Üniversite Öğrencilerinin Beslenme Bilgi ve Alışkanlıkları ile İlişkili Faktörler

Araştırma/Research Article Üniversite Öğrencilerinin Beslenme Bilgi ve Alışkanlıkları ile İlişkili Faktörler Serhat Vançelik 1*, Sema Gürsel Önal 2, Asuman Güraksın 1, Ercüment Beyhun 1 1 Atatürk Üniv. Tıp Fak. Halk Sağlığı AD, Erzurum, 2 Gazi Üniv. Gazi Hastanesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Ankara * Serhat Vançelik, Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı A.D, 25240 Erzurum. E-posta: svanceli@atauni.edu.tr Kor Hek 2007; 6 (4): 242-248 Özet: Bu araştırma, Atatürk Üniversitesi öğrencilerinin beslenme bilgi düzeyini ve beslenme alışkanlıklarını saptamak ve bu durumu etkileyebilecek faktörleri ortaya koymak amacıyla yapılmıştır. Araştırma Mayıs-Haziran 2004 tarihleri arasında yapılmıştır. Araştırmanın evrenini; Atatürk Üniversitesi merkez kampüsünde örgün eğitim gören 17.000 lisans öğrencisi oluşturmuştur. Araştırmaya katılan öğrenci sayısı 1120 olmuş ve basit rastgele yöntemle her fakülteden hangi sınıfın örnekleme dahil edileceği belirlenmiştir. Belirlenen sınıftaki tüm öğrenciler araştırma kapsamına alınmıştır.öğrencilerin ortalama yaşları 21.6 ± 1.9 yıl, ortalama beden kitle indeksi 21.9 ± 2.7 kg/m 2 dir.araştırma kapsamına alınan öğrencilerin % 60.6 sı erkek, % 96.9 u bekardır. Sigara içimi, düzenli alkol içimi ve düzenli spor yapmanın beslenme alışkanlık puanını önemli derecede etkilediği saptanmıştır. Araştırmaya katılan öğrencilerin % 87.4 ünün öğün atladığı ve en fazla atladıkları öğünün sabah kahvaltısı olduğu belirlenmiştir. Beslenme alışkanlık puan ortalamasının erkeklerde, beslenme bilgisi puan ortalamasının kızlarda istatistiksel olarak daha yüksek olduğu saptanmıştır. Üniversiteden önce ilde yaşayan öğrencilerin beslenme bilgi puan ortalamasının daha yüksek ve aradaki farkın önemli olduğu saptanmıştır. Medeni durum, aile tipi ve kalınan yerin beslenme bilgi puan ortalamasını önemli düzeyde etkilemediği belirlenmiştir. Öğrencilerin beden kitle indeksi ile beslenme alışkanlık puanı ve aylık kişisel gelirleri arasında pozitif yönde korelasyon saptandı. Anahtar Kelimeler: Beslenme alışkanlıkları, Beslenme bilgisi, Üniversite öğrencileri Related Factors with Nutritional Habits and Nutrition Knowledge of University Students Abstract: The aim of this study was to find the level of the nutrition knowledge and nutritional habits of the students of Ataturk University and to determine the influential factors. The study was carried out during May-June 2005 and the universe of the study consisted of seventeen thousands students attending their formal education in Atatürk University Campus. The sampling was done via simple randomization method and the sample size was 1120 students. A single class from all grades of each faculty was included in the sample and all of the students in each class were invited to participate to the study. Mean age and body mass index of the students were 21.6 ± 1.9 year and 21.9 ± 2.7 kg/m 2, respectively. Sixty six percent of the students were male and 96.6% of them