11. SINIF DİL ve ANLATIM DERSİ ÜNİTE VE KAZANIMLARI Üniteler Kazanımlar Etkinlik Örnekleri Açıklamalar I. ÜNİTE : METİNLERİN SINIFLANDIRILMASI Metinlerin Sınıflandırılması Metinleri sınıflandırma 1. Metinleri; gerçeklikle ilişkileri, işlevleri ve yazılış amaçları bakımından gruplandırır. 2. Anlatmaya bağlı metinleri gruplandırır. 3. Metinleri, kullanılan anlatım türleri bakımından gruplandırır. 4. Göstermeye bağlı edebî metinlerle anlatmaya bağlı metinlerin ortak özelliklerini ve farklılıklarını 9. Sınıf Türk Edebiyatı Programında I. Ünitede Metin Oluşumunu Kavrama amacında ifade edilenler dikkate alınarak metinler sınıflandırılır. Anlatmaya bağlı metinlerin öğretici ve sanat metinleri olmak üzere gruplandırılabileceği belirtilir.
5. Metinleri, kullanılan dilin işlevlerine göre gruplandırır. 6. Öğretici metinlerin özelliklerini 7. Anlatmaya bağlı metinlerde öykülemenin ve anlatıcının rolünü araştırır. 8. Sanat metinleriyle öğretici metinler arasındaki farklılıkları [!] Dil ve iletişim ünitesinde ifade edilen dilin işlevlerinden hareketle, metinleri gruplandırır. [!] Bir telefon konuşmasında eyleme katılan ögeler sayılır. Her birinin işlevinden söz edilir. Dilin de bu ögelerle ilişkisi bakımından işlev kazandığı söylenir. Böylece göndergesel işlevde kullanılan dil, varlık ve eşyaları nesnel olarak ifade eder. Heyecana bağlı işlevde, öznel ifade söz konusudur. Emir ve isteklerde dilin; alıcıyı harekete geçirme işleviyle kullanıldığı; dilin şiirsek işlevinin (poetik) edebî eserlerde karşımıza çıktığı; bunların yanında dilin, iletişimin devam edip etmediğini kontrol işlevinin ve dil bilgisinde kullanılan dil ötesi işlevinin olduğu belirtilir.
II. ÜNİTE: ÖĞRETİCİ METİNLER 1. MEKTUP Mektup türünün özelliklerini belirleme ve mektup türünde metin oluşturma 1. Okuduğu mektup metinlerinin özelliklerini belirler ve sıralar. Öğrenciler, özel mektup, resmî mektup ve iş mektubu örnekleri araştırır, bulur ve okurlar. Sınıfta okunan bu mektup örneklerini dinlerler. Okuduğu ve dinlediği mektupların ortak özelliklerini maddeler hâlinde tahtaya sıralarlar. 2. Mektupları gruplandırır. [!] Özel mektuplar, edebî mektuplar, resmî mektuplar ve iş mektupları üzerinde durulur. 3. Her türlü mektupta kâğıttaki düzenin önemli olduğunu kavrar. 4. Özel mektupların şekil özelliklerini [!] Özel mektuplarda tarih ve imzanın atılacağı yerlerin belli olduğu belirtilir. 5. Mektupların dil ve cümle yapısının özelliklerini 6. Özel mektuplarda hitap ve ifade tarzının özelliklerini 7. Özel mektupların karşılıklı konuşmadan farklılığını sezer. 8. Okuduğu ve dinlediği özel mektupların amaçlarını belirler, amacın nasıl gerçekleştiğini açıklar. 9. Mektupların sonuç kısmında neler yazılması gerektiğini [!] Özel mektuplarda gönderici ile alıcının birbirine karşı özel durumu yanında, ele alınan konunun da metnin üslûbunu belirlediği vurgulanır. [!] İş mektupların açık ve sade bir ifade taşıması gerektiği; dostlar ve arkadaşlar arasında konuşulabilecek her konuda mektup yazılabileceği ve bunların özel mektup olduğu, özel mektupların da değerini ve gücünü içtenlikten aldığı vurgulanır.
10. Özel mektup örneği yazar. Öğrenciler, arkadaşlarına mektuplar yazarlar. Arkadaşlarının yazdığı mektupları okurlar. Arkadaşlarının yazdığı mektuplarla ilgili düşüncelerini ifade ederler. 11. İş mektuplarının niçin ve kimlere yazılması gerektiğini fark eder. 12. İş mektuplarının nasıl yazılması gerektiğini 13. İş mektuplarında hangi anlatım türünün kullanıldığını 14. İş mektuplarıyla ilgili öğrendiklerini uygular. Öğrenciler, iş mektubu örnekleri yazarlar. Arkadaşlarının yazdıkları iş mektuplarıyla ilgili düşüncelerini ifade ederler. 15. Dilekçelerin özelliklerini Öğrenciler, dilekçe örneklerini bulur, okurlar. 16. Dilekçenin iş mektubundan farklılığını 17. İncelediği dilekçe ve mektupları açıklık, akıcılık, duruluk ve yalınlık bakımlarından inceler. 18. İncelediği dilekçe ve mektuplarda kullanılan anlatım türlerini 19. İncelediği dilekçe ve mektuplarda anlatım bozukluğu bulunup bulunmadığını 20. İncelediği dilekçe ve mektuplarda dilin hangi işlevde kullanıldığını 21. İncelediği mektuplardaki ses düşmesi olan kelimeleri gösterir ve bunların nedenini açıklar. 22. Örnek dilekçe metni yazar. Öğrenciler, dilekçe örnekleri yazarlar. Yazdıklarını birlikte okuyup eleştirirler. [!] Dilekçeyi kısa ve özlü yazmanın gerekliliği vurgulanır. Χ 9.sınıf Anlatım ve Özellikleri [!] Mektuplardaki anlatım türünün mektup yazanla okuyan kişinin arasındaki ilişkiye göre şekillendiği belirtilir. Χ 9.sınıf Ses Bilgisi ünitesiyle ilişkilendirilir.
