7. Performans Değerlendirme Performans öğrencinin edindiği bilgi ve becerileri kullanarak yeni bir ürün ortaya koyarken gösterdiği çabadır. Performans görevi ise öğrencilere gerçek yaşamda karşılaşabilecekleri problem durumlarını sunan ve öğrencilerin üst düzey zihinsel becerilerinin geliştirilmesini ve ölçülmesini amaçlayan etkinliklerdir. Performans görevleri zaman ve ortaya konan ürünün niteliğine bağlı olarak ikiye ayrılabilir. Genişletilmiş yanıtlı performans görevleri (proje, yazılı rapor, poster v.b.) ve sınırlandırılmış yanıtlı performans görevi olmak üzere iki türlü performans görevi vardır. Genişletilmiş Yanıtlı Performans Görevi Bilginin toplanmasını düzenlenmesini analiz edilmesini ve yorumlanmasını içeren daha uzun süreli (2 hafta veya daha uzun) çalışmalardır. Sınırlandırılmış Yanıtlı Performans Görevi Çok fazla veri toplamayı gerektirmeyen tamamen öğretmen kontrolünde sınıf ortamında gerçekleşen çalışmalardır. Performans Görevinin Özellikleri geçekleşir. Amaç, yönerge, performans ve değerlendirme olmak üzere temel olarak dört aşamada Amaç; bu aşamada performans görevinin amacı belirlenir ve hangi zihinsel düzeylerin ölçüleceğine karar verilir. Performans görevi ile ölçülebilecek zihinsel süreçler genel olarak; Yaratıcılık: Yeni ve özgün bir ürün ortaya koyma Problem Çözme: Problem çözme basamaklarını takip ederek probleme çözüm üretme İletişim Kurma: Çalışmaların diğer insanlar ve akranlarla paylaşılması Araştırma Yapma: Kaynak tarama, gözlem yapma ve veri toplama ilişkiler kurma Analitik Düşünme: Bütünsel bir olayı veya olguyu öğelerine ayırma ve öğeler arasında
Eleştirel Düşünme: Belirli ölçütlere göre olaylar ve olgular arasında karşılaştırmalar yaparak yargılara ulaşma Görev Yönerge; bu aşamada performans görevini tanıtıcı bilgilerin yer aldığı (ders, konu, sınıf düzeyi, kazanımlar, ölçülecek zihinsel süreç v.b. ) form öğrencilere veriler. Bu form ile öğrenciler performans görevi hakkında genel bilgilere sahip olur ve performans görevini tanır. Ayrıca belirlenen yönerge ile öğrenciden sürece başlamadan önce, süreç içerisinde ve süreç bitiminde beklenenler açık bir şekilde ifade edilir. Ayrıca değerlendirmenin hangi ölçütlere bağlı olarak yapılacağı hakkında detaylı bilgilerin de önceden öğrenciler ile tartışılarak veya belirlenerek yönergede belirtilmesi gerekir. Ayrıca değerlendirmenin süreç, sonuç ya da süreç-sonuç odaklı olup olmadığı hakkında bilgilerin de yönergede yer alması gerekir. Performans: bu aşamada yönerge çerçevesinde devam eden süreçte öğrencilerden gerekli performansları sergilemeleri ve ürünlerini ortaya koymaları beklenir. Süreç içerisinde öğretmen danışmanlık yaparak öğrenciyi yönlendirir. Değerlendirme: bu aşamada yönergede belirtilen ölçütlere bağlı olarak performansların veya performans ürünlerinin değerlendirilmesi gerekir. Bu değerlendirme sadece öğretmen tarafından yapılabileceği gibi öz/akran/grup değerlendirme formları kullanılarak öğrenciler tarafından da yapılabilir. Performans Görevlerinde Dikkat Edilmesi Gerekenler 1. Performans görevleri üst düzey zihinsel becerilere yönelik olmalıdır 2. Summative değerlendirme amacıyla tek bağına kullanılmamalıdır. Yani eğitimöğretim sürecinin sonunda sadece performans görevine bağlı olarak karar verilmemelidir. 3. Öğrencilerin ilgilerine yönelik olarak performans görevlerinin belirlenmesi gerekir. 4. Sürecin ve sonucun (son ürünün) değerlendirilmesi için kontrol listeleri, dereceleme ölçekleri, dereceli puanlama anahtarları kullanılmalıdır. 5. Yönerge tüm süreci kapsamalı açık ve anlaşılır olmalıdır. 6. Öğrencilerin düzeyine uygun olmalıdır. 7. Kapsamı ve sınırları çok iyi belirlenmelidir. 8. Özgün ve dikkat çekici olmasına özen gösterilmelidir.
