Cerrahi, radyolojik ve laboratuvar tekniklerinin gösterdiği gelişmelere

Benzer belgeler
İĞNE BİYOPSİSİNDE MİNİMAL KARSİNOM-ASAP AYRIMI. Prof.Dr. Ayhan ÖZCAN GATA Patoloji AD, Ankara

PROSTAT İĞNE BİYOPSİSİNDE TÜMÖR TANISI. Dr. Duygu Kankaya Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi

Prostat Tümörlerinde WHO 2016 Sınıflandırması DR. BORA GÜREL KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ PATOLOJİ ANABİLİM DALI

Dr.Bahar Müezzinoğlu Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi

PROSTAT KANSERİNDE YENİ DERECELENDİRME SİSTEMİ. Prof. Dr. Işın Kılıçaslan İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı

28. Ulusal Patoloji Kongresi Çıkar İlişkisi Beyanı

Meme Kanseri Cerrahisinde İntraoperatif Değerlendirme Ne kadar güvenebiliriz?

Dr. Bahar Müezzinoğlu. Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı

Üroonkoloji Derneği. Prostat Spesifik Antijen. Günümüzdeki Gelişmeler. 2 Nisan 2005,Mudanya

ADENOKARSİNOMLARDA HİSTOLOJİK ALT TİPLER. Prof. Dr. Ali VERAL Ege ÜTF Patoloji A.D. 21. Ulusal Patoloji Kongresi İzmir

Prostat Tümörleri ve Nontümöral Hastalıkları. Yrd. Doç. Dr. Saba Kiremitci

1- Sunumum ile ilgili ticari ya da finansal herhangi bir çıkar ilişkisi bulunmamaktadır.

Prostat iğne biopsilerinde adenokarsinom sitomorfolojik tanı bulguları ve prognostik önemi

Araştırma. Güven ASLAN 1, Elnur MAMMADOV 1, Onur KİZER 1, BurçinTUNA 2, Kutsal YÖRÜKOĞLU 2

PROSTAT KARSİNOMU HASTALARINDA ERG EKSPRESYONUNUN KLİNİKOPATOLOJİK VERİLERLE KARŞILAŞTIRILMASI

BENİGN, PREKANSERÖZ VE KANSERÖZ PROSTAT DOKULARINDA NKX3.1 EKSPRESYONUNUN TANISAL DEĞERİ

MEME PATOLOJİSİ Slayt Semineri Oturum Başkanları: Dr. Osman ZEKİOĞLU - Dr. Gülnur GÜLER

Kolorektal Adenokarsinomlarda Tümör Tomurcuklanmasının Kolonoskopik Biyopsi ve Rezeksiyon Materyalleri Arasındaki Uyumu

Dr Ahmet Midi Maltepe Üniversitesi Patoloji

BAŞ BOYUN PATOLOJİSİ SLAYT SEMİNERİ. Dr. Sezer Kulaçoğlu Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi

Prostatın Cerrahi Hastalıkları

Meme Olgu Sunumu. Gürdeniz Serin. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı. 3 Kasım Antalya

SAĞ VE SOL KOLON YERLEŞİMLİ TÜMÖRLER: AYNI ORGANDA FARKLI PATOLOJİK BULGULAR VE MİKROSATELLİT İNSTABİLİTE DURUMU

İTF

OLGU. 57 yaşında Sağ memede son 10 ayda hızla büyüyen kitle

Dr. A. Nimet Karadayı. Hastanesi, Patoloji Kliniği

İNVAZİV MESANE TÜMÖRLERİ. -Patoloji- Dilek Ertoy Baydar Hacettepe Ün. Patoloji AD

GÖREV ANALİZİ 2. YAZILMA ÖĞRENİM HEDEFİ. Mesane ve üreterin normal ve patolojik özelliklerini belirler

Türk Üroloji Dergisi - Turkish Journal of Urology 2010;36(4):

TAKD olgu sunumları- 21 Kasım Dr Şebnem Batur Dr Büge ÖZ İÜ Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Patoloji AD

TÜM MİDE BİYOPSİLERİNE RUTİN OLARAK GIEMSA VE ALCIAN BLUE UYGULAMALI MIYIZ?

Endometrial stromal tümörler

KÜRATİF TEDAVİ SONRASI PSA YÜKSELMESİNE NASIL YAKLAŞALIM? Doç. Dr. Bülent Akduman Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Tıp Fakültesi Üroloji A.D.

Dr. Merih Tepeoğlu Başkent Üniversitesi Patoloji A.B.D

NAZOFARENKS KARSİNOMUNDA CLAUDIN 1, 4 VE 7 EKSPRESYON PATERNİ VE PROGNOSTİK ÖNEMİ

TİROİD NODÜLLERİNİN SIVI BAZLI (SurePath) SİTOLOJİSİ: 3 Yıllık Histopatolojik Korelasyon

Tiroidde folliküler paterndeki lezyonların ayırımında bireysel yaklaşım. Dr. Cenk Sökmensüer HÜTF Patoloji AD

Primeri Bilinmeyen Aksiller Metastazda Cerrahi Yaklaşım. Dr. Ali İlker Filiz GATA Haydarpaşa Eğitim Hastanesi Genel Cerrahi Servisi

Cebinizdeki Görüntü Analizi. Ki67 Proliferasyon İndeksini Belirlemek İçin Pratik Ve Basit Uygulama. Dr. Haldun Umudum Ufuk Üniversitesi, Ankara

Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi. Meme Kanserinde Đntraoperatif Konsültasyon. Dr Handan Kaya. Patoloji AbD. Đstanbul-Türkiye. Patolog Gözü ile???