2. GÜNLÜK (GÜNCE) Günlüğün özelliklerini belirleme ve günlük yazma 1. Okuduğu ve dinlediği günlüklerin ortak özelliklerini belirler ve sıralar. Öğrenciler, günlük metinleri bulur ve okurlar. Arkadaşlarının okuduğu günlük metinlerini dinlerler. Okuduğu ve dinlediği günlük metinlerinin ortak özelliklerini maddeler hâlinde tahtaya sıralarlar. En az üç ayrı yazarın üç günlük yazısını karşılaştırırlar. Sonuçları birbirleriyle paylaşırlar. 2. Günlüklerde gözlemin önemini fark eder. 3. Yazarın anlatım tavrını Öğrenciler, günlüklerde gözlemin ve kişisel dikkatlerin önemini tartışırlar. 4. Hangi metin türlerinde günlüklerden yararlanıldığını 5. Tema ve anlatımdan yola çıkarak günlüklerin özelliklerini 6. Günlükleri; açıklık, akıcılık, duruluk ve yalınlık bakımlarından inceler. 7. Günlük metinlerinde gerçek ve mecazî anlamda kullanılmış kelimeleri belirler ve bunların metne kazandırdıklarını açıklar. 8. İncelediği günlüklerde kullanılan anlatım türlerini 9. İncelediği günlüklerde anlatım bozukluğu bulunup bulunmadığını [!] Günlük yazılarının; yaşananların ve görülenlerin günü gününe yazılması sonucu ortaya çıktıkları, inandırıcı oldukları, yazıldığı günün tarihini taşıdıkları vurgulanır. Günlük yazılarında yaşanan ve görülenle yazıda dile getirilen arasında herhangi bir zaman farkı olmadığı, günlüklerin okuyucuyu düşünerek yazılmadığı belirtilir. [!] Günlükte yazarların gördükleri ve yaşadıklarıyla ilgili duygu ve düşüncelerini içtenlikle ifade ettikleri, günlüklerin kişisel ve özel oldukları vurgulanır. [!] Günlüklerin; hatıra, gezi yazısı, roman gibi metin türlerinde kullanılabileceği ifade edilir. Χ 9.sınıf Anlatım ve Özellikleri Χ 9.sınıf Kelime Bilgisi ünitesiyle Χ 10.Sınıf Anlatım Türleri üniteleriyle ilişkilendirilir. Χ 9.Sınıf Cümle Bilgisi ünitesiyle ilişkilendirilir.
3.ANI (HATIRA) 10. İncelediği günlüklerde, dilin hangi işlevde kullanıldığını 11. İncelediği günlüklerdeki ses düşmesi ve ses türemesi olan kelimeleri gösterir, bunların nedenlerini açıklar. 12. Günlük yazma alışkanlığının yararlarını fark eder. 13. Örnek günlük metinleri yazar. Öğrenciler günlük yazar ve yazdığı günlükleri arkadaşlarına okurlar. Yazdıkları günlükler hakkında düşüncelerini ifade ederler. Anı türünün özelliklerini belirleme ve anı yazma 1. Okuduğu anı metinlerinin ortak özelliklerini belirler ve sıralar. 2. Anı yazılarında anlatıcının kim olduğunu fark eder. 3. Anı yazılarında kullanılan dil ve anlatımın özelliklerini 4. Anı yazılarında olay, kişi ve dönem hakkında bilgi, gözlem ve izlenimlerin anlatıldığını sezer. Öğrenciler; siyaset, askerlik, ilim, sanat, edebiyat, spor vb. alanlarda tanınmış kişilerin yazdıkları anıları araştırır, bulur, okurlar. Beğendikleri bir anı yazısını arkadaşlarıyla paylaşır ve bu yazıyı neden beğendiklerini açıklarlar. Arkadaşlarından dinlediği anıların kendi okuduklarından farklılıklarını ifade ederler. Bu yazıların ortak özelliklerini sıralarlar. Öğrenci grupları, anı yazarının anlattıklarını kanıtlama, belgelerle ifade etme zorunda olup olmadığını tartışırlar. Öğrenciler, anı yazılarının yazıldıkları dönemle ilgili belge değeri taşıyıp taşımadığını araştırırlar ve sonuçları sınıfta tartışırlar. Χ 9.Sınıf İletişim il ve Kültür Χ 9.Sınıf Ses Bilgisi ünitesiyle ilişkilendirilerek işlenecek. [!] Anı yazılarının öğretici ve bilgi verici oldukları belirtilir. Anı yazarının yaşadıklarını, gördüklerini ve izlenimlerini aradan zaman geçtikten sonra anlattığı vurgulanır. [!] Anılarda yaşanılmış zaman diliminin ben etrafında anlatıldığı söylenir.
5. Anı yazarlarının yararlandığı kaynakları sezer. 6. İncelediği anıda kelimelerin mecazî anlamlarını, çağrışım ve duygu değerlerini 7. İncelediği anıda zaman ve yer zarflarının özelliklerini belirler; metne kazandırdıklarını açıklar. 8. İncelediği anıyı açıklık, akıcılık, duruluk ve yalınlık bakımından değerlendirir. 9. Anı türünün özelliklerini 10. İncelediği anıda hangi anlatım türlerinin kullanıldığını 11. İncelediği anıda anlatım bozukluğu bulunup bulunmadığını fark eder. 12. İncelediği anıda dilin hangi işlevde kullanıldığını 13. İncelediği anıda ses düşmesi, ses türemesi ve ses benzeşmesi olan kelimeleri gösterir, bunların ortaya çıkış nedenlerini açıklar. Öğrenciler; olayları bilen ve kişileri tanıyan insanın kendi bilgi ve izlenimlerini doğrudan doğruya anlatmasının ifadeye kazandırdıklarını tartışırlar. 14. Günlük ile anıyı karşılaştırır, farklılıklarını 15. Örnek anı metni yazar. Öğrenciler çocukluk yıllarında yaşadığı ve unutamadığı bir olayı önce yazar; daha sonra anlatırlar. Arkadaşlarının yazdığı anıları dinler ve düşüncelerini söylerler. Anı yazarlarının anlattıkları zaman dilimiyle ilgili her türlü kaynaktan yararlanabilecekleri vurgulanır. Χ 9.sınıf Kelime Bilgisi ünitesiyle Χ 10.sınıf 7.Ünite ile ilişkilendirilerek işlenir. Χ 9.sınıf Anlatım ve Özellikleri Χ 10.sınıf Anlatım Türleri ünitesiyle Χ 9.sınıf Cümle Bilgisi ünitesiyle Χ 9.sınıf İletişim-Dil ve Kültür Χ 9.sınıf Ses Bilgisi ünitesiyle