were single. It was determined that smoking, regular alcohol drinking and performing regular sport were found to effect nutritional habit score, significantly. It was found out that 87.4% of the students passed one meal a day, and the breakfast was the most often passed meal. Mean score of nutritional habit and nutrition knowledge was significantly high in males and females, respectively. Mean nutrition knowledge scores of student who were living in cities were higher, significantly. It was found that marital status, type of family, the residential place didn t significantly affect nutrition knowledge score. There was a significant and positive correlation between body mass index, nutritional habit scores and monthly personal income. Key Words: Nutritional habits, nutrition knowledge, university students GİRİŞ Günümüzde üzerinde durulan en önemli konulardan biri olan beslenme; büyüme, gelişme, yaşamın sürdürülmesi ve sağlığın korunması açısından hayatın her döneminde sağlığın temelini oluşturur (1-3). Yapılan çalışmalarda yetersiz ve dengesiz beslenmenin, fiziksel gelişim yanında mental gelişme üzerinde de olumsuz etkiler yaptığı belirlenmiştir. Ayrıca öğrenmede güçlük, davranış bozuklukları ve zeka ortalamalarında düşüşe neden olduğu belirtilmektedir (4). Özellikle gençlik döneminde beslenmenin yeterli ve vücut gereksinimine uygun olması gereklidir (3). Ancak ülkemizde yapılan birçok çalışmada, üniversite öğrencilerinin yeterli ve dengeli beslenemedikleri ortaya konmuştur (5-7). Yükseköğrenim gençliğinin doğru beslenme 242 www.korhek.org

alışkanlıklarına sahip olması; hem kendi sağlıkları hem de bu grubun örnek model olma rolü nedeniyle toplumsal önem taşımaktadır (5,8). Bu dönemde gençlerin ailelerinden bağımsız olarak yemek yeme alışkanlıkları gelişmektedir (3,9). Özellikle yurtta kalan öğrenciler için beslenme başlı başına bir sorundur. Gençlerin beslenmesini etkileyen önemli bir etmen de beslenme bilgisinin yetersizliğidir. Beslenme bilgisinin yetersizliği ve ağır ekonomik şartlar gençlerin yeterince beslenememesine neden olabilmektedir (2,8). Bu araştırma Atatürk Üniversitesi öğrencilerinin beslenme bilgi düzeyi ile beslenme alışkanlıklarını saptamak ve bu duruma etkili faktörleri ortaya koymak amacıyla yapılmıştır. GEREÇ VE YÖNTEM Çalışmanın evrenini Atatürk Üniversitesi merkez kampüsü içinde örgün eğitim gören 17.000 lisans öğrencisi oluşturmuş, veriler Mayıs-Haziran 2004 döneminde toplanmıştır. Araştırmanın örneklemi 1020 olarak hesaplanmıştır. Ancak katılım hızını düşürebilecek faktörler göz önüne alınarak örnekleme alınan birey sayısı 1250 olarak belirlenmiştir. Öğrencilerin 22 si (%1.7) araştırmaya katılmak istemediği, 47 öğrenci (% 3.8) anket formunu eksik doldurduğu ve 61 öğrenciye de (% 4.9) ulaşılamadığı için çalışma verileri 1120 öğrenciden (% 89.6) toplanmıştır. Araştırma, kesitsel tipte olup kampüs içindeki tüm fakülteler dahil edilmiştir. Her fakülteden alınacak örneklem sayısı hesaplanmış ve basit rastgele yöntemle fakültenin hangi sınıfının örnekleme dahil edileceği belirlenmiş, belirlenen