İlaç Hataları ve Önlenmesi Doç. Dr. Hatice YILDIRIM SARI İKÇÜ SBF ÇOCUK HEMŞİRELİĞİ AD
Hasta güvenliği küresel bir sağlık sorunudur. Gelişmiş ülkelerde 10 hastadan biri tanı, tedavi ve bakım hizmeti aldığı sırada istenmeyen etkilere ve hatalara maruz kalmaktadır Gelişmekte olan ülkelerde bu oran daha da yüksektir
Hata önceden planlanan bir eylemin, tamamen istenen sonucu vermemesi (işlemde hata) veya hedefe ulaşmak için yapılan planın yanlış olması (planlama hatası)
ÇOCUKLARDA HASTA GÜVENLİĞİ Çocuklar tıbbi hatalar açısından yetişkinlere göre daha riskli gruptur: Gelişim, Ebeveyne bakım verene bağımlı olma, Tıbbi durumlarda epidemiyolojinin farklı olması. Çocuklarda ilaçların reçete edilmesi, dağıtımı, uygulanması tıbbi hataların önemli bölümünü oluşturur.
İlaç Hataları Zarar: Yaralanma ya da ağrıdan kaynaklanan vücudun yapı ya da fonksiyonlarında meydana gelen bozulmadır. Potansiyel advers ilaç etkisi (near misses): Yaralanma, zarar görme ya da ölümle sonuçlanmayan ancak potansiyel olarak sonuçlanma riski taşıyan; planlanmamış olaylardır, zarar tesadüfen önlenmiştir. Advers ilaç etkisi: Tıbbi tedavideki bir ilaçtan kaynaklanan zarardır (IOM). Bir kişide kullanılan ilacın dozuyla alakalı bir zarar meydana gelmiştir. Doz hatalı da olabilir normal de olabilir. Advers ilaç reaksiyonu: Bir ilacın normal dozda kullanımında ortaya çıkan istenmeyen ve zararlı etkisidir (WHO).
İlaç hatası: Dünya Sağlık Örgütü nün (DSÖ) tanımına göre; ilacın profilaksi, tanı veya tedavi amacıyla kullanımı sırasında zararlı ve istenmeyen etkisi dir.
İlaç Hatalarının Çeşitleri: İlaç uygulama süreci ilacın reçetelenmesinden hastaya ulaştırılmasına kadar devam eden süreçtir ve beş aşamadan oluşur: 1. İlacın reçetelenmesi veya istemin verilmesi 2. İlacın dağıtılması 3. İlacın hazırlanması 4. İlacın uygulanması 5. İlacın hastadaki etkilerinin izlenmesi
İlaç hatalarının neler olduğu konusunda literatürde farklılıklar vardır. American Society of Hospital Pharmacists (ASHP) ilaç hatalarını 1993 yılında 12 grupta toplamıştır (Maurer, 2010; 1993, AmericanSociety of Hospital Pharmacistshttp://www.ashp.org/s_ashp/docs/files/MedMis_Gdl_Hosp.pdf). National Coordinating Council for Medication Error Reporting and Prevention (NCCMERP) ise 13 ilaç hatası tanımlamıştır (1998,Taxonomy of Medication Errors).
İLAÇ HATALARI Reçeteleme/ istem hatası TANIM Yanlış ilaç seçimi, yanlış dozun, yanlış dozaj formunun, yanlış kullanım sayısının, yanlış yolun, yanlış konsantrasyonun, yanlış uygulama hızının istem edilmesi, doktor tarafından ilacın kullanımı hakkında hastanın yanlış bilgilendirilmesi ve yazılan direktiflerin okunabilir olmaması istem hatalarıdır Doz atlama hatası Yanlış doz Yanlış hazırlama Yanlış ilaç Order edilen ilaç dozunun sebepsiz atlanmasıdır. Hastanın ilacı almayı reddetmesi ya da kontrendikasyon nedeniyle dozun atlanması hata değildir. Reçete edilen dozun fazla, eksik ya da tekrar uygulanmasıdır. Hastanın klinik seyrinden dolayı bazı dozların azaltılması ya da arttırılması hata değildir. İlaç maddesinin yanlış formülasyonda hazırlanmasıdır. Doktor tarafından order edilmeyen bir ilacın hastaya uygulanmasıdır.