4.BİYOGRAFİ (HAYAT HİKÂYESİ), OTOBİYOGRAFİ Biyografi türünün özelliklerini belirleme ve yazma 1. Okuduğu ve dinlediği biyografi yazıların ortak özelliklerini Öğrenciler; siyaset, askerlik, ilim, sanat, edebiyat, spor vb. alanlarda eser ve çalışmalarıyla tanınmış kişiler hakkında yazılmış biyografileri araştırır, bulur ve okurlar. Öğrencilerin birkaçı, beğendiği bir biyografi yazısını arkadaşlarına okur; niçin beğendiğini açıklar. Arkadaşlarından dinlediği biyografilerin kendi okuduklarından farklılıklarını ifade eder. 2. Biyografisi yazılacak kişiyle ilgili belgeleri ve bilgileri toplamanın önemini sezer. 3. Biyografisi yazılacak kişinin yaşadığı çevreyle ilişkisini kurar. 4. Biyografisi yazılacak kişinin hangi yönlerden ele alındığını 5. Biyografilerde gerçekleri gizlemenin ve hayale yer vermenin sonuçlarını 6. İncelenen biyografide dilin hangi işlevleriyle kullanıldığını Öğrenciler, biyografi yazılarında bilgi ve belgelerin nasıl düzenlendiğini araştırırlar. [!] Biyografi yazmak için ne tür ön hazırlıkların yapılması gerektiği belirtilir. [!] Biyografisi yazılacak kişinin ailesi ve çevresi hakkında bilgi toplamanın önemi üzerinde durulur. Söz konusu kişinin mizacının ve bazı önemli kişisel özelliklerinin açıklanması gerektiği vurgulanır. [!] Biyografi yazısında, biyografisi yazılacak kişinin aile çevresi, öğrenimi, kişiliğinin oluşmasında etkisi olan kişi ve olayların da anlatılması gerektiği vurgulanır. Χ 9.sınıf İletişim-Dil ve Kültür
7. Okuduğu biyografide paragraflar arasındaki ilişkileri 8. Biyografilerin kültür tarihindeki yerini ve önemini 9. Otobiyografi (öz yaşam öyküsü) metinleriyle biyografi metinlerini karşılaştırır; ikisi arasındaki farklılıkları 10. Anıdaki anlatımla biyografideki anlatımın farklılığını 11. Anlatıcının kim olduğunu ve anlatım tavrını 12. Anlatıcının biyografiyi hazırlayan kişi ile ilişkisini 13. Metni açıklık, akıcılık, duruluk ve yalınlık bakımlarından inceler. 14. Metinde kullanılan anlatım türlerini 15. Metinde anlatım kusuru bulunup bulunmadığını 16. İncelediği biyografilerdeki ses düşmesi, ses türemesi, ses benzeşmesi olan kelimeleri bulur ve bunların ortaya çıkış sebeplerini açıklar. Öğrenciler, biyografinin anı ve günlükden farklılıklarını araştırırlar. Araştırma sonuçlarını birbirleri ile tartışırlar. 17. Örnek biyografi yazar. Öğrencilerin her biri, iyi tanıdığı bir insanın biyografisini yazar. Tanımadığı bir insanın biyografisini yazarken neleri araştırması gerektiğini kendi yazısından yola çıkarak Arkadaşlarının yazdığı biyografileri dinler ve bunlar hakkındaki düşüncelerini ifade ederler. Kendi yazdığı ile arkadaşlarının yazdığı biyografiler arasında ilgi kurar, görüşlerini dile getirir. Χ 10. sınıf Anlatım ve Özellikleri Χ 10.sınıf Anlatım ve Özellikleri Χ 9.sınıf Cümle Bilgisi ünitesiyle Χ 9.sınıf Ses Bilgisi ünitesiyle
5. GEZİ YAZISI (SEYAHATNAME) Gezi yazısının özelliklerini belirleme ve bu türde metin oluşturma 1. Okuduğu gezi yazılarının ortak özelliklerini belirler ve sıralar. Öğrenciler farklı dönemlerde yaşamış yazarların gezi yazılarını araştırır, bulur ve okurlar. Beğendikleri bir gezi yazısını arkadaşlarına okurlar; bu yazıları niçin beğendiklerini açıklarlar. Arkadaşlarından dinlediği gezi yazılarının kendi okuduklarından farklılıklarını ifade ederler. [!] Gezi yazılarında, görülen yerin yazarın dikkati ile anlatılmasının esas olduğu belirtilir. 2. Gezi yazısında yazarın seçiciliğini Öğrenciler, gezi yazılarında, görülen her fark eder. şeyin yazılıp yazılmadığını tartışırlar. 3. Aynı yeri gören kişilerin yazıları arasındaki benzerlik ve farklılıkların sebeplerini fark eder. 4. Gezi yazılarında tanımlama, betimleme ve açıklamanın önemini kavrar. 5. Gezi yazılarında paragraf düzeyindeki parçaları birbirine bağlayan hususların neler olduklarını 6. Gezi yazılarının okuyucuya etkisini fark eder. 7. Gezi yazılarının yararlarını [!] Gezi yazılarının görülen yerin kültür ve tabiat zenginlikleri, tarihî özellikleri, yaşama biçimi hakkında okuyucuya bilgiler verdiği vurgulanır. 8. Gezi yazılarında birliği sağlayan ögeleri 9. Gezi yazılarını açıklık, akıcılık, duruluk ve yalınlık bakımından inceler. 10. İncelenen gezi yazısında anlatım bozukluğu bulunup bulunmadığını Χ 9.sınıf Anlatım ve Özellikleri Χ 9.sınıf Cümle Bilgisi ünitesiyle
11. İncelenen gezi yazısında dilin hangi işlevde kullanıldığını Χ 9. sınıf İletişim Dil ve Kültür 6. SOHBET (SÖYLEŞİ) 12. İncelen gezi yazılarında ses düşmesi, ses türemesi, benzeşme ve ses daralması olan kelimeleri gösterir, bunların ortaya çıkış nedenlerini açıklar. 13. Gezi yazılarıyla anıları karşılaştırır. 14. Örnek gezi yazısı yazar. Öğrenciler, gezi yazısı yazar. Birbirlerinin yazmış oldukları gezi yazılarını dinler ve bunlar hakkındaki düşüncelerini ifade ederler. Sohbet türünün özelliklerini belirleme ve bu türde metin yazma 1. Okuduğu sohbet yazılarıyla dinlediği sohbetin ortak özelliklerini sıralar. Öğrenciler, sohbet metinleri araştırır, bulur ve okurlar. Radyo ve televizyonda gerçekleştirilen sohbetleri dinlerler. Bu sohbetlerin kendilerine ilginç gelen yönlerini arkadaşları ile paylaşırlar. Χ 9.sınıf Ses Bilgisi ünitesiyle 2. Okuduğu sohbet yazıları ile dinlediği sohbetlerin amaçlarını 3. Yazı ve konuşmalarda sohbetin nasıl yapıldığını Öğretmen tarafından belirlenmiş bir konuda birkaç kişiden oluşan örnek sohbet çalışmaları yapılır. Yapılan sohbet çalışmaları üzerine öğrencilerden düşüncelerini ifade etmeleri istenir.
