T.C. ANADOLU ÜN VERS TES YAYINI NO: 2249 AÇIKÖ RET M FAKÜLTES YAYINI NO: 1248 AÇIKÖ RET M FAKÜLTES NG L ZCE Ö RETMENL L SANS PROGRAMI NG L ZCE Ö RETMENL NDE Ö RET M TEKNOLOJ LER VE MATERYAL TASARIMI-II Yazarlar Yrd.Doç.Dr. Mine D KDERE (Ünite 1) Doç.Dr. Meral GÜVEN (Ünite 1) Doç.Dr. Belgin AYDIN (Ünite 2) Doç.Dr. Murat ATA Z (Ünite 3) Doç.Dr. Cengiz Hakan AYDIN (Ünite 4) Doç.Dr. Yavuz AKBULUT (Ünite 5) Yrd.Doç.Dr. Ifl l KABAKÇI YURDAKUL (Ünite 6) Editör Prof.Dr. Hatice Ferhan ODABAfiI ANADOLU ÜN VERS TES
Bu kitab n bas m, yay m ve sat fl haklar Anadolu Üniversitesine aittir. Uzaktan Ö retim tekni ine uygun olarak haz rlanan bu kitab n bütün haklar sakl d r. lgili kurulufltan izin almadan kitab n tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kay t veya baflka flekillerde ço alt lamaz, bas lamaz ve da t lamaz. Copyright 2011 by Anadolu University All rights reserved No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic, tape or otherwise, without permission in writing from the University. UZAKTAN Ö RET M TASARIM B R M Genel Koordinatör Prof.Dr. Levend K l ç Genel Koordinatör Yard mc s Doç.Dr. Müjgan Bozkaya Ö retim Tasar mc s Arfl.Gör.Dr. rem Erdem Ayd n Grafik Tasar m Yönetmenleri Prof. Tevfik Fikret Uçar Ö r.gör. Cemalettin Y ld z Ö r.gör. Nilgün Salur Dil ve Yaz m Dan flman Ö r.gör. brahim Gürgen Ölçme De erlendirme Sorumlusu Ö r.gör. Hülya Özgür Kitap Koordinasyon Birimi Yrd.Doç.Dr. Feyyaz Bodur Uzm. Nermin Özgür Kapak Düzeni Prof. Tevfik Fikret Uçar Dizgi Aç kö retim Fakültesi Dizgi Ekibi ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II ISBN 978-975-06-0923-7 1. Bask Bu kitap ANADOLU ÜN VERS TES Web-Ofset Tesislerinde 1.500 adet bas lm flt r. ESK fieh R, Temmuz 2011
çindekiler iii çindekiler Önsöz... Kullan m K lavuzu... vii viii Yabanc Dil Ö retiminde Ders Materyali Gelifltirme Etkinlikleri... 1 DERS MATERYAL GEL fit RME ETK NL KLER... 3 DERS MATERYAL GEL fit RMEDE Ö RENC N TEL KLER... 4 DERS MATERYAL GEL fit RME AfiAMALARI... 4 TEMEL MATERYAL GEL fit RME YAKLAfiIMLARI... 5 YABANCI D L Ö RET M NDE KULLANILAB LECEK MATERYALLER... 5 GÖRSEL MATERYALLER... 6 Tepegöz Saydamlar... 6 Dil Ö retiminde Kuklalar... 7 fiimflek Kartlar (Flash Cards)... 10 Gerçek Nesne ve Modeller... 10 Video Kaset... 13 ÖRNEK MATERYALLER... 13 Özet... 21 Kendimizi S nayal m... 22 Yaflam n çinden... 23 Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar... 24 S ra Sizde Yan t Anahtar... 24 Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar... 24 Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Ders Kitab... 25 DERS K TAPLARININ NCELENMES... 27 çerik... 27 Dil... 28 Ö renci Seviyesine Uygunluk... 29 Format... 29 Çekicilik... 30 Ö renmeye Katk s... 31 Kullan m Kolayl... 31 Ö RETMEN K TABI... 32 ALIfiTIRMA K TABI... 33 Özet... 34 Kendimizi S nayal m... 35 Yaflam n çinden... 36 Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar... 37 S ra Sizde Yan t Anahtar... 37 Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar... 38 1. ÜN TE 2. ÜN TE
iv çindekiler 3. ÜN TE Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi Görsel- flitsel Araçlar... 39 YANSITILAMAYAN ARAÇLAR... 41 Gerçek Nesneler... 41 Modeller... 41 Çokluortam Kitleri... 42 Alan Gezileri... 43 Bas l Materyaller... 44 Kitap... 44 Yaz ve Gösterim Tahtalar... 47 Tebeflir Tahtas (Kara Tahta)... 47 Çok Amaçl Tahta... 47 Kopyal Tahtalar... 48 Ask l Tahtalar... 48 Bülten Tahtas... 49 Bez Tahta... 50 Manyetik Tahta... 50 Dönen Yapraklar (Flip Charts)... 51 YANSITILAMAYAN GÖRSELLER... 52 Hareketsiz Resimler... 52 Çizimler... 52 Çizelgeler... 52 Grafikler... 53 Posterler... 54 Karikatür... 56 YANSITILAB LEN GÖRSELLER... 57 fi TSEL ARAÇLAR... 58 Radyo... 59 Ses Kasedi... 61 Kompakt Disk (Compact Disc)... 61 GÖRSEL- fi TSEL ARAÇLAR... 65 Video Formatlar... 65 Videoteyp... 66 Videodisk... 66 Say sal Video... 66 Bilgisayar... 68 Özet... 70 Kendimizi S nayal m... 71 Yaflam n çinden... 72 Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar... 72 S ra Sizde Yan t Anahtar... 73 Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar... 73