İLAÇ HATALARI Yanlış dozaj formu Yanlış teknik Yanlış yol Yanlış oran Yanlış zaman Yanlış süre Yanlış hasta İlacın izlenmemesi Bozulmuş ilacın yapılması Uygunsuz hasta davranışı TANIM Çeşitli formları olan ilaçların (tablet, kapsül, süspansüyon, vb.), direktif edilen formu dışında hastaya uygulanmasıdır. İlacın uygulanmasında yanlış teknik ya da prosedür izlenmesidir. Reçete edilenden farklı bir yoldan ilacın uygulanmasıdır. İlacın çok hızlı ya da çok yavaş uygulanmasıdır. İlaçların belirlenen program dışında, yanlış zamanda uygulanmasıdır. İlacın yanlış sürede uygulanmasıdır. İlacın yanlış hastaya uygulanmasıdır. Uygulanan ilaçlara karşı hastanın gösterdiği tepkilerin uygun şekilde takip edilmemesidir. Tarihi geçmiş ya da fiziksel kimyasal olarak tahrip olmuş ilacın uygulanmasıdır. Hastanın reçete edilen ilaç tedavisine karşı uygunsuz davranmasıdır.
İlaç hataları büyük ölçüde istemden kaynaklanabiliyor İlaç uygulama hataları hemşirelerle ilgili ve sonuçları daha ağır olabilmekte
İlaç hataları kategorileri Kategori A: Hata yok, hataya neden olabilecek durum/olay bulunmamasıdır. Kategori B: Hata var ancak hata hastaya ulaşmadığı için zarar vermemiştir. Kategori C: Hata hastaya ulaşmıştır, ancak zarar vermemiştir. Kategori D: Hastaya ulaşan hata vardır, ancak izlem gerekli olabilecek bir hatadır. Kategori E: Hastada, geçici zarar oluşturan, tedavi veya girişim gerektiren hatadır. Kategori F: Hastanın hastanede kalmasını gerektiren ve geçici zarar veren hatadır. Kategori G: Hastaya kalıcı zarar veren bir hatadır. Kategori H: Ölüme yakın sonuçlanan ve bireyi hayatta tutmak için girişim gerektiren hatadır. Kategori I: Hastanın ölümüyle sonuçlanan hatadır.
İlaç Hataları Sıklığı-1 Merino ve arkadaşlarının 2013 yılında İspanya da yoğun bakım ünitelerinde 1017 hastayla gerçekleştirdikleri çalışmada Hastaların % 58 inin bir ya da daha fazla kez ilaç uygulama hatasına maruz kaldığı tespit edilmiştir. İlaç hatası hızı, her 100 hasta için 1.13 olarak saptanmıştır. İlaç hataları; % 34 oranında reçeteleme, % 28 oranında ise uygulama hatası İlaç uygulama hatalarının %16 sında hasta zarar görmüştür Hataların % 82 si önlenebilir hatadır.
İlaç Hataları Sıklığı-2 Koumpagioti ve arkadaşlarının (2014) meta analiz araştırmasında reçeteleme ve uygulama hatalarının fazla olduğu saptanmıştır. Bertsche ve arkadaşları (2010) hemşirelerin ve annelerin 1164 oral ve gastrik tüpten ilaç uygulamasını gözlemiş; hemşireler %40.4 oranında uygulama hatası yapmıştır. Mayo ve Duncan (2004) 16 hastanede çalışmış; hemşirelerin % 68.3 ü çalışma hayatları boyunca 2-5 arası ilaç uygulama hatası yapmıştır. Özkan ve arkadaşlarının (2012) çocuk kliniğinde yapılan bir gözlem çalışmasında ilaç hatası oranı %28,2 olarak tespit edilmiştir.
