PSİKİYATRİK HASTALIKLARDA ALTERNATİF VE DESTEKLEYİCİ FARMAKOLOJİK TEDAVİ YAKLAŞIMLARI Uzm. Dr. Neslim G. Doksat, Çocuk Ergen ve Genç Psikiyatrı neslimg@superonline.com www.doksat.com www.neslimdoksat.com
Açıklama 2012-2013 Araştırmacı: 0 Danışman: 0 Konuşmacı: 0
SAMe (S Adenozil-L Metionin) SAMe bedende ve beyinde metil grubu donörü olarak 35 den fazla tepkimede rol oynar. Membran fosfolipidlerinin, NT lerin (nörotransmitter), protein ve nukleotidlerin sentezini kolaylaştırır. En çok, beyin ve karaciğerde bulunur. 3
SAMe, Üç Merkezî Metabolizma Yolağında Önemlidir: 1-Transmetilasyon (Metil grubu şeklinde karbon verilmesi); 2-Transülfürasyon (Sülfür verilmesi); 3-Transaminopropilasyon (Poliaminlerin oluşumu) 4
1-TRANSMETİLASYON Tek karbon metabolizması döngüsü olarak da bilinir. Metilfolat+homosistein Metionin+ATP Metilasyon B12 SAMe Metionin SAMe, fosfatidiletanolamine metil grubu verir, fosfatidilkolin oluşur, bu da, hücre membran akışkanlığını arttırır, nörotransmisyon artar. 5
1-TRANSMETİLASYON NT seviyesi yükselir (serotonin, dopamin, noradrenalin vs.) -SAMe tarafından karbon grubunun verilmesi dopamin nöronlarını korur; -Sinir hücre zarının fosfolipid alımını (uptake ini) arttırır, protein reseptörlerini nöronal iletiye yatkın hâle getirir. -Metil grupları, DNA yı karsinojen ajanların saldırısından korur, homosistein düzeyini düşürür. -Önemli antioksidan olan, glutatyon üretiminde hayatîdir. -Sekonder antioksidan olan sistein ve taurin üretimine katkıda bulunur. 6
2-TEANSSÜLFÜRASYON (Sülfür Verilmesi) Sülfür donasyonu ile proteoglikan sentezini uyarır; Artrit tedavisinde, kıkırdak rejenerasyonunda rol oynar. 7
3-TRANSAMİNOPROPİLASYON SAME nin Analjezik ve Antieflamatuar Etkileri ve GİS Mukozasını Koruyucu Etkileri Ortaya Çıkar. BOS TA DÜŞÜK SAMe SEVİYESİ -Depresyon -Alzheimer -Parkinson Hastalığı -HIV nöropatisi -B12, Folat metabolizması hastalıklarında görülür. SAMe nin etkisi için, B6, B12 ve folik aside ihtiyaç vardır. 8
SAMe DESTEĞİ İLE BOS SAMe düzeyi yükselir. Monoamin NT artar. Protein metilasyonu artar. Reseptör sayısı ve reseptör bağlanması artar. Serotonin ve dopamin aktivitesi artar. Membran akışkanlığı artar. SONUÇ: SAMe nin etkinliğinin konvansiyonel antidepresanlara eşdeğer olduğu ileri sürülmektedir. 9
DOZAJ MDB de, 2x200 mg /gün ile (sabah-öğle) başlanıp, her 3 ilâ 7 günde 200-400 mg yükseltip, 800-1600 mg/gün PO dozuna çıkılabilir. 400 mg/gün dozu yeterli olabilir. 3-7 günde olumlu gelişmeler ortaya çıkar. Hızlı etki başlangıcı ve düşük yan etki profiline sâhiptir. SSGİlerle ve imipramin le güçlendirme stratejisinde etkili olduğuna dair çalışmalar var. Türkiye de, dil altında eriyen tablet (200 mg SAMe, Vit B12 2.5 mcg, Folik Asid 200 mcg) mevcut ama güvenilirliği tartışmalı çünkü tavsiye edilen doz literatürle uyumsuz ve hasta tatmini yeterli değil!