çindekiler v Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Sunum Materyalleri... 75 Ö RENME-Ö RETME SÜREC NDE GÖRSEL MATERYALLER N KULLANIMI... 77 GÖRSEL VE GÖRSEL OKURYAZARLIK KAVRAMLARI... 79 Görselleri Yorumlamak (Kodaçmak)... 79 Görselleri Yaratmak (Kodlamak)... 80 GÖRSEL TASARIM LKELER... 81 Tasar m Ö eleri... 81 Tasar m Düzeni... 83 SUNUM MATERYALLER... 85 Tepegöz ve Saydam... 86 Veri/Görüntü Yans t c lar ve Elektronik Görüntüler... 88 SUNUM PROGRAMLARINI KULLANARAK MATERYALLER HAZIRLAMAK... 92 SUNUM MATERYALLER N HAZIRLAMA LKELER... 97 SUNUM MATERYALLER N KULLANMA LKELER... 99 YABANCI D L E T M NDE SUNUM MATERYALLER NDEN YARARLANMAK... 100 SUNUM MATERYALLER N DE ERLEND RMEK... 101 Özet... 104 Kendimizi S nayal m... 106 Yaflam n çinden... 107 Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar... 109 S ra Sizde Yan t Anahtar... 109 Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar... 110 Yabanc Dil E itiminde Kullan lan Materyallerin Etkinlik Durumuna liflkin Araflt rmalar... 111 YABANCI D L Ö RET M NDE Ö RET M MATERYALLER... 113 GÖRSEL MATERYALLER... 114 Ders Kitaplar... 114 Sözcük Defterleri... 117 Yaz ve Gösterim Tahtalar... 117 Resimler... 118 Tepegöz Saydamlar... 119 Gerçek Nesne ve Modeller... 120 fi TSEL MATERYALLER... 120 Ses Kasetleri... 122 Yabanc Dil Laboratuvar... 122 Yabanc Dil Ö retiminde Müzik... 123 GÖRSEL- fi TSEL MATERYALLER... 123 Video ve Televizyon... 124 Oyun ve Oyun Materyalleri... 124 Video Konferans... 125 Bilgisayar... 125 Çevrimiçi Ö renme... 126 Bireysel Geliflim Dosyalar... 126 4. ÜN TE 5. ÜN TE
vi çindekiler BAZI ULUSLARARASI SÜREL YAYINLAR... 127 Özet... 129 Kendimizi S nayal m... 132 Yaflam n çinden... 134 Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar... 134 S ra Sizde Yan t Anahtar... 135 Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar... 136 6. ÜN TE Teknoloji Planlamas... 139 TEKNOLOJ PLANLAMASININ ÖNEM... 141 TEKNOLOJ PLANLAMASININ TANIMI... 141 TEKNOLOJ PLANLAMASININ TAR HSEL SÜREC... 142 TEKNOLOJ PLANLAMASININ BOYUTLARI... 143 Teknoloji Planlama Kurulu Oluflturmak... 144 Vizyon Gelifltirmek... 146 Amaç Belirlemek... 147 Teknolojik htiyaç Analizi Gerçeklefltirmek... 148 Eylem Plan Gelifltirmek... 149 Bütçeyi Organize Etmek... 150 Okulun Teknolojik Altyap s n nfla Etmek... 150 Mesleki Geliflimi Planlamak... 152 Bak m ve Teknik Deste i Organize Etmek... 152 Velilerin ve Paydafllar n Kat l m n Sa lamak... 153 Süreci ve Sonuçlar De erlendirmek... 153 TEKNOLOJ PLANLAMASINDA Ö RETMEN ROLLER... 154 TEKNOLOJ PLANLAMASI SÜREC NDE ÖNEML NOKTALAR... 155 TEKNOLOJ PLANLAMASI UYGULANMASINDA YAPILAN YAYGIN HATALAR... 156 Özet... 157 Kendimizi S nayal m... 158 Yaflam n çinden... 159 Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar... 160 S ra Sizde Yan t Anahtar... 161 Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar... 162 Sözlük... 163 Dizin... 165
Önsöz vii Önsöz Sevgili Ö renciler; ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II bafll kl bu kitap, siz ö retmen adaylar n n kuram ve uygulamada karfl laflabilece iniz sorunlar çözmeye yönelik olarak haz rlanm flt r. Genelde tüm ö retim sorunlar nda, özellikle de derslerinizde bir çözüm olarak kullanabilece iniz ö retim teknolojileri, ça dafl e itim anlay fl nda daha da önem kazanmaktad r. Bu kitap ö retim teknolojilerini özellikle uygulamalarla aç klamaya çal flmakta, söz konusu teknolojilerin nas l gelifltirilece i ve de erlendirilece i konusunda bilgiler içermektedir. Kitab m z, siz ngilizce ö retmen adaylar için özel olarak haz rland için tüm soru ve örnekler yabanc dil e itimine yönelik olarak düzenlenmifltir. Yabanc dil e itimi gibi dinamik ve aktif bir ö renme ortam, kuflkusuz yeni teknolojilerle desteklenme ihtiyac gösterecektir. Bu deste i sa layacak ö retmenlerimizin teknolojileri gelifltirme ve de erlendirme konular nda yeterli bilgilerle donanmas da bu ihtiyac karfl laman n ilk yoludur. Siz, ngilizce ö retmeni adaylar için haz rlanan bu kitap, yabanc dil ö retiminde ö retim teknolojilerini ve materyallerini etkili kullanabilmenizi sa lamak amac ile haz rlanm flt r. ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II dersinizin kitab olarak haz rlanan bu çal flma alt üniteden oluflmaktad r. Yabanc Dil Ö retiminde Ders Materyali Gelifltirme Etkinlikleri bafll kl birinci ünitede siz ö retmen adaylar n n ö retim materyallerini nas l gelifltirece iniz ve kullanabilece iniz konusu üzerinde durulmufltur. Bu ünite arac l yla, yabanc dil ö retimi için gelifltirilebilecek örnek materyal tasar mlar n inceleme olana da bulacaks n z. Kitab m z n ikinci ünitesi Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Ders Kitab bafll kl olup, bu üniteyle yabanc dil e itimine yönelik olarak gelifltirilen kitaplar n içerik ve format aç s ndan incelenmesi ve de erlendirilmesi konular nda ayr nt l bilgiye sahip olacaks n z. Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Görsel- flitsel Araçlar bafll kl kitab n üçüncü ünitesinde yabanc dil ö retiminde görsel-iflitsel araçlar n ö renme ortamlar ile bütünlefltirilmesi, görsel-iflitsel araçlar de erlendirme ve gelifltirme konular nda bilgi sahibi olacaks n z. Kitab m z n dördüncü ünitesinde, sunum materyalleri üzerinde durulmufltur. Ö retim Gereçlerinin Gelifltirilmesi ve De erlendirilmesi: Sunum Materyalleri bafll kl bu ünitede, ö renme-ö retme sürecinde görsellerden yararlanma, görsel tasar m ilkeleri ve yabanc dil e itiminde sunum materyallerinin kullan m konular n ayr nt l olarak inceleyeceksiniz. Yabanc dil ö retiminde ö retim materyallerine iliflkin bilimsel araflt rmalar n sonuçlar, ö retim materyallerinin ö rencilerin yabanc dil ö renimlerinde okuma, yazma, dinleme ve konuflma yetilerinin geliflimine katk da bulunacak flekilde kullan m nda önemli bir yere sahiptir. Bu öneme ba l olarak Yabanc Dil E itiminde Kullan lan Materyallerin Etkinlik Durumlar na liflkin Araflt rmalar bafll kl kitab m - z n beflinci ünitesinde, yabanc dil ö retim materyallerinin etkinlik durumuna iliflkin çeflitli bafll klar alt nda s n fland r larak incelenen araflt rma sonuçlar ve ö retim materyallerinin kullan m na iliflkin öneriler hakk nda bilgilere ulaflabileceksiniz. Kitab n alt nc ve son ünitesi ise, Teknoloji Planlamas bafll kl olup, bu ünite arac l yla ngilizce ö retmenli inde teknoloji kullan m kuramsal boyutta ve daha genifl bir perspektifle ele al narak, e itim kurumlar nda teknoloji planlamas n n önemi, teknoloji planlamas sürecinde yap lmas gereken ifllemler, bu süreçte ö retmenlere düflen sorumluluklar gibi konularda ayr nt l bilgi sahibi olman - za olanak sa layacakt r. Siz ngilizce ö retmeni adaylar n n, s n f ortam nda ö retim teknolojilerini ve materyallerini etkili kullanabilmenizi sa lamak amac ile haz rlanan bu kitab n meslek yaflam n za katk da bulunmas n diliyorum. Editör Prof.Dr. H. Ferhan ODABAfiI
viiiviii Kullan m K lavuzu K endi kendine ö renme ilkelerine göre haz rlanm fl olan bu kitab n ifllevlerini ö renmek için haz rlanan Kullan m K lavuzu, konular anlaman zda ve s navlara haz rlanman zda sizlere fayda sa layacakt r. Girifl: Ünitede ifllenen konulara iliflkin bilgi veren, konuya bafllamadan önce sizi düflünmeye iten, gerekti inde konular daha iyi kavrayabilmeniz için yapman z gerekenleri belirten k sa aç klamalard r. Amaçlar m z: Üniteyi tamamlad n zda kazanaca n z bilgi ve becerilerdir. Örnek Olay: Ünitede ifllenen konular n günlük yaflama yans malar n içeren, kuramsal aç klamalarla çevrenizde yaflanan olaylar aras nda ba kurman za yard mc olmay hedefleyen örnek olaylar, anektodlar, al nt lar ya da gazete haberleridir. Yana Ç kma: Metin içinde yer alan önemli kavram ve ifadelere iliflkin tan m ya da aç klamalard r. Önemsemeniz gereken noktalar gösterir. Metin içinde yap lan aç klamalar n bir tür çok k sa özeti gibi düflünülebilir. Anahtar Kavramlar: Ünitede aç mlanan temel kavramlard r. Ünitedeki önemli noktalara iliflkin ipuçlar verir. DÜfiÜNEL M SORU D KKAT Düflünelim: Metnin herhangi bir yerinde ve gerekti inde sizlerin düflünmesini, düflündüklerinizi DÜfiÜNEL M belirli bir konuya yo unlaflt rman z sa lamak amac yla sorulan sorular ya SORU da sizin yapman z beklenen davran fllard r. D KKAT çindekiler: Ünite içinde hangi konular n ifllenece ini gösterir. Ana konu- kavramad n z kendi kendinize ölç- S ra Sizde: fllenen konular kavray p AMAÇLARIMIZ lar n bafll klar n içerir. menize AMAÇLARIMIZ yard mc olmaya amaçlayan, düflünmeye ve uygulamaya DÜfiÜNEL M yönlendiren sorulard r. DÜfiÜNEL M K T A P K T A P SORU SORU TELEV ZYON D KKAT TELEV ZYON D KKAT
Kullan m K lavuzu ix Özet: Ünitede ayr nt l ifllenen konular n önemli noktalar tekrar vurgulan r. Okuma Parças : Bu bölümde, baz do rudan iliflkili bilimsel bir çal flmadan al nan okuma parçalar na yer verilmektedir. Kendimizi S nayal m: Ünitede ifllenen konular ö renip ö renmedi inizi kendi kendinize ölçmenizi sa layacak, bir tür s nava haz rl k testidir. S navlarda ç kabilecek türde sorular içerir. Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar : "Kendimizi S nayal m" bölümündeki sorular n cevaplar n ve ilgili olduklar konular içerir. Yanl fl cevaplad - n z sorularla ilgili konular tekrar etmeniz s navdaki baflar n z art rabilir. Yaflam n çinden: Ünitede aktar lan kuramsal aç klamalar ile günlük yaflam m zda karfl laflt m z olaylar aras nda iliflki kurman z sa lamak için verilmifl haber ve al nt lard r. S ra Sizde Yan t Anahtar : "S ra Sizde"lerde yer alan sorular n cevaplar n içerir. Her hangi bir S ra Sizde sorusuna verdi iniz cevap ile bu bölümdeki cevab karfl laflt rarak, ilgili konuyu ne ölçüde ö rendi inizi belirleyebilirsiniz. Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar: fllenen konulara iliflkin daha genifl bilgi edinmek isteseniz bu bölümde yer alan kaynaklar inceleyebilirsiniz.
