Kan Bileşenleri ve Transfüzyon Pratiği Dr Yüce Ayhan
KAN ÜRÜNÜ Tedavide kullanılmak üzere kandan hazırlanan ürünlerdir. a) Kan bileşenleri enleri b) Plazma fraksinasyon ürünleri Tıbbı Kursu 2
KAN BİLEŞENLERİ TAM KAN Bağışçıdan torbaya alınıp bileşenlerine ayrılmadan doğrudan kullanılan kandır. Kullanım alanı sınırlıdır. İlk alındığında eritrosit, lökosit, trombosit, plazma ve pıhtılaşma faktörlerini içerir. 48 saat içinde trombositler,5-7 gün içinde de pıhtılaşma faktörleri işlevlerini yitirirler. Ortalama 450 (± %10) ml (~ 250 ml plazma + ~ 200 ml eritrosit) Yaklaşık hematokrit %36-37 2-6 o C'da saklanır. Saklama süresi antikoagulan türüyle ilişkili olarak değişir. Tıbbı Kursu 3
KAN BİLEŞENLERİ ANTİKOAGULAN/KORUYUCU SIVILAR Sitrat (C): Pıhtılaşmayı önler. Dekstroz (D) (Glukoz): Enerji kaynağıdır. Adenin (A):Hücre canlılığı için gereken ATP düzeyini korur Fosfat (P): Hemoglobinin oksijen taşıma kapasitesini korur. CPDA (Sitrat+Fosfat+Dekstroz+Adenin) 35 güng ACD (Adenin+Sitrat+Dekstroz) 21 güng SAG-M (Salin+Adenin+Glukoz+Mannitol) 42 güng DSOL (Adenin+Dekstroz+Mannitol+Sodyum Klorür) 47 güng Tıbbı Kursu 4
KAN BİLEŞENLERİ HAZIRLANMASI Tıbbı Kursu 5
KAN BİLEŞENLERİ HAZIRLANMASI Tıbbı Kursu 6
KAN BİLEŞENLERİ HAZIRLANMASI Tıbbı Kursu 7
KAN BİLEŞENLERİ HAZIRLANMASI Tıbbı Kursu 8
KAN BİLEŞENLERİ HAZIRLANMASI Tıbbı Kursu 9
KAN BİLEŞENLERİ HAZIRLANMASI Tıbbı Kursu 10
KAN BİLEŞENLERİ ERİTROS TROSİT T SÜSPANSS SPANSİYONU Plazmasının 3/4 ü alınmış kandır. Ortalama hacim 200 ml dir. Hematokrit ~ %70-80 dir. Hemoglobin ~ 45 gr dır. Saklama süresi ve saklama koşulları tam kan ile aynıdır Tıbbı Kursu 11
KAN BİLEŞENLERİ BUFFY COAT UZAKLAŞTIRILMI TIRILMIŞ ERİTROS TROSİT T SÜSPANSS SPANSİYONU Plazmasının 3/4 ü yanısıra buffy coat (bafi kot) tabakası da uzaklaştırılmış kandır. Dolayısıyla lökosit ve trombosit içeriği daha azdır. Ortalama hacim 200 ml dir Hematokrit ~ %65-75 dir. Hemoglobin ~ 43 gr dır. Saklama süresi ve saklama koşulları tam kan ile aynıdır Tıbbı Kursu 12
KAN BİLEŞENLERİ LÖKOSİTİ AZALTILMIŞ ERİTROS TROSİT T SÜSPANSS SPANSİYONU Plazması uzaklaştırılmış, lökosit içeriği azaltılmış kandır. Günümüzde en uygun yöntem filtre kullanımıdır. Lökosit sayısı 2x10 5 in altındadır. Hematokrit ~ %50-70 dir. Hemoglobin ~ 40 gr dır. Saklama süresi ve saklama koşulları tam kan ile aynıdır Tıbbı Kursu 13
KAN BİLEŞENLERİ YIKANMIŞ ERİTROS TROSİT T SÜSPANSS SPANSİYONU Plazması uzaklaştırılmış kanın izotonik bir solüsyonla (serum fizyolojik) yıkanmış halidir. Hematokrit ~ %50-70 Hemoglobin en az 40 gr Kapalı bir sistemde hazırlanır ve uygun ek solüsyonlar kullanılırsa saklama süresi ve saklama koşulları tam kan ile aynıdır. Açık sistemde hazırlanırsa 24 saat içinde kullanılmalıdır. Tıbbı Kursu 14
KAN BİLEŞENLERİ EK SOLÜSYONLU SYONLU ERİTROS TROSİT T SÜSPANSS SPANSİYONU Besleyici bir sıvı eklenmiş (adenin, glukoz, mannitol, NaCL vb) eritrosit süspansiyonudur. Hematokrit en çok %70 olmalıdır. Hemoglobin en az 45 gr olmalıdır. Temel antikoagulan CPD olmalıdır. Saklama koşulları tam kan ile aynıdır. Saklama süresi ek solüsyona göre değişir. Tıbbı Kursu 15