2006-2008 yılları arasındaki antineoplastik ilaç istemleri incelenmiştir. 17.150 kemoterapi isteminin 540 ında en az bir hata saptanmış. Vücut yüzey alanı 2 metrekareden büyük olanlarda, üçten fazla ilaç yer alan protokollerde, karboplatin içeren protokollerde hata oranı daha yüksek olarak bulunmuştur.
911 kemoterapi isteminin 25 inde hata gözlenmiştir. Bu hataların 24 ü hastaya ulaşmamıştır, biri ulaşmış ancak hastaya zarar vermemiştir. 19 u order hatası, 5 i hazırlama hatası, 1 i uygulama yolu hatası. 10 u yanlış tarih, 6 sı yazılı order hatası, 4 ü yanlış ilaç hazırlama, 3 ü belirsiz doz, 1 i yanlış ilaç formu, 1 i yanlış hasta.
73 hastanın 11 i çocuk hasta İlaç hatalarının %70 i hemşirelerle ilgili %25 infüzyon hızı hatası, %19 yanlış doz, %8 eksik doz, 7 olguda araç gereçten kaynaklanan hata, 4 olguda hekim istem hatası Hastaların %31 inde hata önlenmiş, %45 hastada yaralanma meydana gelmemiş, %12 hasta ek izlemler yapılmış, %3 hastaya ilave tedavi uygulanmış, %1.5 hastada hospitalizasyon süresi uzamış
Pediatrik ayaktan kemoterapi infüzyon ünitesinde, 10.112 ilaç istemi incelenmiş, ilaç hatası oranı %3. Çocuk hastaların istemlerinin %60 ında hata saptanmış Yetişkinlerle karşılaştırıldığında hata oranı 1 e 3 Potansiyel hataların %45 i önlenmiş
172 kemoterapi tedavisinin 17 sinde bir ve daha fazla ilaç hatası saptanmış. Hataların %7 si uygulama hatası. Hastaların %19 unda en az bir kez hata gerçekleşmiş
En sık yapılan hatalar Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (Food and Drug Administration-FDA) nin 1993 1998 yılları arasında uygun olmayan doz (%41), yanlış ilacın verilmesi (%16), ilacın yanlış yoldan uygulanmasıdır (%16). Ateş (2010) yanlış doz (%21), yanlış hasta (%18), yanlış yol (%18), yanlış ilaç (%8). Özkan ve arkadaşları (2013) zaman (%10.6) doz hatası (%10.3)
En sık yapılan hatalar Lan ve ark. hata sonrasında çocukların %62.4 ünün zarar görmediğini, %28.4 ünün hastanede uzun süre kaldığını, monitörize edildiğini, %9.2 sinin ciddi zarar gördüğünü tespit etmişlerdir. Sheu ve ark. yapılan 328 hatanın % 83.8 inde hastalarda sorun görülmemiş, % 6.6 sında yaşam bulguları ve kan şekeri değişmiş, alerjik reaksiyon gibi hafif etkiler ortaya çıkmış % 5.4 ünde Kardiyo Pulmoner Resüsitasyon gereksinimi doğmuş, %2.3 ünde koma ve % 1.9 unda ölüm gerçekleşmiştir.
Mercaptopurine, Methotrexate, Dexamethasone istemi yapılan 28 hastada hata saptanmış. Hastaların 25 inde düşük doz, 3 ünde yüksek doz ilaç uygulanmış.