Yabanc Dil Ö retiminde Ders Materyali Gelifltirme Etkinlikleri 1 1 Günümüzde bir yabanc dili etkili bir biçimde kullanabilmek bireylerde bulunmas gereken önemli niteliklerden birisi olarak karfl m za ç kmaktad r. Bir yabanc dilde konuflmak, yazmak, düflüncelerini aktarmak, okudu unu ve duydu unu anlamak oldukça önemlidir. Baflka bir deyiflle, bireyin farkl bir dilde kendini ifade etmesi de iflen dünya koflullar nda vazgeçilmez bir yeterliliktir. Bu yeterlilik ancak düzenli ö retme-ö renme süreciyle bireylere kazand r labilir. Bunun için ö retmenlerin ö retmen- ö renme sürecini etkin bir biçimde düzenlemeleri gerekmektedir. Ö retme-ö renme sürecinde ö retmenlerin kulland klar ders materyalleri ö renmeyi daha etkili k lar. Bu nedenle yabanc dil ö retiminde ne kadar çok materyal kullan l rsa belirlenen amaçlara daha kolay ulafl labilir. Materyal gelifltirme sürecinde ö retmen kadar ö renciler de görev alabilirler. Böylelikle ö retmen - ö renci etkileflimi daha iyi gerçekleflir. Bu ünitede materyal gelifltirme etkinlikleri, ö renci nitelikleri, temel materyal haz rlama yaklafl mlar ve yabanc dil ö retiminde kullan lacak temel materyal türlerinden örneklere yer verilmifltir. Amaçlar m z Bu üniteyi çal flt ktan sonra; ders materyali gelifltirmenin önemini kavrayabilecek, ders materyali gelifltirmede göz önünde bulundurulmas gereken ö renci niteliklerini s ralayabilecek, ders materyali gelifltirmede temel aflamalar s ralayabilecek, yabanc dil ö retiminde kullan lan temel ders materyali gelifltirme yaklafl mlar n aç klayabilecek, yabanc dil ö retiminde kullan labilecek materyalleri aç klayabilecek bilgi ve becerilere sahip olabileceksiniz.
2 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Örnek Olay Sema Ö retmen yedi y l Anadolu lisesinde ngilizce ö retmenli i yapm fl ve yedi y - l n sonunda bir genel liseye ngilizce ö retmeni olarak atanm flt r. Sema Ö retmen bu liseye geliflinde art k biraz daha yükünün hafifleyece ini düflünmüfltür. Çünkü Anadolu lisesinde görevliyken hem ders saati, hem de yapmas gerekenler oldukça yo undur. Bu umutla ilk derslere girmeye bafllar. Ancak bu lisede biraz daha çok zorlanaca n anlar. Çünkü girdi i s n flardaki ö rencilerle bir türlü iletiflim kuramamaktad r. Ö rencilerde ister istemez dile karfl gelifltirilmifl bir ön yarg oldu- unu sezer. Ö rencileri derse katmak için bildi i tüm etkili ö retime yönelik yöntem ve teknikleri dener ama bir türlü istedi i baflar y elde edemez. Sema Ö retmen ö rencilerine ngilizce dersini nas l sevdirece ini düflünür. Akl na üniversite e itimi s ras nda ald bir ders gelir. Ders ö retim materyallerinin gelifltirilmesiyle ilgilidir. Bu derste hangi alanda olursa olsun s n flarda kullan lacak ve farkl konularla ilgili gelifltirilecek çeflitli materyallerin daha etkili bir ö renme sürecine hizmet edece ini ö renmifller hatta herkes alan yla ilgili bir konuda bir materyal gelifltirmifl ve bunlar kullanarak ders anlatman n etkilili ini görmüfllerdir. Sema Ö retmen, bu düflüncesinden yola ç karak ders konular na yönelik çeflitli materyaller gelifltirmeye ve bunlarla ders anlatmaya bafllar. Ö renciler bafllang çta flafl - r rlar. Bu biçimde ders anlat m onlara çok ilginç gelmifltir. Derse bafllang çta çok az olan ö renci kat l m, materyallerin kullan lmas ve ö rencilerin materyalle etkileflmesiyle birlikte giderek artar. Anahtar Kavramlar Charts Çizme Ders materyali Gerçek nesneler Görsel materyaller Kukla fiimflek kartlar Tahta Tepegöz saydamlar Video kaset Yaratma Yazma çindekiler DERS MATERYAL GEL fit RME ETK NL KLER DERS MATERYAL GEL fit RMEDE Ö RENC N TEL KLER DERS MATERYAL GEL fit RME AfiAMALARI TEMEL MATERYAL HAZIRLAMA YAKLAfiIMLARI YABANCI D L Ö RET M NDE KULLANILAB LECEK MATERYALLER GÖRSEL MATERYALLER ÖRNEK MATERYALLER
1. Ünite - Yabanc Dil Ö retiminde Ders Materyali Gelifltirme Etkinlikleri 3 DERS MATERYAL GEL fit RME ETK NL KLER Ö retimde kullan lan yöntem ve tekniklerin etkilili ini art rmak amac yla çeflitli ders araç-gereçlerinden yararlan labilir. Çünkü, bu tür araç-gereçler ö renci merkezli bir e itime yönelik olarak ö rencilerin derse etkin biçimde kat lmas n sa layabilir. Materyallerin ayn anda birçok duyu organ na hitap etmesi daha etkili ve kal c bir ö renmeye olanak verir. Materyallerin gelifltirilmesi oldukça zor ve kapsaml bir süreçtir. Ancak, bu konudaki önemli noktalar bilinirse bu zorluk azalt labilir. Materyaller tüm alanlarda etkili ö renme sürecinde önemli bir role sahiptir. Bu önem yabanc dil ö retiminde daha da artmaktad r. Çünkü yabanc dil ö retiminde hiçbir araç kullan lmadan konular aç k bir biçimde aktar lamaz. Baflka deyiflle, verilmek istenen mesajlar tam anlam yla