Genel Tıpta Anksiyete Bozuklukları Dr. Selim Polat
Bunaltı, bungunluk, iç sıkıntısı, kaygı, endişe Biyolojik bir korunma sistemi Tehdit koşulları altında emosyon Savaş ya da kaç tepkisinin bir parçası Tedirginlik, gerginlik, panik
Abartılı Subjektif bir beklenti hissi Dehşet, endişe veya felaket Uyum bozucu Yaşam kalitesini bozan Anormal Anksiyete
Psikolojik ve Somatik Bileşenler Psikolojik Somatik Kas spazmları Sırt, baş ve göğüs ağrıları Güçsüzlük Tremor Sık idrara çıkma Soğuk Terleme Kardiyak belirtiler Solunum sistemi GİS SSS
İlgili Nöroanatomik Yapılar Talamus Hipotalamus Hipokampus Pineal Bez Hipofiz Amigdala Limbik Sistem
Amigdala, duyusal ve bilişsel bilginin bütünleştirilmesi Korku yanıtı Motor yanıtlar Endokrin yanıtlar KVC yanıtları Solunum sistemi yanıtları
kardiyovasküler Lokus seruleus aterroskleroz kardiyak iskemi KB Kh değişikliği Kortizol Endokrin Hipotalamus Koroner arter hastalığı Tip 2 diyabet Mİ Solunum Parabrakial nukleus Solunum hızı nefes darlığı astım İnme
Her hastalık bir kriz durumudur Sağlığı kaybetme Stres Fiziksel Emosyonel denge önceden bilinmeyen işlem,inceleme özdenetim ve işlev kaybı Emosyonel tepkiler
kişilik özellikleri yaşam deneyimleri yaş cinsiyet hastalık türü Hastanede yatış süresi Başa çıkma En sık anksiyete ve depresyon
psikiyatrik belirtilerin tanılanma oranını düşük Silverstone nun sonuçlarına göre psikiyatrik belirtileri tanılayamadığı hasta oranı %40 dır. Hastanede yatan hastaların yaklaşık olarak %30-60 da tanı konabilen psikiyatrik bozukluk varken psikiyatrik konsültasyon oranı %1-9 oranı kadardır. Mayou ve ark. yaptıkları bir çalışmada doktorların 2/3 psikiyatrik bozuklukları tanıyamadığı tanısalar bile 1/3 ünün hastaları yönlendirmesinin uygun olmadığı bildirilmiştir.
Tıbbi sorunlar özelliklede kronik fiziksel hastalıklar bireyde yapı, yetenek ve işlevsellikte önemli kayıplara yol açarak psikiyatrik bozuklukların gelişme olasılığını arttırırlar. Wells ve ark. kronik tıbbi bozukluğu olan hastalarda, %41 daha fazla oranda psikiyatrik bozukluk görüldüğünü bildirmişlerdir.
Kisely ve ark. fiziksel hastalığa bağlı olarak gelişen sosyal işlevsellikteki azalmanın psikiyatrik bozuklukları arttırdığını saptamışlardır. Ülkemizde yapılan çalışmalarda da %36,6 ve %77 arasında değişen oranlarda psikiyatrik bozukluk oranı görülmüştür.
Kronik hastalıklar günden güne artmaktadır. DSÖ 57 milyon ölümün %63 2010-2020 yılları arasında %15
Endokrin ve Metabolik Bozukluklarda Anksiyete Çoğu kez tiroid, adrenal, hipofiz, hipotalamus gibi nöroendokrin eksenlerde oluşan bozukluklara bağlıdır. Hipotiroidizm; %30 a yakın yaygın anksiyete bozuklukları(antikolinerjik ve sedatif etkilere duyarlılık Hipertiroidizm; belirti ve bulguları özellikle anksiyete bozukluğu ile benzeşmektedir (Yanlış tanı). Panik bzk. ve sosyal fobi arasındaki ilişki Hiperparatiroidizm, orta düzeyde hiperkalsemi olgularında (10-14 mg/dl) anksiyete, irritabilite, disfori, anhedoni, apati, konsantrasyon bozukluğu Hipoparatiroidizm, anksiyete, irritabilite ve emosyonel labilite sık görülmektedir. Adrenal Korteks Hastalıkları, Diyabet,% 40 YAB
Kardiyovasküler Hastalıklarda Anksiyete KAH olanlarda anksiyete bozuklukları normal popülasyondan daha sık görülmektedir. Bu kişilerde anksiyete bozukluğu yaygınlığı % 36 olup yaşamları boyunca ise %45,3 ünde en az bir anksiyete bozukluğu görüldüğü bildirilmiş (Todaro ve ark.). Litaratürde KAH olan kişilerde psikiyatrik tanı dağılımları değerlendirildiğinde panik bozukluğun %53 oranında gözüktüğü
Akut bir kardiyak olay sonrası anksiyete yaygınlığı %70-80 KVS hastalarının %20-25 inde anksiyete uzun vadede devam ediyor
Kalp yetmezliği olgularında %20-45 oranında Anksiyete bozuklukları. Friedmann ve ark. 2006
Solunum Sistemi Hastalıklarında Anksiyete Hipoksi, hiperkapni, hiperventilasyon ve solunum yetmezlikleri doğrudan beyin işlevlerini etkilemekte KOAH ile görülen anksiyetenin prevelansı oldukça yüksek olarak kabul edilmektedir. Yapılan çalışmalarda KOAH hastalarında görülen anksiyete için prevelans %2-96 arasında bulunmuştur.