4. Sohbette kullanılan üslûbu fark eder. 5. Sohbette paragrafların birbiriyle nasıl ilişkilendirildiğini 6. Mahallî ve kişisel söyleyişlere yer verilip verilmediğini belirler, varsa metne kazandırdıklarını açıklar. 7. Sohbet türünün dil ve anlatım özelliklerini 8. İncelediği sohbet yazısını açıklık, akıcılık, duruluk ve yalınlık bakımından inceler. 9. Sohbet yazısında kullanılan anlatım türlerini 10. İncelediği sohbet yazısında anlatım bozukluğu bulunup bulunmadığını 11. Sohbet yazısında dilin hangi işlevde kullanıldığını 12. İncelediği sohbet yazılarında ayrı ve birleşik yazılan ki, de, ve mi nin ayrı ve birleşik yazılma nedenlerini açıklar. 13. Sohbet türünde örnek metin yazar. Öğrenciler, sohbet metni yazar ve okurlar. Arkadaşlarının yazdığı sohbet metinlerini dinlerler ve düşüncelerini söylerler. [!] Konuşma tavrı ve edasıyla fikirleri derinleştirmeden ifadeye imkân verildiği açıklanır. Anlatım biçiminin samimî konuşma tavrıyla beslendiği belirtilir. Χ 9.sınıf Anlatım ve Özellikleri Χ 10. sınıf Anlatım ve Özellikleri Χ 9.sınıf Cümle Bilgisi ünitesiyle Χ 9. sınıf İletişim Dil ve Kültür Χ 9.sınıf Ses Bilgisi ünitesiyle
7. HABER YAZILARI Haber yazılarının özelliklerini belirleme ve bu türle metin oluşturma 1. Okuduğu haber yazılarının ortak özelliklerini belirler ve sıralar. 2. Okuyucu açısından iyi bir haber yazısının özelliklerini araştırır. 3. Okuduğu haberlerden hareketle haber yazılarını kaynaklarına göre gruplandırır. 4. 5N 1K ifadesinin anlam değerini, haber yazmadaki önemini kavrar. 5. Haber metinlerindeki kelimelerin anlam değerlerini araştırır. 6. Haber metinlerinde cümlelerin anlam ve yapı özelliklerini açıklar. Öğrenciler, politika ve sporla ilgili olayları; tanınmış kişilerin özel hayatlarıyla ilgili hususları; okuyucuda merak uyandırıcı, hoşgörü telkin edici, okuyucuları günlük hayatın dışına çıkarıcı olağanüstü özellik taşıyan olayları; çocukları, hayvanları konu alan haberleri çeşitli gazetelerden araştırır, bulur ve okurlar. Sınıfta arkadaşları ile paylaşırlar. Aynı haberi konu alan yazılar arasındaki farklılığın nedenlerini tartışırlar. Öğrenciler, haber yazısı bulunmayan günlük gazete olup olmadığını araştırırlar. [!] Verilen haberlerin günlük, doğru, kolay anlaşılır, ilginç ve önemli olması gerektiği vurgulanır. [!] Resmî, özel ve ajans haberlerinden söz edilir. [!] 5N 1K ifadesinin anlam değerini oluşturan; ne, neden, niçin,, ne zaman, nasıl ve kim sorularının haber yazısı oluşturmada önemli olduğu ifade edilir. Χ 9.sınıf Cümle Bilgisi ünitesiyle
7. Haber metinlerinin nasıl hazırlanması gerektiğini fark eder. 8. Haberin; sosyal, siyasal, kültürel ve günlük hayattaki yerini 9. Haber yazılarının birey açısından önemini açıklar. 10. İncelediği haber yazılarını açıklık, akıcılık, duruluk ve yalınlık bakımından inceler. 11. Haber yazılarında kullanılan anlatım türlerini 12. İncelediği haber yazılarında anlatım bozukluğu bulunup bulunmadığını 13. Haber yazılarında dilin hangi işlevde kullanıldığını 14. Haber yazılarında anlatıcının tavrını 15. İncelediği haber yazılarında noktalama işaretlerinin kullanılış nedenlerini fark eder. 16. Örnek haber metinleri yazar. Öğrenciler, haber yazısı yazarlar. Arkadaşlarının yazdığı haber yazıları hakkında düşüncelerini ifade ederler. [!] Haber yazılarında objektif, açık ve anlaşılır bir dil kullanıldığı söylenir. Ayrıntıya yer verilmediği, yazının haberi ortaya koyan, yoruma ve yanlış anlaşılmaya imkân vermeyen cümle ile başladığı belirtilir. 5N 1K da yer alan sorulara verilen cevaplarla genişlediği ve başlangıcının da ilgi çekici olması gerektiği vurgulanır. Χ 9.sınıf Anlatım ve Özellikleri Χ 10.sınıf Anlatım ve Özellikleri Χ 9.sınıf Cümle Bilgisi ünitesiyle Χ 9. sınıf İletişim Dil ve Kültür Χ 10. sınıf Anlatım ve Özellikleri Χ 9.sınıf Ses Bilgisi ünitesiyle 8.FIKRA Fıkra türünün özelliklerini belirleme ve fıkra yazma
