yaşına, düzeyne, lg alanına, öğrenme koşullarına, davranış gelştrmesne yönelk hedeflere uygunluk gb ölçütler dkkate alınmalıdır.. Yabancı dl ders ktabının çerğnn öğrencye uygunluğu, güdüleyc öze]]jğ göz ardı edlmemeldr.. Sınıf ç etknlkler ve alıştırmalann özellkler ncelenerek, yabancı dl ders ktabının şleneceğ sınıf ortamı ve çalışma bçmlernn uygulanablrlğ dkkate alınmalıdır.. Yabancı dl ders ktaplarının alben s ve görsel tasarımınınöğrencnn yaşına, düzeyne, şartlarına, lg alanına uygun ve onlan güdüleyecek ntelkte olmasına dkkat edlmeldr.. Yabancı dl ders ktabı fyatının öğrencnn alım gücüne uygunluğu, ders ktabının seçmnde etkj faktörlerdendr.. Kaset, flm, slayt, asetat v.b. gb araç ge-
81 Ayten Genç [ J. of reçle eşgüdümlü yapılan derslerde okul, sımf şartları, ögretmenn araç gereç kullanma becerler gözden geçrlerek ders ktabı seçlmeldr.. Anadolu Lselernn, yabancı dl agırlıklı lselern ögretm programlarına uygun, ülke koşu1larımn, ögretme ve ögrenme durumlanmn v.s. dkkate alınacagı yabancı dl ders ktabı hazırlanması gerekmektedr.. İlk- ve ortaögretm kurumlarında brnc ve knc yabancı dl derslernde sürekllk gösteren br program ve ktapla çalışılmalıdır. Her ögretm yılında aym yöntemlerle yazılan, ancak albens yüksek ve son baskılarımn seçlerek ders ktaplarımn sıkça degştrlmes sorun yaratmaktadır. Aym yönteme göre, ayın yaş ögrenc gruplarımn stek ve gereksnmler dkkate alınarak yazılan ders ktaplarında ble ders ktabı mn yapısından, sözcük blgs, dl blgs, konuşma yönelmlernn seçm ve dağılımından kaynaklanan farklılıklar vardır.. Ders ktaplanmn seçmnde, yabancı dl ögretmennn koşulları ve ntelkler göz ardı edlmemeldr. Polat'ın (1991) "Unutmamak gerekr k, ders ktabı düzlemnde gerçekleştrlen yenleşmenn uygulamadak başarısı büyük ölçüde ögretcye bağlıdır. Öğretmen yetştrmne gereken özen gösterlmedkçe, en y bçmde hazırlanmış br ders ktabıyla ble baş arıya ulaşılamaz (s. 106)" sözleryle dle getrdğ gb bu ders ktaplarıdl okutacak ögretmenlern eğtmlerne özen gösterlmeldr.. Her meslekte olduğu gb öğretmenlkte de hzmet ç eğtm, meslek blglernn tazelenmes amacım taşır. Bu nedenle, hzmet ç eğtm semnerlernn gelşen ve yen- 1enenöğretm programları ve ders ktapları konusunda öğretmenler blglendrecek şeklde düzenlenmes önem kazanmaktadır. KAYNAKÇA Becker, G. E (1987). Planunl! von Unterrcht. Handlunl!sorenterte Ddaktİk. Tel : Wenhem: Beltz. Hufesen, BJNeuner, G. (1999). Anl!ewandte Lnl!ustk für den fremdsvrachlchen Deutschunterrcht. Berln: Langenschedt. Kast, B. Gerhard N. (1994). Zur Ana]vse, Begutachtung und Entwcklung von Lehrwerken mr den fremdsvrachlchen Deutschunterrcht. Berln: Langenschedt. Mll Eğtm Bakanlığı (MEB), 1995. Teblğler Dergs. Ankara: Sayı: 2434, S. 598. Mll Eğtm Bakanlığı (MEB), 1998. Teblğler Dergs. Ankara: Sayı: 2492.S. 1004. Polat. T.: Lselerde Almanca Öğretm ve Lse Ders Ktapları. (1991). (Ed.). Şeyda OzllNlüfer Tapan. Türkve'nn Ders Ktapları. Ortaöğretm Ders Ktavlarına Elestrel Br Yaklasım. İstanbul: Cem Yayınev. S. 93-106. Resm Gazete (24.06.1973). Sayı: 14574, S. 2432. Resm Gazete (19.10.1983). Sayı:J8J96, S. 758.