TRANSFÜZYON MERKEZİ İŞLEYİŞ PROSEDÜRÜ

Transkript

1 STH-P / 12 1.AMAÇ: Kan ve kan ürünlerinin t e m i n i v e transfüzyonunda uyulması gerekli işlem basamaklarının güvenli uygulamasını sağlamaktır. 2.KAPSAM: Transfüzyon hizmetlerine yönelik süreçleri kapsar. 3.KISALTMALAR: 4.TANIMLAR: 5.SORUMLULAR: Hastane Yöneticisi, Sorumlu Başhekim Yardımcısı, Sağlık Bakım Hizmetleri Müdürü, Sorumlu Uzman Doktor, Sorumlu Laboratuar Teknisyeni, Laboratuar Teknisyenleridir. 6.FAALiYET AKIŞI: 6.1.KAN MERKEZİ KAN İHTİYACININ BÖLGE KAN MERKEZİNDEN TEMİNİ VE GEREKLİ DURUMLARDA BAĞIŞÇIDAN KAN ALMA KOŞULU Hastanemiz kan ve kan ürünleri kanununa ve buna bağlı çıkarılan yönetmeliğe uygun olarak kan toplama çalışmalarını sonlandırarak bu yönetmelikte belirlenen acil durum esasları dışında bağışçılardan kan almamaktadır. Hastanemizde tedavi gören hastaların gereksinim duyacağı her türlü kan ihtiyacı, kritik stok takip çizelgeleri doğrultusunda Bölge Kan Merkezinden(BKM) talep edilir; BKM talebi karşılar ve Transfüzyon Merkezine teslim eder. Transfüzyon Merkezin (TM)'e gelen kan ve kan ürünleri sıcaklık takibi yapılan dolaplarda muhafaza edilmektedir. Transfüzyon merkezi ihtiyacı doğrultusunda; Kan Medula Sisteminden Kan Bileşenleri İstem Formu ile kan ve kan ürünü talebinde bulunur. Talep edilen kan bileşenleri, BKM görevlisi tarafından Çıkış Teslim ve Onay Raporu ile imza karşılığı TM çalışanına teslim edilir. Çıkış Teslim ve Onay Raporları TM'de ilgili dosyaya kaldırılır. TM'deki kan ve kan ürünleri günlük ısı takipleri yapılan buzdolaplarında ayrı ayrı raflarda ve günlük miad kontrolleri yapılarak muhafaza edilir. Hastanenin ihtiyacı öngörülerek birim sorumlusu tarafından belirlenmiş minimum stok seviyeleri göz önünde bulundurularak, BKM'den kan ve kan ürünleri talep edilir. Bu sayede minimum seviyenin altına düşülmesi, maksimum seviyenin de aşılması önlenmiş olur Transfüzyon merkezinde kan alınması gerektiğinde uygulanacak işlemler: BKM'nin transfüzyon merkezine, uygun kan ve kan bileşenini karşılayamaması halinde; Kan Medula Sistemi üzerinden, BKM'den acil durum onayı alınarak gerekli kan transfüzyon merkezinde alınır. Gerekli testler acil şartlarda çalışılır. Transfüzyon merkezi bu uygulama ile ilgili bilgileri Kan Medula Sistemi üzerinden BKM' ye iletir. Kan Medula Sistemi, Transfüzyon Merkezinde alınan bu torba kanı yeni bir ISBT numarası ile kayıtlarına alır. ISBT numarası olmayan kanın hastaya çıkışı yapılamaz Bağışçının Seçilmesi Bağışçılar; Bağışçı Kabul ve Ret Kriterlerine göre mesai saatlerinde transfüzyon merkezi sorumlu

2 STH-P / 12 hekimi tarafından, mesai saatleri dışında nöbetçi dâhiliye hekimleri tarafından değerlendirilmektedir. Öncelikle Bağışçının kimlik kontrolü yapılır ve daha önce kan bağışı yapıp yapmadığı, daha önce bağış yapmışsa, azami bağış süresinin dolup dolmadığı ve kalıcı yada geçici ret alıp almadığı Kan Medula Sistemi, Bağışçı Sorgulama Ekranından T.C.kimlik numarası ile kontrol edilir. Sistemde; daha önce bağış yapmadığı tespit edilen bağışçılar ile azami bağış süresi dolmuş, kalıcı ret almamış, geçici ret alıp ret süresi dolmuş bağışçılar birimimizce değerlendirilmeye alınır. İlk olarak Kan BağıĢçı Bilgilendirme Formu ile bağışçı bilgilendirilir, okuduğuna dair imzası alınır ve bağışçı bilgileri BağıĢçı Kayıt defterine kayıt edilir. Bağışçılar uygunlukları yönünden kontrolden geçirilir. Kontrol işlemleri, bağışçının sorgulanması, fizik muayenesinin yapılması ve laboratuar testlerinin çalışılması aşamalarını içerir. Donör sorgulaması, mahremiyet koşulları göz ardı edilmeden, bağışçı için ayrılmış özel alanda Bağışçı Sorgulama Formu ile yapılır. Form eksiksiz olarak doldurulur ve imza kontrolü yapılır. Donörün doldurduğu form, doktor tarafından değerlendirilir. Değerlendirme sırasında açıklığa kavuşması gereken durumlar doktor tarafından irdelenmeli ve tamamlayıcı sorular bağışçıya sorulmalıdır. Vücut ağırlığı, ateş, nabız ve kan basıncı belirlenir. Bağışçı kayıt defterine kaydedilir. Hastadan Kan Grubu, Hemogram tayini, Mikrobiyolojik Tarama Testi için numune alınır.(bkz Bağışçı kanının Test Edilmesi Talimatı.) Donör ile ilgili testlerin sonuçları hem hastane otomasyon sisteminde kayıt altına alınır hem de bağışçı kayıt ve sorgulama formlarıyla birlikte ilgili dosyaya kaldırılarak saklanır Bağışçı Kabul Kriterleri: Kan Bağışı yaş aralığı: Bağışçı 19 yaşından gün almış, 66 yaşından gün almamış olmalıdır. İlk kez kan verecek olan bağışçılar için üst yaş sınırı: 61 yaşından gün almamış olmaktır. Standart olarak 50 kg altındaki kişilerden kan alınmamalıdır. 