1. Okuduğu ve dinlediği fıkraların ortak özelliklerini sıralar. Öğrenciler, gazetede yayımlanan fıkralardan seçtiklerini arkadaşlarına okurlar. Arkadaşlarının okuduklarını dinlerler. Dinledikleri fıkralar hakkındaki düşüncelerini ifade ederler. 2. Gazetede yayınlanan fıkralarla sözlü kültürün ürünü olan fıkraların özelliklerini ayrıt eder. 3. Gazeteden seçilmiş fıkraların ortak özelliklerini 4. Fıkralarda nelerin konu edildiğini ve konuların ortak özelliklerini 5. Fıkralarda hangi anlatım türlerinin tercih edildiğini 6. Fıkra yazılarında kesin bir sonuca varılmak istenilip istenilmediğini araştırır. 7. Fıkra yazarının özelliklerini 8. Fıkra yazarının ortaya koyduğu dikkat, görüş ve düşüncenin özelliklerini keşfeder. 9. İncelediği fıkraları açıklık, akıcılık, duruluk ve yalınlık bakımından inceler. 10. İncelediği fıkralarda kullanılan anlatım türlerini 11. İncelediği fıkralarda anlatım bozukluğu bulunup bulunmadığını 12. İncelediği fıkralarda dilin hangi işlevde kullanıldığını [!] Bu dersin konusunun gazetede yayımlanan fıkralar olduğu belirtilir. [!] Her konuda fıkra yazılabileceği; fıkrada geniş kitleyi ilgilendiren günlük olaylardan seçilmiş farklı konuların ele alındığı belirtilir. Χ 10.sınıf Anlatım ve Özellikleri [!] Kişisel görüş ve düşüncelerin herhangi bir kanıt göstermeden kendine özgü bir dille anlatıldığı vurgulanır. Χ 9.sınıf Anlatım ve Özellikleri Χ 9.sınıf Anlatım ve Özellikleri Χ 9.sınıf Cümle Bilgisi ünitesiyle Χ 9. sınıf İletişim Dil ve Kültür
13. İncelediği fıkralarda anlam kayması, anlam genişlemesi, anlam daralması, anlam aktarması olan kelimeleri gösterir, bunların ortaya çıkış nedenlerini açıklar. 14. Örnek fıkra metinleri oluşturur. Öğrenciler aynı konuda fıkra örnekleri yazarlar. Usta fıkracıların fıkralarıyla kendi yazdıklarını karşılaştırırlar. Arkadaşlarının yazdığı fıkralar hakkında düşüncelerini ifade ederler. Χ 9. sınıf Kelime Bilgisi ünitesiyle 9.DENEME Deneme türünün özelliklerini belirleme ve yazma 1. Okuduğu ve dinlediği denemelerin ortak özelliklerini 2. Denemelerin ortak dil ve söyleyiş özelliklerini Öğrenciler, farklı yazarlardan üç deneme seçerler ve okurlar. Arkadaşlarının okuduğu denemeleri dinlerler ve düşüncelerini ifade ederler. [!] Denemenin, serbestçe seçilen bir konuda, düşündürücü, öğretici, yazarın içtenliğinden gücünü alan, inandırıcı ve ufuk açıcı özellikleri olan bir metin türü olduğu vurgulanır. [!] Felsefî, sosyolojik, ilmî, tarihî temaların ve olayların bireysel dilin sağladığı rahat ve duygu yönü olan bir söyleyişle dile getirildiği belirtilir. Bayağılaşma noktasına inmeyen bir içtenlikle terim ve felsefî kavramların ağırlığından uzak bir ciddiyetin, denemenin üslûbunu birlikte belirlediği dile getirilir.
3. Deneme yazılarının amaçlarını 4. Denemeleri konularına ve yazılış amaçlarına göre gruplandırır. 5. Deneme yazarının özelliklerini açıklar. 6. Denemelerin sohbetlerden farklılığını açıklar. [!] Zevk vererek okuyucuyu düşünmeye yöneltmek; pratik hayatın gerçekleriyle kişi ilişkisini ortaya koymak; kültür alanındaki değişme ve gelişmelerle, zamanın akışını gözden uzak tutmadan, insanın nasıl zenginleştiğini ifade etmek; insanın birey olarak zaman ve toplum karşısındaki tavrını felsefeye özgü ciddiyetle, ilmî yazılara özgü kesinliğe yer vermeden dile getirmek üzere deneme yazıldığı vurgulanır. Denemelerin rahat okunabilen düşünce yazıları oldukları belirtilir. [!] Kişisel duyarlılık ve dikkatleri konu alan denemeler, öğretici ve eleştirel denemeler, sosyal ve felsefî konularda bireysel düşünceyi ifade eden denemeler olduğu belirtilir. [!] Dili doğru ve güzel kullanan, düşünce ufku açık, duyguları yücelmiş, kültür alanına özgü bilgi birikimine sahip, kendi doğrularının dışında da doğruların varlığını kabul edebilen insanların deneme alanında başarılı olabilecekleri vurgulanır. [!] Denemelerde de sohbette olduğu gibi içtenliğin ön plânda olduğu vurgulanır. Ancak denemelerde daha çok, düşünen insanın kendi dünyasındaki bütünlüğü, hoşgörüyü sağlayan, onu sevimli ve tutarlı kılan içtenliğin söz konusu edildiği vurgulanır. İnandırıcı ve düşündürücü bir içtenliğin tema, dil ve söyleyiş düzeyinde ayırıcı özellik durumunda olduğu sezdirilir.