SONUÇ SAMe: Fiziksel hastalığı takip eden depresyonda, Postpartum depresyonda, Postmenapozal depresyonda etkili bulunmuştur. Hızlı etki başlangıcı, düşük yan etki profili önemlidir. İlâç etkileşimi yoktur. Uzun süreli kullanıma dair çalışma mevcut değil. Antioksiden etkisi, DNA yı koruyucu etkisi önemlidir. Duygudurum bozukluğunda ilk tercihe girmesi için ileri çalışmalara ihtiyaç vardır. 11
OMEGA 3 YAĞ ASİTLERİ Beyin fosfolipidlerinin doğal yapısal elemanları olan 4 Esansiyel Yağ Asidi (EYA): Omega 6 EYA, Linolenik Asid, Arakidonik Asid, Omega 3 EYA (Eikozapentaenoik Asid- EPA, Dokozahekzanoik Asid-DHA). 12
MEMBRAN FOSFOLİPİD HİPOTEZİ DHA, sinir hücre membranının temel yapı taşı olan fosfolipid sentezinde rol oynar. Bilişsel işlevleri zenginleştirir. EPA, bebeklikten, yetişkinliğe sinir hücre membranının yapı taşında rol oynar. DHA ve EPA, beyin fosfolipid sentezi, akson ve dendrit sentezi, yeni sinaps sentezi ve eski sinapsların budanması, reseptörlerin güçlenmesinde önemlidir. 13
ANORMAL FOSFOLİPİD METABOLİZMASI İntranöronal sinyal sistemleri, NT reseptörlerinin işlevsel bütünlüğü, nöral membranın yapısı bozulur. Şizofrenide ve BB da bu etkilerden söz edilmektedir. Şizofrenide, genetik ve çevresel hasarla, fosfolipaz A2 artar, bu enzim, sinir hücre membranındaki fosfolipidlerden EPA yı çeker. Şizofrenide, eritrosit membranında, arakidonik asid ve DHA azalır. Şizofrenide, beyinde fosfolipid yıkımı artar, retinal DHA azalır. 14
ANORMAL FOSFOLİPİD METABOLİZMASI Klozapin, eritrosit fosfolipid arakinodik asid ve DHA sını arttırır. (Pozitif belirtilerde EPA daha etkili, 2gr EPA + klozapin güçlendirmesi çok etkili bulunmuştur). Klozapin, ProstoglandinE (PGE) analoğu gibi davranıp, nöronal membran lipid metabolizması üzerinden antipsikotik etki yapar. Beyine EPA desteğini düzenleyen lipoprotein lipaz enzimine ait genin, 8. kromozomdaki anormal yerleşimi, şizofreniye eğilim yaratır. 15
ANORMAL FOSFOLİPİD METABOLİZMASI DEHB da, normal beyin gelişimi için gereken EPA konsantrasyonu düşer. BB da, MSS fosfolipaz aktivitesi inhibe olur, sinir hücre membranı fosfolipidlerinden doymamış EPA salıverilmesi azalır, PGE1 sentezi azalır-pg ler mani ve depresyonla ilişkilidir. Omega 6n / Omega3 EYA nin oranıyla, depresyon insidansı doğru orantılıdır. DEHB, Disleksi ve öğrenme bozukluklarında da, bu mekanizmadan söz edilmektedir. 16
OMEGA 3 TEDAVİSİ Psikiyatrik hastalıklarda, monoterapi değil, adjuvan olarak tavsiye edilmektedir. Kronik depresyon, şizofreni, dikkat ve itkisel bozuklukta, 1 gr/gün EPA/DHA, Majör Depresyon ve BB da, adjuvan olarak 9 gr/gün EPA/DHA, BB de duygudurumu dengelemede yardımcı, Hafif bilişsel bozulmayı geciktirme ve demans gelişimini engellemede, şiddet içeren ve itkisel davranışlarda, Disleksi, öğrenme bozukluğu ve DEHB da verilebilir. EPA/DPA, Omega 6 YA i kombinasyonu sâdece DEHB semptomlarında monoterepi olarak tavsiye edilmektedir. 17
DEHİDROEPİANDROSTERON (DHEA) Adrenal bezler ve yumurtalıklardan salgılanır, pubertede yükselir, 40 yaşından sonra düşer, androjen ve östrojen prekürsörüdür. Bellek gelişimi üzerindeki etkileri üzerinde çalışılmaktadır. Kısmî dirençli majör depresyonda, 90mg/gün dozunda plasebodan üstün sonuçlar alınmıştır. 18
DHEA Menopoz döneminde, özellikle adrenal bezleri veya yumurtalıkları alınanlar ve tıbbî ve nörolojik hastalığı olan geriatri hastalarında, DHEA desteğinin duygudurum ve belleği güçlendirdiğine işaret eden çalışmalar mevcuttur. Yaşlılarda, kuvvette, uykuda, eklem mobilitesinde ve libidoda düzelme gösteren, kadında östrojen düzeyini arttırabileceğini gösteren çalışmalar vardır. 19
KAYNAKLAR Lake JH, Spiegel D (2007) Complementary and Alternative Treatments in Mental Health Care. Arlington: American Psycihatric Publishing, 117-121, 151-165. Muskin PR (2000) Complementary and Alternative Medicine and Psychiatry, Review of Psychiatry, Volume 19. Washington DC: American Psychiatric Press, 6-16, 42-46. 20