KASIM 15 ayında,1 seviyesine ge- Reel Kesim Güven Eylülrileyen Endeksi (RKGE), Ekim de 1, puan artışla 1,5 düzeyine yükselerek yeniden iyimser kanada geçti. Bu dönemde, genel gidişat, gelecek ayki ihracat ve sabit sermaye 1 1 11 1 1,1 11, 75, 7,5 GÜVEN ENDEKSLERİ Güven Endeksleri (puan) 11,,1 yatırım harcamalarına dair beklentilerdeki iyileşmelerin, endeksi yukarı yönlü etkilediği dikkat çekti. Öte yandan Eylül ayında ciddi bir düşüşle 5,5 seviyesine gerileyen Tüketici Güven Endeksi (TGE) ise Ekim de %7, oranında toparlanarak, e yükseldi. Endeksin Ekim ayındaki gelişiminde, genel ekonomik duruma dair beklentilerdeki %1, oranındaki artış göze çarparken, hanenin maddi durumu, tasarruf etme ihtimali ve işsiz sayısı alt endekslerindeki artışlar da olumlu etki yaptı. 1,5 Reel Kesim Yeniden İyimser 7, 5,5 5 1 5 7 111 1 1 5 7 111 1 1 5 7 1 1 1 15 RKGE TGE Kaynak: TCMB & TÜİK Tüketici Güveni Toparlandı SANAYİ SEKTÖRÜ ayında 11, olarak kaydedilen Sanayi Üretim En- ayında bir önceki yılın aynı ayına göre deksi, %, artarak 1,7 seviyesinde kaydedildi. Endeks, mevsimsel etkilerden arındırılmış seriye göre ise, önceki aya göre %, yükseldi. İktisadi aktivitenin öncü göstergelerinden İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (KKO) ise, Eylül ayında gerçekleştirdiği %75, luk seviyesinden, puanlık düşüş kaydederek Ekim ayında %75,5 düzeyine geriledi. Bu dönemde, KKO kapsamındaki tüketim malları ve gıda gruplarında artışlar gözlenirken, ara malları ve yatırım mallarında düşüş kaydedildi. Ekim ayında mevsimsellikten arındırılmış KKO da, önceki aya göre, puan düşüşle %7, oldu. Kapasite Kullanım Oranı Ekim de %75,5 Oldu 77 7 7, 7, Kapasite Kullanım Oranı (%) 75,5 71 Sanayi Üretimi ta Yükseldi 5 1 5 7 1111 1 5 7 1111 1 5 7 1 1 1 15 Kaynak: TCMB 1 Kasım 15
döneminde %, olarak ger- işsizlik oranı, Tem- çekleşen muz döneminde %, e yükseldi. Oran erkeklerde %,, kadınlarda ise %1,5 olarak kaydedildi. Mevsimsellikten arındırılmış işsizlik oranı ise, %1, seviyesinde gerçekleşti. Öte yandan veriler, döneminde istihdam oranının geçen yılın aynı dönemine göre, puan artışla %7,, işgücüne katılım oranının ise 1,1 puan artışla %5, düzeyinde kaydedildiğini gösterdi. İşgücüne katılım erkeklerde %7, olurken, kadınlarda ise %, ile yeni rekor seviyeye yükseldi. döneminde ayrıca, genç işsizlik oranı %1,, tarım dışı işsizlik oranı ise %1 düzeyinde kaydedildi. İşsizlik Oranı %, e Yükseldi 1 11 1 7 İŞGÜCÜ PİYASALARI 1, 1,,7,,1 11, 11, 1,1 1,5 1,7 1, 1, 1,,, İşsizlik Eylül Ekim Kasım Aralık 1 15 İşsizlik Oranı (%) Mevsimsellikten Arındırılmış İşsizlik Oranı (%) İşgücüne Katılım Oranı %5, Oldu,,, PARA POLİTİKASI ve ENFLASYON Politikası Kurulu (PPK), 1 Ekim 15 tarihli toplantı son- enerji fiyatlarındaki gelişmelerin enflasyonu olumlu Pararasında etkilemeye devam