12 saat öncesine kadar alkol almamış olmalıdır. Damar içi ilaç bağımlılığı itiraf veya şüphesi (ön kolda çok sayda enjeksiyon izleri vs.) olanlar kan vermekten men edilmelidir. Kan alınacak yerde lokal egzema ve benzeri lezyonlar olmamalıdır. Vücut ısısı: 37.5 derecenin üstünde olmamalıdır. Nabız: Düzenli ve vuru / dakika hızında olmalıdır. Sporcularda ve ağır egzersiz yapanlarda 50 vuru/dk'nın altında olabilir, sorgulanmalıdır. Kan basıncı: Sistolik 180 mmhg'yi, diastolik 100 mmhg'yi aşmamalıdır. Alt sınırlar sistolik 90 mmhg ve diastolik 50 mmhgdir. Kan Sayım Sonucu; Hemoglobin (Hb): Minimum Hb değeri erkeklerde 13.5 g/dl, kadınlarda 12.5 g/dl, maksimum Hb değeri ise erkeklerde 18 g/dl, kadınlarda 16.5 g/dl olmalıdır. Hematokrit (Hct): Minimum Hct değeri erkeklerde % 40, kadınlarda % 38, maksimum hematokrit değeri her iki cinste de % 54 olmalıdır. Beyaz küre (WBC): Normal aralıklar /mm3 olmalıdır. Platelet: Normal aralıklar: /mm3 olmalıdır. Normal olmayan durumlarda kesin karar, vericiden kan almanın sorumluluğunu taşıyan hekim tarafından verilecektir. Tam kan bağışları arasında ideal süre 12 haftadır Bağışçının Reddedilmesi Bağışçının değerlendirilmesi ve seçimi her seferinde ve bağıştan hemen önce Kan Bağışçı Kabul ve Bağışçı Ret kriterleri kullanılarak doktor tarafından gerçekleştirilir. Donörün geçici yada kesin ret nedeni

3 STH-P / 12 varsa, bağışçı kayıt defteri ve otomasyon sistemine kaydedilir. Bağışçı Ret kriterleri Kalıcı ret gerektiren durumlar ve tanımlanmış bir zaman aralığı için geçici ret gerektiren durumlar. Kişinin Sağlığına Göre Değerlendirilerek Kalıcı Ret Verilebilecek Durumlar İlaç Kullanımı ve Geçici Ret Süreleri Aşılanma ve Temas Durumunda Geçici Ret Süreleri Kişiye göre değerlendirilmesi gereken durumlar: Bağışçı sorgulama ve değerlendirme STH04 de ayrıntılı olarak bulunmaktadır Bağışçıdan Kan Alma İşlemi Sonuçlara göre donör, kabul kriterlerine uyuyorsa ve normal öğününü aldı ise flebotomi işlemi için kan alma odasına alınır. Donör normal öğününü almamış ve aç ise hafif bir şeyler yemesi sağlanır ve flebotomi işlemi için hazırlanır. Kan alma işleminden önce olası bir delinme açısından torba ve hortumlar kontrol edilmeli ve bu amaçla torbaya baskı uygulanmalıdır. Üretici firmanın saklama koşulları, kullanımı ve son kullanma tarihi ile ilgili talimatların yer aldığı etiket kontrol edilmelidir. Kan bileşenine uygun etiket hazırlanır ve uygun torbanın üzerine yapıştırılır.torbaların parti numaraları kaydedilmeli ve mümkün olduğu kadar tek bağışçıyla ilgilenilmelidir. Donör uygun yatağa yatırılır ve donasyon işlemi hakkında bilgi verilir. Kan tartı ve çalkalama cihazı ayarlanır ve torba yerleştirilerek hazır hale getirilir. Donörün dirseğinin dört parmak üzerine turnike bağlanır. Uygun damar seçilir (kan, cilt lezyonları olmayan antekubital bölgeden ve sağlam bir damardan alınır). Belirlenen damarın üzeri içten dışa doğru daire şeklinde 30 snkadar iyodofor kompleksi veya alkollü pamuk ile silinir. Antiseptik çözelti tamamen kuruduktan sonra veya kuru ve steril bir gazlı bez ile silindikten sonra iğne ile vene girilir. İğnenin ¼ ü dışarıda kalmalıdır. İlk girişim başarısız olursa donörün rızası alınarak diğer kola ikinci kez başka bir torba kullanarak girilir. Kan torbasının bağışçının kol seviyesinin altında olduğundan emin olunur, klemp açılır. Donöre her saniyede bir elini açıp kapamasını söylenir. Turnike gevşetilir.donasyon süresince reaksiyon olup olmadığı, gerektiğinde sözlü sorular ile yakından takip edilir. Kan akışı tıkanma olmadığından emin olmak için sürekli gözlemlenir. Kanın bağış süresince düzenli olarak karıştırılması mekanik karıştırıcı ile sağlanır. Kan akımı yeterli ve kesintisiz olmalıdır. İdeal bağış süresi 10 dakikadır. Bağış süresi 15 dakikayı geçerse plazmanın direkt transfüzyonu veya koagülasyon etkenlerinin hazırlanmasında kullanılmamalıdır. Kan alma işlemi bitince (500cc), kan çalkalama cihazı otomatik olarak kapanır. Turnike açılır, iğne çıkarılır. Donöre iyi olup olmadığını sorulur. Pamuk ile iğne çıkarılan bölgeye basınç yapılır ve kolunu bükmeden yüksekte tutması istenir. En az 10 dakika bağışçı koltuğunda bekletilir ve reaksiyon semptomları açısından gözlenir Bağışçının Bağış Sonrası Takibi Donörün kolunda hematom oluşup oluşmadığı kontrol edilir, kanama varsa tekrar basınç uygulanır.