OLGU SUNUMU. Morfolojik Olarak Prostatın Adenoid Bazal Hücreli Karsinomu ile Karışan Prostatik Asiner Adenokarsinom Olgusu

Skuamöz prekanseröz lezyonlarda terminoloji ve biomarkerler. Dr. Derya Gümürdülü Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı

Başvuru: Intraepithelial Neoplasia by Prostate Biopsy Orjinal Arastirma. 1 Okmeydanı Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Üroloji Kliniği

Endometrium Karsinomları

HER2 POZİTİF HASTALIĞA YAKLAŞIM

Çankırı Popülasyonunda Prostat-Tur Materyallerinin Dökümantasyonu: 133 Vaka Documentation of Prostat Tur Materials in Cankırı Population: 133 Cases

Akciğer Karsinomlarının Histopatolojisi

PRİMERİ BİLİNMEYEN AKSİLLER METASTAZ AYIRICI TANISINDA PATOLOJİNİN YERİ

Anormal Servikal Sitoloji Yaklaşım

Comparison between needle biopsy and radical prostatectomy samples in assessing Gleason score and modified Gleason score in prostatic adenocarcinomas

Yeni Üroloji Dergisi - The New Journal of Urology 2018; 13 (3): 38-43

ANORMAL TRANSFORMASYON ZONU: ASETİK ASİTİN ETKİSİ NEDİR?

Organa Sınırlı Prostat Kanserinde Aktif İzlem. Prof. Dr. Tarık Esen Koç Üniversitesi Tıp Fakültesi Üroloji Anabilim Dalı

10. ULUSAL RADYASYON ONKOLOJİSİ KONGRESİ Nisan 2012, Antalya

Sjögren sendromu (SS) lakrimal bezler ve tükrük bezleri başta olmak üzere, tüm ekzokrin bezlerin lenfositik infiltrasyonu ile karakterize, kronik,

Tiroid bezinde ender bir mezenkimal tümör. Dr. Ersin TUNCER Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı

Anormal Servikal Sitolojide Yönetim. Dr. M. Coşan Terek Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim dalı

Adrenalde sık ve nadir görülen lezyonlar. Dr.Aylar Poyraz Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji AD

Tiroid Patolojisi Slayt Semineri

AYIRICI TANIDA ZORLUK YARATAN LEZYONLAR

Polipte Kanser. Dr.Cem Terzi. Dokuz Eylül Üniversitesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı Kolorektal Cerrahi Birimi

MEME KANSERİNDE GÖRÜNTÜLEME YÖNTEMLERİ

KANSER KAYITÇILIĞI AÇISINDAN PROSTAT VE KOLOREKTAL KANSERLERDE PATOLOJİ RAPORLARININ OLMAZSA OLMAZLARI Dr. Mehmet UHRİ

ENDOMETRİAL HİPERPLAZİ VE KARSİNOMUNDA NÜKLEUS BOYUTUNUN KARŞILAŞTIRMALI MORFOMETRİK ANALİZİ. Dr. Ayşe Nur Uğur Kılınç. Dr.

MEME KARSİNOMLARINDA GATA 3 EKSPRESYONU VE KLİNİKOPATOLOJİK PARAMETRELER İLE İLİŞKİSİ

TÜRK ÜROLOJİ DERNEĞİ KUZEY MARMARA ŞUBESİ AYLIK BİLİMSEL TOPLANTI OLGU SUNUMU

Vaka Takdimleri. Prof.Dr. Kemal SARICA. Yeditepe Üniveristesi Tıp Fakültesi Üroloji Anabilim Dalı

PROSTAT İĞNE BİYOPSİSİ VE RADİKAL PROSTATEKTOMİLERDEKİ GLEASON SKORLARININ KARŞILAŞTIRILMASI

Prostat iğne biyopsisi örneklem sayısının radikal prostatektomi ve biyopsi gleason skorlarının korelâsyonuna etkisi

Transrektal Prostat ne Biyopsi ve Radikal Prostatektomi Spesmenlerinde Gleason Skorlar n n Karfl laflt r lmas

Tiroid nodüllerinin değerlendirilmesinde tru-cut biyopsi yöntemi kullanılmalı mı?

MALİGN VE BENİGN GRANÜLER HÜCRELİ TÜMÖR KARŞILAŞMALI İKİ OLGU SUNUMU.