ettiğini, bununla birlikte, döviz kuru hareketlerinin çekirdek enflasyon eğilimindeki iyileşmeyi geciktirdiğini bildirdi. Bu çerçevede PPK, yurtiçi ve küresel piyasalardaki belirsizliklerin enflasyon beklentileri üzerindeki etkileri ile enerji ve gıda fiyatlarındaki oynaklıkları dikkate alarak, gerekli görülen süre boyunca likidite politikasındaki sıkı duruşun korunmasına karar verdi. Faizlerde bu dönemde de bir değişikliğe gitmeyen Kurul, önümüzdeki dönemde para politikası kararlarının enflasyon görünümüne bağlı olacağını yinelerken, açıklanacak her türlü yeni verinin ve haberin, geleceğe yönelik politika duruşunun değiştirilmesine neden olabileceğini de önemle vurguladı. Öte yandan enflasyon ise, Ekim ayında yavaşlama kaydetti. Bu dönemde bir önceki yılın aynı ayına göre %7,5 artan Tüketici Fiyatları Endeksi nin (TÜFE) yıllık gelişiminde, gıda fiyatlarının güçlü baskısını sürdürmekle birlikte bir miktar yavaşladığı gözlendi. Yıllık bazda sırasıyla %, ve %1,77 oranlarında yükselen gıda ve alkolsüz içecekler ile lokanta ve oteller fiyatlarının yanı sıra %, artan konut fiyatları bir arada, yıllık enflasyonun puanını açıkladı. Öte yandan TÜFE, Eylül ayına göre %1,55 oranında artış kaydetti. 1 TÜFE Değişim Oranı (%, Yıllık) 1 7,75 7,,,,,1,,5,,,15,17 7, 7,55 7,1 7,1, 7,,1 7,1 7,5 7,5 1 5 7 1 11 1 1 5 7 1 1 15 Faizler Ekim de de Değişmedi Enflasyon Ekim Ayında Geriledi Kasım 15
verilerine göre, Ekim TİMayında ihracat bir önceki yılın aynı ayına göre %1,5 oranında düşerek 1, milyar dolar oldu. Ekim ayında en çok ihracat yapan sektör milyar dolarla 1 1 17, Otomotiv 1, Hazırgiyim Kaynak: TİM İhracat Verileri 1, Kimyevi Maddeler,,5 Elektrik Elektronik İhracattaki Düşüş Ekim de Hız Kesti İHRACATTAKİ GELİŞMELER otomotiv olurken, bunu sırasıyla 1, ve 1, milyar dolarlık ihracatla, hazır giyim ve konfeksiyon ile kimyevi maddeler sektörleri takip etti. Bu dönemde otomotiv ve hazır giyim ihracatı sırasıyla Sektörler Bazında İhracat (milyar $, $, İlk 15 Sektör) Çelik,7 Tekstil 5, 5,5 Demir Hububat, Bakliyat Makine,,,,, Mobilya, Orman Ürünleri 1 -Ekim 15 -Ekim Madencilik İklimlendirme İhracat Hızına En Büyük Destek Otomotivden Geldi Çimento, Cam Fındık Mücevher %1, ve %,5 oranlarında yıllık artış yaşarken, kimyevi maddeler sektörleri ise %1, gerileme sergiledi. Ekim ihracat sıralamasında. sırada yer alan elektronik grubunda da %, lük artış gerçekleşti. Bu dönemde sektörler genelinde en güçlü performans, yıllık %,5 artış ile süs bitkileri ve mamullerinde, en keskin düşüş ise, ihracatı %5,7 oranında gerileyen gemi ve yat sektöründe görüldü. Bu doğrultuda, Ekim ayında yıllık ihracat gelişim hızına en olumlu katkıyı,5 yüzde puanla otomotiv sektörü yaptı. İlgili dönemde ihracat gelişim oranını aşağı yönlü etkileyen sektörlerin başında ise, yine çelik ile kimyevi maddeler geldi. Bu iki sektör, Ekim ayında Türkiye nin toplam ihracat hızını sırasıyla -,1 ve -1,5 puan etkiledi. Öte yandan, Ekim ayında ihracat gelişim hızındaki toparlanmada, önceki yılın aynı dönemine göre işgünü sayısındaki artış da olumlu bir etki yaptı. Çelik ve Kimyevi Maddeler Yine Düşüşte 1.5 1. 