İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ T.C. Marmara Üniversitesi İşletme Fakültesi vturker@marmara.edu.tr 1.DERS İnsan Kaynakları Yönetimine Giriş İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ NEDİR? İŞLETMENİN FONKSİYONLARI Pazarlama Finansman İnsan Kaynakları En temel ifade ile İnsan Kaynakları Yönetimi, İŞLETMENİN FONKSİYONLARINDAN bir tanesidir. İşletmenin Fonksiyonları nelerdir? Bunları hatırlayalım Üretim Yönetim (Genel Fonksiyon) Tedarik Halkla İlişkiler Ar-Ge Muhasebe 3 4 1
İŞLETMENİN FONKSİYONLARI İNSAN VÜCUDUNUN FONKSİYONLARINA BENZER İŞLETMENİN FONKSİYONLARINDAN BİR TANESİ OLAN İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNİN TEMEL İLGİ ALANI NEDİR? BEYİN Kemik Sistemi Kas Sistemi Dolaşım Sistemi Sindirim Sistemi Sinir Sistemi Solunum Sistemi İnsandır. Ancak, insan derken kimleri kastediyoruz? Müşterileri mi? Tedarikçileri mi? Tüketicileri mi? Hayır! İşletme bünyesinde görev alan, işletmenin amaçları doğrultusunda hizmet eden insanların tümünü 5 6 İNSAN KAYNAĞI NEDİR? İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ NEDİR? Bir işletmede görev yapan, genel müdürden, mühendise, kaynak ustasından, çırağa, muhasebeciden, sekretere, çaycıdan, temizlikçiye kadar herkes birer insan kaynağıdır İnsan kaynağı genellikle işletmeye belirli bir maddi çıkar (ücret, kar payı, vs) karşılığından emeğini, hizmetini, zamanını kiralar Sivil toplum örgütlerinde veya kar amacı gütmeyen işletmelerde görev alan kimi insanlar ise gönüllü çalışarak, ekonomik bir çıkar kazanmaksızın insan kaynağı olarak yer alabilir İnsan Kaynakları Yönetimi basit bir tanımlama ile; Yukarıda bahsi geçen ve işletmeler için birer kaynak sayılan insan ile ilgili tüm işlerden sorumlu bir fonksiyondur / alt sistemdir / departmandır. 7 8 2
Zihinsel Çaba 06.07.2014 İNSAN NEDER BİR KAYNAK OLARAK GÖRÜLÜR? EMEK (İNSAN GÜCÜ) ve BİLGİ SERMAYESİ; İŞLETMENİN ÜRETİM FAKTÖRLERİNDEN İKİ TANESİDİR Aslında işletmeler için kaynak olan çalışan insanın kendisi değil, çalışan insanın işletmeye sunduğu EMEK (İNSAN GÜCÜ) ve nitelikli emekten elde edilen BİLGİ SERMAYESİ faktörleridir. Emek (İnsan Gücü) ve Bilgi Sermayesi Nedir? Girişimcilik (Girişim Fikri) İnsan Gücü (Emek) Kas Gücü ve Bilgi Gücü Doğal Kaynaklar Hammadde Sermaye Makine, Teçhizat ve Tesis Bilgi Sermayesi: Know-How İŞLETMELERİN TEMEL ÜRETİM FAKTÖRLERİ 9 10 İNSAN GÜCÜ (EMEK) İNSAN GÜCÜ (EMEK) Emek: Bir iş yapmak için harcanan zihinsel (bilgi gücü) ve bedensel (kas gücü) çabanın toplamıdır. Yüksek Öğretim elemanı Astronot Pilot Zihinsel çaba gereksinimi en az, bedensel çaba gereksinimi en fazla işlerden (toprak kazmak, taş kırmak, ) bedensel çaba gereksinimi en az, zihinsel çaba gereksinimi en fazla işlere Madenci kadar hepsi insan gücüdür Düşük 11 Düşük Bedensel Çaba Yüksek 12 3