düzenlenemez. Yap lan birçok araflt rmada da yabanc dil ö retiminde ne kadar çok araç kullan l rsa o ölçüde ö renci baflar s nda bir art fl oldu u ortaya ç km flt r. Ö renmede güdülenmenin önemli bir yeri vard r. S n fta kullan lan görsel araç ve materyaller dersi ilginç k lar ve ö rencinin ilgisini çeker. lgi ise ö renmeyi güdülenmede önemli bir etkendir. Ayr ca, etkili bir ö retim için ö rencilerin ilgisini çekmek ve bunu sürdürmek gerekir. Ö rencilerin, ö renme durumuna gösterdikleri ilgiyi canl tutabilmek için ise yenilik ve çeflitlilik durumlar ndan faydalanmak gerekir. Derslerde kullan lan materyaller derslere çeflitlilik getirerek ö renme ortam n monotonluktan uzaklaflt r r. Yabanc dil derslerinde kullan lan materyaller ö rencinin ilgisini ö retilen yap dan çok o yap n n anlam na yönlendirir. Dolay s yla sadece yap de il ayn zamanda o yap n n anlam da ö renci taraf ndan ö renilir. Bununla birlikte yabanc dil derslerinde kullan lan materyaller s n fta kullan lan dili daha gerçek ve canl k lar. Ayr ca, s n fta kullan lan ana dilin minimum düzeylere inmesine olanak sa lar. Yabanc dil ö retiminde materyal gelifltirmede önemli olan noktalar vard r. Bunlar flu biçimde s ralanabilir: Ö retim materyallerinin gelifltirilmesinde ö retmen belli bir deneyime sahip olmal, materyal tasarlama sürecini bilmelidir. Ö retmen ö retim materyallerinin neler oldu unu ve nas l kullan laca n bilmelidir. Özellikle materyal çeflitleriyle ilgili ayr nt l olarak bilgiye sahip olmal d r. Araçlar n yabanc dil bilgisinin ö retiminde ö rencilerin farkl duyu organlar na hitap edecek de iflik boyutlarda düzenlenmesi gerekir. Materyallerin tasarlanmas nda önemli noktalardan birisi ö retmenin ö rencilerin ö renme özelliklerini tan mas d r. Baflka bir deyiflle, ö rencilerin ö renme stilleri ve ö renme stratejileri hakk nda bilgiye sahip olunmal d r. Böylelikle ö rencilerin ö renme özelliklerine uygun türde materyaller haz rlanabilir. Materyaller sadece ö retmen taraf ndan haz rlanmamal d r. Ö rencinin düzeyine göre onlar n da düzenleyebilece i biçimde olmal d r. Ayr ca, materyallerin haz rlanmas nda oldu u kadar kullanmas nda da ö renci etkin rol almal d r. Materyalle ö renci ne kadar çok etkileflime girerse ö renme düzeyi o ölçüde yükselecektir. Materyallerin basit, sade ve anlafl l r olmas na özen gösterilmelidir. Materyal ö rencinin düzeyine uygun olarak anlayabilece i düzeyde karmafl k ö elerden ar nd r lm fl olmal d r. Verilmek istenen mesaj yans tabilmelidir.
4 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Materyallerin ö renme amaçlar na göre düzenlenmesine dikkat edilmesi gereklidir. Çünkü amaçs z bir biçimde gerçeklefltirilen hiçbir etkinlikten beklenen sonuç elde edilemez. Bu nedenle ö renmeye yönelik olarak belirlenen amaçlar ve davran flsal amaçlar iyi bilinmeli ve materyaller buna uygun olmal d r. Hangi materyallerin hangi amaçlara göre düzenlendi inin belirlenmesi gereklidir. Her materyal ayn amaca yönelik oluflturulamaz. Materyal gelifltirilebilir nitelikte olmal d r. Farkl amaçlara hizmet edecek biçimde de ifltirilebilmelidir. Ders ortam nda gerekti inde farkl ve de iflik materyaller kullan lmas na özen gösterilmelidir. Çünkü bu tür materyaller ö rencilerin farkl uyar c larla karfl karfl ya kalmas n sa layacakt r. Tasarlanan materyallerin dayan kl olmas na özen gösterilmelidir. Sadece bir kere kullan lacak biçimde düzenlenmemelidir. Baflka bir deyiflle, kolay y pranacak, da lacak malzemelerden oluflturulmamal d r. Ö retmen materyal tasarlama ilkeleri hakk nda bilgiye sahip olmal ve haz rlad her türlü materyalde bunlar göz önüne alabilmelidir. DERS MATERYAL GEL fit RMEDE Ö RENC N TEL KLER Hangi ö retim basama nda ve hangi yaflta olursa olsun yabanc dil ö retimine yönelik olarak öncelikle ö renen merkezli olarak bir ö retim benimsenmelidir. Materyal gelifltirme sürecinde önemli noktalardan birisi materyalin ö rencilerin kullan m na aç k olabilmesidir. E er materyaller yaln z ö retmenlerin kullanabilece i biçimde düzenlenirse, bu materyalin etkileflime aç k olmas ilkesiyle çeliflebilir. Bu nedenle ö rencilerin kullan m na uygun olmal d r. DÜfiÜNEL M SORU D KKAT 1 Ders materyali SIRA gelifltirirken S ZDE göz önüne al nmas geren ö renci özellikleri nelerdir? Ö rencilerle ilgili olarak üzerinde durulmas gereken noktalar ise flunlard r: Ö renci DÜfiÜNEL M yabanc dili sevmelidir. Ö rencilerin yabanc dili konuflma, yazma ve dinleme becerilerini gelifltirmeye SORU çal fl lmal d r. Ö rencilerin farkl ö renme stillerine sahip olduklar unutulmamal d r. Bu stilleri karfl layabilecek çeflitlerde materyaller üretilmelidir. D KKAT Ö rencilerin hangi yafl düzeyinde olursa olsun biliflsel, duyuflsal ve psikomotor geliflimleri göz önünde bulundurulmal d r. Sonuç olarak, yabanc dil ö retiminde e er mümkünse materyallerin ö renciler taraf ndan düzenlemesine olanak sa lanmal d r. AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ K T A P TELEV ZYON DERS MATERYAL GEL fit RME AfiAMALARI Ders materyallerinin gelifltirilmesinde temel baz aflamalar vard r. Bu aflamalar flu biçimde verilebilir: K T A P 1. Materyal gelifltirmede önemli aflamalardan birisi olan ö rencilere kazand r - lacak olan amaçlar belirlenmelidir. 