SERVİKAL SİTOLOJİ VE 2001 BETHESDA SİSTEMİ. Dr. İrem PAKER İzmir Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Patoloji Bölümü Ankara Kış Okulu, 18 Mart 2012

Küçük Hücreli Dışı Akciğer Karsinomlarının EGFR Mutasyon Analizinde Real-Time PCR Yöntemi ile Mutasyona Spesifik İmmünohistokimyanın Karşılaştırılması

KHDAK hastalarının Moleküler Patoloji raporunda neler olmalı?

Aksillanın Görüntülenmesi ve Biyopsi Teknikleri. Prof. Dr. Meltem Gülsün Akpınar Hacettepe Üniversitesi Radyoloji Anabilim Dalı

Tiroid nodüllerinde TİRADS skorlamasının güvenirliliği

DİFÜZ GLİAL TÜMÖRLER

FOLİKÜLER TİROİD NEOPLAZİLERİNDE HBME-1, GALECTİN-3, CK19 VE CD56 İMMUNPROFİLİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

SERVİKS KANSERİ TARAMA KALİTE KONTROL SÜREÇLERİ. Dr. Serdar Altınay Istanbul B.Eğitim Araştırma Hastanesi

SENTİNEL LENF NODU BİOPSİSİ VE ADJUVAN KEMOTERAPİ. Dr. Orhan TÜRKEN

TÜMÖR BELİRTEÇLERİNİN KLİNİK TANIDA ÖNEMİ. Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜTF Biyokimya AD 2006

Göğüs Cerrahisi Sedat Gürkok. Göğüs Cerrahisi. Journal of Clinical and Analytical Medicine

Papiller Tiroid Karsinomunda Santral Lenf Nodu Diseksiyonu

TANISAL BİYOPSİ VE RADİKAL PROSTATEKTOMİ MATERYALLERİNDE BELİRLENEN GLEASON SKORLARININ UYUMU

KOLOREKTAL KARSİNOMA VE ÖNCÜ LEZYONLARINDA MİKROSATELLİT İNSTABİLİTESİNİN İMMÜNHİSTOKİMYASAL OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ

Gülay Aydoğdu, Pınar Fırat, Yasemin Özlük, Dilek Yılmazbayhan

Prostat Kanseri Tanısında PSA yı Nasıl Kullanalım

PROSTAT KANSERİ. Dr. Tahsin Turunç. Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Üroloji AD Adana Uygulama ve Araştırma Merkezi

ENDOMETRİAL KARSİNOM SPORADİK Mİ? HEREDİTER Mİ? Dr Ş.Funda Tanay Eren Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı

PLEVRAL MALİGN MESOTELYOMA: HİSTOPATOLOJİK TİP VE GİRİŞİMSEL TANI YÖNTEMLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

SERVİKAL SİTOLOJİ. Dr GÜLGÜN ERDOĞAN AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ PATOLOJİ ABD

PROSTATIN NEOPLAZİ VE BENZERİ LEZYONLARINDA HMWCK (34BE12) VE P63 REAKTİVİTELERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

MEME KANSERİNİ NASIL RAPORLAYALIM. Serpil Dizbay Sak Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji ABD

MEMENİN SELİM PREKANSERÖZ HASTALIKLARININ YÖNETİMİ. Op. Dr. Gülden BALLI İzmir Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Genel Cerrahi Kliniği

MİDE KANSERİNDE APOPİTOZİSİN BİYOLOJİK BELİRTEÇLERİNİN PROGNOSTİK ÖNEMİ

Çocukluk çağı özofajitleri: Eozinofilik Özofajit...? Reflü Özofajit...?

Anormal Kolposkopik Bulgular-1 (IFCPC, 2011)

MEME RADYOLOJİSİ DEĞERLENDİRME Kabul Şekli 1 (Bildiri ID: 39)/Meme Kanserinin Mide Metastazı Poster Bildiri KABUL POSTER BİLDİRİ

SERVİKAL PREKANSER VE KANSERLERİN TESPİTİNDE P16/Kİ 67 DUAL BOYAMA YÖNTEMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE TARAMA TRİAGE KULLANIMI PROF. DR. M.

Transkript:

Prostat biyopsilerinin histopatolojik değerlendirmesi Dr. Hakan Aydın Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi, Ankara Hastanesi Patoloji Anabilim Dalı, Ankara DERLEME Cerrahi, radyolojik ve laboratuvar tekniklerinin gösterdiği gelişmelere paralel olarak başta Kuzey Amerika olmak üzere tüm dünyada prostat biyopsi uygulamalarında belirgin bir artış yaşanmaktadır. Serum prostat spesifik antijen yüksekliği, anormal rektal tuşe veya ultrason bulguları, biyopsi gereği duyulan başlıca durumlardır. Ancak klinik ve laboratuvar bulgular yeterli duyarlılık ve özgünlükte olmadığından günümüzde prostat kanserinin kesin tanısı histopatolojik inceleme ile olmaktadır. Dolayısı ile biyopsi bulgularının doğru değerlendirilmesi ürolog, patolog ve tabiki hasta açısından büyük önem taşımaktadır. Bu derlemede prostat iğne biyopsilerinde karşılaşılabilecek ana tanı kategorileri, nadir görülen prostat adenokarsinom varyantları, prostat kanserini taklit eden benign lezyonlar, prostatik intraepitelyal neoplazi, atipik küçük asiner proliferasyon ve immünhistokimya kullanımı dahil olmak üzere patolog tarafından biyopsi incelemesi sırasında yaşanan zorluklar, bunların nasıl yaklaşımla çözülebileceği, ve ikinci görüş-konsültasyon pratiğinin önemi üzerinde durulmuştur. Mezenkimal ve diğer nadir tümörler dışarıda bırakılarak yaklaşım primer prostatik adenokarsinom çerçevesinde tutulmuştur. Örnekleme Klinik olarak tercih edilen örnek sayısı kaç olursa olsun tercihen herbir biyopsi materyali içinde fiksatif bulunan ayrı bir şişeye alınmalı ve herbirinin lokalizasyonu belirtilmelidir. Bu sayede patoloji laboratuvarında her bir örnek tek olarak parafin bloklara gömülerek teknik işlemler sırasında doğabilecek seviye farklarından dolayı olası küçük bir kanser odağını kaçırma riski en aza indirilmiş ve immünhistokimya (İHK) uygulanacak olursa hedef alan daha iyi belirlenmiş olur. Kesitlerin hazırlanması Her bir biyopsi örneği rutin hematoksilen-eosin (HE) boyası için en az 3 seviye olmak üzere hazırlandığı takdirde klinik olarak önemli bir odağı kaçırma şansı en aza indirilmiş olacaktır (1). Literatürde en baştan boyasız ara kesitler alınıp olası immünhistokimyasal boyama için saklandığı taktirde bu uygulamanın yaklaşık % 3 olguda kritik bir katkısı olduğu belirtilse de bu yöntem (2) belli bir ekonomik ve arşivleme yükü getirdiğinden standart bir uygulama değildir. Mikroskopi Tarama amaçlı olarak patoloğun tecrübesi ve tercihine göre 4x veya tercihen 10x büyütmeler uygundur. Her biyopsi incelemesinde olduğu gibi prostat biyopsilerinde de ilk önemli aşama klinik olarak önemli olabilecek bir bulguyu gözden kaçırmamaktır. Tarama hatasını en aza indirmek için en sık görülen adenokarsinom paterni olan küçük gland paterninin iyi tanınması, daha az rastlanan kanser varyantlarının bilinmesi, düşük büyütmede prostatik intraepitelyal neoplazi (PİN) sinyali olan hiperkromazinin seçilebilmesi ve kanseri taklit eden benign lezyonların akılda bulundurulması gerekmektedir. Şüphe derecesi her zaman düşük tutulmalı, seri kesitlerle şüpheli alanlar yeniden değerlendirilmeli, gerekli durumlarda immünhistokimya uygulanmalı ve bölüm içi görüş alınmalıdır. Tarama aşamasında yasanabilecek olası iki ana hata lezyonel alanın gözden kaçırılması -ki bu az rastlanan bir durumdur- (3) veya şüpheli alanın yanlış sınıflandırılmasıdır. Pratikte çok daha sık rastlanan ikinci durumdur. Birinci senaryo için yapacak pek bir şey olmamakla birlikte ikinci durumda eğer patolog tanıda rahat hissetmiyor ve bölüm içinde ortak-güvenilir bir sonuca varılamıyorsa eksper bir üropatologdan konsültasyon istenmelidir. Şimdi patoloji raporunda yer alabilecek 4 ana tanı kategorisini birlikte inceleyelim. 1. Benign prostat dokusu Şüpheli ya da klinik önemi olan bir bulguya rastlanmadığında benign prostat dokusu demek yeterlidir. Burada vurgulanması gereken iki nokta raporda benign prostat hiperplazisi (BPH) veya prostatit tanılarının tercihen kullanılmamasıdır. BPH histolojik olarak ancak nodüler paternin görülmesi ile güvenle yapılabilir. Nodüler patern transüretral rezeksiyon (TUR) veya prostatektomi materyalinde histolojik olarak izlenebilir ve bu bulgular genelde hastanın klinik obstrüktif semptomları ile korelasyon gösterir. Prostatit de klinik tablosu ile tanınan ve tedavi edilen bir durumdur. Semptomatik kronik prostatit BPH için yapılan TUR materyalinde izlenebilen kronik nonspesifik inflamasyondan histolojik olarak ayrılamaz. Bu nedenle prostatit tanısı yerine tercihen histolojik bulguların türüne göre akut, kronik veya granülomatöz inflamasyon olarak raporlanmalı ve klinik korelasyon üroloğa bırakılmalıdır. 2. Prostatik adenokarsinom Biyopsilerde geniş alanlarda birden fazla biyopsi materyalinde izlenen adenokarsinom tanısında genelde pek zorluk yaşanmaz. Sorun daha çok tek alanda küçük boyutlu bir kanser odağındadır. Prostat kanseri tanısı tek bir bulgudan ziyade kanser lehine ve aleyhine bulguların sistematik bir kıyaslaması esasına dayanır (4) (Tablo 1, 2). Grade Prostat kanserinde yaygın olarak kullanılan grade sistemi Gleason tarafından ortaya atılmıştır. Gleason grade (GG) sistemi tamamen yapısal Eylül 2005 Sayı 3 3