4 STH-P / 12 Donöre şu uyarılarda bulunulur: 48 saat boyunca aldığı su miktarını arttırması, donasyondan sonra en az yarım saat sigara içmemesi, o kolla ağır yük kaldırmaması söylenir. Bağıştan sonraki 14 gün içinde herhangi bir rahatsızlığı olursa bildirmesi istenir. Reaksiyon gözlenmeyen donörün gitmesine izin verilir Bağışçı Kanının Test Edilmesi Transfüzyon amacı ile hazırlanan her ünite kana ABO ve RH(D) tiplemesi yapılır. ABOgruplaması; bağışçı eritrositlerinin anti-a ve anti-b serumları (direkt forwardgruplama),bağışçı plazma veya serumunun A1 ve B eritrositleri (karşıt reverse gruplama) ile test edilmesi sonucu belirlenir. RH (D) tiplemesi bağışçı eritrositlerinin anti-d serumu ile test edilmesi sonucu belirlenir. Her kan bağışında D grubu saptanır. İlk kez kan grubuna bakılan bağışçıda D-VI antijeninide saptayabilecek kart kullanılır.(donör Kan Grup Kartı) Alıcının kan gurubunun saptanmasında D-VI antijeni içermeyen kan gurup kartı kullanılır. D grubunun şüpheli bulunduğu durumlarda bağışçıyı D POZİTİF kabul etmek daha güvenlidir. Bağışlanan kanlar ayrıca aşağıdaki mikrobiyolojik testlere tabi tutulur: Anti-HIV testi Anti-HCV testi (Hepatit C) HBsAg testi (Hepatit B) VDRL testi (Sifiliz) Bağış olarak alınan bütün kanlara bu testler uygulanır. Testlerin sonuçları negatif ise (Enfeksiyon tespit edilmemişse) donöre herhangi bir bildirim yapılmaz. İlk çalışma da reaktif olarak belirlenen bağışlara ait örnekler, aynı testle yeniden iki kez çalışılmalıdır. Tekrar edilen testlerin herhangi bir reaktif bulunursa bu kan, tekrarlayan reaktif olarak kabul edilmeli; bağışlanan kan, transfüzyon da kullanılmamalıdır Tarama Testi Pozitif Çıkan Bağışçının Bilgilendirilmesi Tarama testi pozitif çıkan bağışçının tarama testi tekrar edilir. Tekrar edilen testte gene pozitif çıkan bağışçı Kan Bağışçısı Mikrobiyolojik Test Pozitifliği Bildirim Formu ile yazılı olarak bilgilendirilir ve enfeksiyon polikliniğine yönlendirilir. HIV pozitif çıkan hastadan yeni bir kan örneği ile test tekrarlanır, yine pozitif çıkması durumunda doğrulama laboratuarına gönderilir KAN VE KAN BİLEŞENLERİNİN HAZIRLANMASI: Torba kan setindeki delik ya da iğne çıkarıldıktan sonra iğnenin açık kalması durumunda havanın girdiğini düşündüren durumlarda kontaminasyon olasılığı akla gelmeli ve bu kan transfüzyonda kullanılmamalıdır. Flebotomi süresi; 12 ile 15 dakika arasında ise kan eritrosit süspansiyonu + plazma olarak ayrılır. Flebotomi süresi 15 dakikanın üzerine çıkarsa kan imha edilir. Donasyonda alınan kandan volümüne ve donasyon süresine göre hazırlanacak ürünler farklıdır. 300 cc den az: Düşük volüm nedeniyle imhaya atılır cc: Tam kan cc: Eritrosit süspansiyonu + plazma hazırlanabilir. Tam Kan: Transfüzyon için hazırlanan tam kan, uygun bir bağışçıdan, steril ve apirojenantikoagülan ve

5 STH-P / 12 torba kullanılarak alınan kandır. Temelde kan bileşenlerinin hazırlanması için kaynak olarak kullanılır. Eritrosit Süspansiyonu Ek Solüsyonlu: Bileşen, tam kanın santrifügasyonundan sonra plazmanın ayrılması ve eritrositlere uygun, besleyici bir solüsyonunun ilave edilmesiyle hazırlanır. Bu bileşenin hematokriti, ek solüsyonun özelliğine, santrifügasyon yöntemine ve kalan plazmanın miktarına bağlıdır. Ancak 0.70 i geçmemelidir. Her bir ünite, minimum 45 gram hemoglobin içermelidir. Ünite orijinalindeki eritrositlerin tümünü içerir. Özel bir işlem uygulanmadıysa, lökositlerin büyük bir kısmı yaklaşık x 109 ve kullanılan santrifügasyon yöntemine bağlı olarak değişen miktarda trombosit üründe kalır. Temel antikoagülan solüsyon CPD olmalıdır. Ek solüsyonlar genellikle suda çözünmüş sodyum klorür, adenin, glukoz ve mannitol