Astım ataklarına sıklıkla anksiyete belirlenmiş (panik, sosyal fobi, anksiyete bozukluklarının eşlik ettiği fobi, YAB, özgül fo biler) Goodwin ve ark, Genel anksiyete bozukluğu prevalansı %10 33, panik atak veya panik bozukluğu prevalansı ise %8 67 olarak bildirilmiştir
Nörolojik hastalıklarda Anksiyete bozuklukları Anksiyete prevalansı genel populasyonla ve diğer birçok kronik nörolojik hastalıkla karşılaştırıldığında Parkinson hastalarında daha yüksektir. anksiyete bozukluğu, panik atak ve sosyal fobiyi kapsayan anksiyete bozuklukları Parkinson hastalarının %40 ından fazlasında görülür Stroke sonrası YAB %4-28 anksiyete sağ hemisfer lezyonlarıyla Epilepsi % %10-25
kortikal striatal talamik kortikal devreyi etkileyen tıbbi durumlar(temporal lob epilepsisi, Huntington hastalığı vb)
Gis Peptik ulkus, İbs
Dermatolojik hastalıklar Yüz ve eller gibi görünür bölgelerde bulunan deri lezyonları Utanma,düşük benlik saygısı Özgüven kaybı Sosyal çekingenlik
Woodroff ve ark. yaptığı çalışmada tüm dermatolojik hastalıklar içinde psikiyatrik hastalık görülme oranı %5 rapor edilmiştir. Özellikle psoriasis hastalarında anksiyete bozukluğu oranı (%48) Atopik dermatit hasta grubu %39 oran ile anksiyete bozuklukları açısından ikinci sırada gelmektedir.
Onkoloji Hastaları Genellikle genç ve orta yaştaki onkoloji hastaları, kadın cinsiyet ve kemoterapi tedavisi alanlarda yüksek Karsinoid ve endokrin tümörler doğrudan etkisi bozukluğu Kullanılan ilaçlar
Tedavi yaklaşımları Böbrek, kc ve mide barsak işlev bozukları dikkate alınmalı İlaç etkileşimleri Polifarmasi Bilgilendirme, destek, psikoterapötik yaklaşım
Birçok ilaç ince bağırsak tan emildikten sonra kc de metabolizma olur, kc harabiyetinde (glukorinidasyon daha iyi korunur, demetilasyon ve diğer süreçler daha olumsuz etkilenirler) ilaçlar çok daha yüksek dozlarda kan dolaşımına katılırlar Sirozlu hastalarda demetilasyonla metabolize olan ilaçlar(diazepam) çok daha yüksek dozlara ulaşır, glukorinidasyonla metabolize olanların (lorazepam) kan düzeyi etkilenmez
sedasyonda, konfüzyonda yan etkilerde artma İlacın yarı ömrü uzar, ilaç birikir ve kan düzeyi çok yükselebilir Kan protein düzeyleri düşer, proteine bağlanmış ilaç oranı artar, düşük düzeyde bile ilaç etkili olur Barbituratlar, fenitoin, karbamazepin ve nikotin kc enzimlerini uyarır psikotrop ilaçların metabolizması hızlanır,
Kullanılan ilaçla kc enzimleri normal düzeyin 2 katından fazla yükseliyorsa ve ısrarlı seyrediyorsa dikkat edilmeli
Amitriptilin, dezipramin, imipramin %5 oranında böbrekten atılır Trisikliklerin serum düzeyleri hidroksile metabolitleri çok daha yüksek saptanır Dehidrasyon sık TCA larla ortostatik HTN
Sonuç olarak Ruhsal durumu, zihinsel işlevleri, denge, fiziksel, duygusal ve sosyal hayat Ayrılık ve gelecek endişesi, ölüm korkusu, vücut bütünlüğünün bozulacağı kaygısı, pişmanlık ve suçluluk duygusu gibi değişik kaygılar, korkular Olumsuz duygular, hastanın fiziksel durumunun daha da kötüye gitmesine neden olur.
Hastaların biyopsikososyal anlayışla bir bütünlük içinde değerlendirilmeleri hastaların yaşadıkları sorunlarla baş etmelerine ve yaşam kalitelerini arttırmalarına olanak sağlayacaktır.
Teşekkür ederim