7. Deneme yazılarında farklı anlatım türlerinin bir arada bulunup bulunmadığını araştırır. 8. İncelediği denemeyi açıklık, duruluk ve akıcılık bakımlarından inceler. 9. İncelediği denemede anlatım bozukluğu varsa bunların sebeplerini araştırır. 10. İncelediği denemede dilin hangi işlevlerde kullanıldığını 11. İncelediği denemedeki eş anlamlı, eş sesli ve zıt anlamlı kelimeleri bulur, bunların kullanılma nedenlerini açıklar. 12. Örnek deneme metni yazar. Öğrenciler, deneme yazmayı denerler. Yazdığı denemeleri arkadaşlarına okurlar. Arkadaşlarının yazdığı denemeler hakkında düşüncelerini ifade ederler. Χ 9.sınıf Anlatım ve Özellikleri Χ 9.sınıf Anlatım ve Özellikleri Χ 9.sınıf Cümle Bilgisi ünitesiyle Χ 9.sınıf İletişim Dil ve Kültür Χ 9.sınıf Kelime Bilgisi ünitesiyle 10.MAKALE Makale türünün özelliklerini belirleme ve makale yazma 1. Okuduğu ve dinlediği makalelerin ortak özelliklerini Öğrenciler; gazetelerden, dergilerden ve internetten sosyal, siyasal ve günlük olaylarla ilgili makaleler araştırır, bulur ve okurlar. Arkadaşlarının okuduğu makaleleri dinler, makalelerle ilgili düşüncelerini paylaşırlar. [!] Makalenin temel ögesinin düşünce olduğu vurgulanır. 2. Makale yazmanın amacını fark eder. 3. Makalenin hedef kitlesinin kim veya kimler olabileceğini açıklar. 4. Makalenin toplum hayatındaki rolünü araştırır. 5. Makale yazarlarında bulunması gereken özellikleri sezer. Öğrenciler, makalenin yazılış amaçlarını araştırırlar.
6. Gazetelerde yayımlanan makaleleri, haberlerden ve gazetelerdeki diğer yazılardan ayıran niteliklerin neler olduğunu 7. Okuduğu makalelerde ana düşünceyi bulur. 8. Makaleyi meydana getiren metni, ifade edilen düşünceleri dikkate alarak parçalara ayırır. 9. Ana düşünce etrafında dile getirilen diğer düşüncelerin nasıl birleştirildiğini açıklar. 10. Okuduğu makalenin nasıl başladığını, nasıl geliştiğini ve sonuçlandığını 11. Fıkra ile makale arasındaki farklılıkları 12. Denemeyle makaleyi birbirinden ayırır. 13. Makalede kullanılan anlatım türlerinin özelliklerini belirler, birbiriyle ilişkilerini açıklar. 14. Kelime, kelime grupları ve cümlelerin anlam değerlerini belirler, bunların makaledeki önemini açıklar. 15. İncelediği makaleleri açıklık, akıcılık, duruluk ve yalınlık bakımlarından değerlendirir. 16. İncelediği makalelerde anlatım bozukluğu bulunup bulunmadığını [!] Denemelerde kişisel düşüncenin yer aldığı, söylenenlerin kanıtlanmasına ihtiyaç duyulmadığı vurgulanır. Denemelerde ele alınan konunun kesin sonuçlara bağlanmadığı söylenir. Χ 9.sınıf Anlatım ve Özellikleri Χ 9.sınıf Kelime Bilgisi ünitesiyle Χ 9.sınıf Anlatım ve Özellikleri Χ 9.sınıf Cümle Bilgisi ünitesiyle
17. İncelediği makalelerde dilin nasıl ve hangi işlevde kullanıldığını 18. İncelediği makalelerdeki kelime gruplarının oluşumunu açıklar, işlevlerini 19. Makale türünde metin yazar. Öğrenciler, aynı konuda bir makale yazarlar. Birbirlerinin yazmış oldukları makaleleri dinler ve dinledikleri makaleler hakkında düşüncelerini ifade ederler. Χ 9.sınıf İletişim-Dil ve Kültür Χ 9.sınıf Kelime Bilgisi ünitesiyle
11.ELEŞTİRİ (TENKİT) Eleştiri türünün özelliklerini belirleme ve eleştiri yazıları oluşturma 1. Okuduğu ve dinlediği eleştiri yazılarının ortak özelliklerini 2. Eleştiri yazılarının yazılış amaçlarını 3. Eleştiri yazılarını, ele aldıkları konu ve ele alış biçimleri bakımlarından gruplandırır. 4. Sanatçıyı ele alan eleştiri yazılarının özelliklerini 5. Eserle dış dünya arasındaki ilişkiyi konu alan eleştiri yazılarının özelliklerini 6. Eseri konu alan eleştiri yazılarının özelliklerini 7. Sanatçıyı, eseri, dönemi, okuyucuyu birlikte ele alan eleştiri yazıları olup olmadığını fark eder. 8. Eleştiri yazılarını, yazarın eser karşısındaki tavır ve tutumuna göre gruplandırır, her grubun özelliklerini belirler, farklılıklarını açıklar. Öğrenciler, edebiyat, resim, müzik konularında eleştiri yazıları araştırır, bulur ve okurlar. Arkadaşlarının okuduğu eleştiri yazılarını dinler ve bunlar hakkındaki düşüncelerini ifade ederler. Öğrenciler, sanatçıyı, eseri, dönemi, okuyucuyu birlikte ele alan eleştiri yazıları olup olmadığını araştırırlar. [!] Nesnel ve öznel tavırlar hakkında bilgi verilir.
9. Kültür alanına özgü bilimsel yazı ve çalışmalardan eleştirmenin nasıl yararlanabildiğini fark eder. 10. Eleştiri yazılarıyla deneme yazıları arasındaki farklılıkları 11. Eleştiri yazarlarının özelliklerini 12. İncelediği eleştiri yazılarında kullanılan anlatım türlerini 13. İncelediği eleştiri yazılarında dilin hangi işlevde kullanıldığını 14. İncelediği eleştirilerdeki kelimeleri ve kelime gruplarını anlam bakımından inceler. Öğrenciler, Türk edebiyatındaki önemli eleştiri yazarlarını ve bu yazarların özelliklerini araştırırlar. Χ 9.sınıf Anlatım ve Özellikleri Χ 9.sınıf İletişim-Dil ve Kültür [!] Bir metinden 200-250 kelimelik bir bölüm seçilir. Bu parçada yer alan kelimeler anlam bakımından incelenir. 15. İncelediği eleştiri yazılarında anlatım bozukluğu bulunup bulunmadığını 16. Eleştiri metni oluşturur. Öğrenciler farklı konularda eleştiri yazısı yazarlar ve birbirlerine okurlar. Dinledikleri eleştiri yazıları hakkında düşüncelerini ifade ederler. Χ 9.sınıf Kelime Bilgisi ünitesiyle Χ 9.sınıf Cümle Bilgisi ünitesiyle
III. ÜNİTE: SÖZLÜ ANLATIM 1. RÖPORTAJ Röportaj türünün özelliklerini belirleme ve röportaj metni yazma 1. Okuduğu röportaj yazılarının ortak özelliklerini belirler ve sıralar. 2. Röportajların, sunuş biçimi bakımından gruplandırılıp gruplandırılamayacağını fark eder. 3. Konuları bakımından röportaj türlerini gruplandırır. 4. Bir yeri veya bölgeyi konu alan röportajların özelliklerini Öğrenciler, röportaj kelimesinin anlamını araştırırlar. Öğrenciler, bir bölgeyi veya belli bir yeri, bir kurumu, bir veya birkaç insanı konu alan röportajlar bulur ve bu röportajları okurlar. Arkadaşlarının buldukları röportajları dinler, beğendikleri röportajları neden beğendiklerini açıklarlar. [!] Röportajın, gazete haberlerinin daha genişletilmiş ve yazarın kişisel görüşleriyle zenginleştirilmiş hâli olduğu belirtilir. Röportajın konusu olan habere, röportajı gerçekleştiren kişinin o konu veya yer ile ilgili düşüncelerinin ve görüşlerinin de ilâve edildiği söylenir. Röportajda önemli olanın, birçok insanın gördüğü ve bildiği şeyleri ustaca dile getirmek olduğu vurgulanır. [!] Her şeyi ben ekseni etrafında anlatan röportajlarla; anlatılan hususu en dikkat çekici yönünden başlayarak dikkatlere sunan röportajların birbirinden farklı oldukları vurgulanır. [!] Bir bölgeyi, bir veya birkaç kişiyi, bir eşyayı konu alan röportajların olduğu belirtilir. [!] Röportaj yapılan yerde sürdürülen hayatın her yönüyle bilinmesi gerektiği, alışılmıştan farklı yönlerin fotoğraf, film ve ses kayıtlarıyla belgelenmesinin önemi ifade edilir.