içerir. Sitrat, mannitol, fosfat ve guanozin içerenleri de vardır. Hacim ml arasında olabilir. Tam kanın santrifüj edilmesinden sonra eritrositler ve plazma ayrılır. Eritrositlerin ek solüsyonla dikkatlice karıştırılmasından sonra +2oC ile +6oC arası sıcaklıkta saklanır. Taze Donmuş Plazma (TDP): Labil pıhtılaşma faktörlerinin fonksiyonlarının yeterince korunabileceği bir sürede ve uygun bir sıcaklıkta dondurularak tam kandan transfüzyon veya fraksinasyon amacıyla hazırlanan bileşendir. Bu bileşen stabil koagülasyon faktörleri, albümin ve immunoglobülinleri normal plazma düzeylerinde içerir. Plazma, kendine bağlı transfer torbaların kullanıldığı bir kan torbasına alınmış tam kandan, tercihen ilk 6 saat içinde veya buzdolabında saklanmışsa 18 saat içinde, yüksek hızda santrifügasyon ile ayrılır. 6.3.KAN ÜRÜNLERİNİN ETİKETLENMESİ Tam Kan,Eritrosit Süspansiyonu, Taze Donmuş Plazma için Etiket, aşağıdaki bilgileri içermelidir; Hazırlayan hizmet biriminin adı Bağışçı protokol numarası ABO ve RH (D) grubu; Bağış tarihi; Son kullanma tarihi; Antikoagülanve ek solüsyonlarının adı; Kan bileşeninin adı; Ek işlem bilgileri: ışınlanmış vs (gerekli ise); Bileşenin hacmi veya ağırlığı; Saklama sıcaklığı; 6.4. KAN ÜRÜNLERİ SAKLAMA VE DEPOLAMA Transfüzyon amacıyla alınan tam kan +2oC ile +6oC aralığında saklanmalıdır. Saklama süresi kullanılan antikoagülan/koruyucu sıvıya bağlıdır. CPD-A1 için saklama süresi 35 gündür. Eritrosit Süspansiyonu,saklama ısı aralığı tam kandaki gibidir. Kullanılan antikoagülan/ek solüsyona bağlı olarak saklama solüsyonunun izin verdiği süreye kadar uzatılabilir.

6 STH-P / 12 Taze Donmuş Plazma: Saklama sırasındaki stabilite ortamın saklama sıcaklığına bağlıdır. Optimal saklama sıcaklığı -25oC veya altıdır. Saklama sıcaklığına göre izin verilen saklama süreleri aşağıdaki gibidir: -25oC nin altında 36 ay -18oC ile 25oC arasında 3 ay. Taşıma sırasında saklama sıcaklığı korunmalıdır. Hemen kullanılmayacaksa, torbalar, önerilen sıcaklıkta hemen depolanmalıdır. Kullanılmadan önce plazma eritici cihazlar ile 370C de eritilmelidir. Oda ısısında eritildikten hemen sonra (6 saat içinde) kullanılmalıdır. Eritilen plazma kullanılmamış ise tekrar dondurulmaz KAN VE KAN ÜRÜNLERİNİN İSTEMLERİ Transfüzyon planlanan hastaya kan ve kan ürünü istemi hekim tarafından tedavi planına yazıldıktan sonra, hastane otomasyon sisteminden Kan ve Kan Bileşenleri İstem Formu ile istem yapılır. Acil durumlarda, Kan Merkezi Acil İstem Formu Kullanılır. Hastaya masif kan transfüzyonu yapılacağı durumlarda,transfüzyon Merkezi stoklarının yetersiz kalması söz konusu olabileceğinden Transfüzyon Merkezi acil olarak bilgilendirilmelidir. Bu durumda Transfüzyon Merkezi Bölge Kan Merkezinden acil kan isteminde bulunarak hasta için yeterli kan temini sağlar. Kan Bileşenleri İstem Formunda bulunması gerekli asgari hasta kimlik bilgileri; Hastanın adı-soyadı, Yaşı, cinsiyeti ve hastane protokol numarasıdır. Kan bileşeni istek formu üzerinde ayrıca; İstem tarihi Hastanın yattığı/yatacağı bölüm İstenen kan ürününün cinsi ve miktarı. Planlanan transfüzyon tarihi ve saati. Planlanan veriliş süresi Hastanın gebelik, transfüzyon ve transfüzyon reaksiyonu öyküsü (bir uyumsuzluk saptanması durumunda, sorunun çözümünde yardımcı bilgiler olarak yer almalıdır) Hastanın tanısı, Bilinen kan grubu Transfüzyon endikasyonu Ekişlemisteği (ışınlama,filtrasyon,yıkamavb) işaretlenmelidir. Kan ve Kan Bileşenleri İstem Formu ilgili klinik hekim tarafından doldurulup kaşelenip imzalanır. Hastadan kimlik kontrolü ile Kan grubu ve cross-match için iki ayrı kan örneği alınır. Kan ve Kan Bileşenleri İstem Formu ile birlikte Transfüzyon merkezine gönderilir.