Şekil 1. Gleason Grade Sistemi: A-B. Patern 1-2. Çevre dokudan düzgün sınırla ayrılan birbirine yakın gland kümeleri, C-D. Patern 3; İri çaplı benign bezler arasında küçük ebatlı infiltratif paternde kanseröz bezler, E-F. Patern 4; Kanseröz bezlerde füzyon ve arada stroma kaybı G-H. Patern-5; Solidleşme ve/veya tek hücre şeklinde infiltrasyon adenokarsinom morfolojisini göstermektedir. paterne dayanan, sitolojik özelliklerin dikkate alınmadığı bir grade sistemidir (5). Buna göre birden beşe kadar numaralandırılan kanser paternlerinden (Şekil 1) en yaygın izlenen kanser paterni ile ikinci yaygınlıkta izlenen kanser paterni toplanarak bir toplam Gleason skoru (GS) verilir. Genellikle biyopsilerde kanser saptandığında patologlar tarafından düşük grade kullanma eğilimi vardır. Gerçek infiltratif patern saptandığında grade genellikle en az Gleason grade 6 dır. Tanısal zorluk yaratan belli başlı prostat adenokarsinom tipleri Küçük gland paterni belli olan konvansiyonel adenokarsinom küçük bir odakta olmadıkça tanısal bir zorluk yaratmaz veya İHK kullanılarak desteklenebilir. Çok daha az ratlanan duktal, köpüksü hücreli, yalancıhiperplastik veya atrofik kanser tipleri ise eğer bu antiteler akılda bulundurulmazsa kolayca gözden kaçabilir (6-9) (Şekil 2). Adenokarsinom varyantlarında da yüksek molekül ağırlıklı sitokeratin (YMAS) kullanımı tanıda yardımcı olur. Ancak duktal tipte bazen YMAS ile seyrek pozitiflik olabileceği unutulmamalıdır!. Prostatik adenokarsinomu taklit eden lezyonlar Kanseri taklit eden belli başlı benign lezyonlar klasik ve parsiyel atrofi, adenozis, bazal hücre hiperplazisi, seminal vezikül, verumontanum bezi hiperplazisi, Cowper bezleri ve inflamasyondur (10, 11) (Şekil 3). Bu lezyonla- Tablo 1. Kanser lehine morfolojik bulgular Yapısal Birbirine yakın gland kümeleri, benign bezler arasında infiltratif patern, glomerülasyon, perinöral invazyon, keskin lüminal sınır Nükleer Nükleer pleomorfizm, nükleol belirginliği Sitoplazmik Amfofilik sitoplazma, intraluminal müsinöz fibroplazi, müsinöz sekresyon, amorf eozinofilik materyal İmmünhistokimyasal Bazal hücre belir teçleri ile bazal hücrelerde negatif, AMACR ile sekretuar hücrelerde pozitif boyanma paterni Şekil 2. Az rastlanan prostatik adenokarsinom varyantları: A-B. Duktal, C-D. Köpüksü sitoplazmalı, E-F. Yalancı hiperplastik, G-H. Atrofik tip. Alt sıradaki resimler yüksek molekül ağırlıklı sitokeratin ile kanser alanlarında bazal hücre boyanması olmadığını göstermektedir. Atrofik tipte (G-H) ince ok kanser alanlarını göstermektedir. 4 ÜROONKOLOJİ BÜLTENİ

Şekil 3. Biyopsilerde prostat adenokarsinomu ile sık karışan benign lezyonlar: A-B. Bazal hücre hiperplazisi, C-D. Adenozis, E. Seminal vezikül, F. Verumontanum bezi hiperplazisi, G-H. Klasik atrofi, I-J. Parsiyel atrofi. Benign lezyonlarda yüksek molekül ağırlıklı sitokeratin ile diffüz veya yamalı şekilde pozitif bazal hücre boyanması izlenmektedir (B,D,H,J). rın hepsinde YMAS ile izlenecek pozitif bazal hücre boyanması benign tanıyı destekler. 3. Prostatik intraepitelyal neoplazi (PİN) Prostat adenokarsinomunun öncüsü olduğu kabul edilen lezyon PİN dir. PİN prekürsör lezyon olarak önce intraduktal displazi olarak tanımlanmış (12), daha sonra 3 kademeli grade verilerek, düşükten yükseğe doğru PİN 1, PİN 2 ve PİN 3 şeklinde sınıflanmıştır. Bugün ise iki kademeli olarak düşük ve yüksek grade PİN terimleri kullanılmaktadır. Histolojik olarak düşük grade PİN hiperkromazi ile dikkati çeker ancak büyük büyütmede sitolojik atipi yada belirgin çekirdekçik göstermez. Düşük grade PİN büyük oranda interobserver variability gösterdiğinden ve klinik önemi konu- Eylül 2005 Sayı 3 sunda bir konsensus olmadığından patoloji raporunda yer alması şart değildir. Yüksek grade PİN ise stromal invazyon göstermeyen, bazal hücre (BH) tabakası korunmuş benign bezlerde küçük büyütmede nükleer hiperkromazi ile dikkati çeken ve daha büyük büyütmede sitolojik atipi ve belirgin çekirdekçik gösteren proliferatif lezyondur. Histolojik olarak PİN varyantları tanımlanmış olsa da bugün için bunun bilinen bir prognostik önemi yoktur (Şekil 4). Tablo 2. Benign Prostat Dokusu Lehine Morfolojik Bulgular Yapısal Daha iyi çaplı, lümene doğru girinti ve çıkıntılar içeren glandlar ve aralarda stroma Nükleer Üniform çekirdekler, belirsiz veya toplu iğne başı küçüklüğünde nükleol Sitoplazmik Şeffaf, hafif eozinofilik sitoplazma, lipofuskin pigmenti İntraluminal Korpora İmmünhistokimyasal Bazal hücre belir teçleri ile bazal hücrelerde pozitif, AMACR ile sekretuar hücrelerde negatif boyanma paterni 5