sınıftaki tüm öğrenciler araştırma kapsamına alınmıştır. Beslenme alışkanlıklarının değerlendirilmesinde Arslan tarafından geliştirilen dokuz sorudan oluşan puanlama yöntemi kullanılmıştır (10). Bu yöntemde öğrencilerin tükettiği öğün sayısı, atladığı öğün, öğün atlama nedeni, psikolojik durumun yemek tüketimi üzerindeki etkisi, öğün aralarında ve öğünlerde yenilen besinler sorulmaktadır. Alınan cevap mevcut bilgilere göre doğru bir davranış biçimi ise o soru için belirlenen tam puan, doğruya yakın cevapta eksik puan ve yanlış cevap durumunda ise sıfır puan verilmektedir (11). Örneğin bu puanlama yöntemine göre günlük tükettiği öğün sayısı 3-4 arasında olanlara tam puan (4 puan) verilirken; günde bir öğün yemek yiyenlere (0) puan, iki öğün yiyenlere (1) puan verilmektedir. Günde 5-6 kez yiyenlere (3) puan, 6 öğünden fazla yiyenler de (1) puan almaktadırlar. Yine öğün atlama ile ilgili sorunun tam puanı 6 olup sabah kahvaltısını atlayanlara (2) puan, sadece öğle ya da akşam öğününü atlayanlara (3) puan, günde iki öğün atlayanlara (0) puan, hiç öğün atlamayanlara tam puan (6 puan) verilmektedir. Öğrencilerin beslenme bilgilerinin değerlendirilmesinde kullanılan anket formu ise 15 sorudan oluşmaktadır. Beslenme bilgi düzeyleri her doğru cevaba (1), yanlış cevaba (0) puan verilerek toplam 15 puan üzerinden değerlendirilmiştir (11). Boy ve ağırlık ölçümleri baskül ve mezür ile yapılmıştır. Beden Kitle İndeksi (BKİ) kilogram cinsinden ağırlığın, metre cinsinden boyun karesine bölümü ile elde edilen değerlerdir. Verilerin kodlanması ve istatistiksel analizleri bilgisayarda SPSS 12.0 paket programında yapılmıştır. İstatistiksel analiz yöntemi olarak, tek yönlü varyans analizi (One Way ANOVA), Kruskal Wallis varyans analizi, Pearson Korelasyon analizi kullanılmıştır. BULGULAR Araştırma kapsamına alınan öğrencilerin % 60.6 sı erkek, % 96.9 u bekardı. Öğrencilerin ortalama yaşları 21.6 ± 1.9 yıl, ortalama BKİ değeri 21.9 ± 2.7 kg/m 2 dir. Beslenme alışkanlık puan ortalaması erkeklerde 37.7 ± 9.6, kızlarda ise 34.2 ± 8.9 olup fark önemli düzeydeydi (Tablo 1, p<0.001). Evli öğrencilerde beslenme alışkanlık puan ortalaması 36.0 ± 9.5 iken, bekarlarda 36.4 ± 9.5 olarak saptandı (Tablo 1, p>0.05). İlde yaşayanların puan ortalamasının 36.3 ± 9.4, köyde yaşayanların ise 37.6 ± 9.3 olduğu tespit edildi. Üniversite eğitimi sırasında kalınan yere göre beslenme alışkanlık puan ortalaması arasındaki farkın istatistiksel açıdan önemsiz olduğu belirlendi (p > 0.05, Tablo 1). Sigara içen öğrencilerin beslenme alışkanlık puan ortalamalarının içmeyenlere göre önemli düzeyde düşük olduğu bulundu (p < 0.05, Tablo 1). Alkol kullanan öğrencilerin beslenme alışkanlık puan ortalamasının, alkol kullanmayan öğrencilere göre önemli düzeyde düşük olduğu tespit edildi (p < 0.05). Düzenli spor yapan öğrencilerin ortalamasının (38.0 ± 9.7), düzenli spor yapmayan öğrencilerden (35.8 ± 9.3) yüksek olduğu saptanmış olup aradaki fark istatistiksel açıdan önemliydi (p = 0.001, Tablo 1). Katılımcıların %60.1 i günde 3-4 öğün tüketirken, %35.9 unun 2 ve daha az öğün tüketmekteydi (Tablo 2). Öğrencilerin % 87.4 ünün öğün atladığı, öğün atlayanların da %46.3 ünün unuttuğu veya fırsat bulamadığı için öğün atladıkları saptandı. Öğrencilerin üzgün veya yorgun olduğunda % www.korhek.org 243