7 STH-P / 12 Kan grubu ve cross-match örneğini alan hemşire, Kan ve Kan Bileşenleri İstem Formu üzerinde belirtilen kısma Adını Soyadını kaydetmeli ve imzalamalıdır TRANSFÜZYON MERKEZİNDE, KAN VE KAN BİLEŞENLERİNİN HASTA İÇİN HAZIRLANMASI, YAPILAN İŞLEMLERE DAİR KAYITLAR Kan İstemi transfüzyon merkezine ulaştığında; hastane otomasyon sisteminden yapılmış olan talep, Kan Bileşeni İstek Formu ve beraber gönderilmiş kan örneği tüpü kontrol edilir. Eksik doldurulmuş istek formu ve etiketsiz örnek tüpleri transfüzyon merkezi tarafından kabul edilmez. Bu tür durumlarda transfüzyon merkezi yeni örnek/ve veya ek bilgi isteminde bulunur. Güvensizlik oluşturan örnek imha edilir. Hastanın önceki kayıtlarından ABO ve RHD grubu kontrol edilir. Hastanın önceki kayıtları otomasyon sisteminde aranırken TC kimlik numarası veya diğer kimlik belirleyicilerden en az üçü (ad soyadı, doğum tarihi, protokol/hasta numarası) kullanılır. Yeni örneğin kan grubu ile önceki kayıtlar arasında bir uyumsuzluk bulunursa, sorun çözülmeden kan bileşeni çıkışı yapılmaz. Sorunun çözümü için hastadan yeni bir kan örneği istenir. Transfüzyon öncesi uygunluk testleri olarak hastanın kan grubu, Bölge Kan Merkezinden sağlanan kanın kan grubu ve cross-match testleri yapılır(uygunluk testleri). Uygunluk testleri tamamlanan kan ürünü, transfüzyon öncesi uygunluk testlerine ait form doldurularak Kan Merkezi Cross-match ve Servis Çıkış Defterine kayıt edilir. İstem yapan kliniğe haber verilir ve transfer edilene kadar uygun koşullarda saklanır. Acil durumlarda, transfüzyon öncesi uygunluk testleri tamamlanmadan kan bileşeninin klinik kullanımı da gerekebilir. Böyle bir uygulamanın tüm sorumluluğu endikasyonu koyan hekime aittir. Endikasyon, tıbbi kayıtlarda bulunmalı ve istek formunda klinik hekimin adı-soyadı ve imzası yer almalıdır. Acil durumlarda her iki kan grubuna bakılarak çapraz karşılaştırma yapılmaksızın ABO RHD uygunluğu ile transfüzyon yapılabilir. Hastanın eski kayıtları ya da bilinen kan grubu beyanı doğrultusunda transfüzyon yapılamaz. Kan grubu tiplemesi için yeterli sürenin olmadığı hayati tehlike durumlarında ise O RHD negatif eritrosit süspansiyonu ve/veya AB grubu taze donmuş plazma kullanılabilir. Böyle bir durumda transfüzyon merkezi telefonla bilgilendirilir ve transfüzyon öncesi örnek ve/veya kan istek belgesi en kısa zamanda gönderilir. Transfüzyon acil koşullarda yapılmış olsa dahi mevcut örnekle en kısa zamanda kan grubu tipleme ve çapraz karşılaştırma yapılır KAN BİLEŞENİNİN TRANSFERİ Kan ve kan bileşenleri transfüzyona kadar transfüzyon merkezinde saklanır. Kan ürünlerinin ilgili kliniğe ulaşması eğitim almış görevli personel tarafından sağlanır. Hasta için hazırlanan kan ve kan ürünü kan nakil kabında transportu yapacak personele imza karşılığı, çıkış tarih ve saat kayıt edilerek teslim edilir. Eritrosit süspansiyonları transfüzyon merkezinden ilgili servise kan nakil kabı ile nakledilir. Nakil sırasında, eritrosit süspansiyonları C de korunmalıdır. Eritrosit ünitelerinin ısısı 1 0C nin altına inmemeli ve 10 0C nin üzerinde olmamalıdır. Bu nedenle de transfüzyon merkezi dolabından çıktıktan sonra

8 STH-P / 12 kullanılmayan kan, 30 dakika içinde transfüzyon merkezine geri dönmüş olmalıdır. Trombositler, C de ve trombosit ajitatöründe korunur. Kan nakil kabı ile Servise gönderilen trombosit süspansiyonları da 30 dakika içinde takılmayacaksa imha için transfüzyon merkezine gönderilmelidir. Taze Donmuş Plazma (TDP), kan merkezinde Plazma eritme cihazında eritilerek, kan nakil kabı ile servise gönderilir. Taşımada kullanılan kaplar haftada bir temizlenir. Eğer sızıntı olursa olduğu gün temizlenir. Kağıt havlu ile fazla sıvı alınır ve tıbbi atığa atılır. Üzerine 1/10 dilüe edilmiş çamaşır suyu dökülerek yarım saat bekletilir ve daha sonra yüzey dezenfektanı ile silinir. 6.8.TRANSÜZYON ÖNCESĠ HASTANIN ĠġLEMLE ĠLGĠLĠ RIZASININ ALINMASI Transfüzyona başlamadan önce, transfüzyon hakkında hastaya bilgi verilmeli, soru sormasına fırsat tanınmalı, aydınlatıcı açıklama yapılmalı ve hastanın yeterince bilgilendiğinden emin olunmalıdır. Bu süreç KAN VE KAN BİLEŞENLERİ NAKLİ İÇİN BİLGİLENDİRİLMİŞ ONAY FORMU nun imzalatılması ile tamamlanır. 6.9.TRANSFÜZYON ÖNCESİ KAN VE KAN ÜRÜNLERİNİN KONTROLÜ VE KİMLİK DOĞRULAMASI : Kan ve kan ürünleri transfüzyon güvenliği prosedürü doğrultusunda hareket edilir TRANSFÜZYON İZLEMİ: Kan bileşenlerinin transfüzyonu sırasında hastanın dikkatle gözlenmesi zorunludur. Özellikle ciddi transfüzyon reaksiyonlarının görülme olasılığının daha yüksek olduğu transfüzyonun başlangıç dakikaları önemlidir. Transfüzyonun ilk dakikalarında infüzyon hızı yavaş olmalıdır. Transfüzyonun 15. dakikasında, yaşamsal bulgular tekrar değerlendirilir. Eğer bir sorun yoksa transfüzyon hızı arttırılarak, ürünün istendiği sürede infüzyonunun tamamlanması sağlanır. Transfüzyonun tamamlandığı saat kayıt edilmelidir. Kan bileşenleri, klinik etkinlik, güvenlik ve uygulanım kolaylığı açısından, önerilen sürede transfüze edilmelidir. Eritrosit süspansiyonu için bu süre 4 saati aşmamalıdır. Trombosit transfüzyonu için kritik bir süre olmamakla beraber, normalde 30 dakikada transfüze edilir. Taze donmuş plazma, 370C su banyosunda dakikada çözülür ve çözündükten sonra 4 saat içinde transfüzyon tamamlanmış olmalıdır. Transfüzyon süresince her 30 dakikada bir ve tamamlanmasını izleyen birinci saatte yaşamsal fonksiyonlar tekrar kayıt edilmelidir AKUT TRANSFÜZYON REAKSİYONLARI: Transfüzyon sırasında veya izleyen 24 saat içinde oluşan reaksiyonlardır. a. Ateş: Vücut sıcaklığının başlangıç değerine titreme eşlik edebilir. b. Ağrı: İnfüzyon alanında, göğüste, karında, sırtta, boşluklarda tanımlanabilir. c. Kan basıncı değişiklikleri: Genellikle akut gelişen hipotansiyon veya hipertansiyon d. Solunum sıkıntısı: Genellikle dispne, takipne ve hipoksi eşlik etmektedir.