İlaç Hatalarının Nedenleri İletişimden kaynaklanan hatalar (Hatalı sözel iletişim, Hatalı yazılı iletişim, Direktifin yanlış yorumlanması), İlaçlarda İsim karışıklığı (İlaçların ticari isim karışıklığı, İlaçların jenerik isim karışıklığı), Etiketleme (Üretim ve dağıtım yapan ilaç tedarikçi firmaların oluşturduğu hazır ilaç kabı etiketleri, Karton etiketler, Ambalajlama, Elektronik referans materyalleri, Baskı alınmış referans materyalleri, Reklam), İnsan Faktörü (Bilgi eksikliği, Performans yetersizliği, Doz ve infüzyon hızının yanlış hesaplanması, Bilgisayar hatası, Stoklama, Yeniden stoklama ve ilaçları taşımada hata, İlaç hazırlamada hata, Direktifin bir yerden bir yere yazılmasında hata, Stres, Yorgunluk, Uykusuzluk), Ambalajların Dizaynı (Ambalajların ve üzerindeki dizaynının uygunsuz olması, İlaçların dozaj formlarındaki karışıklık: tablet/kapsül karışıklığı, Aletler),
İlaç Hataları: Sisteme Bağlı Altta Yatan Faktörler Aydınlatma, Gürültü seviyesi, Sık bölünmeler ve dikkat dağılması, Eğitim, Kadro, Çalışanların yetkinliklerinde eksiklik, Sağlık bakımı çalışanları arasındaki atamalar, Görev değişiklikleri Çalışanların deneyimin az olması, Hasta bakımını üstlenen sistem, Politika ve prosedürler, Sağlık profesyonelleri arasındaki iletişim sistemleri, Hasta önerileri, Kat stokları, İlaç direktiflerinin üzerine yazıldığı formlar
Hata Nedenleri Stavroidis ve ark. hata nedenleri: insan faktörü %68.4, iletişimsizlik %14,4, ekipman ve ilaç uygulama cihazları %6,7 You ve ark. her şiftte hemşire sayısının eksik olması benzer isimli ya da etiketli ilaçların uygulanması Sears ve ark. iş yoğunluğu, dikkatin dağılması etkisiz iletişim Lemer ve ark. çocuğun yaşının 5 den küçük olması birden fazla ilaç kullanması Doherty ve Mcdonall 10 katı ilaç hatası bildirimleri kullanılan cihazı yanlış programlama (%40) ilacı yanlış hesaplama (%20) Törüner ve Uysal uzun çalışma saatleri (%68.1), hemşire başına düşen hasta sayısı (%58.8), ilaçların pediatrik formlarının olmaması (%56,3 Özkan ve ark. iş yükü
10 kat ilaç hatası!!! Çocuklarda ilaç dozu kiloya ya da vücut yüzeyine (metrekareye) göre hesaplanmaktadır. Özellikle çok küçük, düşük doğum ağırlıklı ya da prematüre bebeklerde ilaç dozu hesaplanırken bir adım atlanır ya da ondalık sayı yanlış hesaplanırsa çocuk gereğinden 10 kat fazla ilaç dozu almış olur.
Çocuklarda, İlaç Uygulamalarındaki Özellikler Çocuklarda ilaç deneme izninin olmaması nedeniyle veriler erişkinden elde edilenlere göre şekillendirilmektedir. Çocukların büyüme ve gelişmesinde, fizyoloji ve farmakolojisinde erişkine göre farklılıklar vardır. Çocukların gelişimsel özellikleri, yaşı, kilosu, vücut yüzeyi, organ gelişimleri farklı İlaç emilimi, ilaç dağılımı, ilaç metabolizasyonu ve vücuttan ilaç atılımında da çocuklarda belirgin farklılıklar vardır Oral ya da intravenöz uygulanan bazı ilaçların pediatrik formları bulunmamakta Yaşı küçük olan çocuklar ilaçların yan etkilerini ifade edememektedir
İlaç Hatalarının Bildirilmesi İngiltere de hataların bildirilmesi için ulusal bildirim sitemi (National Reporting and Learning System -NRLS) kullanılmakta, sonuçlar hastanelere geri bildirilmekte ve halka açıklanmamaktadır. ABD, Kanada, Japonya ve İsveç de ulusal bildirim sistemi bulunmaktadır. Türkiye de ilaç hataları bildirim sistemi 2015 yılında hastanelerde oluşturulmuş ve hangi hataların bildirileceği açıklanmıştır.