42.6 sının her zamankinden az yediği saptandı (Tablo 3). Tablo 1. Bazı değişkenlere göre beslenme alışkanlık puan ortalamasının dağılımı Beslenme alışkanlık Değişken Sayı Yüzde puan ortalaması Cinsiyet Erkek 679 60.6 37.7 ± 9.6 Kız 441 39.4 34.2 ± 8.9 Medeni Durum Evli 26 2.3 36.0 ± 9.5 Bekar 1085 96.9 36.4 ± 9.5 Dul 9 0.8 34.1 ± 9.0 Önceden Yaşanan Yer * İl 631 56.3 36.3 ± 9.4 İlçe 327 29.2 35.7 ± 9.8 Köy 162 14.5 36.3 ± 9.4 Aile Tipi Çekirdek Aile 868 77.5 36.4 ± 9.7 Geniş Aile 234 20.9 36.1 ± 8.6 Parçalanmış Aile 18 1.6 37.0 ± 9.0 Şimdi Kaldığı Yer Aile ile birlikte 207 18.5 38.1 ± 9.1 Evde arkadaşları ile 436 38.9 35.6 ± 9.4 Evde yalnız başına 23 2.1 35.9 ± 9.4 Yurtta 411 36.7 36.1 ± 9.6 Diğer 43 3.8 37.1 ± 9.9 Sigara İçme Durumu Evet 411 36.7 35.4 ± 9.2 Hayır 709 73.3 36.9 ± 9.6 Düzenli Alkol Kullanımı Evet 133 11.9 34.6 ± 9.4 Hayır 987 88.1 36.6 ± 9.8 Düzenli Spor Yapma Evet 256 22.9 38.0 ± 9.7 Hayır 864 77.1 35.8 ± 9.3 Toplam 1120 100.0 * : Üniversite eğitimi öncesinde yaşanılan yer İstatistiksel Sonuç t = 6.256 p < 0.001 Kruskal Wallis X 2 = 0.42 ANOVA F = 2.15 Kruskal Wallis X 2 = 0.469 Kruskal Wallis X 2 = 11.40 t = -2.52 p < 0.05 t = -2.288 p < 0.05 t = 3.194 p = 0.001 Kız öğrencilerin beslenme bilgi puan ortalaması (10.9 ± 2.1), erkek öğrencilerin beslenme bilgi puan ortalamasından (9.5 ± 2.4) yüksek olarak saptanmış olup cinsiyete göre beslenme bilgi puan ortalaması arasındaki farkın istatistiksel açıdan önemli olduğu belirlendi (Tablo 3, p<0.001). Medeni duruma göre evli öğrencilerin beslenme bilgi puan ortalaması 9.7 ± 2.1 ve bekar öğrencilerin 11.0 ± 2.4 olarak saptanmış olup öğrencilerin medeni durumlarına göre beslenme bilgi puan ortalaması arasındaki fark önemsizdi (Tablo 3, ). Üniversiteden önce ilde yaşayan öğrencilerin beslenme bilgi puan ortalaması 10.3 ± 2.4, köyde yaşayanların 9.6 ± 2.6 olarak bulundu. Üniversite öncesi yaşadıkları yere göre öğrencilerin beslenme bilgi puan ortalamaları arasındaki fark tek yönlü 244 www.korhek.org

varyans analizi yöntemi ile incelendiğinde istatistiksel açıdan önemli olduğu saptandı (p < 0.05). Tablo 2. Öğrencilerin bazı beslenme alışkanlıklarının dağılımı Beslenme Alışkanlıkları Sayı Yüzde Günlük öğün sayısı (n) % 2 ve altı 402 35.9 3-4 673 60.1 5-6 37 3.3 7 ve üzeri 8 0.7 Atlanan öğün Atlamam 141 12.6 Sabah 454 40.5 Öğle 319 28.5 Sabah-öğle 151 13.5 Akşam 35 3.1 Diğer 20 1.8 Öğün atlama nedeni Zayıflamak için 35 3.6 Canı istemediği için 308 31.5 Unutmak/fırsat bulamamak 518 52.9 Diğer 118 12.0 Üzgün veya yorgun olduğunda Hiç yemem 184 16.4 Her zamankinden az 477 42.6 Her zamankinden çok ve sık 228 20.4 Değişiklik olmaz 203 18.1 Diğer 28 2.5 Sevinçli veya heyecanlı olduğunda Hiç yemem 105 9.4 Her zamankinden az 256 22.9 Her zamankinden çok ve sık 278 24.8 Değişiklik olmaz 464 41.4 Diğer 17 1.5 TOPLAM 1120 100.0 Çekirdek aileye