1,% 1. Almanya 1,% 5 İngiltere Kaynak: TİM İhracat Verileri,1% 1,7% 1,%,% % ÜLKELER VE İLLER BAZINDA İHRACAT verilerine göre, Ekim TİMayında en çok ihracat yapılan ilk 5 ülke, Almanya, İngiltere, Irak, İtalya ve Fransa oldu. Bu dönemde Almanya ya yapılan mal ihracatı, bir önceki yılın aynı ayına göre %,7 oranında artarken, İngiltere ve Irak pazarlarında da sırasıyla %7,7 ve %,5 oranlarında büyüme görüldü. İtalya, Fransa ve İspanya ya ihracat Ekim ayında Ülkeler Bazında İhracat (milyon $, İlk 1) Irak İtalya 5 5 5 Fransa,% 5,% ABD 1 Ekim 15 Ekim İspanya,1% Ülke Gruplarının İhracattaki Payı (%, -Ekim 15) Rusya İran Hollanda AB Ortadoğu Afrika BDT K. Amerika ST Diğer Avrupa Diğer Asya Uzakdoğu Diğer Amerika Diğer Ülkeler Kaynak: TİM İhracat Verileri çift haneli artış sergilerken, ABD pazarındaki değişim oranı %,1 oldu. Rusya ya yapılan ihracat ise %, oranında bir daralma sergileyerek Türkiye nin ihracat hızını aşağı yönlü etkilemeye devam etti. Ülke grupları bağlamında, 15 yılının ilk 1 ayında AB ülkeleri, Türkiye nin ihracatındaki payını %,1 e yükseltirken,. sırada gelen Ortadoğu da, geçen yılın aynı dönemine göre, payını, puan artışla %1,7 ye yükseltti. Bu dönemde Afrika pazarında ise,1 puanlık bir artış yaşanırken, Bağımsız Devletler Topluluğu nun (BDT) pastadaki payı, puan daralma kaydetti. Öte yandan, Kuzey Amerika ve Uzakdoğu ülkelerine yapılan ihracatın payı bir önceki yılın aynı dönemine göre sırasıyla,7 ve, puanlık artışlar kaydetti. Diğer Amerika pazarında ise dilim daralması yaşandı. En çok ihracat yapan iller arasında ise, Ekim ayında ilk sırayı yine İstanbul alırken, onu Bursa ve Kocaeli izledi. İstanbul ve Bursa bu dönemde sırasıyla 5, ve 1,1 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirirken, Kocaeli nin ihracatı, milyar dolar oldu. Sıralamada.lüğü,75 milyar dolarla İzmir, 5.liği ise, milyar dolarla Gaziantep aldı. Ekim Ayında Avrupa Pazarı Güçlü Büyüdü Irak a İhracat Artışa Geçti AB nin İhracattaki Payı %,1 e Yükseldi Kasım 15
verilerine göre, Eylül TÜİKayında ihracat geçen yılın aynı dönemine göre %1, oranında düşerek 11,7 milyar dolar oldu. Bu dönemde en yüksek değerde ihracat gerçekleştiren fasıl, dolar bazında %1, yıllık ihracat düşüşü kaydeden motorlu kara taşıtları olurken, onu sırasıyla %,7 artış ve %17, daralma gerçekleştiren kıymetli metaller ve taşlar ile makineler izledi. Eylül ayında.lüğü ise, %17, düşüş kaydeden örme giyim aldı. Bu dönemde toplam ihracat yıllık gelişimine en olumlu katkıyı, puanla