11.04.2012 1
DEPREM BÖLGELERİNDE YAPILACAK BİNALAR HAKKINDA YÖNETMELİK 2
Genel Kurallar: Deprem yükleri : S(T1) = 2.5 ve R = 2.5 alınarak bulanacak duvar gerilmelerinin sınır değerleri aşmaması sağlanmalıdır. Kat sayısı en çok: 1. deprem bölgesinde = 2, 2 v 3 te = 3, 4. deprem bölgesinde ise 4 kat Kat yüksekliği maks.= 3.0 m, Yığma binaların taşıyıcı duvarları planda olabildiğince düzenli ve ana eksenlere göre simetrik ya da simetriğe yakın biçimde düzenlenecektir. Kısmi bodrum yapılmasından kaçınılacaktır. T.m taşıyıcı duvarlar planda kesinlikle üst üste gelecektir. 3
Gerilmelerin Hesabı: Hesaplanacak düşey yükler ve deprem hesap yüklerinin etkisi altında oluşacak basın. ve kayma gerilmelerinin, duvarda kullanılan yığma duvar cinsine göre izin verilen basınç ve kayma gerilmelerini aşmadığı gösterilecektir. 4
Düşey Gerilmelerin Hesabı: Duvarların kesme dayanımı duvarlarda var olan düşey gerilmelere de bağlı olduğu için yığma bina duvarlarının düşey yükler altında taşıdıkları gerilmelerin hesaplanması gereklidir. Duvarlarda oluşan basın. gerilmelerinin yığma duvar cinsine g re izin verilen gerilmelerle karşılaştırılması yapılacaktır. Bu hesapta duvarlarda ve d öşemelerden gelen yükler g öz ö nüne alınacaktır. Duvardaki kapı ve pencere boşluk en kesitleri kadar azaltılmış duvar en kesit alanına b ölünerek bulunacak gerilme, duvar cinsine g re izin verilen basınç gerilmesinden büyük olmayacaktır. 5
Duvarlarda basınç emniyet gerilmesi: Duvarların basınç emniyet gerilmeleri birkaç yöntem ile hesaplanabilir: 1- Duvarda kullanılan tuğla ve harcın basınç dayanımına eşit dayanımda yapılmış duvar parçaların basınç dayanım deneylerinden elde edilen değerlerin 0.25 i duvar basınç emniyet gerilmesidir. 2- Duvar parçası dayanım deneyi yapılmamışsa duvarda kullanılan bloğun deneysel olarak elde edilen serbest basınç dayanımının 0.50 si fd duvar basınç dayanımı ve bu dayanımın 0.25 i fem duvar basınç emniyet gerilmesidir. 3- Eğer deney yapılmamışsa veya kullanılan kagir malzemesinin basınç dayanımı belli değil ise basınç emniyet gerilmeleri Tablo 5.3 ten alınabilir. 4- Kagir birimlerin ve duvarda kullanılan harcın basınç dayanımları, ilgili standartlara göre yapılacaktır. 5-Duvar basınç emniyet gerilmeleri duvarların narinlik oranlarına gö re Tablo 5.4 de verilen miktarlarda azaltılır. 6
Duvarlarda basınç emniyet gerilmesi: 7
Kayma Gerilmelerin Hesabı: Yığma binanın her duvar eksenindeki kapı veya pencere boşlukları arasında kalan dolu duvar parçalarının g öreli kayma rijitliği k A/h ifadesinden hesaplanacaktır. Burada A dolu duvar parçasının yatay en kesit alanı, h dolu duvar parçasının her iki yanındaki boşlukların yüksekliğinin en küçük olanıdır. Duvarın en kesiti dikdörtgen ise k =1.0, duvarın uç elemanı varsa veya duvarın ucunda duvara dik doğrultuda bir diş ya da payanda duvar varsa k =1.2 alınacaktır. Bir duvar ekseninin kayma rijitliği, o eksendeki duvar par.alarının kayma rijitliklerinin toplamıdır. Duvar eksenlerinin kayma rijitliğinden gidilerek binanın kayma rijitlik merkezi hesaplanacaktır. Duvarlara gelen kesme kuvveti, kat kesme kuvveti yanında kat burulma momenti de g öz önüne alınarak binanın birbirine dik her iki ekseni doğrultusunda hesaplanacaktır. 8
Kayma Gerilmelerin Hesabı: Duvara gelen deprem kuvveti duvar yatay en kesit alanına b ölünerek duvarda oluşan kayma gerilmesi hesaplanacak ve τem =τo +µσ µσ den bulunacak duvar kayma emniyet gerilmesi τem ile karşılaştırılacaktır. Burada τem = duvar kayma gerilmesi (MPa), τo = duvar çatlama emniyet gerilmesi, µ sürütnme katsayısı (0.5 alınabilir), σ duvar düşey gerilmesidir. 9
Elastisite Modülünün Hesabı: Ed = 200*fd, fd : duvar basınç dayanımı 10
Minimum taşıyıcı duvar kalınlıkları: 11