Şekil 4. A-B. Benign prostat dokusu; yüksek molekül ağırlıklı sitokeratin ile pozitif bazal hücre boyanması izlenmektedir(b), C-D-E. Prostatik intraepitelyal neoplazi varyantları: C-Düz, D-Mikropapiller, E-Kribriform, F. Büyük büyütmede (40x) nükleer pleomorfizim ve nükleol belirginliği izlenmektedir. Cerrahi, radyolojik ve laboratuvar tekniklerinin gösterdiği gelişmelere paralel olarak başta Kuzey Amerika olmak üzere tüm dünyada prostat biyopsi uygulamalarında belirgin bir artış yaşanmaktadır. Serum prostat spesifik antijen yüksekliği, anormal rektal tuşe veya ultrason bulguları, biyopsi gereği duyulan başlıca durumlardır. Ancak klinik ve laboratuvar bulgular yeterli duyarlılık ve özgünlükte olmadığından günümüzde prostat kanserinin kesin tanısı histopatolojik inceleme ile olmaktadır. Dolayısı ile biyopsi bulgularının doğru değerlendirilmesi ürolog, patolog ve tabiki hasta açısından büyük önem taşımaktadır. Yüksek grade PİN ile karışabilen iki ana lezyon BH hiperplazisi ve duktal tip prostatik adenokarsinomdur. BH hiperplazisi glandlarda açık nükleer kromatine sahip, YMAS ile kuvvetli pozitif boyanan bazal hücreler gösterir. Primer prostatik duktal adenokarsinomun ise yüksek grade PİN den ayrılması daha zordur. Zira bazı duktal karsinomlar HE düzeyinde minimal atipi gösterir ve YMAS ile yüksek grade PİN gibi parçalı pozitif sonuç verebilir (9). 4. Atipik küçük asiner proliferasyon Öncelikle bilinmesi gereken ASAP ın biyolojik bir antite olmayıp kanser veya kanser ile karışabilecek benign lezyonları temsil edebileceğidir. Prostat iğne biyopsilerinde karşılaşılan bazı lezyonlar kanser açısından HE düzeyinde şüpheli bulunsa da, çeşitli nedenlerle bu olgulara kesin tanı konamamaktadır. Literatürde Atypical Small Acinar Proliferation (ASAP) yani atipik küçük asiner proliferasyon olarak tarif edilen bu lezyonları genel olarak atipik olarak sınıflamak daha uygundur. Zira, bu lezyonlar her zaman klasik bir asiner proliferasyon şeklinde izlenmemektedir. Prostat iğne biyopsilerinde atipik, ya da kesin tanının konamadığı oran %1.5 ile 10 arasında değişmektedir. ABD inde 332 kuruluşun katıldığı ve 15.753 biyopsinin incelendiği bir çalışmada kesin tanı verilemeyen olgu oranı %7 dir (13). Atipik tanıyı takibeden tekrar biyopsilerde kansere rastlanma oranı yüksektir. 343 biyopsinin incelendiği bir çalışmada tekrar biyopsilerde izlenen atipik oranı %34 olarak bulunmuştur (14). 33 olgunun incelendiği daha küçük bir çalışmada ise bu oran %45 bulunmuştur (15). Bu yüksek oranlardan dolayı atipik biyopsi tanısı alan bir hasta tekrar biyopsi olacaktır. Dolayısı ile hasta açısından gereksiz olabilecek ikinci bir biyopsi işlemine engel olmak ve yüksek derecede kanser şüphesi olan bu lezyonlara baştan doğru tanı koymak önemlidir. Zira ikinci biyopsi örneğinin kanser alanına rastlayacağının bir garantisi yoktur. Atipik lezyonlarda belli bir diagnostik analizden sonrada tanıda hala zorluk çekilirse eksper patologdan konsültasyon istenmelidir. İmmünhistokimya Histopatolojik incelemede rutin olarak kullanılan HE boyası ile kesin bir tanıya varılamayan lezyonlarla karşılaşıldığında, ya da tanıyı çeşitli kaygılarla desteklemek gereği duyulduğunda başvurulan standart yardımcı yöntem immünhistokimyadır. Bu amaçla, genel olarak kullanılan immünhistokimyasal boya bir bazal hücre (BH) belirteçi olan YMAS dir. YMAS, benign prostat bezlerinde salgı yapıcı hücrelerde negatif iken, bazal hücrelerde pozitif boyanma gösterir (Şekil 4B). Dolayısı ile prostat dokusunda adenokarsinom olduğundan şüphe edilen bezlerde YMAS nin negatif sonuç vermesi bazal hücrelerinin yokluğuna işaret etmekte ve kanser tanısını desteklemektedir (16). Son yıllarda, p63 ünde YMAS gibi prostat kanseri tanısında bir BH belirteçi olarak kullanılabileceği gösterilmiştir. YMAS den farklı olarak p63 benign prostat bezlerinde bazal 6 ÜROONKOLOJİ BÜLTENİ