KAN BİLEŞENLERİ EK SOLÜSYONLU/BUFFY SYONLU/BUFFY COAT UZAKLAŞTIRILMI TIRILMIŞ ERİTROS TROSİT T SÜSPANSS SPANSİYONU Buffy coat (bafi kot) tabakası uzaklaştırılmış ve ek solüsyon eklenmiş eritrosit süspansiyonudur. Hematokrit en çok %70 olmalıdır. Hemoglobin en az 45 gr olmalıdır. Temel antikoagulan CPD olmalıdır. Saklama koşulları tam kan ile aynıdır. Saklama süresi ek solüsyona göre değişir. Tıbbı Kursu 16
KAN BİLEŞENLERİ TAZE DONMUŞ PLAZMA (TDP) Tam kandan uzaklaştırılan taze plazmanın 6-8 saat içinde hızlı biçimde dondurulmasıyla elde edilir. -18 / -25 o C 3 ay süreyle -25 o C altında 36 ay süreyle saklanır Aferez ile elde edilen plazmadan da TDP hazırlanabilir Tıbbı Kursu 17
KAN BİLEŞENLERİ KRİYOPRES YOPRESİPİTAT +2-6 o C de bekletilerek erimeye başlamış taze donmuş plazmanın yüksek devirde santrifüjüyle elde edilir. Erimiş haldeki üst sıvı (kriyopresipitatı alınmış plazma) ayrılarak yeniden dondurulur. TDP ya ait saklama koşulları ve süresi uygulanır Tıbbı Kursu 18
KAN BİLEŞENLERİ KRİYOPRES YOPRESİPİTATI ALINMIŞ PLAZMA Yalnız Trombotik Tombositik Purpura hastalarında kullanılabilen bir yan üründür. TDP ya ait saklama koşulları ve süresi uygulanır Tıbbı Kursu 19
KAN BİLEŞENLERİ TROMBOSİT T SÜSPANSS SPANSİYONU (TAM KANDAN) TROMBOSİTTEN ZENGİN PLAZMA BUFFY COAT TAN TROMBOSİT SÜSPANSİYONU 20/24 o C de 5 gün çalkalanarak saklanır. Tıbbı Kursu 20
KAN BİLEŞENLERİ HAZIRLANMASI Tıbbı Kursu 21
KAN BİLEŞENLERİ HAZIRLANMASI Tıbbı Kursu 22
KAN BİLEŞENLERİ HAZIRLANMASI Tıbbı Kursu 23
HEMAFEREZ Kan bağışçısı ya da hastadan alınan tam kanın bileşenlerine ayrılması, bileşenlerden istenen kısmın alınmasından sonra kalanın bağışçıya ya da hastaya geri verilmesi işlemidir. Aferez cihazı olarak adlandırılan bir cihaz kullanılır. Tıbbı Kursu 24
BAĞIŞÇI AFEREZİ Hastaların tedavisinde kullanılmak üzere kan bağışçısından alınan tam kandan bileşen ayrılmasına aferez bağışı veya bağışçı aferezi denir. Bu yöntemle -Trombosit -Plazma -Eritrosit -Lökosit -Hematopoetik kök hücre toplanabilir. Tıbbı Kursu 25
TERAPÖTİK AFEREZ Hastadan istenmeyen kan bileşenlerinin veya bu bileşenlerin taşıdığı istenmeyen maddelerin (protein, antikor, toksik maddeler vs) uzaklaştırılması ya da bazı bileşenlerin hastaya daha sonra verilmek üzere ayrılması (hematopoetik kök hücre gibi) amacıyla yapılan aferez uygulamasıdır. Tıbbı Kursu 26
AFEREZ CİHAZLARI Tıbbı Kursu 27
AFEREZ CİHAZLARI Devamlı Akım: (Continuous Flow Centrifugation-CFC) Bağışçı cihaza iki koldan bağlanır. Tıbbı Kursu 28
AFEREZ CİHAZLARI Aralıklı Akım (Intermittent Flow Centrifugation : IFC) Bağışçı cihaza tek koldan bağlanır. Tıbbı Kursu 29