mensup öğrencilerde beslenme bilgi puan ortalaması 10.2 ± 2.4 iken parçalanmış aileye mensup öğrencilerde 11.0 ± 1.8 olup aradaki farkın önemsiz olduğu görüldü (p>0.05). Üniversite eğitimi sırasında kalınan yere göre beslenme bilgi puan ortalamaları arasındaki farkın da önemli olmadığı belirlendi (, Tablo 3). Öğrencilerin kişisel gelirleri ile BMI değeri arasında pozitif yönde önemli zayıf bir ilişki bulundu (r = 0.107, p < 0.001). Yine BMI değeri ile beslenme alışkanlık puanı arasında anlamlı bir ilişki saptandı (r= 0.103, p = 0.001, Tablo 4). Tablo 3. Bazı sosyodemografik değişkenlere göre beslenme bilgi puan ortalamasının dağılımı Sosyodemografik Özellikler Beslenme bilgi puan ortalaması İstatistiksel Sonuç Cinsiye Erkek 9.5 ± 2.4 Kız 10.9 ± 2.1 Medeni Durum Evli 9.7 ± 2.1 Bekar 11.0 ± 2.4 Dul 11.0 ± 2.2 Üniversite Öncesi Yaşanan Yer İl 10.3 ± 2.4 İlçe 10.0 ± 2.4 Köy 9.6 ± 2.6 Aile Tipi Çekirdek Aile 10.2 ± 2.4 Geniş Aile 9.8 ± 2.6 Parçalanmış Aile 11.0 ± 1.8 Üniversite Öğreniminde Kalınan Yer Aile ile birlikte 10.0 ± 2.5 Evde arkadaşları ile 9.9 ± 2.4 Evde yalnız başına 9.4 ± 2.5 Yurtta 10.3 ± 2.3 Diğer 10.4 ± 2.5 Student s t testi t = -9.623 p < 0.001 Kruskal Wallis X 2 = 1.975 ANOVA F = 5.303 p < 0.05 Kruskal Wallis X 2 = 5.136 Kruskal Wallis X 2 = 8.129 Tablo 4. Araştırmada kullanılan bazı değişkenlerin Pearson korelasyon matrisi (n = 1120) Aylık Kişisel Gelir BMI Değeri Beslenme Alışkanlık Puanı Beslenme Bilgi Puanı Aylık Kişisel Gelir r p 1.00 0.107 0.000 0.030 0.342 0.049 0.100 BMI r p 1.00 0.103 0.001-0.049 0.103 Beslenme Alışkanlık Puanı r p 1.00 0.032 0.287 Beslenme Bilgi Puanı r 1.00 www.korhek.org 245

TARTIŞMA Çalışmamızda beslenme alışkanlık puan ortalamasının erkeklerde önemli düzeyde yüksek olduğu belirlenmiştir (Tablo 1). Arslan ın yaptığı çalışmada da kızların % 73 ünün beslenme alışkanlık düzeyinin kötü olduğu, erkeklerde bu oranın % 27 olduğu belirlenmiş olup cinsiyete göre beslenme alışkanlık düzeyi arasında önemli fark belirlenmiştir (10). Bazı çalışmalarda saptandığı gibi kız öğrencilerin yemek yeme alışkanlıklarının üzüntü veya yorgunluk durumundan daha fazla etkilenmesi, ayrıca estetik kaygı nedeni ile besin kısıtlamasına gidebilmeleri beslenme alışkanlık puan ortalamasının erkek öğrencilerden daha düşük bulunmasında etkili olabilir (3). Öğrencilerin sadece 1/3 ü yurtta kalmaktadır. Bu durum, ildeki resmi ve özel yurtların yatak kapasitesinin yetersizliği yanısıra, bu yurtların da tamamının dolu olmaması nedeni ile yurt olanaklarının ideal olmayışından kaynaklanabilir. Çalışmamızda sigara içmeyenlerin beslenme alışkanlık puan ortalaması, içenlere göre önemli düzeyde yüksek olarak bulunmuştur (Tablo 1). Açık ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada da sigara içenlerin beslenme alışkanlık puanı daha düşüktür (3). Araştırmalar sigara içen kişilerin sebze ve meyveleri daha az tükettiklerini, dolayısıyla beslenme alışkanlıklarının olumsuz yönde etkilendiğini göstermektedir. Sigara içenlerin içmeyenlere göre iştahının daha az olduğu, bu durumun da beslenme durumunu olumsuz