Şekil 5. Klasik (konvansiyonel) prostatik adenokarsinom: A. Hematoksilen eozin, B. Yüksek molekül ağırlıklı sitokeratin, C. AMACR. Küçük ebatlı tümör glandları yüksek molekül ağırlıklı sitokeratin ile bazal hücre boyanması göstermezken, AMACR ile sekretuar hücrelerde pozitif boyanma izlenmektedir....halen ABD inde HE ve bazal hücre belirteçleri düzeyinde kanser şüphesi bulunan olgular ya ilk aşamada, ya da takip ve tekrar biyopsiden sonra ama radikal tedavi öncesinde ikinci bir görüş için eksper üropatoloğa gönderilmektedir. Bu uygulamanın bir grup hastada klinik olarak önemli bir yararı olduğu ve ekonomik açıdan daha hesaplı olduğu gösterilmiştir... hücrelerin çekirdeklerini boyamaktadır (17). Ancak bazal hücre belirteçleri kendi başına tanı koydurucu olmadığından boyanma sonuçları herzaman HE düzeyindeki bulgularla birlikte değerlendirilmelidir. Yakın zamanda tanımlanan ve prostat kanseri tanısında değeri olduğu belirtilen başka bir İHK sal belirteç ise alpha-methyl acyl coenzyme-a racemase (AMACR) dır (18,19). AMACR prostat dokusundaki kanseröz bezlerin salgı yapıcı hücrelerinde pozitif boyanma gösterir. Yani BH belirteçleri nin aksine AMACR pozitif tümör belirteçidir (Şekil 5). Konsültasyon Halen ABD inde HE ve bazal hücre belirteçleri düzeyinde kanser şüphesi bulunan olgular ya ilk aşamada, ya da takip ve tekrar biyopsiden sonra ama radikal tedavi öncesinde ikinci bir görüş için eksper üropatoloğa gönderilmektedir. Bu uygulamanın bir grup hastada klinik olarak önemli bir yararı olduğu ve ekonomik açıdan daha hesaplı olduğu gösterilmiştir (20). Johns Hopkins Hastanesi nde sıklık sırasına göre izlenen konsültasyon sebepleri atipik odak, lezyonel alanın küçüklüğü, immümohistokimyasal boya sonuçlarından emin olunmayışı, yetersiz sitolojik atipi ve atrofik değişikliklerdir (19). Hastanın tekrar biyopsi olması, nispeten daha genç yaşta olması, PİN, adenozis, inflamasyon gibi kanseri taklit eden benign lezyonlar ise konsültasyon gereği duyulan diğer sebeplerdir. Kesin tanısı konan ancak teyit amaçlı konsültasyon istenen olgularda ise en sık izlenen konsültasyon sebebi radikal bir tedavi öncesinde kesin tanının eksper üropatolog tarafından yeniden değerlendirilmesinin tercih edilmesidir. İkinci sıklıkta izlenen konsültasyon sebebi ise kanser olduğundan şüphe duyulan lezyonun küçüklüğüdür. Konsültasyon olguyu inceleyen patolog, ürolog veya bizzat hasta tarafından istenebilmektedir. Ülkemizde de konsültasyon pratiği teşvik edilmeli ve gerekli durumlarda uygulanır hale getirilmelidir. Sonuç Prostat iğne biyopsilerinde tanıda zorluk yaşanan durumlar çok çeşitlidir. Klinik önemi olan bir lezyon saptanmadığında benign prostat hiperplazisi ve prostatit tanılarından kaçınılmalı bulgular tercihen benign prostat dokusu olarak raporlanmalıdır. Yanlış negatif veya pozitif sonuçları azaltmak için kanseri taklit eden benign lezyonlar, atrofik, köpüksü hücreli ve yalancı hiperplastik gibi kanser varyantları ile yüksek dereceli prostatik intraepitelyal neoplazi iyi bilinmelidir. Prostatik intraepitelyal neoplazi izlendiğinde yüksek dereceli ise raporda belirtilmelidir. Rutin hemotoksilen-eozin boyalı kesitlerde tanıda şüphe yaşanırsa immünhistokimya uygulanmalı ancak immünhistokimya sonuçlarının kendi başına tanı koydurucu olmadığı akılda tutulmalıdır. Prensip olarak konsültasyon pratiği teşvik edilmeli ve şüpheli her durumda ve/veya tedavi öncesinde eksper üropatologdan konsültasyon istenerek ikinci bir görüş alınmalıdır. Kaynaklar 1. Brad DJ, Wills ML, Lecksell KL, et al. How often are diagnostic features missed with less extensive histological sampling of prostate needle biopsies? Am J Surg Pathol 1999; 23: 257-262. 2. Green R, Epstein JI. Use of intervening unstained slides for immunohistochemical (IHC) for high molecular weight cytokeratin (HMWCK) on prostate needle biopsies. Am J Surg Pathol 1999; 23: 567-570. 3. Kronz JD, Milord R, Wilentz R, Weir EG, Schreiner SR, Epstein JI. Lesions missed on prostate biopsies sent in for consultation. Prostate 2003; 54(4): 310-314. 4. Jonathan I. Epstein, Ximing J. Yang. Prostate biopsy interpretation. Third Edition. Philadelphia, Lippincott Williams & Wilkins, 2002; 64-77. 5. Gleason DF, Mellinger GT, Veterans Administration Urological Research Group. Prediction of prognosis for prostatic adenocarcinoma by combined histological grading and clinical staging. J Urol 1974; 111: 58-64. 6. Cina S, Epstein JI. Adenocarcinoma of the prostate with atrophic features. Am J Surg Pathol 1997; 21(3): 289-295. 7. Nelson R, Epstein JI. Prostatic carcinoma with abundant xantomatous cytoplasm: foamy gland carcinoma. Am J Surg Pathol 1996; 20(4): 419-426. 8. Humphrey P, Kaleem Z, Swanson P, Vollmer R. Pesudohyperplastic prostatic adenocarcinoma. Am J Surg Pathol 1998; 22(10): 1239-1246. 9. Samaratunga H, Singh M. Distribution pattern of basal cells detected by cytokeratin 34 beta E12 in primary prostatic duct adenocarcinoma. Am J Surg Pathol 1997; 21(4): 435-440. 10. Oppenheimer JR, Wills ML, Epstein JI. Partial atrophy in prostate needle cores: another diagnostic pitfall for the surgical pathologist. Am J Surg Pathol 1998; 22(4): 440-445. 11. Cina S, Silberman MA, Kahane H, Epstein JI. Diagnosis of Cowper s glands on prostate needle biyopsy. Am J Surg Pathol 1997; 21(5): 550-555. 12. McNeal JE, Bostwick DJ. İntraductal dysplasia: a pre-malignant lesion of the prostate. Human Pathol 1986; 17: 64-71. 13. Novis DA, Zarbo R, Valenstein PA. Diagnostic uncertainty expressed in prostate needle biopsies. Arch Pathol Lab Med 1999; 123: 687-692. Eylül 2005 Sayı 3 7

