Dok. Kodu: İST.PR.02 Yayın Trh.: Kasım 2012 Rev. Trh.: Şubat 2016 Rev. No: 02 Sayfa No:1/6 1. AMAÇ: İl Ambulans Servisi Başhekimliği ve 112 Acil Sağlık Hizmetleri İstasyonlarının istasyonlarının ilaç ve malzemelerinin nasıl temin edileceği, yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçların yönetimi, ilaç hataları ve istenmeyen reaksiyon geliştiğinde sağlık personelinin yapacakları, ilaç ve malzemelerin saklama koşullarını belirlemektir. 2. KAPSAM: İl ambulans servisi başhekimliği ve acil sağlık hizmetleri istasyonlarını kapsar. 3. KISALTMALAR: ASHİ: Acil sağlık Hizmetleri İstasyonu ASOS: Acil Sağlık Otomasyon Sistemi 4. TANIMLAR: Mevcut stok miktarı: İlaç ve malzemelerin, ilaç ve malzeme deposundaki mevcut miktarlarıdır Yıllık tahmini tüketim miktarı: Her ilaç ve malzeme için bir önceki yıla ait acil sağlık hizmetleri istasyonlarının (A.S.H.İ) tüketim miktarları göz önünde bulundurularak tespit edilen tahmini tüketim miktarıdır. Asgari miktar: Yıllık tahmini tüketim miktarının %30 unu içerir. Kritik stok miktarı: Mevcut stok miktarının, Yıllık tahmini tüketim miktarının %30 un altına düşmesidir. Yeşil renk kodu: Yıllık tahmini tüketim miktarının %50 ve üzerinde bulunmasıdır. Sarı renk kodu: Mevcut stok miktarının, Yıllık tahmini tüketim miktarının %30 ve %50 arasında bulunmasıdır. Kırmızı renk kodu: Mevcut stok miktarının, Yıllık tahmini tüketim miktarının %30 un altında bulunmasıdır. Siyah renk kodu: İlaç ve malzemenin mevcut miktarının hiç bulunmamasıdır 5. SORUMLULAR: Şube Müdürü, Başhekim, Depo sorumluları, İstasyon sorumlu hekimi, İstasyon sorumlu sağlık personeli 6. FAALİYET AKIŞI: ASOS programına göre takibi yapılan ilaç ve malzemelerin mevcut durumu her gün düzenli olarak istasyon nöbetçi personeli tarafından ambulans mevcut stoğu kontrol edilerek eksikler istasyon deposundan temin edilir. Alınan malzeme ve ilaçlar istasyon sorumlusuna bildirilerek sistem üzerinden aktarımı yapılır. İstasyon depo sorumluları pazartesi ve Perşembe günleri istasyonun ilaç ve sarf malzeme ihtiyaçlarını ASOS programı üzerinden yapar. Tıbbi cihaz ve Depo birimi sorumlusu tarafından mevcut stok ve depo durumuna göre göre istek yapılan malzemenin ne kadarının karşılanacağı belirlenerek İl Sağlık Müdürlüğü deposuna bilgi verilir.
Dok. Kodu: İST.PR.02 Yayın Trh.: Kasım 2012 Rev. Trh.: Şubat 2016 Rev. No: 02 Sayfa No:2/6 Sağlık Müdürlüğü ayniyat ve depo birimi tarafından hazırlanan ilaç ve malzemeler kolilenir ve İl Ambulans Servisi Başhekimliğine bağlı Depo Tıbbi Cihaz Birim Sorumlusuna bilgi verilir. Birim sorumlusu K.K.M ne haber verir ve ilgili istasyonun koliyi teslim almasını sağlar. İlaç ve malzeme istemi yapılırken aylık tüketim miktarları göz önünde bulundurularak istek yapılır. Depo malzeme listesinde yer almayan ilaç ve malzemeler Başhekimlikçe uygun görüldüğü takdirde listeye eklenir ve talepte bulunulur. Onaysız ilaç ve malzeme talepleri karşılanmaz. Sağlık Müdürlüğü ayniyat ve depo birimi tarafından İlaç ve malzeme teslim edilirken ilacın miktarı, karşılanma miktarı, özelliği, miadı kontrol edilir ve teslim alana da kontrol ettirilip teslim edilir. İlaç ve malzeme teslimi sırasında uygunsuz ilaç ve malzeme (yanlış, bozulmuş, miadı geçmiş vs.) fark edilirse hemen, uygun olanlar ile değiştirilir. Teslim eden ve teslim alan imzaları tamamlandıktan sonra ilaç ve malzeme talep formu, ilgili dosyaya kaldırılarak Sağlık Müdürlüğü ayniyat ve depo birimi tarafından saklanır. İlaç ve malzemelerin miadının geçmesi veya bozulması durumunda; Miadı dolan ve kullanılmaması gerektiği onaylanan ilaç ve malzemeler ASOS programı atık deposu üzerinden düşümü yapıldıktan sonra kırılarak imha edilir. Yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçların miadı geçmiş ise ilaç ve malzeme imha tutanak formuna kayıt edilir ve Başhekimliğe teslim edilir. Uygun olmayan ilaç ve malzemenin depoya girişi söz konusu olursa; tespit edildiği anda tutanak tutularak iade edilir. Uygun olmayan ilaç ve malzemenin dağıtımının yapılması durumunda; yine tutanak tutularak geri istenir, teslim alan kişinin de imzası alınarak depodan değiştirilir. Üç aylık periyotlar ile ambulans ve depo malzemelerinin stok seviyeleri güncellenerek ASOS sisteminde güncellenir. YEŞİL VE KIRMIZI REÇETEYE TABİ İLAÇLAR Kırmızı ve yeşil reçeteye tabi ilaçlar kilitlenebilir ilaç dolaplarında kilitli olarak muhafaza edilir. Dolaptaki ilaçlar ve anahtar sayılarak teslim alınır ve teslim edilir. Yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçlar her nöbet devir tesliminde İstasyon Nöbet Teslim Formu(Defteri)( IST.FR.18) kullanılarak devir teslimi yapılır. Devir teslim formunda ilacın hangi hastaya kaç adet kullanıldığı, ilacın kullanıldığı tarih, ilacı kimin uyguladığı, kime kaç adet ilaç teslim edildiği ve alındığı nöbet devir teslimi yapan personellerce eksiksiz olarak doldurulur ve imzalanır. Anahtarın Korunması Anahtarı teslim alan sorumlu veya nöbetçi sağlık personeli üzerinde taşır. Yedek anahtar istasyon sorumlusunda bulunur ve bunun dışında herhangi bir yedek anahtar bulundurulmaz. Dolap kapağı asla açık tutulmaz. Dolaba konulan ve dolaptan alınan tüm ilaçlar kayda geçilir.
Dok. Kodu: İST.PR.02 Yayın Trh.: Kasım 2012 Rev. Trh.: Şubat 2016 Rev. No: 02 Sayfa No:3/6 Dolapta herhangi bir zorlama olduğu düşünüldüğünde, ilaç kaybolduğunda veya ilaç kırıldığında, istasyon sorumlusu tutanak tutarak il ambulans servisi başhekimliğini bilgilendirir. Gerekli tedbirlerin alınması sağlanır. *İLAÇ HATALARI VE İSTENMEYEN REAKSİYONLAR İlaç kullanım güvenliğini geliştirilmesi için okunuşu ve görünüşü benzer ilaçlar farklı dozdaki aynı ilaçlar ve uygulama formları farklı olan ilaçların kullanımı esnasında dikkatli olunmalı. Yüksek riskli ilaçlar. Terapötik aralığı dar olan ilaçlar digital glikozitler (digoxin). Etkleşimleri tehlikeli ilaçlar Warfarin+(Asetil Salisilik Asit, Parasetamol, Metamizol sodyum), Digoksin+Amiadoron, Digoksin+Verapamil. Ayrıca aynı isimli farklı dozdaki ilaçlar uygulanırken dozu dikkat edilmelidir. (Tablo 1.) Adrenalin Amp Aritmal Amp. Atropin Amp. Beloc Amp %20 Dekstroz Calcium Amp. Diazem Amp. Digoxin Amp. Dopamin Amp. Dormicum Amp. İsoptin Amp. Jetmonal %2 Amp. Magnezyum Sülfat %15 Nitroderm Tts Sodyum Bikarbonat Amp. Aldolan Amp Tüm Narkotik Psikotrop İlaçlar Tablo 1. İlaç hataları ve istenmeyen reaksiyonlara karşı dikkat edilmesi gereken ilaçlar. Ters Etki: İnsanda, ilaç kullanımıyla ilgili ortaya çıkan herhangi bir yan etkiye denir: Yanlışlıkla ya da bilinçli olarak uygulanan doz aşımı sonucunda oluşan ters etki İlacın kullanım amacını kötüye kullanma sonucunda ortaya çıkan ters etki Beklenen bir farmakolojik etkinin oluşmaması sonucunda ortaya çıkan ters etki Ters etki rapor eden kişinin, ters etkinin uygulanan ilaçtan kaynaklandığına ya da ilacın bu ters etkide rolü olduğuna dair kesin bir yargıya vardığı anlamına gelmez. Beklenen ters etki: İlaçların Sağlık Bakanlığı nca onaylanmış prospektüslerinde belirtilen ters etkilerdir. İlk raportör: Ters etkiyle ilgili bilgi veren ilk kaynaktır. Ani ters etki: Oluştuğu anda insan hayatını tehdit eden ters etkilerdir. Ölüme yol açan ters etkiler bu kapsamda yer almaz Tehlikeli ters etkiler: Oluştuğunda aşağıdaki sonuçlara yol açan deneyimlerdir. Ölüm İnsan hayatını tehdit eden ters etki oluşması Hastanın oluşan ters etki sonucunda hastaneye yatırılması