etkilediği bildirilmektedir (12). Spor yapan öğrencilerin beslenme alışkanlık puan ortalaması ile yapmayanların ortalaması arasındaki farkın istatistiksel açıdan önemli olduğu bulunmuştur (p = 0.001, Tablo1). Açık ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada düzenli spor yapanların beslenme alışkanlık düzeyinin daha yüksek olduğunu belirlenmiştir (3). Öğrencilerin % 60 ı günde 3-4 öğün tüketirken, % 36 sı 2 ve daha az öğün tüketmektedir (Tablo 2). Aytekin ve arkadaşlarının, yaptığı çalışmada öğrencilerin % 55 inin 3 öğün ve % 35 inin 2 öğün yemek yedikleri belirlenmiştir (2). Şimşek in çalışmasında, öğrencilerin % 70 i günde 3 öğün, %25 i 2 öğün yemek yemektedir (11). Karayormuk un çalışmasında ise öğrencilerin % 52 si günde 3 öğün beslenirken, 2 öğün beslenenlerin oranı %36 olarak bulunmuştur (13). Sağlam ise yaptığı çalışmada öğrencilerin %63 ünün günde 3 öğün tükettiğini, %17 sinin de günde 1-2 öğün tükettiğini belirtmiştir (14). Bu çalışma sonuçlarının tümü bu araştırma bulgularımızla benzerlik göstermektedir. Yeterli ve dengeli beslenebilmek için günlük diyetin 3 eşit öğün halinde tüketilmesi gerektiğini, günlük diyetin 2 öğünde tüketilmesinin veya öğünlerin eşit aralıkta olmasının metabolizmayı aksatacağı bildirilmektedir (10,15). Çalışmamızda en fazla sabah öğününün atlandığı, en az ise akşam öğününün atlandığı belirtilmiştir (Tablo 2). Arslan ve arkadaşlarının yükseköğrenim gençlerinde yaptıkları çalışmada da en fazla atlanan öğünün % 31.5 ile kahvaltı olduğu belirlenmiştir (10). Şimşek ve Saygun öğrencilerde en sık atlanan öğünün kahvaltı olduğunu belirlemişlerdir (12,16). Işıksoluğu ve Karayormuk, en az atlanılan öğünün akşam olduğunu belirlemiştir (13,17). Nnanyelugo ve Okeke nin Nijerya da üniversite öğrencilerinde yaptıkları bir çalışmada en fazla atlanan öğünün %73 oranıyla kahvaltı olduğu saptanmıştır (18). Çoğunlukla sabah kahvaltısının atlanması, kahvaltı hazırlamanın zorluğu ve okula geç kalma endişesinden kaynaklanabilir. Oysa güne istekli başlamada, aktiviteyi elverişli bir şekilde sürdürmede ve kan şeker düzeyinin korunmasında sabah kahvaltısının çok önemli rolünün bulunduğu bildirilmektedir (19,20). Öğün atlayan öğrencilerin %46.3 ünün öğün atlama nedenini unutma veya fırsat bulamama olarak değerlendirmiştir (Tablo 2). Açık ve arkadaşlarının çalışmasında öğün atlamanın en sık nedeni olarak öğrenciler unutma veya fırsat bulamamayı göstermiştir (3). Arıcı nın çalışmasında ise katılımcıların %45 inin zaman bulamadığı, %32 sinin canı istemediği için sabah öğününü atladığı belirlenmiştir (21). Işıksoluğu nun yapmış olduğu çalışmada ise en sık öğün atlama nedeni zaman bulamama şeklinde belirtilmiştir (17). Öğün atlama nedeni olarak belirtilen gerekçeler, genellikle plansız yaşama ve yanlış beslenme alışkanlıkları ile ilgilidir. Öğrencilerin üzgün veya yorgun olduğunda % 42.6 sının her zamankinden az yediği saptanırken, % 20.4 ünün her zamankinden çok ve sık yediği tespit edilmiştir. Sevinçli veya heyecanlı olduğunda öğrencilerin % 24.8 i her zamankinden çok ve sık yediklerini, % 22.9 u