Woo et.al. 1989-2012 yılları arasında Kore deki pediatrik hastalarda 208 bildirim yapıldığını tespit etmiş ve 2005 yılından itibaren bildirimlerin arttığını göstermiştir. Buna rağmen yapılan bildirimlerin hataların tamamını yansıtmadığını ifade etmişlerdir. Wang ve ark. çalışmasında hemşireler % 50,9 oranında son bir yılda hiç ilaç hatası bildirimi yapmadıklarını ifade etmişlerdir. Bildirim yaptım diyenlerin yarıdan fazlasının bildirimi sistemde görülmemiştir. Törüner ve Uysal ın çalışmasında da her zaman sistem üzerinden bildirim yaparım diyenlerin oranı % 47.9 dur.
PEDİATRİ HEMŞİRELERİNİN İLAÇ HATALARINI BİLDİRME DURUMLARI Gök, D, Yıldırım Sarı H. 2015 Pediatri hemşirelerine göre son bir yılda kliniklerde ilaç hatası gerçekleşme durumu İlaç Hatası Oranı Sayı % Hiç gerçekleşmemiştir 62 34,6 Yılda birkaç kez gerçekleşmiştir 73 40,8 Ayda bir kez ya da daha az gerçekleşmiştir 21 11,7 Bir ayda birkaç kez gerçekleşmiştir 11 6,1 Haftada bir kez gerçekleşmiştir 1 0,6 Haftada birkaç kez gerçekleşmiştir 9 5,0 Her gün gerçekleşmiştir 2 1,1
PEDİATRİ HEMŞİRELERİNİN İLAÇ HATALARINI BİLDİRME DURUMLARI Gök, D, Yıldırım Sarı H. 2015 Pediatri Hemşirelerinin Son Bir Yılda Yaptıkları İlaç Hatası Bildirimi Son Bir Yılda İlaç Hatası Bildirimi Sayı % Yapma Durumu İlaç Hatası Bildirmedim 169 94,4 1-2 ilaç hatası bildirdim 10 5,6 3 ve üzeri ilaç hatası bildirdim 0 0 İlaç Hatalarının Bildirildiğini Sayı % Düşünüyor musunuz? Evet 90 50.3 Hayır 89 49.7
İLAÇ HATALARININ BİLDİRİLMEME NEDENLERİ % Ekip arkadaşlarının güvenini kaybetme korkusu Hastaların güveninin kaybetme korkusu Yönetim tarafından olumsuz algılanma Ceza alma (Yer değişikliği gibi) Yasal olarak ceza alma Bildirim konusunda yönetim tarafından desteklenmeme Mesleki anlamda ceza alma (disiplin cezası) Hastada ciddi advers etki geliştiyse soruşturma geçirme korkusu Bildirim sürecinin kolay kullanılamaması Bildirim sisteminin güvenli olmaması Bildirimle ilgili sisteme yönelik düzeltme yapılmaması 63.1 61.5 74.9 67.0 75.4 50.3 72.1 64.8 59.8 45.8 53.6
İlaç Hatalarını Saptama Yöntemleri
İlaç hatalarının bildirilmesi için zorunlu ve gönüllü ulusal programlar geliştirilmiştir. Zorunlu sistemler, hastalarda ciddi hasar ya da ölüm görüldüğünde, Gönüllü sistemler, ramak kala hatalarda, hastaya zarar vermemiş ya da çok ciddi zarar vermemiş hataların bildiriminde kullanılmaktadır. 2007 yılında Kanada da ramak kala olayların bildirilmesini arttırmak için yapılan bir çalışmada; yazılı olarak form ile web üzerinden ve 7 gün 24 saat ulaşılabilir bir telefonla kullanılan bildirim yöntemleri karşılaştırılmıştır. Üç aylık çalışmada en fazla bildirimin %72 ile telefon üzerinden yapıldığı saptanmıştır.