Dok. Kodu: İST.PR.02 Yayın Trh.: Kasım 2012 Rev. Trh.: Şubat 2016 Rev. No: 02 Sayfa No:4/6 Hastanın, ters etkiye bağlı olarak hastanede kaldığı sürenin uzaması Ciddi ya da bir türlü geçmeyen yetersizlik/sakatlık oluşması Doğuştan gelen anormallik / doğum hatası (fetüste oluşanlar dâhil) Doktor tarafından gerekli görüldüğü durumlarda, yukarıda belirtilen sonuçların oluşmasını engellemek için yapılan önemli tıbbi müdahaleler Beklenmedik ters etki: İlaçların Sağlık Bakanlığı nca onaylanmış prospektüslerinde belirtilmeyen ters etkilerdir. Şiddet veya önem açısından, beklenen ters etkilerden farklı olan ters etkileri de içerir. Ters etkiler, belirli bir ilaca göre değil de ilaç sınıfına göre tanımlandığı için, ilaca bağlı ters etkiler beklenmedik olarak nitelendirilir. Prospektüste, oluşabilecek ters etkinin ölümle sonuçlanabileceği belirtilmiyorsa, ters etkiden kaynaklanan ölümler beklenmedik olarak nitelendirilir. İlaç Hatası: İlacın, sağlık çalışanları, hasta ve yakınının kontrolünde olduğu sırada yanlış ilaç kullanımına veya hastanın zarar görmesine sebep olabilecek tüm olaylardır. İlaç Kullanım Sistemi: Güvenli, efektif, uygun ve etkili ilaç kullanımı için altı doğrunun sağlanmasıdır. Bunlar: Doğru ilaç Doğru hasta Doğru doz Doğru zaman Doğru yol Doğru sonuçtur. İlaç hatları ve istenmeyen reaksiyon geliştiğinde uygulanacak talimat (..\Talimatlar\YÖN.TL.02) de belirtilmiştir. İlaç kullanım aşamalarında görev alan sağlık çalışanlarının sorumlulukları belirlenmiştir. Bölümlere göre bu sorumluluklar: İdareciler; Bakım ve organizasyon ihtiyaçlarına göre ilaçların temini, seçimi, saklanması hakkında karar verirler. Çalışanların eğitimi ve gelişimini sağlarlar. Doktorlar; Uygun ilaç tedavisine karar vererek uygun ilacı seçer.
Dok. Kodu: İST.PR.02 Yayın Trh.: Kasım 2012 Rev. Trh.: Şubat 2016 Rev. No: 02 Sayfa No:5/6 Hastaların klinik durumlarını izleyerek ilacın etkilerini değerlendirir; gerekli durumda ilacın seçimi, sıklık ve süreyi yeniden gözden geçirirler. Depo sorumlusu; İlaçların temini, saklanması- depolanması, hazırlanması, doğru etiketleme, doğru zamanlama ve hatasız dağıtımını sağlarlar. ASOS programına giriş yapılmasını sağlar ve depo stok durumunu ve son kullanım tarihlerine göre depo stok durumlarını kontrol eder. İstasyon Depo sorumlusu nöbetçi olan ekipteki doktor, paramedik ya da sorumlu acil tıp teknisyenidir. ASOS program giriş şifreleri İl Sağlık Müdürlüğü Komuta Kontrol Merkezi Başhekimliği Bilgi İşlem Birimi tarafından imza karşılığı teslim edilir. Sağlık Personeli (A.T.T, AABT.,Sağ. Mem. Hemşire); Doktorun order ettiği ilaçları hazırlar ve doğru ilacın doğru hastaya doğru dozda doğru zamanda doğru yoldan uygulanmasını sağlarlar. Hastanın alerjik durumu ve ilaç yan etkilerini gözlemlerler. Uygulanan ilacın etkilerini izler Uygulanan ilaç hakkında hastayı bilgilendirirler. İlaç Hatalarının Gruplandırılması: İlaç hataları aşağıda belirtildiği şekilde gruplandırılmıştır: Order Hataları Sistem Hataları Depodan Kaynaklanan Hatalar Uygulama Hataları İlaç Hatalarının Önlenmesi: İlaç hatalarının önlenmesi konusunda stratejiler belirlenmiştir. Sağlık personeline farmakolojik bilgi, ilaç uygulama ve prosedürler konusunda hizmet içi eğitim verilir. Danışman Hekimin kullanabilmesi için Komuta kontrol merkezinde ilaç rehberi (vademecum) mevcuttur. Sözlü orderlar, orderı alan kişi tarafından yazılı hale getirilir. Sözlü orderlar 112 ses kayıt sisteminde kayıtlı olduklarından vaka formundaki açıklamalar kısmına not edilerek kayıt altına alınır. İlaçlar ambulansta güvenli bir şekilde muhafaza edilmektedir. Kırılma ve bozulma riskine karşı nöbetçi personel tarafından ilaçlar müdahale çantasında uygun gözlerde bulundurulmalıdır. Raflarda ve açık alanlarda ilaç bulundurulmamalıdır.