8. Portfolyo (Ürün Dosyası) Portfolyo; öğrenciye ve başkalarına, öğrencinin bir ya da daha fazla alandaki başarılarını sunmak için, amaçlı olarak öğrenci çalışmalarının toplanmasıdır. Bu bağlamda, portfolyo öğrenci gelişimini takip edebilmek ve değerlendirmek için bireyin öğrenme sürecinin göstergesi olarak, öğrenci çalışma örneklerinin toplanması için kullanılır. Bireysel Gelişim Dosyaları (portfolyo); öğrencinin kendi çalışmalarının değerlendirilmesine katılmasını, her bir öğrencinin kendi gelişimini izlemesini ve bireysel olarak öğrencilerin performansının izlenmesini sağlar. Geleneksel testler öğrenciyi sınırlı bir açıdan ve belli bir zamanda değerlendirirken portfolyo, öğrencinin gerçekçi koşullar altında, öğrenmelerini bir süreç olarak değerlendirir. Portfolyo Özellikler 1. Hem süreç hem de sonuç odaklıdır. Sürecin değerlendirilmesi için öz/akran/grup değerlendirme formaları, öğretmen ve veli görüşleri kullanılmaktadır. 2. Öğrenci ölçütlerden haberdardır ve değerlendirmeye öğrenci de katılır, 3. Öğrencinin bireysel değerlendirilmesi söz konusudur, 4. Çok yönlü değerlendirmeyi sağlar. Değerlendirmede öğrenilen bilgi ve beceriler ile birlikte iletişim, araştırma, mantıksal akıl yürütme ve eleştirel akıl yürütme becerileri gibi üst düzey becerilerin de ölçülmesi mümkündür. 5. Öğrenciye sorumluluk verir ve sorumluluk almayı öğretir. 6. Amaç öğrenme ve değerlendirmeyi birleştirmektir. 7. Bilgilerin sınıf ortamından gerçek yaşam durumlarına aktarılmasını sağlar. 8. Portfolyoda yer alan ürünlerin ne ölçüde birey tarafından bilinemeyeceği için geçerliği düşük olabilir. 9. Birey sayısının çok olması durumunda zaman ve emek bakımından değerlendiriciye yük getirir. 10. Öğrenciye maddi yük getirmesinden dolayı kullanışlılığı düşüktür. 11. Süreç içerisinde ve süreç sonunda değerlendirme yapılırken kontrol listeleri, dereceleme ölçekleri ve dereceli puanlama anahtarları kullanılması daha nesnel bir değerlendirme yapılmasını sağlar. 12. Değerlendirmeye öznelliğin karışması güvenirliği düşürebilir. 13. Bir ders için hazırlanabildiği gibi bir ünite için de hazırlanabilir.