14. Renshaw A, Santis W, William F, and Richie JP. Clinicopathologic characteristics of prostatic adenocarcinoma in men with atypical prostate needle biopsies. J Urol 1998; 159(6): 2018-2021. 15. Iczkowski KA, MacLennan GT, Bostwick DG. Atypical small acinar proliferation suspicious for malignancy in prostate needle biopsies: clinical significance in 33 cases. Am J Surg Pathol 1997; 21(12): 1489-1495. 16. Kahane H, Sharp JW, Shuman GB, Dasilva G, and Epstein, JI. Utilization of high molecular weight cytokeratin on prostate needle biopsies in an independent laboratory. Urology 1995; 45 (6): 981-986. 17. Weinstein MH, Signoretti S, Loda M. Diagnostic utility of immunohistochemical staining for p63, a sensitive marker of prostatic basal cells. Mod Pathol 2002; 15(12): 1302-1308. 18. Rubin MA, Zhou M, Dhanasekaran SM, Varambally S, Barrette TR, Sanda MG, Pienta KJ, Ghosh D and Chinnaiyan AM. Alphamethylacyl coenzyme-a racemase as a tissue biomarker for prostate cancer. JAMA 2002; 287(3): 1662-1670. 19. Hakan Aydın. Prostat iğne biyopsilerinde konsültasyon istenen atipik lezyonlar ve alfametil acil koenzim-a rasemaz ın tanı değeri. Patoloji Uzmanlık Tezi, Ankara 2004; 17-21. 20. Epstein JI, Walsh PC, Sanfilippo F. Clinical and cost impact of second-opinion pathology: review of prostate biopsies prior to radical prostatectomy. Am J Surg Pathol 1996; 20(7): 851-857. 8 ÜROONKOLOJİ BÜLTENİ