2. Amaçlar n ne tür bir içerikle aktar laca belirlenmelidir. TELEV ZYON 3. Amaçlara ve içeri e uygun hangi ö renme ortamlar n n oluflturulaca, hangi yöntemlerin ve tekniklerin kullan laca belirlenmelidir. NTERNET NTERNET
1. Ünite - Yabanc Dil Ö retiminde Ders Materyali Gelifltirme Etkinlikleri 5 4. Bu amaçlara, içeri e ve düzenlenen ö renme ortamlar na uygun materyaller tasarlanmal d r. 5. Tasarlanan materyallerin materyal haz rlama ilkelerine uygun olarak nas l ve hangi araçlar- gereçler kullan larak düzenlenece i belirlenmeli ve buna göre materyaller birlefltirilmelidir. 6. Materyal bir bütün duruma gelince amaçlara uygun olup olmad n n s nanmas için bir ön deneme yap lmal d r. 7. Yap lan ön denemenin arkas ndan de erlendirme ölçütlerine göre materyalde görülen eksiklikler giderilmeli, materyal gelifltirilerek uygulamaya haz r duruma getirilmelidir. TEMEL MATERYAL GEL fit RME YAKLAfiIMLARI Tüm alanlarda oldu u gibi yabanc dil ö retiminde de yazma, çizme ve yaratma biçiminde materyaller oluflturulabilir. Yazma: Özellikle belli konularda ö retilecek bilgileri daha etkili biçimde aktarabilmek için materyaller haz rlamak gerekli olabilir. Örnek; yabanc dil ö retiminde fiillerin birinci, ikinci ve üçüncü durumlarda ald klar ekleri gösteren bir materyal haz rlanabilir. Çizme: Baz kavramlar n, konular n ö retiminde ö retmenler çizime dayal materyallerden yararlanabilirler. Bunlar n aras nda, flekil, modeller ve diyagram bulunabilir. Örnek; yabanc dil ö retiminde zamanlar anlatmak ya da herhangi bir kural ö retmek için flash (flimflek) kartlardan yararlan labilir. Yaratma: Ço u zaman ö retmenin belli konularla ilgili olarak üç boyutlu materyaller yaratmas da mümkün olabilir. Bu materyaller bireylerin çok say da duyu organ na uyar c sunmaktad r. Örnek; yabanc dil ö retiminde ö retmenlerin yönleri anlatmak için üç boyutlu bir maket haz rlamas gibi. Temel materyal gelifltirme yaklafl mlar : Yazma Çizme Yaratma YABANCI D L Ö RET M NDE KULLANILAB LECEK MATERYALLER Ö retme - ö renme sürecinde belirlenen farkl amaçlara ve düzenlenen içeri e göre çeflitli materyaller kullan lmal d r. Çünkü her materyalin kendine özgü yönleri vard r. Özellikle materyallerin birinde bulanabilen bir eksiklik di er materyalle giderilebilir. Ayr ca, ö rencilerin ö renme stillerine göre de iflik materyallerle karfl karfl ya kalmas onlar n ö renme sürecini kolaylaflt racak bir süreçtir. Yabanc dil ö retiminde ne tür materyaller kullan labilir? 2 Yabanc dil ö retiminde kullan labilecek materyal türleri aras nda yaz l materyaller, görsel materyaller, iflitsel materyaller, görsel-iflitsel materyaller DÜfiÜNEL M ve üç boyutlu materyaller bulunmaktad r. Yaz l materyaller aras nda ders notlar, çal flma yapraklar DÜfiÜNEL M Yabanc dil ö retiminde bulunmaktad r. Görsel materyaller aras nda resim ve grafikler, SORUtepegöz say- kullan labilecek SORU materyal türleri flunlard r: damlar, gerçek nesne ve modeller, flimflek kartlar, kuklalar yer almaktad r. flitsel Yaz l materyaller materyaller aras nda ses kasetleri bulunmaktad r. Görsel - iflitsel materyaller aras nda televizyon programlar, video kasetleri bulunmaktad r. Görsel materyaller D KKAT flitsel materyaller D KKAT Görsel-iflitsel materyaller Dil ö retiminde görsel materyallerin etkilili i evrensel olarak kabul edilmifltir. Üç boyutlu materyaller Bir resim bin kelimeye de er. sözü de bilginin görsel bir kanalla verilmesinin ne kadar önemli oldu unu vurgulamaktad r. Dil ö retimindeki görsel materyallerin, dersi, ö renci için daha kolay, daha AMAÇLARIMIZ canl ve daha ilginç hale getirdi i bir gerçektir. AMAÇLARIMIZ K T A P K T A P TELEV ZYON TELEV ZYON