her zamankinden az yediği belirtmişlerdir (Tablo 2). Tokgöz ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada, öğrencilerin % 50.2 si sıkıntılı oldukları zamanlarda her zamankinden az yediklerini belirtmişlerdir (5). Bazı kişiler sıkıntılı olduklarında daha fazla besin tüketirken, bazıları da tam ters yönde davranış gösterebilmektedirler (1,5,10). Kız öğrencilerin beslenme bilgi puan ortalaması, erkek öğrencilerin beslenme bilgi puan ortalamasından önemli düzeyde yüksek bulunmuştur (p < 0.001, Tablo 3). Kız öğrencilerin beslenme bilgi puan ortalamasının erkeklerden daha yüksek olması 246 www.korhek.org

kızların bu konuya erkeklerden daha ilgili oluşlarının bir sonucu olabilir. Üniversite öncesi yaşanılan yere göre beslenme bilgi puan ortalamaları arasındaki farkın önemli düzeyde olduğu saptanmıştır (p < 0.05, Tablo 3). İlde yaşayan öğrencilerin beslenme bilgi puan ortalamasının daha yüksek oluşu; beslenmeyle ilgili doğru bilgilere TV, gazete, dergi ve diğer iletişim araçlarına daha kolay ulaşmanın sonucu olabilir. Pearson korelasyon analizine göre öğrencilerin aylık kişisel gelirleri ile BMI değeri arasında pozitif yönde önemli bir ilişki bulunmuştur (r = 0.107, p < 0.001, Tablo 4). Bu araştırma sonuçlarıyla paralel olarak ekonomik düzey arttıkça BMI değerlerinin arttığı sonucuna ulaşan yayınlar olduğu gibi, ters yönde ilişkinin olduğu çalışmalar da mevcuttur (22,23). Gelişmekte olan ülkelerde fast-food ve diğer bazı yanlış beslenme biçimlerinin daha fazla olması nedeni ile BMI ortalamasının ekonomik düzey ile doğru orantılı olduğu bildirilmiştir. Oysa ekonomik düzeyi düşük grupta yetersiz beslenmeden dolayı BMI ortalamasının daha düşük olduğu belirlenmiştir (23). Çalışmamız üniversite öğrencilerinin önemli bir bölümünün ideal beslenme alışkanlıklarından uzak olduğunu ve bu durumun nedenini saptayabilecek ayrıntılı araştırmalara gerek olduğunu göstermiştir. Bu çalışmalardan elde edilecek sağlıklı beslenmeyi engelleyen faktörleri de dikkate alan önlemler geliştirilmeli. Çünkü yükseköğrenim gençliğinin sağlıklı beslenmesi hem kendi sağlıkları, hem de örnek model olmaları nedeni ile gelecek kuşaklara sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazandırmaları açısından toplumsal önem taşımaktadır. KAYNAKLAR 1. Baysal A. Beslenme. Ankara: Hatipoğlu Yayınları, Istanbul, 2004 : 4-6 2. Aytekin F, Bulduk S. Üniversite öğrencilerine verilen eğitim modellerinin öğrencilerde davranış değişikliğine etkilerinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi 2000; 148: 1-5. 3. Açık Y, Çelik G, Ozan AT, Oğuzöncül AF, Deveci SE, Gülbayrak C. Üniversite öğrencilerinin beslenme alışkanlıkları. Sağlık ve Toplum 2003; 13 (4): 74-80. 4. Oktar İ, Şanlıer N. İlköğretim okullarında uygulanan beslenme programları ve öğrencilerin beslenme davranışları ile ilgili öğretmen ve yöneticilerin görüşleri. Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi/ Mesleki Eğitim Dergisi 2003; 2: 1-8. 5. Tokgöz P, Ertem M, Çelik F, Gökçe Ş, Saka G, Hatunoğlu R. Üniversite öğrencilerinin beslenme alışkanlıklarının saptanmasına ilişkin bir araştırma. Beslenme ve Diyet Dergisi 1995; 24 (2): 229-238. 