Etkili bir hata bildirim sistemi Cezalandırıcı olmayan bir yapıda olmalıdır. Gizlilik sağlanmalıdır. Bağımsız olmalıdır. Verilerin uzmanlar tarafından analizi yapılmalı ve geri bildirimde bulunulmalıdır. Güven sağlamalıdır. Zamanında olmalıdır. Sistem yaklaşımı içerisinde değerlendirilmelidir. Cevap vermeye hazır olmalıdır.
İlaç Hatası Buzdağı
ilaç hatalarının bildirilmesi önündeki engeller hatayı nasıl yazacağını bilmemesi, iş yükü olarak görme ceza faktörü olarak görme hatayı görmekle ilgili bilgi eksikliği, bildirimin neden gerekli olduğu konusunda bilgi eksikliği neyi nasıl bildireceği konusunda bilgi eksikliği, hatadan hastanın zarar görmediğine dair bir yaklaşım, kendisine ya da meslektaşlarına disiplin ya da dava açılması korkusu, bildirim mekanizmasına aşina olmama, bildirim için çok meşgul hissetme, hata bildiriminde geri bildirim konusunda bilgi eksikliği (
bildirimi arttırmaya yönelik yapılması gerekenler çalışanlara geribildirimde bulunma, suçlayıcı kültürden kaçınma öğrenmeye odaklanma, çalışanların ilgisini çekme, bildirim sistemini kolaylaştırma bildirimleri kullanma hata bildirimlerinin analizi ve sonuçların çalışanlarla paylaşılması
Sağlık Bakanlığı Hastaneleri Olay Bildirim Sistemi
İlaç uygulama hatalarını azaltmak için Hemşirelerin matematiksel becerilerinin yeterli olması, İlaçlar hakkında düzenli olarak eğitim almaları Karşılaştıkları ilaç hatalarını bildirmeleri gerekmektedir
Pediatri hemşirelerinin ilaç hesaplama becerileri eğitim durumu ve deneyimleri ile ilişkili
Hemşirelerin İlaç dozu hesaplama durumları Oldridge, Gray, McDermott, Kirkpatrick (2004) 111 RN ve diğer uzmanla yaptığı çalışmada katılanların sadece %14 ü verilen beş ilaç hesaplamasının tamamını doğru yapmıştır. Grandell-Niemi ve ark. (2003) Finlandiya da 308 RN ile yaptığı çalışmada ilaç hesaplamalarının tamamını doğru yapan hemşire bulunmamıştır.
Hemşirelerin İlaç dozu hesaplama durumları McMullan ve ark. (2010) 229 ikinci sınıf, 44 RN ile yaptığı çalışmada, %89 unun ilaç hesaplama testinde başarısız olduğu saptanmıştır. Deneyim in ve yaşın ilaç hesaplama becerisinde etkili olduğu saptanmıştır. Grandell-Niemi ve ark. (2006) 282 öğrenci hemşire 364 RN ile yaptığı çalışmada ilaç hesaplama puanları %29 ile %78 arasında değişmiştir. RN lerin becerilerinin daha iyi düzeyde olduğu saptanmıştır. Fleming, Brady, ve Malone (2014) 124 yeni mezun RN ile yürüttüğü çalışmada %60 oranında doğru yanıt alınmıştır.