6 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II GÖRSEL MATERYALLER 1. Ö retmenler: Ö retmen mimik, yüz ifadesi ve beden dilini kullanarak kelimelerin anlamlar n ya da durumlar ö rencileri için görsellefltirebilir ve ö rencinin anlamas na katk da bulanabilir. Ö retmenlerin kendileri en önemli görsel materyal ya da kaynak olabilirler ve bunu mimikler, hareketler ve drama yani canland rma yaparak gerçeklefltirebilirler. Ö retmenlerin gerçek ya da büyük aktör ya da aktris olmalar na gerek yoktur fakat kendilerine güven duymalar ve hayal güçlerini kullanmalar gerekmektedir. Örne in, ö renci okuma metninde geçen toothache kelimesini bilmiyor ve bunun anlam n ö retmenine soruyor. Bu kelimenin anlam n vermek için uzun aç klamalar yerine ö retmen bir pamuk parças - n a z na alarak diflin fliflmifl olmas n gösterebilir ve yine çenesinin alt ndan bafl n n tepesine do ru fiyonk ile bir eflarp ba layarak ac ve ilinti sesleriyle bunun difl a r s anlam na geldi ini çok kolay ifade edebilir. Bu canland rmaya biraz da abart katt zaman bunu daha ilginç hale getirebilir. Ö renciler ö retmene gülebilirler fakat bu flekilde ö renme onlar için hem daha ilginç ve e lenceli hem de kesinlikle daha kal c olacakt r. 2. Tahta: Ö retmen ya da ö renciler tahtay resim, diyagram, ya da harita çizmek için kullanabilir. 3. Gerçek Nesneler: Ö retmen s n ftaki nesneleri kullanabilece i gibi s n fa getirebilecek tafl nabilir nesnelerde s n fta kullanabilinir. Örne in, yiyecekler, giysiler, küçük ev eflyalar vb. 4. fiimflek kartlar (Flashcards): Ö retimde kullan lacak birçok resim türlerinden birisi flimflek kartlard r. fiimflek kartlar bir kifliyi, bir objeyi ya da bir olay s rayla gösteren ufak tablolardan oluflan resimler dizisidir. Yeni kelimelerin ö retimi ya da al flt rmalar nda ya da dilbilgisi yap lar n n ö retimi ve al flt rmalar nda flimflek kartlar kullan labilmektedir. fiimflek kartlar kelime ve say lar için de kullan labilmektedir. 5. Charts: Bilgi kartlar ndan biraz daha büyük olan kartlar ve ka tlard r. Yaz m, çizim, diyagram, flema ve flekiller içerirler. Görsel materyaller dersin herhangi bir aflamas nda kullan labilir; yeni bir dilbilgisi yap s n ö retirken, yeni bir konuyu sunarken, ö retilen yap - n n al flt rmalar esnas nda ya da daha önceden ö retilmifl bir yap n n tekrar gözden geçirilmesi gibi. Nitelikli olarak tan mlayabilecek görsel materyaller sadece bir defa kullan lanlar de il, ayn zamanda tekrar tekrar ve de iflik ö retmenler taraf ndan da kullan labilecek türden olanlard r. Tepegöz Saydamlar Tepegöz projektörleri metin, çizim, grafik ve resim gibi önceden saydam bir materyal üzerine renkli ya da siyah -beyaz olarak haz rlanm fl bilgilerin ekrana büyütülerek yans t lmas için ya da ders s ras nda do rudan üzerine yaz l p çizilerek gerekti inde silinerek saydam bir yaz tahtas gibi kullan labilen çok yönlü bir araçt r. Tepegöz saydamlar yabanc dil ö retiminde oldukça s k kullan labilecek materyal türlerinden birisidir. Temel noktalar n etkili bir biçimde verilmesinde ve önemli yerlerin vurgulanmas amac yla bu materyallerden yararlan labilir.
1. Ünite - Yabanc Dil Ö retiminde Ders Materyali Gelifltirme Etkinlikleri 7 Tepegöz saydamlar de iflik biçimlerde düzenlenebilir. Afla da örnek olarak katlama tekni ine uygun haz rlanm fl saydam örne i düzenlenmifltir. Resim 1.1 Tepegöz Saydam Dil Ö retiminde Kuklalar Dil ö retiminde kuklalar n kullan m amaçlar üç ana kategoride toplanabilir; birincisi ö retmen için, di er ikisi de dil s n flar ndaki ö rencileri içindir. Bu kategoriler, flu flekilde aç klanmaktad r: 1. Dildeki yeni yap lar n sunumunda ö retmen taraf ndan kuklalar n kullan m, 2. Rol alma ve canland rma da kitap ya da hikâye kahramanlar n n ö renciler taraf ndan temsil edilmesi, 3. Ö renciye motivasyon ve dile gerçekçilik katmakta ve ö renme iflinde ö rencinin bizzat aktif olarak kat l m n n sa lanmas. Dil ö retiminde kukla kullan m n n yararlar nelerdir? 3 Dil ö retiminde kuklalar, uzun ve s k c aç klamalar yap lmas n, s n fta ana dil DÜfiÜNEL M DÜfiÜNEL M kullan lmas n engelleyerek ö rencilere model olarak ne yap lmas n n gösterilmesinde ve karfl l kl rol almalarda nas l soru sorulaca n ve cevap verilece ini aç k, net olarak ö rencilere aktar lmas n sa lar. SORU SORU Kuklalar ö renciler taraf ndan da kullan labilinir. Sözlü ifade ve iletiflim de ilginç olanaklar sunabilirler. Kullan mlar ö renciler için kolay ve h zl d r. Ö renciler kitaplar ndan tan d klar kahraman ya da karakterleri kuklalar arac l yla D KKAT D KKAT canland rabilirler. Kuklalar ö rencilerin bizzat rol ald klar zaman s k labilecekleri durumlardan kurtarabilirler. Örne in, bir erkek ö rencinin bir k z karakterini ya da bir hayvan canland rmas onun için utanç verici olabilir; ama bunu kukla arac l yla yapt nda, bu durum ö rencinin daha az s k lmas n ve utanç duymas n sa lad gibi ö - AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ renci daha istekli bir flekilde ve farkl rollerde yer alabilir. K T A P K T A P TELEV ZYON TELEV ZYON