kıymetli taşlar ve metaller faslı yaparken, en olumsuz katkı - puanla mineral yakıtlar ve yağlar grubundan geldi. İthalat ise Eylül ayında yıllık bazda %5, oranında bir düşüş sergileyerek, 15, milyar dolar oldu. Bu dönemde en yüksek değerde ithalat yapan fasıllar, sırasıyla mineral yakıtlar ve yağlar, makineler Dış Ticaret Eylül Ayında Bayramdan Etkilendi ve elektronik oldu. İthalat, mineral yakıtlar ve yağlar ile makineler gruplarında sırasıyla yıllık %, ve %17, oranında azalırken, elektronikte ise %15, geriledi. Eylül ayında ithalatın gelişim hızına en büyük pozitif katkı hava taşıtları ve aksamları faslından gelirken, aşağı yönlü destek veren grupların başında ise mineral yakıtlar ve yağlar yer aldı. Bu veriler doğrultusunda, dış ticaret açığı Eylül ayında yıllık %, oranında bir düşüşle,7 milyar dolar oldu. -Eylül döneminde ise açık %, geriledi ve milyar dolar olarak kaydedildi. Yılın ilk çeyreğinde ihracatın ithalatı karşılama oranı da, önceki yılın aynı dönemine göre, puan artarak %, seviyesinde gerçekleşti. Eylül ayında ihracat ve ithalatın düşüş hızında artış yaşanmasında, bayram tatilinin yaratmış olduğu takvimsel etki gözlendi. İlk Çeyrekte Açık %, Geriledi DIŞ TİCARET DENGESİ 1 1 1,7 1,7 1,1 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1,1 1, 1 1,5 1, 1, 1, 1 11, 11, 11,1 11,1 11,7 1 1 15 1 5 17, 15, İhracat (Milyar $) 1 15 Dış Dış Ticaret (milyar (Milyar $) $) 11, 17, Eylül Ekim 1, İthalat İhracat Dış Ticaret Açığı 1 -Eylül 15 -Eylül Kasım Aralık işlemler açığı Cariayında 1 milyon dolar olarak gerçekleşti. Bu dönemde cari işlemler hesabı, mal ve birincil gelirler dengelerindeki sırasıyla, ÖDEMELER DENGESİ ve, milyar dolarlık açıklarla aşağı yönlü hareket ederken, hizmetler dengesindeki, milyar dolarlık fazladan olumlu etkilendi. Bu veriler doğrultusunda açık, yılın ilk ayında, önceki yılın aynı dönemine göre %11, oranında bir düşüş kaydederken, altın hariç açık %, arttı. Yıllıklandırılmış cari açık ise,1 milyar dolara geriledi. Öte yandan açığın finansmanı, ayında zayıf bir görünüm sergiledi. Bu dönemde finans hesapları 1,7 milyar dolar net giriş kaydederken, resmi rezervler ise milyon dolar azaldı. 1 5,,, Cari Cari İşlemler Açığı Açığı (milyar (milyar $) $), 5,,7,,,,,, 5,,,, Cari Açık Rekor Düşük Seviyede Gerçekleşti - Eylül Ekim Kasım Aralık 1 15 Finans Hesapları Zayıf Görünüm Sergiledi Kaynak: TCMB Kasım 15
