AYAK BILEĞI ORTEZLERI
AYAKBILEĞI ANATOMISI
AYAKBILEĞI ANATOMISI Kaslar: Gastrocnemius ve Soleus: Ayakileği plantar fleksiyonu Tibialis posterior: Plantar fleksiyon ve inversiyon Peroneus longus ve brevis: Eversiyon Tibialis anterior: Dorsifleksiyon ve inversiyon
ORTEZ ELEMANLARı VE ÖZELLIKLERI Ayak-bilek ortezleri, Yani AFO lar ya da kısa yürüme ortezleri kullanılan materyale göre 3 tiptir: 1. Metal (konvansiyonel ya da klasik tip) 2. Termoplastik (ısıyla Ģekillenebilen plastik) 3. Metal-plastik karması 4. Karbon olabilir.
ORTEZ ELEMANLARı VE ÖZELLIKLERI Metal ya da konvansiyonel AFO lar; Dikine metal yan barlar C barı (manģon) Ayak bileği eklemi Ayak bağlantısı Gerektiğinde ilave edilen T bandı
Konvansiyonel AFO larda dikine yan barlar genellikle çeliktir. Yan barlar ayakkabıya üzengi aracılığı ile bağlanırlar Üzengi, ayakkabı tabanında topuk bölümüne monte edilir Klasik tipte üzengi U Ģeklindedir ve ayakkabının uzun ekseni ile topuk transvers ekseni arasında 10-15 derecelik açı olacak Ģekilde yerleģtirilir, böylece anatomik yapıya uygun bir eksternal rotasyon sağlanmıģ olur Sandalet tip üzengi ayaktan alçı ölçü alınarak deri veya temoplastikten oluģturulur. OluĢturulan sandalet üzerine ayakkabı giyilebilir.
Kaliper ayakkabı altının ev içinde temizleme zorluğu olmaksızın ayakkabının ortezden çıkarılması ve baģka bir ayakkabıya takılarak ev içerisinde de ortezin rahat kullanımını sağlamak amacıyla oluģturulan ortez parçasıdır. Yuvarlak ve dikdörtgen olmak üzere iki tip kaliper mevcuttur Yuvarlak kaliperi stoplama imkanı yok iken dikdörtgen kaliper stoplanabilir
Alt ekstremite ortezlerinde mekanik eklemlerin anatomik eklemlerle uyumlu olması gerekir Ayak bileği ortezlerinde mekanik eklem, medial malleolün altı ve lateral malleolün ortasında olacak Ģekilde planlanır Ayak bileği ekleminin anatomik yerinden aģağıya yerleģtirilmesi mekanik eklemle anatomik eklemin birbirine paralel hareketini engeller AFO larda gerektiğinde T bandı kullanılır. Manşon (C bar), ortezin bacak posteriorunu saran uyumlu metal veya termoplastikten üretilen transvers C Ģeklindeki bardır. Fibula baģının 4-6 cm aģağısına rastlar
Stoplamalar ortezde, eklem hareketinin kısıtlanması anlamında kullanılır. Posterora stop ayağın 90 derecede tutularak plantar fleksiyona izin verilmemesi, ancak dorsi fleksiyonun serbest bırakılmasıdır. Anteriora stop 90 derece üzerinde dorsi fleksiyona izin verilmemesi, ancak plantar fleksiyonun serbest bırakılmasıdır. Anteriora stoplu ortezlerde 3-5 derece dorsifleksiyona izin verilmesi, rampa çıkarken hastanın iģini kolaylaģtırır
DROP FOOT (DÜġÜK AYAK) ORTEZLERI N peroneus comminis lezyonuna bağlı ayak dorsifleksörleri paralizisi Plantar fleksörlerde spastisite Total ayakbileği paralizisi. Steppage yürüyüģü Plantar fleksiyona izin vermeyen, dorsi fleksiyonu serbest ayağı nötralde tutan AFO Klenzak eklemi: Yaylı, dinamik eklem yapısı. Plantar fleksiyonu önler, topuk vuruģu ile oluģan potansiyel enerji yayda birikir, ayak bileğinde pasif dorsifleksiyon ortaya çıkar
DROP FOOT (DÜġÜK AYAK) ORTEZLERI Ayakta plantar fleksiyona izin vermeyen, dinamik parçaların da uygulandığı termoplastik ortezler sıklıkla kullanılmaktadır. Aynı amaçla sandaletli AFO lar ve karbon AFO lar da kullanılır
DROP FOOT (DÜġÜK AYAK) ORTEZLERI Eklemli ya da eklemsiz plastik AFO lar (PAFO) genelde 3 tipte tasarlanır: Malleoller içine alınmaz, parmaklar tümüyle ortez içinde bırakılır Malleoller kısmen içine alınır, metatars baģlarının proksimaline doğru uzatılır Malleoller tümüyle içine alınır, metatars baģlarının distaline kadar uzatılır
EKIN Amaçlar: Plantar fleksiyona gitme eğilimini azaltmak Metatars baģlarına düģen yükü azaltmak Ayağın ayakkabı içinde tutulabilmesini sağlamak Diz ve kalçada oluģabilecek kompansasyonları azaltmak
EKIN Esnek ekin Topuğun alçaltılması Kontraktür ortezi Egzersiz Rijit ekin Rampa Cerrahi KarĢı tarafın yükseltilmesi
ĠNSTABIL AYAK BILEĞI EKLEMI Kas zayıflığı Ligament zayıflığı Tekrarlayan burkulmalar Bağ yaralanması, yırtıkları
ĠNSTABIL AYAK BILEĞI EKLEMI UCBL (supramalleoler) Air-Stirrup (Air Cast) Topuk kaması, topuk uzatması (genellikle lateral)
AġIL TENDINITI AĢil tendiniti ya da rüptür tamirleri sonrası topuğa verilecek 1-2 cm yükselti tendon gerginliğini azaltır.
PLANTAR FASCIITIS VE SEKONDER EPIN Plantar fascia nın aģırı gerilimine bağlı olarak medial calcaneal tüberkül çevresinde oluģan yangılı durum AĢırı gerilime bağlı medial tüberkülde osteoblastik aktivite, epin geliģimi
PLANTAR FLEKSÖR ZAYıFLıĞı Çok sık karģılaģılmaz AĢil rüptürü, spina bfida, sinir yaralanmaları Ayağın dorsifleksiyona ve dizin fleksiyona gidiģini önlemek Diz kasları güçlü ise dorsi fleksiyonu stoplayan AFO yeterli Diz kontrolü yetersiz ise yer reaksiyon ortezi: GRAFO; ayak plantar fleksiyonda, diz ekstansiyonda tutulur