Toplam Uzunluk Sınırı: Her bir doğrultu boyunca uzanan taşıyıcı duvarların kapı ve pencere boşlukları dışındaki toplam uzunluğunun brüt kat alanına oranı 0.2I m/m2 den küçük olmayacaktır. I bina önem katsayısıdır. 12
Duvarların en büyük desteklenmemiş Uzunlukları: Herhangi bir taşıyıcı duvarın planda kendisine dik olarak saplanan taşıyıcı duvar eksenleri arasında kalan desteklenmemiş uzunluğu birinci derece deprem bö lgesinde en çok 5.5 m, diğer deprem b ölgelerinde en çok 7.5 m olacaktır. Kerpiç duvarlı yığma binalarda desteklenmemiş duvar uzunluğu en fazla 4.5 m olacaktır. En büyük desteklenmemiş duvar boyu koşulunun sağlanamaması durumunda bina kö şelerinde ve sö z konusu duvarda planda eksenden eksene aralıkları 4.0 m. yi geçmeyen betonarme düşey hatıllar yapılacaktır. Ancak bu tür düşey hatıllarla desteklenen duvarların toplam uzunluğu 16.0 m yi geçemez. (Şekil 5.2) 13
Duvarların en büyük desteklenmemiş Uzunlukları: 14
Duvar Boşlukları: Bina k öşesine en yakın pencere ya da kapı ile bina k öşesi arasında bırakılacak dolu duvar par.asının plandaki uzunluğu birinci ve ikinci derece deprem bö lgelerinde 1.50 m den, üçüncü ve dördüncü derece deprem b ölgelerinde 1.0 m den az olamaz. Bina k öşeleri dışında pencere ve kapı boşlukları arasında kalan dolu duvar parçalarının plandaki uzunluğu birinci ve ikinci derece deprem bö lgelerinde 1.0 m den, üçüncü ve dördüncü derece deprem b ölgelerinde 0.80 m den az olamaz. Kerpiç duvarlı binalarda bütün deprem bö lgelerinde bu miktar en az 1.0 m dir. Her bir kapı ve pencere boşluğunun plandaki uzunluğu 3.0 m den daha büyük olamaz. Kerpiç duvarlı binalarda kapı boşlukları yatayda 1.0 m den, düşeyde 1.90 m den; pencere boşlukları yatayda 0.90 m den, düşeyde 1.20 m den daha büyük olamaz. 15
Duvar Boşlukları: Herhangi bir duvarın 5.4.5 de tanımlanmış desteklenmemiş uzunluğu boyunca kapı ve pencere boşluklarının plandaki uzunluklarının toplamı desteklenmemiş duvar uzunluğunun %40 ından fazla olmayacaktır. 16
Lentolar: Pencere ve kapı lentolarının duvarlara oturan uçlarının her birinin uzunluğu serbest lento açıklığının %15 inden ve 200 mm den az olmayacaktır. Lento en kesit boyutları ile boyuna ve enine donatılar yatay hatıllar için 5.5.2.1 de verilen değerlerden az olmayacaktır. Kerpiç duvarlı binalarda kapı üst ve pencere üst ve altlarına ahşap lento yapılabilir. Ahşap lentolar ikişer adet 100 mm x 100 mm kesitinde ahşap kadronla yapılacaktır. Ahşap lentoların duvarlara oturan kısımlarının her birinin uzunluğu 200 mm den az olmayacaktır. 17
Yatay Hatıllar: Merdiven sahanlıkları da dahil olmak üzere her bir dö şemenin taşıyıcı duvarlara oturduğu yerde betonarme d şeme ile birlikte (monolitik olarak) d ökülmüş aşağıdaki koşulları sağlayan betonarme yatay hatıllar yapılacaktır. Yatay hatıllar duvar genişliğine eşit ve en az 200 mm yükseklikte olacaktır. Hatıllarda beton kalitesi en az C16 olacak, içlerine taş duvarlarda en az üçü altta, üçü üstte 6f10, diğer malzemeden taşıyıcı duvarlarda ise en az 4f10 boyuna donatı ile ile birlikte en çok 250 mm ara ile f8 lik etriye konulacaktır. 18
Düşey Hatıllar: Yığma binaların deprem dayanımlarının artırılması için bina k öşelerinde, taşıyıcı duvarların düşey ara kesitlerinde, kapı ve pencere boşluklarının her iki yanında kat yüksekliğince uzanan betonarme düşey hatıllar yapılması uygundur. Düşey hatıllar, her iki yandan gelen taşıyıcı duvarların örülmesinden sonra duvarlara paralel olarak konulacak kalıpların arasındaki b ölümün donatılarak betonlanması ile yapılacaktır. Bina k öşelerinde ve taşıyıcı duvarların ara kesitlerinde düşey hatılların en kesit boyutları kesişen duvarların kalınlıklarına eşit olacaktır. Pencere ve kapı boşluklarının her iki yanına yapılacak düşey hatıllarda ise hatılın duvara dik en kesit boyutu duvar kalınlığından, diğer en kesit boyutu ise 200 mm den az olmayacaktır. 19
Çatılar: 20