6. Koçoğlu G, Sümer H, Özdemir L, Polat H. Spor bölümü öğrencilerinin beslenme durumları ve alışkanlıkları diğer öğrencilerden farklı mı? Sendrom 2001; 74-80. 7. Sağlam F, Yurttagül M. Yükseköğrenime devam eden kız öğrencilerin başarı ve beslenme durumları arasındaki ilişki. Beslenme ve Diyet Dergisi 1987; 16: 17-24. 8. Yağmur C. Çukurova üniversitesi öğrencilerinin beslenme durumu üzerine bir araştırma. Beslenme ve Diyet Dergisi 1995; 24 (2): 239-251. 9. Sakarya Ö, Ünver B. Ankara üniversitesi mediko-sosyal merkezine başvuran öğrencilerin beslenme durumları. Beslenme ve Diyet Dergisi 1985; 14: 51-62. 10. Arslan P, Karaağaoğlu N, Duyar İ, Güleç E. Yükseköğrenim gençlerinin beslenme alışkanlıklarının puanlandırma yöntemi ile değerlendirilmesi. Beslenme ve Diyet Dergisi 1994; 22 (2): 195-208. 11. Şimşek H. Ortaokul öğrencilerinin beslenme bilgi ve alışkanlıkları üzerine bir araştırma. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Ankara 1991. 12. Kutluay Merdol T. Sigara ve Beslenme Etkileşimi, http://www.un.org.tr/who/ nutrition/ sigarabeslenme.html, 24-12- 2005. 13. Özpınar Karayormuk N. Afyon Kocatepe üniversitesi meslek yüksekokulu öğrencilerinin beslenme bilgi ve alışkanlıkları üzerine bir araştırma. Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi Ankara, 2002. 14. Sağlam F. Hızlı-hazır yemek sistemi üzerine bir çalışma. Beslenme ve Diyet Dergisi 1991; 20: 199-208. 15. Tai MM, Castillo PP, Sunyer FX. Meal size and frequency. Effect on the thermic effect of food. Am J Clin Nutr 1992;54:783. 16. Saygun P. Farklı sosyo-kültürel çevrelerdeki lise son sınıf öğrencilerinin beslenme bilgi ve alışkanlıklarının ölçülmesi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Bilim Uzmanlığı Tezi. Ankara 1987. 17. Işıksoluğu MK. Yükseköğrenim yapan kız öğrencilerin beslenme durumu ve buna beslenme eğitiminin etkisi. Beslenme ve Diyet Dergisi 1986; 15: 55-70. 18. Nnanyelugo DO, Okeke EC. Food habits and nutrient intakes of Nigerian University students in traditional halls of residence. J Am Coll Nutr. 1987;6 (5):369-374. 19. Birer S, Ersoy G. Metropoliten bir kentte spor yapan ve yapmayan üniversiteli kız öğrencilerin beslenme bilgi ve alışkanlıkları. Beslenme ve Diyet Dergisi 1987; 16: 153-170. 20. Uyar Arıcı A. Konya il merkezi kamu kuruluşlarında çalışan kadınların beslenme alışkanlıkları ve bilgi düzeyleri üzerine bir araştırma. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Ev Ekonomisi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi Ankara, 1997. 21. Flegal KM, Harlan WR, Landis JR. Secular trends in body mass index and scinfold thickness with socioeconomic factors in young adult women. Am J Clin Nutr. 1988; 48: 535-39 www.korhek.org 247

22. Kahn HS, Williamson DF, Stevens JA. Race and weight change in US women: The roles of socioeconomic and marrital status. Am J Publish Health 1991;8 (3):219-323. 23. Wadden TA, Stunkard AJ. Social and psychological consequences of obesity. Ann. Intern Med. 1995;103:1062-1067. 248 www.korhek.org