9 STH-P / 12 e. Ciltte kızarıklık veya ürtiker f. Bulantı: Kusma eşlik edebilir Transfüzyona bağlı reaksiyon gelişmişse gerekli müdahale yapılmalıdır Transfüzyon reaksiyonu ve tıbbi müdahaleye ilişkin kayıtlar tutulmalıdır. Transfüzyon reaksiyonuna ilişkin transfüzyon merkezi ile iletişime geçilmelidir. Transfüzyon reaksiyonları geliştiğinde şu işlemler yapılmalıdır a) Akut transfüzyon reaksiyonları genellikle transfüzyon sırasında veya transfüzyonu izleyen ilk saatlerde ortaya çıkar. Bu nedenle, infüzyonun ilk 15 dakikası daha yoğun olacak şekilde,transfüzyonun tamamlanmasından 1 saat sonrasına kadar hasta yakından gözlenir. b) Transfüzyon reaksiyonundan şüphe edildiğinde dahi transfüzyonu başlatan sağlık personeli transfüzyonu hemen durdurur, transfüzyon talimatını veren doktora derhal haber verir ve aşağıdaki uygulamaları başlatır. c) İntravenöz yol %0.9 NaCl solüsyonu ile açık tutulur. d) Doğru kan ünitesinin doğru hastaya verildiğinden emin olunur. Bunun için hastanın kan grup belgesinde bildirilen kan grubu ile kan ünitesi üzerindeki etikette yazan kan grubu karşılaştırılır. e) Uygunluk raporu tekrar gözden geçirilir ve hastanın adı-soyadı, dosya numarası, doğum tarihi gibi kimlik bilgileri hastanın kimliğiyle karşılaştırılır. f) Uygunluk raporundaki ürün numarası ile torba etiketindeki ürün numarası karşılaştırılır ve Çapraz Karşılaştırma Uygundur ifadesi aranır. g) Transfüzyon talimatını veren uzman doktor; transfüzyona bağlı istenmeyen ciddi etki düşünüyorsa Nöbetçi Dahiliye Uzmanından acil konsültasyon talep edebilir. Durum hakkında Kan Merkezi ni acil olarak haberdar eder. Ayrıca transfüze edilen kan ünitesini (kan verme seti ile birlikte), Cross Match formunu, hastaya verilen diğer solüsyonlar, hastadan yeni alınan kan ve idrar örneğini ve KAN VE KAN ÜRÜNLERİ TRANSFÜZYON REAKSİYONLARI BİLDİRİM FORMU nu doldurarak Kan Merkezi ne gönderir. h) Hekim hastayı transfüzyon reaksiyonları yönünden değerlendirir.(akut hemolitik transfüzyon reaksiyonu, anaflaksi, transfüzyon ile ilişkili sepsis ve transfüzyonla ilişkili akut akciğer hasarı vb.) transfüzyona bağlı ciddi reaksiyon düşünüyorsa gerekli tedaviyi başlatır. i)kan Merkezi Sorumlu Uzman doktoru: Transfüze edilen kan ünitesini (Kan verme seti ile birlikte), Cross match formunu, hastaya verilen diğer solüsyonları, hastadan yeni alınan kan ve idrar örneğini teslim alır. İstenmeyen Ciddi Etkiler İçin Hızlı Bildirim Formunu ve İstenmeyen Ciddi Etki Olasılık Seviye formunu doldurulmasını sağlar. Transfüze edilen Kan torbası etiket bilgileri ile Cross Match formu üzerindeki bilgileri karşılaştırır. Kan torbasının kan gurubunu tekrar eder.yeni alınan numune örneğinde hasta kan grubunu tekrar belirler ve torba kanı ile uygunluk testlerini tekrar eder. Uygunsuz kan verildiğini tesbit ederse hastanın doktorunu derhal haberdar eder. Kan torbası üzerindeki kan gurubu etiketinin yanlış olduğunu belirlemesi halinde Bölge Kan Merkezini ve Başhekimlik kanalı ile Sağlık Bakanlığını derhal

10 STH-P / 12 bilgilendirir SERVİSLERDE KULLANILMAYAN KAN VE KAN ÜRÜNLERİNİN TRANSFÜZYON MERKEZİNE İADE KABUL ŞARTLARI Transfüzyon merkezinden çıkan Tam kan ve Eritrosit süspansiyonları kan ve kan ürünleri soğuk zincire uygun koşullarda bekletilmişse, 30 dk. İçinde kan merkezine tekrar kabul edilir. Kan merkezi bu kanı otomasyon sisteminde, iade kabul ekranında stoklarına geri alır. Kan Merkezinde eritildikten sonra kliniğe gönderilen Taze donmuş plazma(tdp) yarım saat içinde iade edilmişse, Kan Merkezince kabul edilir. Kan merkezi bu TDP i otomasyon sisteminde, iade kabul ekranında stoklarına geri alır. Eritme işleminin üzerinden 6 saat geçtiği halde kullanılmayan taze donmuş plazma,,kan Merkezinde imha tutanağı doldurulup, imha edilir. Kesinlikle tekrar dondurulmaz. Kan merkezi bu TDP i otomasyon sisteminde imha ekranından kayıtlarından düşer. Aferez trombosit veya trombosit süspansiyonları: Kan Merkezinden çıktıktan sonra hemen kullanılmalıdır. Klinikte 