14. Derleme, Vitrin ve Değerlendirme gibi farklı türleri vardır. 9. Yapılandırılmış Grid Sınıf düzeyine bağlı olarak 9-12-16 kutu içerisine yerleştirilmiş ve bir numara ile nitelenmiş resim, şekil veya metinlerin verilen soruların yanıtı olarak seçilmesi, sıralanması yoluyla yanıtlanabilen ölçme araçlarıdır. Yapılandırılmış Grid Özellikleri 1. Çoktan seçmeli testlerin aksine seçenekli olmasına rağmen şans başarısı oldukça düşüktür. 2. Puanlama sistemi sayesinde çoktan seçmeli testlerin ölçemediği kısmi bilgilerinde ölçülebilmesini sağlar. 3. Anlamlı öğrenme ürünlerini ölçebilmek amacıyla seçeneklerin seçilmesinden sonra belirli bir ölçüte bağlı olarak sıralanması istenebilir. 4. Hazırlanması ilk kez hazırlayanlar için zor olabilir. 5. Sentez basamağının dışında diğer tüm bilişsel basamaklara uygun sorular oluşturulabilir. 6. Çok sayıda soru sorulabildiği için duyarlığı yüksektir. 7. Yapılandırılmış grid anlamlı öğrenmeyi ölçmeyi sağlar. Öğrencinin bilişsel yapısındaki yanlış kavramları, bilgi alanındaki eksiklik ve aksaklıkları ortaya koyar. 8. Hazırlanması ve puanlaması düşünüldüğünde çoktan seçmeli testlere göre kullanışlılığı düşüktür. Yapılandırılmış Grid Hazırlanmasında Dikkat Edilmesi Gerekenler 1. Grid sayısı 9-12-16 veya en çok 20 olmalıdır. Grid sayısının artması her soru ile çok sayıda kutunun incelemesini ve dolayısıyla dikkat dağınıklığından kaynaklı hataları meydana getirebilir. 2. Soruların açık ve net olması gerekir. 3. Her kutu bir sorunun cevabı olmalıdır. 4. Grid içerisinde bulunan şekil, resim ve metinlerin birbiri ile ilişkili konulardan seçilmesi öğrencinin şans başarısına gitmesini önleyecektir.
10. Tanılayıcı Dallanmış Ağaç Birbiri ile ilişkili olarak genelden özele doğru bir düzen içerisinde verilen önermelerin doğruyanlış olarak değerlendirilmesi ile 8 veya 16 çıkış kapısından birine ulaşılması gereken ölçme araçlarıdır. Ulaşılan çıkış kapısına bağlı olarak bireye puan atanır. Tanılayıcı Dallanmış Ağaç Özellikler 1. Şans başarısı doğru-yanlış testlerine göre daha düşüktür. 2. Doğru-yanlış testlerinin aksine tanılayıcı dallanış ağaç içerisindeki önermeler birbiri ile ilişkilidir. Birbirinden bağımsız değildir. 3. Öğrencinin kavram yanılgılarını göstermede ve anlamlı öğrenme ürünlerini değerlendirmede daha etkilidir. 4. Verilen bir ağacın 8 veya 16 çıkışı olabilir. Öğrenci seçtiği çıkışa ulaştığı süreçte doğru yanıtlarından puan alırken yanlış yanıtlarından ise puan almaz. Puanlamalar tüm yanıtların doğru olduğu bir çıkış, tüm yanıtların yanlış olduğu bir çıkış ve kısmi doğruların olduğu diğer çıkışlar dikkate alınarak yapılır. 5. Daha çok bilgi-kavrama-uygulama basamağındaki bilişsel düzeylere uygun sorular yazılmaktadır. 6. İlk kez hazırlayanlar için zor olabilir. 7. Oluşan ağacın çok yer kaplamasından dolayı maliyeti doğru-yanlış testlere göre yüksektir. Bilgisayarlı uygulamalar ile daha kullanışlı ölçme işlemleri yapılabilir. Tanılayıcı Dallanmış Ağaç Hazırlanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler 1. İlk önerme daha genel veya daha somut olmalıdır sonraki önermeler özel veya soyut olacak şekilde seçilmelidir. 2. En iyi çıkışa götüren örüntünün belirli bir sistematiği olmamalıdır. 3. Önermeler konu bütünlüğüne sahip olmalıdır. 4. Tanılayıcı dallanmış ağacın 8 veya 16 çıkışı olmalıdır. 5. Doğru-yanlış testlerindeki önermelerin sahip olması gereken tüm özellikler tanılayıcı dallanmış ağaç için de geçerlidir.