Çocuklarda İlaç Uygulama Hatalarının Önlenmesi Hemşirelerin, ilaçların etkileri, kontrendikasyonları, yan etkileri, diğer ilaçlarla ve yiyeceklerle olan etkileşimleri, vb. konularda bilgili olması, kliniklerde bu konularda yazılı eğitim materyallerinin bulunması Bütün çocuk hastaların yatıştan sonra vücut ağırlığının ölçülmesi, çocuğun kilosunun, alerjilerinin ve daha önce kullandığı ilaçların hemşire formuna yazılması Çocuğun vücut ağırlığı ölçülene kadar (acil durum değil ise) yüksek riskli ilaçların verilmemesi Çocuk hasta için istem edilen ama normal olmayan dozların (güvenli doz aralığının üstü ve altı) tekrar gözden geçirilmesi Toz ilaçların sulandırılırken ve hesaplanırken ilacın kuru toz hacminin hesaplanması ve çocuğa belirlenen dozun tam olarak verilmesi 11.08.2016 48 Törüner, EK, Erdemir F. Pediatrik Hastalarda İlaç Uygulama Hatalarının Önlenmesi. Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi (2010) 63-71
Çocuklarda İlaç Uygulama Hatalarının Önlenmesi Pediatrik ilaç doz hesaplamaları başka bir hemşire ile beraber kontrol edilmeli İlacı uygulamadan önce istem tekrar gözden geçirilmeli ve özellikle ondalıklı ya da sıfırlı sayılarda ilaç dozu ikinci defa kontrol edilir Alışık olunmayan dozlar doğrulanmalı Birbirine şekil ve isim olarak benzeyen ilaçlar ayrı yerlere konulmalı 11.08.2016 49 Törüner, EK, Erdemir F. Pediatrik Hastalarda İlaç Uygulama Hatalarının Önlenmesi. Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi (2010) 63-71
Çocuklarda İlaç Uygulama Hatalarının Önlenmesi İlaç uygulamalarında 8 ilkeye dikkat edilmeli Oral ilaçlar, enjektörler içinde hazırlanmalı ve uygulanmalı İlaçların saklanması gerekiyorsa, etiketlenerek saklanmalı Ekiple, hasta bireyle ve yakınlarıyla etkin iletişim içinde bulunulmalı Pediatrik ilaçlara yönelik prosedürler oluşturulmalı (ilaçların istemi ve uygulamasına yönelik) 11.08.2016 50 Törüner, EK, Erdemir F. Pediatrik Hastalarda İlaç Uygulama Hatalarının Önlenmesi. Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi (2010) 63-71
Çocuklarda İlaç Uygulama Hatalarının Önlenmesi Hastanın ve yakını ilaç uygulama hakkında bilgilendirilmeli, ilaç uygulama konusundaki kaygılarını ifade etmeye cesaretlendirilmeli, gerektiğinde ilaç ikinci bir kez kontrol edilmeli Çocuğun yakınlarına pediatrik dozlar, ilacın yan etkileri hakkında sözel ve yazılı bilgi verilmeli İlaç hatası gerçekleştiğinde ilaç hatası bildirim formu doldurulmalı Törüner, 11.08.2016 EK, Erdemir F. Pediatrik Hastalarda İlaç Uygulama Hatalarının Önlenmesi. Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi (2010) 63-71 51
İletişim Tıbbi yasal sorunların %35 ile %70 inin hasta ve ailesine yetersiz bilgi verilmesinden, hasta ve ailesinin olaya bakışlarının anlaşılmamasından, ailenin değerlerini bakıma entegre etmemek gibi yetersiz/etkisiz iletişimden kaynaklandığı öne sürülmektedir. Levetown M. Communicating With Children and Families: From Everyday Interactions to Skill in Conveying Distressing Information. Pediatrics 2008; 121 (5): 1441-1460.
Geliştirilen Kemoterapi Yardım Programı ile ramak kala hataların belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu program sayesinde hatalı doz ve hatalı ilaç oranında azalma saptanmıştır.
Teşekkür Ederim