15 dakikadan fazla kullanılmadan bekleyen trombositler Kan Merkezine gönderilir. Trombosit süspansiyonları, Kan Merkezinde bekletilmeden, imha tutanağı doldurularak imha edilir. Soğuk zincirde şüphe varsa hiçbir kan ve kan ürünü Kan Merkezi stoklarına geri alınmaz. Bu ürünler, Kan merkezinde, tutanak tutularak imha edilir. Transfüzyon merkezinden gönderilen kan hastaya verilirken, herhangi bir reaksiyon gelişmiş ise transfüzyon reaksiyon formu doldurularak, kan ve kan ürünleri bu belge ile birlikte transfüzyon merkezine gönderilir. Transfüzyon merkezinde tekrarlanan uygunluk testleri transfüzyon reaksiyon belgelerine kaydedilerek belge dosyalanır. Kan, tutanak tutularak imha edilir. Kan verme seti takılan kanlar, ne nedenle olursa olsun tamamı ya da bir kısmı kullanılmadı istekan merkezinde tutanak tutularak imha edilir. İmha veya kontrol için gönderilen kan veya kan ürünleri Transfüzyon İzleme Formu ile birlikte Transfüzyon Merkezine gönderilir İMHA EDİLMESİNE KARAR VERİLEN ÜRÜNLERİN İMHA USUL VE ESASLARI İmha işlemleri gerektiren mikrobiyolojik tarama testleri pozitif çıkan ya da miadı geçen kan ve kan ürünleri laboratuar teknisyenleri tarafından (yapılan günlük denetimlerde) tespit edilir. Laboratuar teknisyeni imha işlemi sırasında mutlaka eldiven giyer. Kan torbaları otoklavlandıktan sonra üzerinde DİKKAT TIBBİ ATIK ve Uluslar arası Bio-tehlike amblemi bulunan kırmızı renkli poşetlerde toplanır. İmha işlemini yapan Laboratuar teknisyeni tarafından imha edilen kan ve kan bileşeni ile ilgili olarak kan ve kan bileşenleri imha formu doldurulur. İmha Formu imhayı gerçekleştiren laboratuar teknisyeni, Sorumlu laboratuar teknisyeni ve sorumlu uzman doktor tarafından imzalanır. İmha edilen kan ve kan ürünü, imha tarihi ve imha nedeni de belirtilerek bilgisayar kayıtlarına alınır KAN VE KAN ÜRÜNÜNÜN STOK TAKİBİ Kan taleplerinin zamanında karşılanması ve kan israfının önüne geçilmesi için, kan stok havuzu oluşturulur ve stok işletimi miatlar göz önüne alınarak yapılır. Bunun için öncelikle kritik stok seviyesi hesaplanır.

11 STH-P / 12 Ortalama stok seviyesi hesaplanırken geçmiş 26 haftalık döneme ait transfüzyon sayıları çıkarılır ve bu sayıların haftalık olarak gruplara göre dağılım çizelgesi hazırlanır.her grup için, en yüksek kullanımın olduğu haftadaki sayı o grubun genel toplamından çıkartılır; kalan sayı 25 e bölünür. Böylelikle o kan grubu için haftalık kritik stok seviyesi hesaplanmış olunur. Her sabah, kan merkezi deposundaki tüm kanlar gruplara göre sayılır, stok takip formuna kaydedilir. Kritik stok seviyesinin altında kalan gruplardan yeterli miktarda kan ve kan ürünü Kan Medula sistemi üzerinden istenir. Stok yönetiminde, taze kan gerektiren özel durumlar haricinde önce giren önce çıkar ilkesine göre hareket edilir. Miadı dolan kanlar İmha Usul ve Esaslarına göre imha edilir. Kan grubu istemi: Kişi poliklinikten doktorun yazdığı Kan Grubu İstem Belgesi ve bandrolü ile Kan Alma birimine başvurur. EDTA lı tüpe (mor kapaklı) 2 cc kan alınır. Bu arada bilgisayara girişi yapılır,barkod, alınan kan tüpünün üzerine yapıştırılır ve görevli personel tarafından Transfüzyon merkezine gönderilir. Kan Grubu tespit edildikten sonra sonuç hem deftere hem bilgisayara kayıt edilir, Kan Grubu Kartı doldurulur. Karta kişinin adı, soyadı, Kan Merkezi kaşesi vurularak, sonuç verilir. Kan veya kan ürünü istemi:servislerden kan talebi Kan İstem Formu ile yapılır. Formda hastanın bilgileri, kan grubu, istenen kan ürünü, miktarı, niçin istendiği, kaç ünite olduğu işaretlenir, Cross Match için tüpte hastanın kan örneği gönderilir. Gelen istemlerin bilgisayara kaydı yapılır. Kan Merkezinde mevcut kandan yeterli sayıda yoksa kan vericisi istenir.hastanın kan örneğinden Kan Grubu kontrolü yapılarak Cross Match işlemine başlanır. Uygun bulunan kan, hastaya verilmek üzere servise gönderilir. Kan grubu, Cross Match, Direkt Coombs ve İndirekt coombs işlemi: Jel Santifügasyon yöntemi ile yapılır KAN