11. Kavram Haritaları Bir kapsam dâhilinde verilen kavramların, aralarındaki ilişkileri anlamlı bir şekilde gösterecek oklar kullanılarak haritalanmasıdır. Bir başka ifade ile kavramlar arasındaki ilişkiler örüntüsünün belirli bir hiyerarşik düzende görsellerle zenginleştirilerek sunulmasıdır. Kavram Haritası Özellikleri 1. Genel olarak kavramların yerleşimine ve ilişkilerin karmaşıklığına bağlı olarak hiyerarşik, örümcek ağı ve zincir kavram haritaları olmak üzere üç gruba ayrılabilir. 2. Kavram haritaları hem öğretme sürecinde hem de değerlendirme sürecinde kullanılmaktadır. 3. Bireyin belirli bir kapsam dâhilindeki kavramları zihninde nasıl yapılandırdığını gösterir. 4. Kavram haritaları dinamik bir yapıya sahiptir ve geliştirilebilir. 5. Genellikle her doğru ilişkilendirmeden 1 puan alınırken yanlış kurulan ilişkilerden puan alınmaz. 6. Kavram yanılgılarını tespit etmede oldukça etkilidir. 7. Her öğrencinin ayrı ayrı kavram haritası oluşturduğu durumlarda değerlendirme süreci zaman açısından ekonomik olmayabilir. Kavram Haritası Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gerekenler 1. Aşırı karmaşık hale getirilmiş kavram haritaları oluşturmaktan kaçınılmalıdır. Harita çok sayıda kavramı, önermeyi ve ilkeyi içeriyorsa önce en önemli kavramları gösteren genel bir harita, sonra genel haritanın bölümlerini ayrı ayrı gösteren ayrıntılı haritalar yapılmalıdır. 2. Kavramlar arası ilişkileri belirtmek amacıyla uygun bağlantı kelimeleri ve ekleri seçilmelidir. 3. Her kavram haritada yalnızca bir kez yer almalı ve en az bir kavramla ilişkilendirilmiş olmalıdır. 4. Kavramlar arası ilişkilerin yönünü göstermek için oklar kullanılmalıdır
12. Öz/Akran/Grup Değerlendirme Değerlendirme sürecine kontrol listeleri, dereceleme ölçekleri ve dereceli puanlama anahtarları kullanılarak öğrencilerin de katılmasını sağlayan bütünleştirici değerlendirme yaklaşımıdır. Öz/Akran/Grup Değerlendirme Özellikleri 1. Öğrencilerin değerlendirme sürecine katılımı sağlanarak duyuşsal özelliklerinin (özsaygı, sorumluluk v.b.) gelişmesi sağlanır. 2. Puanlayıcı sayısının artırılması ile elde edilen puanların ortalamasının gerçek puana yakın değerler vermesi sağlanır. 3. Yanlılıklar söz konusu olabilir. Hileli, arkadaşlık v.b. puanlama türleri ölçme sonuçlarının geçerliği etkileyebilir. 4. Öğrencinin hem öğrenme hem de değerlendirme sürecine katılımı sağlanarak daha etkili öğrenme ortamları oluşturulabilir. 5. Çok sayıda değerlendirme formu olması durumunda zaman ve maliyet açısından ekonomik olmayabilir. 6. Değerlendirme ölçütleri ve örnek puanlama yapılmadığı durumda öğrencilerin değerlendirme becerileri gelişmeyebilir. Öz/Akran/Grup Değerlendirme Dikkat Edilmesi Gerekenler 1. Kullanılacak değerlendirme araçlarında ölçütlerin iyi tanımlı olması gerekir. 2. Değerlendirme süreci ve ölçütler hakkında bilgilendirme yapılması gerekir. 3. Sınıf düzeyine bağlı olarak ölçütler ve ölçüt sayısı değişebilir. 4. Öğrencilerin değerlendirme sürecine ilişkin ön bilgi düzeylerinin eşit seviyeye getirilmesi ve motivasyonlarının artırılması gerekmektedir.