5. Eşyayı konu alan röportajların özelliklerini 6. İnsanı konu alan röportajların özelliklerini 7. Röportaja inandırıcılık kazandıran ögeleri 8. Röportajın XX. yüzyılda gazete ve gazetecilik çevresinde geliştiğini fark eder. 9. Röportajlarda başvurulan anlatım türlerini 10. İncelediği röportajlarda anlatım bozukluğu bulunup bulunmadığını 11. Röportajlarda dilin hangi işlevde kullanıldığını 12. İncelediği röportajlarda kelimeleri yapı bakımından inceler. [!] Haber konusu olan eşyanın her yönüyle bilinmesi gerektiği, röportaj yapanın eşyayı dikkat çekecek ve okuyanları düşündürecek yönleriyle anlatması gerektiği vurgulanır. [!] İnsanı konu alan röportajların, gazete okuyucusunun dikkatini çekecek ve onları bazı konularda düşündürecek biçimde düzenlendiği belirtilir. Röportaj yazarının, tespitleriyle düşünce ve kanaatlerini birlikte ifade ettiği vurgulanır. Belli bir alanda üne kavuşmuş kişilerin özellikleri belirtilir. Röportajların resim gibi belgelerle daha inandırıcı hâle getirildiği vurgulanır. [!] Röportajlarda öğretici, açıklayıcı, kanıtlayıcı, betimleyici anlatım gibi anlatım türlerinden yararlanıldığı belirtilir. Χ 10. sınıf Anlatım ve Özellikleri Χ 9.sınıf Cümle Bilgisi ünitesiyle Χ 9. sınıf İletişim Dil ve Kültür Χ 9.sınıf Kelime Bilgisi ünitesiyle
13. Örnek röportaj yapar. Öğrenciler, belirlenen bir konuda röportaj hazırlığı yapar ve uygularlar. Arkadaşlarının yaptığı röportajları dinlerler. Okudukları, dinledikleri röportajlar hakkında düşüncelerini ifade ederler. 2. MÜLÂKAT (GÖRÜŞME) Mülâkat türünün özelliklerini belirleme ve bu türde metin oluşturma 1. Okuduğu ve dinlediği mülâkat yazılarının ortak özelliklerini belirler ve sıralar. 2. Kimlerle mülâkat yapılabileceğini Öğrenciler, siyasetçi, sanatçı, edebiyatçı, iş adamlarıyla gerçekleştirilmiş mülâkat örnekleri bulur ve bunları okurlar. Arkadaşlarının hazırladıkları mülâkat örneklerini dinler; beğendiği mülâkatları niçin beğendiklerini açıklarlar. [!] Mülâkat metinlerinin de öğretici ve ufuk açıcı olduğu, söyleşmeye bağlı anlatım biçimi çevresinde oluşan bir tür olduğu belirtilir. Kurallarını büyük ölçüde kendisiyle konuşulan kişinin mizacı ve kültürünün belirlediği açıklanır. [!] Alanında tanınmış kişilerle mülâkat yapılabileceği belirtilir. 3. Mülâkat yapılan kişilerin sorulara verdiği cevapların değiştirilip değiştirilemeyeceğini fark eder. 4. Mülâkatlarda ön hazırlık yapıldığını sezer. 5. Mülâkat çeşitlerini ayırt eder. Öğrenciler, mülâkat çeşitlerini araştırır/tartışırlar. 6. Kendisiyle görüşülen kişinin tanıtılmasında dikkat edilmesi gereken hususları [!] Alınan cevapların aynen ve yorumlanmadan yayımlanmasının mülâkatın ayırıcı özelliği olduğu vurgulanır. [!] Mülâkatta iletişim tablosundaki asıl ögelerin daha yalın olarak ortaya çıktığı belirtilir. 7. Mülâkatta iletişim anının önemini açıklar.