ayı yıllık gelişim oranı %1,7 ye revize edilen Euro Bölgesi sanayi üretimi, ayında hızını %, a düşürdü. Bölgedeki işsizlik oranı ise, Eylül AVRUPA EKONOMİSİ ayında %1, düzeyine gerileyerek 1 başından bu yana en düşük seviyeyi kaydetti. Veriler, Eylül ayında eksi kanada geçen yıllık tüketici enflasyonunun Ekim ayında % olarak kaydedildiğini Euro Bölgesi nde Bölgesi'nde Sanayi Sanayi ve İşsizlik ve İşsizlik (%) (%) 1 - - 11, -, -,1, 1,, 1 1-1 1 15 Sanayi Üretim Endeksi Yıllık Büyüme Hızı İşsizlik Oranı (sağ eksen) gösterirken, aynı dönemde reel kesim güveninde toparlanma gözlendi. Tüketici güveni ise Ekim ayında aşağı yönlü hareketine devam etti. Öte yandan bölgedeki ekonomilerin. çeyrek büyüme rakamları da açıklanmaya başladı. Buna göre; İngiltere bu dönemde yıllık bazda %, büyürken, İspanya ekonomisi ise %, olarak kaydettiği GSYH artışıyla temposunu yükseltti. GSYH Büyüme Hızı (%, Yıllık) 1-1 - - - -, -1,5 -,1 -,7 İspanya 1,7 1,,,1 İngiltere,1,,,,1,7,,,1,7 1,,, 1 Ç1 1 Ç 1 Ç 1 Ç 1 Ç1 1 Ç 1 Ç 1 Ç 15 Ç1 15 Ç 15 Ç İspanya Ekonomisi Hızlandı Euro Bölgesi nde Enflasyon % İşsizlik Oranı 1 den Bu Yana En Düşük Seviyede 5 Kasım 15
Son dönemde zayıflayan bir performans gösteren ABD sanayi, Eylül ayında yıllık bazda %, artış kaydederek bir tempo kaybına imza attı. Buna paralel olarak, açıklanan. çeyrek büyüme rakamları da, ABD ekonomisinin önceki yılın aynı dönemine göre % oranında büyüyerek bir miktar yavaşlama sergilediğine işaret etti. Öte yandan ülkede son çeyreğe ilişkin öncü göstergeler de, güçlü olmayan bir tablo çiziyor. Bu bağlamda, reel kesimdeki beklentileri gösteren PMI, Ekim ayında 5,1 e gerileyerek 1 ten sonraki en düşük seviyesini kaydetti. Aynı dönemde tüketici güveni ise, düzeyine yükselmekle birlikte piyasa beklentilerinin altında gerçekleşti. ABD Merkez Bankası FED in Aralık ayında faizleri artırıp artırmayacağı tartışmaları sürerken, Eylül ayında işsizlik oranı %5,1 ile sabit kaldı. Aynı dönemde yıllık tüketici enflasyonu % a gerilerken, çekirdek enflasyon ise %1, a yükseldi. 5 1 1,1, ABD EKONOMİSİ 1,5 ABD GSYH Büyüme Hızı (%, Yıllık),5 1,7,,,5,,7 Ç1 Ç Ç Ç Ç1 Ç Ç Ç Ç1 Ç Ç ABD Ekonomisi % Büyüdü 1 1 15 Tüketici Enflasyonu % Oldu Gelişmekte olan ekonomilere dair 15. çeyrek büyüme verileri de açıklanmaya başladı. Bu doğrultuda; dünyanın merakla izlediği Çin ekonomisi, yılından bu yana en düşük büyüme hızını sergileyerek %, GSYH artışı kaydetti. YÜKSELEN EKONOMİLER Yılın. çeyreğinde ülkedeki yatırımların artış hızında bir yavaşlama gözlenirken, ihracat ve ithalat kanadındaki düşüşler de dikkat çekiyor. Yılın ilk yarısında %, büyüyen Meksika ekonomisi ise,. çeyrekte de aynı tempoda bir gelişim sergiledi. Meksika da bu dönemde hizmetler ve sanayi sektörlerindeki büyüme devam ederken, tarımın en yüksek artışı kaydeden sektör olduğu gözlendi. Öte yandan 15 yılının ilk yarısında daralmaya geçen Rusya ekonomisi ise, ilk tahminlere göre. çeyreği de %, oranında bir yıllık GSYH düşüşü ile geride bıraktı. Çin Büyümede %7 Seviyesinin Altına Düştü 7, 7, 7,5 7, 7, 7, 7, 7, 7 7, GSYH Büyüme Hızı (%, Yıllık) Meksika Temposunu Bozmuyor,, 1,,,,, 1 1, 1, 1,7 1 1,1,,7,, Çin Rusya Meksika - -, - -, -, Rusya Ekonomisi Daralmayı Sürdürüyor Kasım 15