İNSAN GÜCÜ (EMEK) BİLGİ SERMAYESİ En düşük nitelikli iş gücünden üst düzey yöneticiye kadar üretimde, pazarlamada, (işletmenin tüm fonksiyonlarında) görev alan her birey emek faktörü içerisinde yer alır. Alışageldiği üzere sermayeyi oluşturan varlıkların sadece maddi varlıklar olduğu düşünülebilir. Ancak günümüzde kabul gören düşünceye göre; işletmenin iş yapma biçimine ilişkin sahip olduğu bilgi birikimi maddi olmayan fakat çoğu zaman maddi olan varlıklardan çok daha değerli bir varlıktır. Buna İngilizce de Know-How denir. 13 14 BİLGİ SERMAYESİ İNSAN NEDER BİR KAYNAK OLARAK GÖRÜLÜR? Bilgi Sermayesinin temel yapı taşı bilgidir. Bilgi de sadece insan tarafından yaratılabilir, Bilgiyi yaratan da, onu kullanıp paraya çeviren de insan ve insan zekasıdır. Bilgisayarlar, otomasyon sistemleri, vs insan zihninde olmayan bir bilgiyi yaratamaz, sadece mevcut bilgiyi işlerler İşletmelerin Bilgi Sermayesinin kaynağı insandır. Bilgi Sermayesi; Patentler, marka tescilleri vs ile korunur. Yukarıda ayrıntılarına değindiğimiz, emek ve bilgi sermayesi faktörleri, işletmelerin amaçlarına ulaşmalarında çok önemli birer rol oynarlar Bu nedenle çalışan insan, işletmeler için önemli bir kaynak olarak görülür. Değerli maden kaynakları gibi, insan kaynakları da, keşfedilmeli, bulunduğu yerden çıkartılmalı, geliştirilmeli ve korunmalıdır 15 16 4
İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ NEDİR? 5N1K İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ O halde, şu ana kadar konuştuklarımızı bir tanımda toparlamak istersek; İnsan Kaynakları Yönetimi Örgütün amaçlarına ulaşmasını sağlamak, verimliliğini ve etkenliğini artırmak amacı ile, çalışan insanın kapasitesinin ve motivasyonunun artırılmasını sağlamaya çalışan, bunu yaparken de insanı örgütün en önemli değeri olarak kabul eden bir bilim ve uygulama alanıdır. 17 Ne yapar? Çalışan insanın kapasitesinin ve motivasyonunun artırılması Neden yapar? Örgütün verimliliğini ve etkenliğini artırmak için Nasıl yapar? En başta insanı örgütün en önemli değeri olarak kabul ederek Ne zaman yapar? Süreklilik arz etmelidir Ne kadar yapar? Vizyon, Stratejiler, Amaçlar, Hedefler doğrultusunda gerektiği kadar Kim yapar? 18 İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNİN KAPSAMI İDARİ (BÜROKRATİK) KAPSAM İdari Kapsam İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ Teknik Kapsam Davranışsal Kapsam A. İşçi-İşveren (Endüstri) İlişkileri 1. Bireysel İlişkiler a. İşe Giriş İşlemleri b. Çalışma Düzeninin Sağlanması c. Hizmet Sözleşmesinin Sona Ermesi 2. Toplu İlişkiler a. Sendikalar b. Toplu İş Sözleşmesi B. Personel Sağlığı ve İş Güvenliği 1. İş Kazaları 2. Meslek Hastalıkları C. Arşiv ve Dokümantasyon 19 20 5
TEKNİK (FONKSİYONEL) KAPSAM DAVRANIŞSAL (BEŞERİ) KAPSAM 1. İş Analizi 2. İnsan Kaynakları Planlaması 3. Personel Bulma, Seçme ve İşe Yerleştirme 4. Personel Eğitimi; Yetiştirme ve Geliştirme 5. Performans Yönetimi 6. Kariyer Yönetimi 7. İş Değerleme 8. Ücret Yönetimi 9. İşten Çıkarma / Çıkışların Yönetimi 10. İnsan Kaynağı Bilgi Sistemi 1. Örgüt Kültürü 2. İletişim 3. Motivasyon 4. İş Tatmini 5. Grup Dinamiği 6. Değişim Yönetimi 7. Çatışma Yönetimi 8. Yaratıcılık Yönetimi 9. Stres Yönetimi 21 22 Bir sonraki dersimizde görüşmek dileğiyle T.C. Marmara Üniversitesi İşletme Fakültesi vturker@marmara.edu.tr 6