8 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Resim 1.2 Parmak Kukla Hikâyelerin ve diyaloglar n tekrarlanmas ö renciler için uzun, s k c, yorucu olabilir; e er bu tekrarlar kuklalar arac l yla yap l rsa ders daha zenginlefltirilmifl ve ö renci için daha güdüleyici olur. Materyalin ad : Parmak Kuklalar Konu: Verilen emir kiplerini anlama ve uygulama, direktifler Resim 1.3 Sünger Kukla Malzemeler: Keçeli kalemler Beyaz ya da renkli ka t parçalar Makas ve parmaklar Yap l fl : 1. Ö rencilerinize parmak kukla yapaca n z ve onlara nas l yap laca n gösterece inizi söyleyin. E er bir oyun ya da hikâyedeki karakteri canland racaksan z hangi karakter oldu unu da söyleyin. 2. flaret parmaklar n n ortalar na do ru keçeli kalemle gözler, kafllar, burun ve a z çizmelerini söyleyin. 3. Dar ve uzun bir ka t parças n daire flekline getirip parmaklar na uyacak flekilde yap flt rmalar n isteyin; daha sonra bunu parmaklar n n ucuna ve çizdikleri yüzün üzerine flapka olacak flekilde takmalar n isteyin. fiapka yerine etek yapabilirler ya da yine flapka yerine yün parçalar ndan kuklalar na saç da yapmak mümkün olabilir. De ifliklik olarak ö rencilerin kendi parmaklar yerine birbirlerinin parmaklar na ayn ifllemi uygulamalar n ve birbirleri için parmak kukla yapmalar n da isteyebilirsiniz. Amac : Ö rencilerin el becerilerini, el, göz koordinasyonlar n gelifltirmek, kuklalar seslendirerek onlar konuflturmak ve hedef dili pratik etmek. Materyalin ad : Sünger Kukla Konu: Verilen emir kiplerini anlama ve uygulama, direktifler
1. Ünite - Yabanc Dil Ö retiminde Ders Materyali Gelifltirme Etkinlikleri 9 Malzemeler: Banyo süngeri Yap flt r c Keçeli kalemler Ka t parçalar Yap l fl : Süngerin arka taraf ndan bafl ve di er parmaklar n n z girmesi için iki tane delik aç n z. Ka t parçalar ndan gözler, kulaklar, saç, difller, vb. keserek süngerin ön yüzüne yap flt r n z. Parmaklar n z kesmifl oldu unuz deliklere koyarak sünger kuklan n z konuflmas n sa layabilirsiniz. Ö rencileriniz de sizinle beraber ayn anda kendi kuklalar n yapabilirler ya da öncelikle siz model olarak kuklan n yap l fl n gösterip daha sonra onlardan kendi kuklalar n yapmalar n isteyebilirsiniz. Amac : Ö rencilerin el becerilerini, el, göz koordinasyonlar n gelifltirmek, birbirlerine yard m etmeyi ö renmek, kuklalar seslendirerek onlar konuflturmak ve hedef dili pratik etmek. Materyalin ad : Çorap Kukla Konu: Verilen emir kiplerini anlama ve uygulama, direktifler Malzemeler: Çorap De iflik renklerde yün iplikler Masa tenisi toplar Renkli karton parçalar Keçeli renkli kalemler Boya kalemleri Yap flt r c Resim 1.4 Çorap Kukla Yap l fl : Elinizi çorab n içine sokarak çorab n topuk k sm na saçlar n nereye gelece ini iflaretleyin; daha sonra renkli yün ipliklerden saçlar n yaparak iflaretlemifl oldu unuz yere yap flt r n. Oval bir karton parças keserek kuklan n a z - n oluflturun, bu kartonu k rm z ya boyay n ve çoraba yap flt r n, a z k sm na difllerini ve dilini de yapabilirsiniz. Tenis toplar ndan da kuklan n gözlerini yapabilirsiniz e er tenis topu yoksa ayn fleyi yuvarlak kesilmifl ve ortalar siyah noktalar yaparak karton yard m yla da yapabilirsiniz. Kullan l fl Amac : Ö rencilerin el becerilerini, el, göz koordinasyonlar n gelifltirmek, birbirlerine yard m etmeyi ö renmek, kuklalar seslendirerek onlar konuflturmak ve hedef dili pratik etmek. Özellikle hikâyelerde geçen y lan ya da canavar gibi karakterler için çok uygun bir kuklad r.
10 ngilizce Ö retmenli inde Ö retim Teknolojileri ve Materyal Tasar m -II Resim 1.5 fiimflek Kartlar (Flash Cards) Yabanc dil e itiminde s n f içerisinde s kça kullan labilecek bir resim türü olan bu kartlar basit bir materyal olmas na karfl l k oldukça ifllevseldir. Bunun nedeni anlatmak istenilen konuyu k sa sürede görsel olarak ö rencilere sunmas ndan kaynaklanmaktad r. Bunlar genellikle kartonlar üzerine, siyah beyaz ya da renkli boya kalemleri kullan larak düzenlenebilir. Haz rlanacak kartlar birçok amaçla kullan labilir. Ama bunun düzenlenmesinde yine ö retmene görev düflmektedir. fiimflek kartlar ö retmen kendisi resim çizebildi i gibi dergilerden kesti i resimleri yap flt rarak da haz rlayabilir. Hangi davran flsal amaç için hangi tablonun kullan laca önceden belirlenmeli, ayn anda tablolar n hepsi birden gösterilmemelidir. fiimflek Kartlar Gerçek Nesne ve Modeller Yabanc dil e itiminde belirli konular n iflleniflinde gerçek nesne ve modelleri kullanmak oldukça etkili olacakt r. Yabanc dil e itiminde somut ö renme ö rencinin kavramlar ya da olaylar kavramas aç s ndan çok önemlidir. Özellikle ö retilen kavramlar ya da konular günlük yaflamda kullan lan Türkçeyle efllefltirilirse ö rencilerin bunu zihinlerine yerlefltirmeleri daha kolay olacakt r. Bu materyaller ö retmen taraf ndan haz rlana-