8. Mülâkatı yapan kişinin özelliklerini 9. İncelediği mülâkatları açıklık, akıcılık, duruluk ve yalınlık bakımından inceler. 10. Mülâkatlarda kullanılan anlatım türlerini 11. İncelediği mülâkatlarda anlatım bozukluğu bulunup bulunmadığını 12. Mülâkatlarda dilin hangi işlevde kullanıldığını 13. İncelediği mülâkatlarda ilk anlam, yan anlam ve mecaz anlamda kullanılan kelimeleri gösterir; bu kelimelerin yan anlam ve mecaz anlamda kullanılma sebeplerini açıklar. 14. Örnek mülâkat yapar ve metnini oluşturur. Öğrenciler gruplara ayrılarak farklı kişilerle aynı konuda mülâkat yaparlar; mülâkatlarını karşılaştırırlar, mülâkatlar arasındaki farklıklıların sebeplerini tartışırlar. [!] Mülâkat yapacak kişinin, mülâkat yapılacak kişiden görüşme zamanını belirlemesini isteme; görüşülecek husus üzerinde hazırlanma, görüşmenin gerçekleşmesi anında ölçülü olma; ziyaret edilen kişinin ilgisini çekme gibi özelliklere sahip olması gerektiği belirtilir. Ayrıca kültürü ve becerisiyle karşısındakini konuşmaya ikna edebilecek beceriye sahip olmasının da önemi vurgulanır. Χ 10. sınıf Anlatım ve Özellikleri Χ 10.sınıf Anlatım ve Özellikleri Χ 9.sınıf Cümle Bilgisi ünitesiyle Χ 9. sınıf İletişim Dil ve Kültür Χ 9.sınıf Kelime Bilgisi ünitesiyle 3. SÖYLEV Söylevlerin özelliklerini belirleme ve yazma
(HİTABET, NUTUK) 1. Okuduğu ve dinlediği söylev yazılarının ortak özelliklerini belirler ve sıralar. 2. Söylevlerin hangi alanlarda verildiğini 3. Söylevde sözün yanında, sesi kullanmanın, söylev veren insanın duruş, jest ve hareketlerinin de önemli olduğunu keşfeder. 4. Her söylevde dilin alıcıyı harekete geçirme işlevi ile heyecana bağlı işlevinin birlikte kullanıldığını keşfeder. Öğrenciler, farklı söylev örnekleri araştırır, bulur ve okurlar. Arkadaşlarının okuduğu söylev metinlerini dinler ve dinlediği söylevler hakkında düşüncelerini ifade ederler. [!] Her konuda söylev verilebileceği belirtilir. Ancak dinî, siyasî, sosyal ve askerî alanlarda verilen söylevlerin önemli oldukları belirtilir. Χ 9. sınıf İletişim-Dil ve Kültür 5. Söylevin temel işlevini açıklar. [!] Söylevlerin amacının insanları heyecanlandırmak, bir fikri, bir kanaati insanlara aşılamak ve benimsetmek olduğu belirtilir. 6. Dinleyiciyi heyecanlandırmak için neyi nasıl söylemek gerektiğini 7. En belirgin söylev kusurlarını 8. Söylev veren kişiyle dinleyiciler arasındaki ilişkinin önemini açıklar. [!] İnandırmak için, inanmak ve samimî olmak gerektiği vurgulanır, söylev veren kişinin yalın, açık ve içten olmasının önemi vurgulanır. [!] Söyleyişte yersiz ve gereksiz vurgular, anlaşılmaz ve abartılı sözler, yersiz bağırtıların söylev olmadığı belirtilir. [!] Dinleyicilerin zevk, kültür düzeyleri ve gereksinimlerinin söylev veren tarafından dikkate alınması gerektiği belirtilir. Konuşanla dinleyici kitlesinin içten, doğal, coşku ve heyecanla birleşmesinin önemi vurgulanır.
9. Söylev hazırlamada dikkat edilecek hususları, başarılı söylevlerden de yararlanarak 10. Söylevin söz ve sesle gerçekleştirilen bir sanat olduğunu keşfeder; başarılı söylevlerden hareketle bu sanatın özelliklerini 11. Her sanat gibi söylevde de ustaçırak ilişkisinin ve provanın önemli olduğunu keşfeder. [!] Bilinmeyen, benimsenmeyen içselleştirilmemiş konularda söylev hazırlamanın yapmacık söz söyleme tehlikesini beraberinde getirdiği belirtilir. Söylev verenin, konuştuğu konuyu çeşitli yönleriyle bilmesi, söyleyeceklerine inanması, düşüncelerini içselleştirmesi gerektiği vurgulanır. Anlaşılır bir dile ve iletişim akışını sağlayan bir söyleyişe ihtiyaç olduğu hatırlatılır. Etkili ve kısa cümlelerle güven içinde söze başlamanın ve hemen asıl konuya geçmenin önemi belirtilir. Dinleyici kitlesiyle sürdürülen iletişimi kesmeden konuşmanın devam etmesi gerektiği vurgulanır. Toplayıcı ve zihinde kalabilecek heyecanlı ve açık cümlelerle söylevin bitirilmesi önerilir. [!] Sözün ses ve anlam değeri, dinleyicinin dikkatini üzerinde durulan konuya yoğunlaştırması; canlı bir söyleyiş, konuşma metninin tutarlılığı, açıklığı; ses ve hecenin söylenişine dikkat edilmesi; konuşma metninde akıcılığı bozacak ögelere yer verilmemesi gibi hususlar üzerinde durulması gerektiği vurgulanır.
12. Bağdaşıklık, tutarlılık, ses özellikleri bakımlarından iki söylev inceler ve beğendiği cümleleri ve kelime gruplarını yazacağı kısa metinlerde kullanır. 13. Ünlem cümlelerinin özelliklerini ve işlevlerini 14. İncelediği söylevleri açıklık, akıcılık, duruluk ve yalınlık bakımından inceler. 15. İncelediği söylevlerde anlatım bozukluğu bulunup bulunmadığını 16. Söylevlerde dilin hangi işlevde kullanıldığını Öğrenciler dinledikleri bir söylevde cümlelerin özelliklerini belirlerler. Χ 9. sınıf İletişim-Dil ve Kültür Χ 10.sınıf 9. üniteyle ilişkilendirilerek işlenir. Χ 9.sınıf Anlatım ve Özellikleri Χ 9.sınıf Cümle Bilgisi ünitesiyle Χ 9. sınıf İletişim Dil ve Kültür 17. Metindeki deyim ve terim olan kelimeleri gösterir; bunların kullanılma nedenlerini açıklar. 18. Söylev hakkında öğrendiklerini uygular. Öğrenciler; vatan sevgisi, bireysel özgürlük mücadelesi, eğitim hakkı konularından biri üzerinde söylev hazırlarlar. Hazırladıkları söylevleri Türkçenin ses değerlerine, söyleyiş özelliklerine ve doğal vurgusuna dikkat ederek önce en az üç defa okur; sonra da metne bakarak sınıfta konuşurlar. Arkadaşlarının söylevleri hakkında düşüncelerini ifade ederler. Χ 9.sınıf Kelime Bilgisi ünitesiyle