GRUBU ÇALIŞMASI: Hastanın minimum 1cc maksimum 2cc kan örneği alınır. Alınan kan örneği; EDTA(Etilen daimin tetra asetatlı) lı tüpün içerisine hemoliz edilmeden boşaltılır. Birkaç defa alt üst yapılır(kan örneğinin pıhtılaşmaması için). Tüpün üzerine hastanın ismi yazılır ya da ismi yazılı olan barkot yapıştırılır. Kan grubu çalışacağımız kartlar öncede 10 dakika santrifüj edilir. Kan grubu kartı üzerine kanın ait olduğu kişinin ismi yazılır. Dikkat edilmesi gereken en önemli olay örnek tüpteki isim ile kartın üzerindeki isim ile aynı kişiye ait olmasıdır. Kartın üzerindeki koruyucu yapışkanlı bant bir ucundan tutulup yavaş yavaş diğer uçtan çıkartılıp atılır. Kan örneğinden (Donör ya da hasta )%5 lik eritrosit süspansiyonu hazırlanır. Bir basım Dilüent (Sol 1 solüsyonu ) 0,5 ml alınır tüpe konur. Örnek tüpteki kandan 50 mikrolitre, santrifüj edilmişse 25 mikrolitre solüsyonun üzerine konur. %10 luk yada %5 lik eritrosit süspansiyonu hazırlanmış olur. Elimizdeki otomatik pipetle birkaç kez pipetaj yapılır.(çekilip bırakılır). Pipet 10 mikrolitre ye ayarlanır ve %5 10 luk eritrosit süspansiyonundan alınır. İlk birkaç basım tüpün kenarından bırakılır.(hemoliz olma ihtimalinden dolayı) Kan grubu kartı üzerinde A, B, AB, DVI(-), DVI(+),CTL, A1 ve B kuyucukları vardır. İlk 6 kuyucuğa 10 mikrolitre eritrosit süspansiyonundan konulur.son iki kuyucuğa 50 mikrolitre hastanın serumundan konulur A1 solüsyonundan 50 mikrolitre A1 kuyucuğuna, B solüsyonundan B kuyucuğuna 50 mikrolitre koyulur.10 dk. santrifüj edilir, sonuçlar okunup kartın üzerine kan grubu yazılır. ÖNEMLİ NOT: Kan grubu kartları sonuçları okunurken ctl (kontrol) kuyucuğu çizgisi aşağıda yani negatif

12 STH-P / 12 olmalıdır. Aksi takdirde test yeni bir kan ile tekrarlanır. Bu kartın bozuk olup olmaması, karttan kaynaklanan hatalı bir sonuç verilmemesi için önemlidir. Kan grubu sonuçları deftere ve bilgisayara doğru okunaklı ve kontrollü bir şekilde kayıt altına alınır. Kan grubu kartlarına yazılıp kişiye verilir CROSS MATCH ÇALIŞMASI: Hastanın kan istem formu Kan Merkezine gelir. Kan İstem Formunda hastanın ismi, kayıt numarası, kan grubu, kaç ünite istendiği ve istenen kan ürünü niçin istendiği yazılı olmalıdır. Hastanın istem formunun bir köşesine vereceğimiz torba kanın kayıt numarası yazılır. Hasta ile donör kan grubu aynı olmalıdır. İstem formu ile birlikte hastanın üzerinde ismi yazılı tüpte kan örneği de gelmelidir. Alıcı kanı (hasta) ve donör (verici) kanı 5 dk santrifüj edilir.cross-match kartının üzerindeki yapışkanlı madde bir ucundan diğer ucuna doğru dikkatli bir şekilde açılır.cross-match kartının üzerine hasta (alıcı) ismi verilecek kanın donör numarası ve kan grubu yazılır.santrifüj edilen kanlar spor içerisine yerleştirilir.cross-match işlemi için dilüsyon hazırlanır. Sol solüsyonundan (1 ml) 2 boş tüpe konulur. İçerisine Santrifüj edilen alıcı ve verici (tüpün içerisindeki) kanları için ayrı ayrı 10 ul (mikron) eritrosit konur.böylece %10 luk dilüsyon hazırlanmış olur.alıcı dilüsyonundan otomatik pipetle dilüsyonu çekilir. İlk damla tüpün içerisine boşaltılır. Alıcı dilüsyonu Cross-Match kartındaki ve 8. kuyucuklarına 50 ul (mikrolitre) kanından pipetlenir.donör dilüsyonu yine ve 7. kuyucuklara kenarından pipetlenir.5. ve 6. kuyucuklara bromelin solüsyonundan 25 ul pipetlenir. 5. ve 7. kuyucuğa hasta serumu 6. ve 8. kuyucuğa verici serumu 25 ul pipetlenir.(majör ve minör cross match için). Cross-Match kartı 10 dk inkube edilir (37 C) Santrifüje koyup 10 dk santrifüj edilir.santrifüj işleminden sonra kart okunur Cross-Match uygunsa Cross-Match defterine ve bilgisayara kayıt edilir. Cross-Match formuna hastanın ismi, kayıt numarası, kan torbası numarası, kan grubu yazılır Kanla birlikte kan verme seti, transfüzyon takip formu Cross sonucunu gösteren belge birlikte verilir.transfüzyon Takip Formu iki nüshadır. Transfüzyon sırasında doldurulup bir nüshası hasta dosyasına konur, diğer nüsha Kan Merkezine gönderilir.