Dok. Kodu: İST.PR.02 Yayın Trh.: Kasım 2012 Rev. Trh.: Şubat 2016 Rev. No: 02 Sayfa No:6/6 Yüksek riskli ilaçlar, istasyonlarda kilitli dolaplarda saklanır. İlaçların bozulmasını engellemek için, ilaçların saklandığı oda ve soğutucuların ısısı sürekli kontrol edilerek oda ısısının 25 0 C nin altında, buzdolabı ısısının 2 8 0 C olması sağlanır ve Isı Ve Nem Takip Formu na (..\Formlar\YÖN.FR.15) kaydedilir. Uygulama öncesi ilacın etiketi iki kez kontrol edilir ve etiketi okunmayan ilaç kullanılmaz. Depoda tüm ilaç stoklarının miat kontrolleri İlaç Ve Malzeme Temin Ve Dağıtım Talimatı na (.\YÖN.TL.03 ) uygun olarak yapılır. İlaç Hatalarının Raporlanması: İlaç hatalarıyla karşılaşıldığında Komuta Kontrol Merkezi bilgilendirilir ve komuta görevli doktorundan yapılacak müdahale hakkında bilgi alınır. Vaka sonrası ASOS programı üzerinden olay bildirimi yapılır ve Güvenlik Raporlama Sistemi Bildirim Formu (..\YÖN.FR.09 ) doldurularak başhekimliğe gönderilir. Kalite Yönetim Birimi tarafından, yapılan olay bildirimleri takip edilir. Başhekimlik gerekli iyileştirme alanlarını saptar, iyileştirmeleri yapar veya yapılmasını sağlar. İLAÇ VE MALZEMELERİN SAKLAMA KOŞULLARI Depodaki malzemelerin yerleşim yerlerini gösteren plan hazırlanmalıdır. Hazırlanan plan depo girişine asılmalıdır. Depolarda hemzemin yerleştirme yapılmamalıdır. İstifleme tavandan en az 40 cm aşağıda olmalıdır. Malzemeler cinsine göre uygun yerlere yerleştirme yapılmalıdır. Depo koşullarında oluşabilecek olası risklere belirlenmeli ve karşı önlem alınmalıdır. Su Basması; Depo oda koşulunun dışarıdan içeriye su girmesi engellenecek şekilde planlanması sağlanır. Oda içinde su tesisatının olmamasına dikkat edilir. Oluşabilecek her türlü riske karşı zeminden yüksek yerleştirme yapılır. Yangın: Depo büyüklüğüne göre ve depoda saklanan ilaç ve malzemelerin türüne uygun yangın söndürme tüpü bulundurulmalıdır. Nem (rutubet): Odanın ısı ve nem takibini yaparak oluşacak anormal durumlarda oda havalandırması yapılır. Deponun günlük ısı ve nem takibi yapılır. Deprem: Depo seçiminde depreme dayanıklı yapı seçilir. İlaç ve malzeme dolapları duvara sabitlenmelidir. Kırılabilecek malzemeler kapalı ve kırılmaya karşı önlem alınacak şekilde saklanmalıdır. Hırsızlık: Depolar kilit altında tutulmalı ve yetkili kişiler dışında giriş engellenmelidir. 7. İLGİLİ DÖKÜMANLAR: İlaç Ve Malzeme Temin Ve Dağıtım Talimatı (.\YÖN.TL.03 ) İlaç hatları ve istenmeyen reaksiyon geliştiğinde uygulanacak talimatı (..\Talimatlar\YÖN.TL.02)