AFEREZ AFEREZ TROMBOSİT T SÜSPANSS SPANSİYONU Bir ünite trombosit süspansiyonu (Tam Kandan): 30-70 ml plazma içinde 6 x 10 10 trombosit >0.2 x 10 10 lökosit (TZP) / >0.05 x 10 10 lökosit (BCTS) Bir ünite aferez trombosit süspansiyonu: 200-400 ml plazma içinde >2 x 10 11 trombosit <1 x 10 9 lökosit 20/24 o C de 5 gün çalkalanarak saklanır. Tıbbı Kursu 30
AFEREZ Tıbbı Kursu 31
AFEREZ Tıbbı Kursu 32
AFEREZ Tıbbı Kursu 33
AFEREZ AFEREZ GRANÜLOS LOSİT T SÜSPANSS SPANSİYONU <500 ml plazma içinde 1,5-2 x 10 8 granülosit/kg (beden ağırlığı) erişkin/çocuk 1 x 10 9 granülosit/kg (beden ağırlığı) yenidoğan İşlemden 8-12 saat öncesinde bağışçıya G-CSF (Granülosit Koloni Stimule Edici Faktör) verilmelidir. Hemen kullanılmalıdır. 20/24 o C de en çok 24 saat çalkalanmadan saklanır. Tıbbı Kursu 34
TRANSFÜZYON PRATİĞİ ETİKETLEME Hazırlayan kan merkezinin adı ABO ve Rh (D) grubu Bağış Tarihi Antikoagulan solüsyonun adı Bileşenin adı Son kullanma tarihi Bileşenin hacmi/ağırlığı Saklama ısısı Ek işlem bilgileri Tıbbı Kursu 35
TRANSFÜZYON PRATİĞİ KAN BİLEB LEŞENLERİNİN İSTENMESİ Kan Bileşeni İstek Formu Acil Kan Bileşeni İstek Formu Tıbbı Kursu 36
TRANSFÜZYON PRATİĞİ KAN BİLEB LEŞENLERİNİN N TAŞINMASI Tıbbı Kursu 37
TRANSFÜZYON PRATİĞİ ONAM Kan ve Kan Bileşenleri Onam Formu Tıbbı Kursu 38
TRANSFÜZYON PRATİĞİ KANIN ISITILMASI Masif transfüzyon ile yenidoğan exchange transfüzyonunda ve soğuk aglütinini bulunan olgularda ısıtma gerekir. Bunlar dışında rutin transfüzyonda ısıtma gerekli değildir. Tıbbı Kursu 39
TRANSFÜZYON PRATİĞİ PLAZMANIN ÇÖZÜLMES LMESİ Tıbbı Kursu 40
TRANSFÜZYON PRATİĞİ TRANSFÜZYON Transfüzyon setinin doldurulması ve yıkanması için %0.9 NaCl dışında bir sıvı kullanılmamalıdır. Transfüzyon seti ve iğnesi 4 saatten uzun süre kullanılmamalıdır. Tıbbı Kursu 41
TRANSFÜZYON PRATİĞİ TRANSFÜZYON İZLEMİ Transfüzyonun ilk dakikaları ciddi transfüzyon reaksiyonları açısından önemlidir. Bu nedenle başlangıçta transfüzyon hızı yavaş tutulur. 15.dakikada yaşamsal bulgular kontrol edilerek hız arttırılabilir. Transfüzyon süresince her 30 dakikada bir ve transfüzyon sonrası birinci saatte yaşamsal bulgular kontrol edilmeli ve kayıt altına alınmalıdır. Tıbbı Kursu 42
TRANSFÜZYON PRATİĞİ IŞINLAMAINLAMA Gama ışını kaynağı olarak Sezyum tercih edilmelidir. Doz ayarlı, standart bir cihaz kullanılmalıdır. Bileşenin ışınlandığı bilgisi ışınlama indikatörü ile torba üzerinde görülmelidir. Kan ışınlama cihazları kullanıcı personel açısından radyoaktivite riski içermemektedir. Dozometre gerektirmemektedir. Tıbbı Kursu 43
TRANSFÜZYON PRATİĞİ ÜRÜN N BÖLME/ B PEDİYATR YATRİK ÜRÜN Özellikle yenidoğan ve prematüre hastalar için istenen miktarda bileşen hazırlanabilir. Ürün bölme işlemi kapalı bir sistemde ve steril koşullarda gerçekleştirilmelidir. Tıbbı Kursu 44
TRANSFÜZYON PRATİĞİ KAYITLAR Kan bağışı öncesinden başlayarak, transfüzyon sonrası izlemi de içerecek şekilde bütün sürece ilişkin tüm kayıtlar doğru tutulmalı, düzgün ve izlenebilir şekilde saklanmalıdır. Bağış ğışçı ve bağış bilgilerini içeren i kayıtlar 30 yıl y l saklanmalıdır. Tıbbı Kursu 45
Tıbbı Kursu 46